Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach, Wydział VI Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Dariusz Prażmowski

Sędziowie SSO Grażyna Tokarczyk

SSO Kazimierz Cieślikowski

Protokolant Aleksandra Studniarz

po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2016 r.

przy udziale Marka Dutkowskiego

Prokuratora Prokuratury Okręgowej

sprawy skazanego J. C. ur. (...)

w J., syna A. i G.

w przedmiocie wydania wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionych przez oskarżyciela publicznego i skazanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu

z dnia 26 października 2015 r. sygnatura akt II K 594/15

na mocy art. 437 kpk i art. 438 kpk

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Zabrzu do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Zabrzu wyrokiem łącznym z dnia 26 października 2015 r. w sprawie o sygnaturze II K 594/15 orzekał w sprawie J. C. skazanego prawomocnymi wyrokami:

I. Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 24.11.2004r. sygn. akt II K 1220/02 za ciąg ośmiu przestępstw, z których sześć wyczerpuje znamiona opisane w art. 286 § 1 kk, zaś dwa wyczerpują znamiona opisane w art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk i popełnione zostały odpowiednio w dniu 12 grudnia 2001r., w dniu 24 stycznia 2002r., w dniu 12 marca 2002r., w dniu 08 marca 2002r., w dniu 11 marca 2002r., w dniu 19 lutego 2002r., w dniu 10 kwietnia 2002r. oraz w dniu 11 kwietnia 2002r. na jedną karę 1 roku pozbawienia wolności, za przestępstwo z art. 263 § 2 kk popełnione w dniu 10 kwietnia 2002r. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, za przestępstwo z art. 263 § 2 kk popełnione w dniu 11 kwietnia 2002r. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, za przestępstwa z art. 270 § 1 kk i art. 275 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk popełnione w miesiącu kwietniu 2002r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, za ciąg dwóch przestępstw, z których każde wyczerpuje znamiona opisane w art. 275 § 1 kk popełnione w kwietniu 2002r. na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności oraz za przestępstwo z art. 270 § 1 kk popełnione w marcu 2002r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, które to kary jednostkowe połączono orzekając wobec tego oskarżonego jedną karę łączną w wymiarze 2 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności z zaliczeniem na jej poczet okresu zatrzymania i tymczasowego aresztowania od dnia 11 kwietnia 2002r. do dnia 07 maja 2003r. zwalniając równocześnie oskarżonego od ponoszenia kosztów sądowych, którymi obciążono Skarb Państwa;

II. Sądu Rejonowego w Katowicach z dnia 27.06.2006r. sygn. akt XIII K 246/06 za przestępstwo z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk popełnione w dniu 18 listopada 2005r. na karę pozbawienia wolności w wymiarze 1 roku orzekając równocześnie w przedmiocie kosztów postępowania, którymi obciążono oskarżonego;

III. Sądu Rejonowego Katowice - Zachód w Katowicach z dnia 28.04.2009r. sygn. akt III K 780/08 za przestępstwo z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk w zw. z art. 12 kk popełnione w sierpniu 2006r. na karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 5 lat oddając oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora sądowego i zobowiązując go w terminie 2 lat od uprawomocnienia się wyroku do naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego M. P. kwoty 4.400,00 złotych, a ponadto orzekając od oskarżonego grzywnę w wymiarze 100 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10,00 złotych, a także orzekając w przedmiocie kosztów zastępstwa adwokackiego i zwalniając oskarżonego od ponoszenia kosztów postępowania, którymi obciążono Skarb Państwa;

- prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 25 stycznia 2011r. zarządzono skazanemu wykonanie orzeczonej przedmiotowym wyrokiem kary pozbawienia wolności

IV. Sądu Rejonowego w Siemianowicach Śląskich z dnia 29.09.2010r. sygn. akt II K 201/10 za przestępstwo z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk popełnione w dniu 14 kwietnia 2009r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z orzeczeniem obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem w całości poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej G. K. kwoty 800,00 złotych i zwalniając oskarżonego od ponoszenia kosztów postępowania, którymi obciążono Skarb Państwa;

V. Sądu Rejonowego w Jastrzębiu Zdroju z dnia 02.06.2011r. sygn. akt II K 440/11 za przestępstwo z art. 209 § 1 kk popełnione w okresie od czerwca 2006r. do sierpnia 2006r. i od lutego 2009r. do 18 kwietnia 2011r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 2 lata oddając oskarżonego w okresie próby pod dozór kuratora sądowego oraz zobowiązując go w okresie próby do informowania kuratora o przebiegu okresu próby oraz bieżącego łożenia na utrzymanie małoletniego syna M. K. zwalniając równocześnie oskarżonego od ponoszenia kosztów postępowania, którymi obciążono Skarb Państwa, zarządzono wykonanie warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności;

VI. Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 09.06.2011r. sygn. akt II K 551/09 za ciąg dwóch przestępstw, z których każde wyczerpuje znamiona opisane w art. 297 § 1 kk i art. 286 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i w zw. z art. 64 § 1 kk popełnione w dniach 27 grudnia 2007r. i 04 stycznia 2008r. na jedną karę 2 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności orzekając równocześnie od oskarżonego obowiązek naprawienia w całości szkód na rzecz (...) Bank SA z siedzibą w W. kwoty 12.831,00 złotych, zaś na rzecz (...) SA z siedzibą w W. Oddział (...) w Z. kwoty 10.000,00 złotych, a ponadto zwalniając oskarżonego od ponoszenia kosztów postępowania, którymi obciążono Skarb Państwa;

VII. wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26.02.2013 r. sygn. akt II K 38/13 łączącym kary pozbawienia wolności wymierzone skazanemu J. C. wyrokiem Sądu Rejonowego Katowice-Zachód w Katowicach o sygn. akt II K 780/08, wyrokiem Sądu Rejonowego w Siemianowicach Śląskich o sygn. akt 201/10 i wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu o sygn. akt II K 551/09 i orzekającym wobec niego karę łączną w wymiarze 4 (czterech) lat pozbawienia wolności z zaliczeniem na jej poczet okresu dotychczas odbytych kar, pozostawiając pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w połączonych wyrokach do odrębnego wykonania oraz umarzając postępowanie w zakresie objęcia wyrokiem łącznym wyroków Sądu Rejonowego w Świdnicy o sygn. akt II K 1220/02, Sądu Rejonowego w Katowicach o sygn. akt XIII K 246/06, Sądu Rejonowego w Jastrzębiu Zdroju o sygn. akt II K 440/11;

VIII. Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 23.06.2015 r. sygn. akt II K 350/15 za przestępstwo z art. 242 § 3 k.k. popełnione w okresie od dnia 23 września 2013 roku do 05 marca 2015 roku na karę 2 (dwóch) miesięcy pozbawienia wolności;

IX. Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 17.08.2015r. sygn. akt II K 338/15 za przestępstwo z art. 209 § 1 kk popełnione w okresie od 1 listopada 2008 roku do 17 kwietnia 2011 roku skazano go na karę 2 (dwóch) miesięcy pozbawienia wolności, za przestępstwo z art. 209 § 1 k.k. popełnione w okresie od 20 września 2012 roku do 2 lutego 2015 roku skazano go na karę 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności, orzeczono karę łączną w wymiarze 4 (czterech) miesięcy pozbawienia wolności.

Sąd na mocy art. 85 § 1 i 2 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył kary łączne pozbawienia wolności orzeczone w stosunku do skazanego J. C.:

- prawomocnym wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26 lutego 2013 r. sygn. akt II K 38/13 opisanym w punkcie VII przedmiotowego wyroku,

- prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 17 sierpnia 2015 r. sygn. akt II K 338/15 opisanym w punkcie IX przedmiotowego wyroku

i orzekł wobec skazanego J. C. karę łączną pozbawienia wolności w wymiarze 4 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności.

Ponadto Sąd na mocy art. 577 k.p.k. na poczet orzeczonej w punkcie 1 kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył skazanemu:

- okresy zaliczone na poczet kary w sprawie o sygn. akt II K 38/13 Sądu Rejonowego w Zabrzu od dnia 18 kwietnia 2011 roku do 19 września 2012 roku,

- okres kary odbytej przez niego w sprawie o sygn. akt II K 38/13 Sądu Rejonowego w Zabrzu od dnia 05 marca 2015 roku do dnia 26 października 2015;

Wskazał Sąd, iż pozostałe rozstrzygnięcia zawarte w połączonych wyrokach pozostawia do odrębnego wykonania.

Nadto Sąd umorzył postępowanie w zakresie objęcia wyrokiem łącznym wyroków Sądu Rejonowego w Świdnicy o sygn. akt II K 1220/02, Sądu Rejonowego w Katowicach o sygn. akt XIII K 246/06, Sądu Rejonowego w Jastrzębiu Zdroju o sygn. akt II K 440/11, Sądu Rejonowego w Zabrzu, sygn. akt II K 350/12.

Sąd orzekł w przedmiocie kosztów obrony skazanego z urzędu oraz kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa.

Apelację od wyroku tego wniósł prokurator, zaskarżając wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego i zarzucając obrazę prawa materialnego a to art. 85 § 3 k.k. przez połączenie kar pozbawienia wolności orzeczonych wobec J. C. wyrokami Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 26 lutego 2013 r. sygn. akt II K 38/13 oraz wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 17 sierpnia 2015 r. sygn. akt II K 338/15 w sytuacji kiedy J. C. występku za który został skazany wyrokiem o sygn. akt II K 338/15 dopuścił się po rozpoczęciu, a przed zakończeniem wykonywania kary orzeczonej w prawie o sygn. akt II K 38/13.

Podnosząc powyższy zarzut prokurator wniósł o zmianę wyroku i połączenie kar łącznych orzeczonych wyrokiem Sądu Rejonowego w Jastrzębiu Zdroju z dnia 2 czerwca 2011r. sygn. akt II K 440/11 i wyrokiem Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 17 sierpnia 2015 r. sygn. akt II K 338/15 i wymierzenie kary łącznej 8 miesięcy pozbawienia wolności.

Apelację osobistą od wyroku tego wniósł skazany, wnosząc o zastosowanie całkowitej absorpcji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Zarzut podniesiony w wywiedzionej apelacja prokuratora okazał się zasadny, jednak skutkować mógł on jedynie uchyleniem wyroku i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania.

Należy podkreślić, że Sąd Rejonowy analizował treść przepisu art. 85 § 3 k.k. i wskazał w uzasadnieniu, że zgodnie z treścią art. 85 § 3 k.k. obowiązującego od dnia 1 lipca 2015 r. podstawą orzeczenia jednej kary łącznej nie może być kara wymierzona za przestępstwo popełnione po rozpoczęciu, a przed zakończeniem wykonywania innej kary podlegającej łączeniu z karą wykonywaną w chwili popełnienia przestępstwa. Odnosząc zaś treść tego przepisu do wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 23 czerwca 2015 r. sygn. akt II K 350/15, którym J. C. został skazany przez tenże Sąd z pozostałymi prawomocnymi wyrokami, które zapadły w stosunku do skazanego doszedł Sąd Rejonowy do wniosku, iż nie spełnia on wymogów do połączenia kary nim orzeczonej, bowiem przestępstwo z wyroku o sygn. akt II K 350/15 zostało popełnione w okresie od 23 września 2013 r. do 5 marca 2015 r. (a nie w dniu 19.09.2013r. jak wskazano to w uzasadnieniu, bowiem przestępstwo z art. 242 § 3 k.k. polega na utrzymywaniu przez pewien czas stanu bezprawności polegającego na nie stawieniu się do zakładu karnego po upływie okresu przerwy), a więc po rozpoczęciu wykonywania kary w sprawie II K 38/13 Sądu Rejonowego w Zabrzu, której odbywanie skazany rozpoczął od dnia 18 kwietnia 2011 r., a koniec odbywania tej kary przypada na dzień 30.09.2017 r.

Nie rozważył jednak Sąd Rejonowy, że dokładnie te same okoliczności dotyczą wyroku Sądu Rejonowego w Zabrzu z dnia 17 sierpnia 2015 r. sygn. akt II K 338/15. Wyrokiem tym J. C. został skazany za przestępstwa z art. 209 § 1 kk popełnione:

- w okresie od 1 listopada 2008 roku do 17 kwietnia 2011 roku na karę 2 miesięcy pozbawienia wolności

- w okresie od 20 września 2012 roku do 2 lutego 2015 roku na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności,

a w miejsce orzeczonych kar orzeczono karę łączną w wymiarze 4 miesięcy pozbawienia wolności.

Brak było zatem podstaw do połączenia kary łącznej orzeczonej w wyroku z dnia 17 sierpnia 2015 r. sygn. akt II K 338/15, skoro została ona orzeczona także za przestępstwo popełnione w okresie od 20 września 2012 roku do 2 lutego 2015 roku, a więc po rozpoczęciu wykonywania kary w sprawie II K 38/13 Sądu Rejonowego w Zabrzu, której odbywanie skazany rozpoczął od dnia 18 kwietnia 2011 r.

Na kwestie rozumienia sformułowania użytego w treści art. 85 § 3 k.k., że podstawą orzeczenia jednej kary łącznej nie może być kara wymierzona za przestępstwo popełnione po rozpoczęciu, a przed zakończeniem wykonywania innej kary podlegającej łączeniu z karą wykonywaną w chwili popełnienia przestępstwa, nie może mieć wpływu fakt, iż J. C. nie stawił się do zakładu karnego po upływie okresu na jaki udzielono mu przerwy w odbywaniu kary pozbawienia wolności, bowiem nie zakończono odbywania kary orzeczonej w sprawie II K 38/13 Sądu Rejonowego w Zabrzu, której odbywanie skazany rozpoczął od dnia 18 kwietnia 2011 r., a koniec odbywania tej kary przypada na dzień 30.09.2017 r.

Konsekwencją powyższej konstatacji jest konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Zabrzu.

Sąd Okręgowy nie mógł bowiem rozważać uwzględnienia wniosku apelacji prokuratora z uwagi na zakaz ne peius wynikający z treści art. 454 § 1 k.p.k., albowiem sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego w pierwszej instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie.

Przyjmuje się w orzecznictwie, że postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego w sytuacji spełnienia warunków, o jakich mowa w przepisach art. 85 k.k. i art. 569 § 1 k.p.k. ma charakter merytoryczny i wiąże się z ukształtowaniem na nowo kary z wyroków podlegających łączeniu, a zatem na nowo kreuje prawomocne skazanie. Jeśli więc sąd właściwy umorzył w określonym zakresie postępowanie, mimo prawnie istniejących warunków orzeczenia kary łącznej, uchybienie to wobec wynikającej z przepisu art. 454 § 1 k.p.k. zasady ne peius nie może być konwalidowane w postępowaniu odwoławczym (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach: wyrok z dnia 10 stycznia 2008 r. sygn. akt II AKa 546/07, wyrok z dnia 4 kwietnia 2013 r. sygn. akt II Aka 53/13).

W niniejszej sprawie co prawda w punkcie 4 zaskarżonego wyroku nie wskazano podstawy prawnej umorzenia postępowania, jednak nie może być wątpliwości, iż był nią przepis art. 572 k.p.k., skoro w punkcie 3 zaskarżonego wyroku wskazano, że pozostałe rozstrzygnięcia podlegają odrębnemu wykonaniu.

W tej sytuacji konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku celem rozważenia zasadności wniosku zawartego w apelacji prokuratora.

Na marginesie należy wskazać, iż błędnie w protokole rozprawy z dnia 26 października 2015 r. widnieje zapis, że „Przewodniczący poinformował strony, iż J. C. dotychczas został skazany następującymi wyrokami:”, po czym następuje wyliczenie wyroków.

Postępowanie w sprawie wydania wyroku łącznego jest postępowaniem toczącym się po uprawomocnieniu się wyroku, przewidzianym w Rozdziale 60 kodeksu postępowania karnego, zaś w trakcie postępowania tego stosuje się przepisy wskazanego Rozdziału, z uwzględnieniem treści art. 574 k.p.k. Zgodnie zaś z treścią art. 574 k.p.k. w kwestiach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu zwyczajnym przed sądem pierwszej instancji. Powyższe rozumowanie oznacza zaś, iż podstawą orzekania w przedmiocie wyroku łącznego mogą być wyłącznie dowody ujawnione w toku rozprawy głównej - zgodnie z art. 410 k.p.k.

Brak w niniejszej sprawie wskazania w protokole rozprawy by ujawniono odpisy tych wyroków, ponadto brak przeprowadzenia dowodu z opinii o skazanym oraz karty karnej. Samo stwierdzenie że „Przewodniczący poinformował strony…” nie stanowi przeprowadzenia dowodu.

Wadliwe jest także uzasadnienie wyroku łącznego skoro w żadnym miejscu nie wskazuje jakie granice wymiaru kary łącznej przyjął Sąd Rejonowy, a zatem niewiadomym jest czy były one przyjęte prawidłowo i czy wnioski dotyczące zastosowania zasady asperacji miały rzeczywiste odzwierciedlenie w rozumowaniu Sądu.

Zrozumiałym jest, iż uzasadnienie wyroku może być sporządzone w sposób zwięzły, jednak zwięzłość ta nie może pozbawiać możliwości weryfikacji rozumowania sądu w oparciu o treść uzasadnienia wyroku i nie może polegać na eliminowaniu - w oparciu o zakładaną zwięzłość uzasadnienia - elementów istotnie wpływających na możliwość odczytania rozumowania sądu odnośnie wydanego rozstrzygnięcia.

Zważywszy na powyżej wskazane uchybienia Sąd Okręgowy uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania, zaś ponownie rozpoznając sprawę Sąd będzie miał na uwadze okoliczności wzmiankowane powyżej.