Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 24 września 2015 r. Sąd Rejonowy w Kutnie oddalił wniosek (...) SA w G. o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu szczegółowo opisanej we wniosku, obciążającej nieruchomość stanowiącą aktualnie własność uczestnika D. W. oraz zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kwotę 257 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 4 sierpnia 1981 r., we wsi D., został sporządzony protokół stwierdzający, że na istniejącej stacji typu ZH-15 S-671 zamontowano skrzynkę SR-4/ (...) z układem półpośrednim 3-faz. 1- taryfowym i, że urządzenie podłączono pod napięcie dla (...) D. przez PE G.. W tym samym dniu został sporządzony drugi protokół stwierdzający, że wybudowano linię (...) o długości 16 mb i linię nn oraz zmodernizowano przyłącza napowietrzne, zaś istniejąca stacja pozostała bez zmian. Urządzenia, o których mowa w protokole znajdują się na działce uczestnika postępowania, a stacja poza nią.

Zakład (...) w P. został utworzony z dniem 1.01.1989 r. na mocy Zarządzenia Nr 15/ORG/89 Ministra Przemysłu z dnia 16.01.1989 r. jako przedsiębiorstwo użyteczności publicznej. Powstał w wyniku podziału przedsiębiorstwa państwowego (...) w W., na bazie Zakładu (...) w P.. Przydzielono mu składniki mienia powstałego z podziału przedsiębiorstwa pod nazwą (...) w W., zgodnie z ustaleniami komisji do tego powołanej. Postanowieniem z dnia 3 kwietnia 1989 r. wpisano do rejestru przedsiębiorstw Zakład (...).

Zakład (...) S.A. jako jednoosobowa spółka Skarbu Państwa powstał w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...), na mocy aktu notarialnego z dnia 12 lipca 1993 roku, sporządzonego za numerem Rep. A 2431/93, w trybie ustawy z dnia 5 lutego 1993 r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz. U. nr 16, poz. 69). W wyniku połączenia między innymi Zakładu (...) Spółki Akcyjnej w P., w trybie art. 492 § 1 kodeksu spółek handlowych, doszło do przeniesienia całego majątku łączonych spółek na (...) S.A. Poprzez kolejne zmiany ostatecznie następcą prawnym Zakładu (...) Spółki Akcyjnej w P. jest (...) Spółka Akcyjna w G..

W dniu 4 lipca 1993 r. wydana została przez Wojewodę P. decyzja, stwierdzająca w trybie art. 8 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. nr 79, poz. 484 ze zm.), nabycie z dniem 5 grudnia 1990 r. z mocy prawa przez Zakład (...) w P. prawa użytkowania wieczystego gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa, położonych w G. przy ulicy (...), oznaczonych jako działka (...) o pow. 3,2558 ha i nabycie z tym dniem, z mocy prawa nieodpłatnie własności budynków, budowli i urządzeń znajdujących się na przedmiotowej nieruchomości.

D. W. jest ujawniony w księdze wieczystej jako jedyny właściciel nieruchomości gruntowej objętej księgą wieczystą Kw nr (...); nabył własność nieruchomości w 2005 roku na podstawie umowy darowizny. W chwili nabycia własności nieruchomości przez uczestnika, linia energetyczna i należące do niej słupy, znajdowały się na działce. Jeden ze słupów jest słupem figurowym - trójnóg z odłącznikiem do stacji ŻN 12, a drugi to słup przelotowy.

Rozważając przesłanki nabycia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu w drodze zasiedzenia Sąd Rejonowy, odwołując się do orzecznictwa Sądu Najwyższego podkreślił, że służebność gruntowa jest jedynym ograniczonym prawem rzeczowym, które może powstać ex lege w wyniku zasiedzenia, na zasadach określonych w art. 292 k.c. Nabycie służebności gruntowej przez zasiedzenie następuje na rzecz jej posiadacza czyli tego, kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności (art. 352 k.c.). Nie ma wątpliwości, że po 3 sierpnia 2008 r. nieruchomość może być umownie obciążona służebnością na rzecz przedsiębiorstwa wykorzystującego urządzenia przesyłowe, a identyfikowanie dla tej służebności nieruchomości władnącej byłoby nie tylko zbędne, ale nawet sprzeczne z jej ustawową konstrukcją. Nie ma też wątpliwości, że po odpowiednio długim czasie (dwadzieścia lub trzydzieści lat od 3 sierpnia 2008 r.) może dojść do zasiedzenia służebności przesyłowej przez przedsiębiorstwo, które korzysta z cudzej nieruchomości na zasadach określonych w art. 305 ¹ k.c. Możliwe jest nabycie przez zasiedzenie przed 3 sierpnia 2008 r. służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu, ustanawianej nie na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości władnącej, bo tej w ogólne nie należy identyfikować, ale bezpośrednio na rzecz Skarbu Państwa (do 31.01.1989 r.) albo przedsiębiorcy przesyłowego (od 1.02.1989 r.). Jednak przy tego rodzaju koncepcji brak określenia nieruchomości władnącej jest tylko technicznym uproszczeniem służącym przyspieszeniu postępowania i nie świadczy o braku wystąpienia przesłanki merytorycznej w postaci nieruchomości władnącej.

W niniejszej sprawie materiał dowodowy zebrany w sprawie nie pozwolił na ustalenie takiej nieruchomości w majątku przedsiębiorstw korzystających z urządzeń przesyłowych na nieruchomości uczestnika.

Urządzenia energetyczne na i nad nieruchomością stanowiącą własność uczestnika, zostały wybudowane w 1981 roku przez przedsiębiorstwo państwowe - Zakład (...). Obowiązywała wówczas ustawa z 13.03.1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (tj. Dz. U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 z późn. zm.), ale Zakład (...) nie uzyskał decyzji na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 tej ustawy. Władanie cudzą nieruchomością przez Skarb Państwa, w tym uzyskane w ramach sprawowania władztwa publicznego, może być posiadaniem samoistnym prowadzącym do zasiedzenia. Korzystanie z cudzej nieruchomości przez przedsiębiorstwa państwowe, winno być oceniane na podstawie przepisów prawa cywilnego w tym art. 336-352 k.c. Przepisy te miały zastosowanie do wszystkich podmiotów z takim ograniczeniem, że do wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 3, poz. 11) nowelizującej przepis art. 128 k.c., przedsiębiorstwa państwowe nie mogły być podmiotami praw rzeczowych, lecz wykonywały je w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. Dopiero znowelizowanie art. 128 k.c. umożliwiło państwowym osobom prawnym nabywanie własności nieruchomości i ograniczonych praw rzeczowych nie do zasobu Skarbu Państwa, lecz do własnego majątku. Tym samym, jeśli nawet przedsiębiorstwo państwowe, jako osoba prawna wykonywało przed 1 lutego 1989 r. na cudzej nieruchomości akty władania świadczące o posiadaniu nieruchomości w zakresie treści służebności to podmiotem, na rzecz którego akty te należało zaliczyć ze skutkiem w postaci nabycia służebności był Skarb Państwa. Przedsiębiorstwo państwowe mogło nabyć służebność do swego majątku po dniu 1 lutego 1989 roku.

Z art. 176 § 1 k.c. wynika, że jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada czas posiadania swego poprzednika. Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie do nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej stosownie do art. 292 zd. 2 k.c. Obowiązek wykazania, że przeniesienie posiadania miało miejsce obciąża osobę, która powołuje się na art. 176 § 1 k.c.

W ocenie Sądu Rejonowego, o ile materiał dowodowy wykazał, że doszło do wybudowania na gruncie uczestnika urządzeń będących przedmiotem oględzin sądowych w dniu 2 grudnia 2014 r., o tyle nie sposób wywnioskować w jaki sposób i jakie dowody miałyby świadczyć o przeniesieniu posiadania na poprzednika prawnego wnioskodawcy oraz na wnioskodawcę. Decyzja stwierdzająca nabycie z mocy prawa przez Zakład (...) w P. prawa wieczystego użytkowania działki położonej w G. o nr (...) i prawa własności urządzeń posadowionych na tej działce nie czyni zadość udowodnieniu przeniesienia posiadania, o jakim mowa wyżej.

Kodeks cywilny nie zawierał i nie zawiera definicji dobrej wiary. Zarówno obecnie, jak i poprzednio krótszy termin zasiedzenia jest wyłączony, gdy samoistny posiadacz uzyskał posiadanie w złej wierze. Gdyby przyjąć, wobec braku przeciwdowodów, że do zasiedzenia służebności należy zastosować okres 20 lat, liczony od dnia, w którym został sporządzony protokół z 4 sierpnia 1981 r., to podmiotem, który nabyłby taką służebność mógłby być Zakład (...) Spółka Akcyjna w P.. Oczywiście wnioskodawca musiałby wykazać, że doszło do przeniesienia posiadania ze Skarbu Państwa na Spółkę Akcyjną, co zdaniem Sądu Rejonowego nie nastąpiło.

Nawet gdyby zgodzić się z poglądem, że posiadanie rozciąga się na nieruchomość i jej części składowe, a skoro za części składowe uważane są prawa związane z własnością, to posiadacz nieruchomości uprawniony jest do posiadania służebności związanych z nieruchomością władnącą, to w niniejszej sprawie nie sposób zidentyfikować powiązanie nieruchomości objętej decyzją w przedmiocie nabycia prawa wieczystego użytkowania i własności urządzeń a urządzeniami energetycznymi, co do których sporządzono protokół w 1981 r. Brak jest jakikolwiek dowodów aby Zakład (...) został wyposażony w składniki obejmujące urządzenia posadowione na działce uczestnika. W decyzji z dnia 4 lipca 1995 r. mowa jest o nabyciu z mocy prawa wieczystego użytkowania działki położonej w G. o numerze (...). Również w tym zakresie nie wykazano aby istniało powiązanie będące odzwierciedleniem związku o charakterze części składowej nieruchomości. Samo utworzenie Zakładu (...) i następnie nabycie przez ten podmiot prawa wieczystego użytkowania działki położonej w G. jest niewystarczające do przyjęcia, że podmiot ten objął w posiadanie na skutek jego przeniesienia przez Skarb Państwa , urządzenia przesyłowe posadowione na obecnej działce (...), położonej we wsi D..

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiódł wnioskodawca (...) SA w G.. Zaskarżył postanowienie w całości. W obszernej apelacji znalazło się szereg zarzutów naruszenia prawa procesowego i materialnego:

1.  błędów w ustaleniach faktycznych, polegających na nieustaleniu istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktycznych a mianowicie, że napowietrzna linia energetyczna 15kV weszła w skład Zakładu (...), stanowiącego wówczas jednostkę organizacyjną przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą (...) w W., wykonującego w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji energii elektrycznej oraz budowy i eksploatacji sieci elektroenergetycznej i stanowiła część składową sieci elektroenergetycznej; że z dniem 3.04.1989 r. sieć elektroenergetyczna należąca do przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą (...) w W. została przekazana zarządzeniem nr 15/ORG/89 Ministra Przemysłu na rzecz samodzielnego przedsiębiorstwa pod nazwą Zakład (...) jako mienie niezbędne do prowadzenia działalności tego przedsiębiorstwa; przeniesienia przez Skarb Państwa na rzecz Zakładu (...) SA, na mocy aktu przekształcenia w tę spółkę przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...) (Rep. A nr 2431/93 z 12.07.1993 r.) posiadania służebności gruntowej o treści służebności przesyłu, polegającej na korzystaniu z nieruchomości położonej w miejscowości D., stanowiącej działkę gruntu nr (...), w zakresie lokalizacji w granicach nieruchomości odcinka napowietrznej linii energetycznej średniego napięcia 15 kV oraz dostępu do tego urządzenia; istnienia nieruchomości władnących wchodzących w skład przedsiębiorstwa wnioskodawcy i jego poprzedników prawnych, której użyteczność uległa zwiększeniu w wyniku nabycia przez zasiedzenie służebności gruntowej o służebności przesyłu, w szczególności nieruchomości gruntowej położonej w G. przy ul. 18 stycznia;

2.  obrazy przepisów postępowania mającej wpływ na treść orzeczenia, tj.:

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę mocy dowodów z dokumentów oraz z zeznań świadków pomimo, że te dowody przy ich wszechstronnym rozważeniu stanowią podstawę dokonania ustaleń faktycznych uznanych przez Sąd I instancji za nieudowodnione;

- art. 228 § 1 k.p.c. poprzez niezastosowanie tego przepisu jako podstawy domniemań faktycznych pozwalających na przyjęcie, że wszystkie napowietrzne linie energetyczne połączone są w jedną sieć elektroenergetyczną stanowiącą rzecz złożoną, w skład której wchodzą także rozdzielnie energetyczne stanowiące nieruchomości; że w skład Zakładu (...), którego przedmiotem była dystrybucja energii elektrycznej wchodziły także inne nieruchomości, których użyteczność ulegała zwiększeniu wraz z użytecznością całego przedsiębiorstwa w wyniku posiadania i zasiedzenia służebności będącej przedmiotem wniosku; że omawiana sieć elektroenergetyczna, stanowiąca pierwotnie mienie państwowe i pozostająca w zarządzie państwowych przedsiębiorstw energetycznych, została przekazana spółkom Skarbu Państwa na podstawie przepisów ustawy z dnia 5.02.1993 r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz.U. nr 16, poz. 69 ze zm.) oraz ustawy z dnia 13.07.1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. nr 51, poz. 298 ze zm.);

3.  naruszenia przepisów prawa materialnego, w szczególności:

- obowiązujących w okresie od 1.06.1998 r. do 4.12.1997 r. art. 15 pkt 3 i 6 ustawy z dnia 6.04.1984 r. o gospodarce energetycznej (Dz.U. nr 21, poz. 96), art. 3 pkt 9, 10 i 11 ustawy z dnia 10.04.1997 r. Prawo energetyczne (tj. Dz. U. z 2012 r., poz. 1059) obowiązujących od 5.12.1997 r. i art. 49 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 3 sierpnia 2008 r. poprzez ich nieuwzględnienie i niezastosowanie jako podstawy ustalenia, że napowietrzna linia energetyczna średniego napięcia 15kV, której odcinek zlokalizowany jest w granicach nieruchomości położonej w miejscowości D., stanowiącej działkę gruntu nr (...), stanowiła urządzenie elektroenergetyczne wchodzące w skład sieci będącej mieniem państwowym, wchodzącym w skład Zakładu (...) będącego jednostką organizacyjną (zakładem) przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą (...) w W. oraz stała się częścią składową sieci elektroenergetycznej zarządzanej i eksploatowanej przez ten Zakład;

- art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 25.09.1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (tj. Dz. U. z 1987 r., nr 35, poz. 201 ze zm.), § 16 ust. 1 i 2, § 36 pkt 3 i 4 oraz § 43 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30.11.1981 r. w sprawie wykonania ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. nr 31, poz. 170) poprzez pominięcie tych przepisów jako podstawy ustalenia, że w skład przydzielonego przedsiębiorstwu państwowemu pod nazwą Zakład (...) mienia państwowego wchodziła sieć elektroenergetyczna (w tym napowietrzna linia energetyczna średniego napięcia 15kV, której odcinek zlokalizowany jest w granicach nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...), położonej w miejscowości D.) w sytuacji, gdy zgodnie z powyższymi przepisami organ założycielski w akcie utworzenia przedsiębiorstwa państwowego miał obowiązek wyposażyć je w środki niezbędne do prowadzenia działalności określonej w akcie prawnym o jego utworzeniu, zaś podział przedsiębiorstwa państwowego polegał na utworzeniu dwóch lub więcej przedsiębiorstw w oparciu o wydzielone, zorganizowane zespoły środków trwałych i odpowiadające im części środków obrotowych należących do przedsiębiorstwa ulegającego podziałowi;

- art. 2 ust. 1 i art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 5.02.1993 r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz.U. nr 16, poz. 69 ze zm.) oraz art. 348 k.c. poprzez ich pominięcie jako podstawy ustalenia nabycia własności przez Zakład (...) SA wszelkich składników mienia przekształconego w spółkę aktem notarialnym z dnia 12 lipca 1993 r., P.. A nr (...) przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...), w tym sieci elektroenergetycznej, w skład której wchodziła opisana powyżej napowietrzna linia energetyczna średniego napięcia 15kV, co skutkowało przeniesieniem na tę Spółkę posiadania służebności gruntowej o treści służebności przesyłu polegającej na lokalizacji odcinka ww linii w granicach nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), zaś wskazany powyżej akt notarialny jest dokumentem potwierdzającym przeniesienie posiadania służebności gruntowej o treści służebności przesyłu;

- art. 292 k.c., art. 172 § 1 k.c. i art. 176 § 1 k.c. poprzez niezastosowanie tych przepisów do stwierdzenia nabycia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu zgodnie z żądaniem wniosku sprecyzowanym w piśmie przygotowawczym z dnia 9.09.2013 roku pomimo, że wnioskodawca udowodnił spełnienie wszystkich przesłanek zasiedzenia zgodnie z tymi przepisami.

Skarżący wniósł o:

- zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku i stwierdzenie nabycia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu szczegółowo sprecyzowanej w apelacji, zgodnie z oznaczeniem na mapie geodezyjnej sporządzonej przez uprawnionego geodetę C. J. na potrzeby rozpoznawanej sprawy na rzecz Zakładu (...) SA w P. z dniem 5 sierpnia 2001 roku; ewentualnie przy przyjęciu, że uzyskanie posiadania służebności nastąpiło w złej wierze – na rzecz wnioskodawcy (...) SA w G. z dniem 5 sierpnia 2011 roku,

ewentualnie

- o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna i skutkuje uchyleniem zaskarżonego orzeczenia oraz przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Spośród zarzutów apelacyjnych za zasadny należy uznać zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Zgodzić się należy ze skarżącym, że wadliwa ocena materiału dowodowego doprowadziła do błędnych ustaleń Sądu I instancji, których nie sposób skorygować na etapie postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia Sąd Rejonowy szeroko omówił i przeanalizował możliwość i przesłanki zasiedzenia służebności odpowiadającej swoją treścią służebności przesyłu z odwołaniem się do orzecznictwa Sądu Najwyższego. Swoją uwagę skupił na kwestii posiadania urządzeń przesyłowych, przebiegających i zlokalizowanych na nieruchomości, stanowiącej aktualnie własność uczestnika posiadania oraz przeniesieniu posiadania ze Skarbu Państwa na poprzedników prawnych wnioskodawczyni. Zasadniczą przyczyną oddalenia wniosku było stwierdzenie, że wprawdzie materiał dowodowy potwierdza, że doszło do wybudowania na gruncie uczestnika urządzeń będących przedmiotem oględzin sądowych w dniu 2 grudnia 2014 r., jednak nie sposób wywnioskować w jaki sposób i jakie dowody miałyby świadczyć o przeniesieniu posiadania na poprzednika prawnego wnioskodawcy oraz na wnioskodawcę. Dokumentem takim nie jest bowiem decyzja stwierdzająca nabycie z mocy prawa przez Zakład (...) w P. prawa wieczystego użytkowania działki położonej w G. o nr (...) i prawa własności urządzeń posadowionych na tej działce. Innymi słowy nie zostało udowodnione, by podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania nieruchomości w zakresie treści służebności (art. 176 § 1 k.c.). Jednocześnie Sąd Rejonowy nie miał wątpliwości, że podmiotem, któremu przysługiwało posiadanie przedmiotowych urządzeń, mogące skutkować nabyciem służebności był Skarb Państwa.

Z takim rozumowaniem nie sposób się zgodzić. Stosownie do przepisu art. 231 k.p.c., sąd może czynić ustalenia faktyczne wykorzystując domniemania faktyczne. W niniejszej sprawie wnioskodawczyni przedstawiła dowody z dokumentów w postaci protokołów z dnia 4 sierpnia 1981 roku potwierdzających, że na istniejącej stacji typu ZH-15 S-671 zamontowano skrzynkę SR-4/ (...) z układem półpośrednim 3-faz. 1- taryfowym i, że urządzenie podłączono pod napięcie dla (...) D. przez PE G. oraz, że wybudowano linię (...) o długości 16 mb i linię nn i zmodernizowano przyłącza napowietrzne z pozostawieniem istniejącej stacji bez zmian. Poza sporem pozostaje fakt, że powyższe urządzenia, za wyjątkiem stacji, znajdują się na działce uczestnika postępowania. Okoliczności wynikające z treści protokołów potwierdzili zeznający w sprawie świadkowie, którzy w 1981 roku jako pracownicy zakładu energetycznego tworzyli komisję dokonującą odbioru robót, która sporządziła protokoły. Z obu protokołów wynika, że przedmiotowe urządzenia odbierane były w imieniu Zakładu (...). To pozwala wnioskować, że urządzenia zlokalizowane na działce nr (...) w D. wchodziły w skład sieci elektroenergetycznej, stanowiącej składnik mienia przydzielonego przedsiębiorstwu państwowemu pod nazwą Zakład (...). Fakt, że odcinek napowietrznej linii energetycznej średniego napięcia 15kV, zlokalizowany w granicach nieruchomości uczestnika, stanowił urządzenie elektroenergetyczne wchodzące w skład sieci będącej mieniem państwowym, wchodzącym w skład Zakładu (...) potwierdzają również kopie map projektowych budowy z 1981 roku.

Kolejnym dowodem, mającym zasadnicze znaczenie w sprawie, jest Zarządzenie Nr 15/ORG/89 Ministra Przemysłu z dnia 16.01.1989 r. z mocy którego z dniem 1.01.1989 r. zostało utworzone przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...). Z omawianego dokumentu wynika, że to przedsiębiorstwo państwowe powstało w wyniku podziału innego przedsiębiorstwa państwowego (...) w W.”, a nowo powstałemu przedsiębiorstwu państwowemu przydzielono składniki mienia powstałego z jego podziału, zgodnie z ustaleniami komisji powołanej w trybie określonym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 30.05.1988 r. W sprawie nie przedłożono wypracowanych przez komisję ustaleń, ale skoro przedmiotem przekazania było mienie powstałe z podziału Centralnego O. Energetycznego w W., a nowe przedsiębiorstwo powstało na bazie Zakładu (...) w P., to logicznie rozumując, Zakład (...) musiał przejąć mienie ostatniego z wymienionych zakładów, a w ramach tego i odcinek sieci zlokalizowany na nieruchomości uczestnika. Zatem treść wszystkich powyższych dokumentów uprawnia do twierdzenia, że powstały w 1989 roku Zakład (...) przejął posiadanie urządzeń zlokalizowanych na nieruchomości D. W..

Z kolei Zakład (...) S.A. jako jednoosobowa spółka Skarbu Państwa powstał w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego Zakład (...), w trybie ustawy z dnia 5 lutego 1993 r. o przekształceniach własnościowych niektórych przedsiębiorstw państwowych o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz. U. nr 16, poz. 69). Z mocy art. 5 tej ustawy spółka powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę Skarbu Państwa wstępowała we wszystkie prawa i obowiązki przekształcanego przedsiębiorstwa. Na tej podstawie uprawnione jest twierdzenie, że Zakład (...) S.A. przejął również posiadanie urządzeń przesyłowych na nieruchomości uczestnika i mógł kontynuować posiadanie nieruchomości w zakresie

służebności gruntowej o treści służebności przesyłu.

Jednak w sprawie pozostała niewyjaśniona inna okoliczność, istotna z punktu widzenia przesłanek zasiedzenia służebności. Mianowicie Sąd Rejonowy nie poczynił żadnych ustaleń co do okoliczności, w jakich wybudowane zostały urządzenia przesyłowe na działce uczestnika i kto w tamtym okresie czasu był właścicielem nieruchomości. Z wyjaśnień D. W. wynika, że włada nieruchomością od 2005 roku, a jego poprzednikiem była Spółdzielnia (...) w D.. Brak jakichkolwiek dowodów na okoliczność komu przysługiwała własność przedmiotowej nieruchomości w 1981 roku i czy w związku z tym w ogóle uzasadnione jest rozważanie posiadania tej nieruchomości przez Skarb Państwa w zakresie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu. Z tym łączy się ustalenie właściwego kręgu uczestników postępowania. Sąd I instancji zaniechał swoich obowiązków wynikających z art. 510 § 2 k.p.c. i nie ustalił, czy poza D. W. są inne podmioty zainteresowane wynikiem niniejszego postępowania, nie wezwał do udziału w sprawie i nie umożliwił im wzięcia udziału w postępowaniu. Wprawdzie niewzięcie przez zainteresowanego udziału w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 20.04.2010 r., III CZP 112/09, OSNC 2010/7-8/98), a apelujący nie podniósł zarzutu naruszenia przepisu art. 510 k.p.c., ale zasadny okazał się zarzut naruszenia art. art. 233 § 1 k.p.c., co w połączeniu z zaniechaniem wezwania do udziału w sprawie wszystkich zainteresowanych uniemożliwia dokonanie ewentualnej zmiany zaskarżonego orzeczenia. Wprawdzie w modelu apelacji pełnej wydanie orzeczenia kasatoryjnego możliwe jest wyjątkowo i nie uzasadnia go konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w znacznej części, jednak Sąd odwoławczy nie może wkraczać w obowiązki sądu pierwszoinstancyjnego tak dalece, by pozbawić strony postępowania jednej instancji (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 listopada 2015 roku, IV CZ 45/15, opublikowanym w systemie Legalis nr 1402777). Zgodzić się należy również ze stanowiskiem, wyrażonym w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2015 roku, I CZ 43/15 (opublikowanym w systemie Legalis nr 1303577), że „efektywne zapewnienie konstytucyjnego prawa do sadu wymaga tego, aby sprawa mogła zostać rozpatrzona przez sądy dwóch instancji. W przypadku gdy postępowanie dowodowe może na tyle zmienić obraz stanu faktycznego oraz materialną podstawę powództwa, iż prawomocne rozstrzygnięcie sądu drugiej instancji byłoby w rzeczywistości pierwszym rozstrzygnięciem sprawy, uzasadnione jest uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji”.

Sąd Rejonowy skupiając się na ocenie, czy doszło do przeniesienia posiadania nieruchomości w zakresie służebności gruntowej o treści służebności przesyłu, pominął ocenę pozostałych przesłanek zasiedzenia. Brak ustalenia co do sposobu ewentualnego wejścia przez Skarb Państwa w posiadanie nieruchomości w zakresie służebności gruntowej uniemożliwia również prawidłową ocenę przesłanki dobrej wiary posiadacza (lub jej braku). Konieczne jest również uzupełnienie materiału dowodowego i jego analiza pod kątem zakresu posiadania. Jest bowiem oczywiste, że ewentualna treść służebności podlegającej zasiedzeniu musi odpowiadać zakresowi, w jakim posiadacz z niej korzystał w okresie posiadania prowadzącego do zasiedzenia. Nie wyznaczają jej aktualne potrzeby przedsiębiorstwa przesyłowego, które mają znaczenie w wypadku ustanawiania służebności przesyłu w oparciu o art. 305 ¹ k.c.

Reasumując: zważywszy na rodzaj stwierdzonych uchybień Sądu Rejonowego nie jest możliwe ich usunięcie przez Sąd II instancji. Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w Kutnie do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

Rzeczą Sądu I instancji przy ponownym rozpoznawaniu sprawy będzie w pierwszej kolejności ocena, czy biorą udział w sprawie wszystkie osoby zainteresowane, ewentualnie podjęcie decyzji co do dokonania ogłoszeń o toczącym się postępowaniu. Celowe będzie zatem załączenie akt księgi wieczystej, Kw nr (...) i przeprowadzenie dowodu z dokumentów tam zgromadzonych. W następnej kolejności niezbędne będzie zebranie materiału dowodowego oraz poczynienie na jego podstawie ustaleń co do okoliczności posadowienia na przedmiotowej nieruchomości urządzeń przesyłowych i sposobu ewentualnego wejścia przez Skarb Państwa w posiadanie nieruchomości w zakresie służebności gruntowej. Dopiero po uzupełnieniu materiału dowodowego w tym zakresie możliwa będzie prawidłowa ocena, czy doszło do zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu na nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) we wsi D.. Uzupełnienia wymaga przy tym mapa sytuacyjna do zasiedzenia służebności, ponieważ słusznie uczestnik zarzucił, że nie spełnia ona celu, dla którego została sporządzona. Z mapy wykonanej przez biegłego geodetę nie wynika bowiem, jak dokładnie przebiega przez nieruchomość linia średniego napięcia 15kV i jaki ewentualnie pas gruntu byłby objęty służebnością. Wprawdzie pełnomocnik wnioskodawczyni twierdzi, że służebnością powinna być objęta cała nieruchomość, ale udowodnienia wymaga, że wnioskodawczyni i jej poprzednicy prawni korzystali z całej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności. Jeszcze raz należy podkreślić, że należy odróżnić zasiedzenie służebności od jej ustanowienia, a treści służebności nabytej przez zasiedzenie nie wyznaczają aktualne potrzeby przedsiębiorstwa przesyłowego, które mają znaczenie w wypadku ustanawiania służebności przesyłu w oparciu o art. 305 ¹ k.c.