Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 5 maja 2016 roku

Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi VIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: S.S.R. Bartek Męcina

Protokolant: sekretarz sądowy Ewa Ławniczak

po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2016 roku w Łodzi

na rozprawie

z wniosku A. Ś. (1)

z udziałem A. C., A. P. i J. W. (1)

o stwierdzenie nabycia spadku po H. W., S. W., W. P. (1) i S. P.

postanawia:

1.  stwierdzić, że spadek po H. W., synu J. i matki z domu W., zmarłym w dniu 31 lipca 1942 roku w T. (Niemcy), ostatnio stale zamieszkałym w K., gmina B., na podstawie ustawy nabyli: żona S. W. z domu F. (córka J. i M.) oraz córki A. Ś. (1) z domu W. (córka H. i S.) i W. P. (1) z domu W. (córka H. i S.) po 1/3 (jednej trzeciej) części każda z nich,

2.  stwierdzić, że spadek po S. W. z domu F., córce J. i M., zmarłej w dniu 5 października 1977 roku w K., gmina B., ostatnio stale zamieszkałej w K., gmina B., na podstawie ustawy nabyły córki A. Ś. (1) z domu W. (córka H. i S.) i W. P. (1) z domu W. (córka H. i S.) po 1/2 (jednej drugiej) części każda z nich,

przy czym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne położone w K. na podstawie ustawy nabyły córki A. Ś. (1) z domu W. (córka H. i S.) i W. P. (1) z domu W. (córka H. i S.) po 1/2 (jednej drugiej) części każda z nich,

3.  stwierdzić, że spadek po W. P. (1) z domu W., córce H. i S., zmarłej w dniu 28 lipca 1987 roku w K., gmina B., ostatnio stale zamieszkałej w K., gmina B., na podstawie ustawy nabyli: mąż S. P. z domu P. (syn A. i K.), córka J. W. (1) z domu P. (córka S. i W.), syn A. P. (syn S. i W.) oraz córka A. C. z domu P. (córka S. i W.) po 1/4 (jednej czwartej) części każde z nich,

przy czym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne położone w K. na podstawie ustawy nabyli: mąż S. P. z domu P. (syn A. i K.) oraz syn A. P. z domu P. (syn S. i W.) po 1/2 (jednej drugiej) części każdy z nich,

4.  stwierdzić, że spadek po S. P. z domu P., synu A. i K., zmarłym w dniu 15 sierpnia 2008 roku w K., gmina B., ostatnio stale zamieszkałym w K., gmina B., na podstawie ustawy nabyli: córka J. W. (1) z domu P. (córka S. i W.), syn A. P. z domu P. (syn S. i W.) oraz córka A. C. z domu P. (córka S. i W.) po 1/3 (jednej trzeciej) części każde z nich,

przy czym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne położone w K. na podstawie ustawy nabyli: córka J. W. (1) z domu P. (córka S. i W.), syn A. P. z domu P. (syn S. i W.) oraz córka A. C. z domu P. (córka S. i W.) po 1/3 (jednej trzeciej) części każde z nich;

5.  ustalić, że każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt VIII Ns 185/14

UZASADNIENIE

W dniu 14 kwietnia 2014 roku A. Ś. (1), reprezentowana przez pełnomocnika będącego radca prawnym, złożyła wniosek o stwierdzenie nabycia spadku, na podstawie ustawy, po: 1. H. W., zmarłym w dniu 31 lipca 1942 roku, wskazując, że spadek nabyła żona zmarłego S. W., a ponadto jego dzieci wnioskodawczyni A. Ś. (1) i W. P. (1), po 1/3 części każde z nich, 2. S. W., zmarłej w dniu 5 października 1977 roku, wskazując, że spadek nabyli dzieci zmarłej, tj. wnioskodawczyni oraz W. P. (1), po 1/2 każde z nich, 3. W. P. (1), zmarłej w dniu 28 lipca 1987 roku, wskazując, że spadek nabył jej mąż S. P. oraz dzieci – uczestnicy postępowania J. W. (1), A. P. i A. C., po 1/4 każde z nich, 4. S. P., zmarłym w dniu 15 sierpnia 2008 roku, wskazując, że spadek nabyły jego dzieci – uczestnicy postępowania J. W. (1), A. P. i A. C., po 1/3 każde z nich. Wnioskodawczyni wskazała przy tym, że w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne.

(wniosek k. 2-4)

Na rozprawie w dniu 30 października 2014 roku pełnomocnik wnioskodawczyni podtrzymał wniosek. Uczestniczki postępowania przyłączyły się do wniosku, zaś ustanowiony przez uczestnika postępowania A. P. zawodowy pełnomocnik oświadczył, że nie oponuje przeciwko wnioskowi.

W piśmie przygotowawczym opatrzonym datą 18 listopada 2014 roku pełnomocnik wnioskodawczyni wskazał, że w skład gospodarstwa rolnego, wchodzą następujące działki: nr (...) położona przy ul. (...) w K., nr 2 położona przy ul. (...) w K., nr 138 położona przy ul. (...) w K., nr 256 położona w K., nr 340 położona w K., nr 541 położona w K., nr 943 położona w K., nr (...) położona w K., nr (...) położona w K..

Na rozprawie w dniu 27 listopada 2014 roku pełnomocnik wnioskodawczyni oraz pełnomocnik uczestnika postępowania, jak również uczestniczka postępowania J. W. (1), podtrzymali pierwotne stanowiska w sprawie. Uczestniczka postępowania A. C. na rozprawie nie stawiła się. Tożsame stanowiska strony zajęły na rozprawie w dniu 26 marca 2015 roku.

(protokół rozprawy k. 44-46, k. 60-63, k. 90-96, pismo przygotowawcze pełnomocnika wnioskodawczyni k. 50-51)

W piśmie przygotowawczym opatrzonym datą 4 marca 2016 roku pełnomocnik uczestnika postępowania A. P. wniósł o stwierdzenie, że: 1. gospodarstwo rolne położone we wsi K. wchodzące w skład spadku po zmarłej w dniu 5 października 1977 roku S. W. odziedziczyła w całości córka W. P. (1), bezpośrednio przed otwarciem spadku stale pracująca w tym gospodarstwie, 2. gospodarstwo rolne położone we wsi K. wchodzące w skład spadku po zmarłej w dniu 28 lipca 1987 roku W. P. (1) odziedziczyli mąż S. P. i syn A. P. po 1/2 każde z nich, bezpośrednio przed otwarciem spadku stale pracujący w tym gospodarstwie, 3. gospodarstwo rolne położone we wsi K. wchodzące w skład spadku po zmarłym w dniu 15 sierpnia 2008 roku S. P. odziedziczył syn A. P. w całości, bezpośrednio przed otwarciem spadku stale pracujący w tym gospodarstwie.

(pismo przygotowawcze pełnomocnika uczestnika postępowania k. 128-129)

Na rozprawie w dniu 7 marca 2016 roku strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska w sprawie, przy czym uczestniczka J. W. (1) przyłączyła się do stanowiska A. P..

(protokół rozprawy k. 131-135)

W piśmie przygotowawczym opatrzonym datą 16 marca 2016 roku pełnomocnik wnioskodawczyni podtrzymał wniosek w całości. Wskazał, że podstawę prawną dziedziczenia przez A. Ś. (1) gospodarstwa rolnego stanowi art. 1059 § 1 pkt 1 i 3 k.p.c., wnioskodawczyni, w dacie otwarcia spadków po swoich rodzicach, pracowała bowiem wraz z mężem w dziedziczonym gospodarstwie rolnym, posiadała nadto inne indywidualne gospodarstwo rolne i na nim pracowała.

(pismo przygotowawcze pełnomocnika wnioskodawczyni k. 138-138v.)

Na rozprawie w dniu 28 kwietnia 2016 roku stanowiska stron nie uległy zmianie.

(protokół rozprawy k. 157-160)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. W. z domu W. zmarł w dniu 31 lipca 1942 roku w T. w Niemczech. Przed śmiercią stale zamieszkiwał w K., gminie B..

Zmarł jako żonaty. Miał żonę S. W. z domu F. oraz dwie córki: A. Ś. (1) z domu W. (wnioskodawczynię) i W. P. (1) z domu W.. Spadkodawca nie miał innych dzieci własnych ani przysposobionych. H. W. nie sporządził testamentu.

Żaden ze spadkobierców po H. W. nie odrzucił spadku, nie zrzekł się dziedziczenia, ani nie został uznany za niegodnego dziedziczenia.

W chwili śmierci H. W. był posiadaczem samoistnym w udziale 1/1 gruntów położonych w K. o powierzchni 6,6076 ha, na które składały się: działka ewidencyjna nr (...) o pow. 0,2481 ha, położona w K., przy ul. (...), działka ewidencyjna nr (...) o pow. 0,2652 ha, położona w K., przy ul. (...), działka ewidencyjna nr (...) o pow. 3,0061 ha, położona w K., przy ul. (...), działka ewidencyjna nr (...) o pow. 0,2913 ha, położona w K., działka ewidencyjna nr (...) o pow. 0,5901 ha, położona w K., działka ewidencyjna nr (...) o pow. 0,6261 ha, położona w K., działka ewidencyjna nr (...) o pow. 1,2789 ha, położona w K., działka ewidencyjna nr (...) o pow. 0,1714 ha, położona w K. oraz działka ewidencyjna nr (...) o pow. 0,1304 ha, położona w K. (oznaczenia wszystkich działek według aktualnej numeracji). W skład opisanych gruntów wchodziły: użytki rolne ( (...)), lasy ( (...)), grunty zadrzewione na użytkach rolnych ( (...)), pastwiska ( (...)) oraz łąki ( (...)), grunty te miały zatem charakter rolny i z uwagi na ten charakter stanowiły jedno gospodarstwo rolne jako całość. W skład spadku po H. W. wchodzi zatem posiadanie samoistne gospodarstwa rolnego obejmującego grunty rolne o powierzchni 6,6076 ha.

(odpis skrócony aktu zgonu S. W. k. 8, odpis skrócony aktu zgonu W. P. (1) k. 10, odpis skrócony aktu urodzenia A. Ś. (1) k. 12, poświadczone tłumaczenie z języka niemieckiego k. 15, informacja z Polskiego Czerwonego Krzyża k. 17, odpis skrócony aktu małżeństwa A. Ś. (1) k. 33, zapewnienie spadkowe A. Ś. (1) k. 44-45, zaświadczenie k. 57, k. 59, pismo k. 58, wypis z rejestru gruntów k. 88-89)

Spadkobiercami ustawowymi H. W. są jego małżonka S. W. z domu F. oraz dzieci: córka A. Ś. (1) z domu W. i córka W. P. (1) z domu W. (po 1/3 części każde z nich).

Wszyscy spadkobiercy ustawowi H. W. dziedziczą z ustawy wchodzące w skład spadku posiadanie samoistne gospodarstwa rolnego (po 1/3 części każdy z nich), albowiem w dacie otwarcia spadku obowiązujące przepisy prawa (tj. Kodeks Napoleona z dnia 20 marca 1804 roku oraz Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego z dnia 27 listopada 1825 roku w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 lipca 1942 roku) nie przewidywały szczególnych zasad dziedziczenia gospodarstw rolnych.

(okoliczności bezsporne)

S. W. z domu F. zmarła w dniu 5 października 1977 roku w K., gminie B., gdzie stale zamieszkiwała przed śmiercią. Spadkodawczyni zmarła jako wdowa, mając dwie córki: A. Ś. (1) z domu W. i W. P. (1) z domu W.. Żaden ze spadkobierców po S. W. nie odrzucił spadku, nie zrzekł się dziedziczenia, ani nie został uznany za niegodnego dziedziczenia

Spadkobiercami ustawowymi S. W. są jej dzieci: córka A. Ś. (1) z domu W. i córka W. P. (1) z domu W. (po 1/2 części każde z nich).

Wszyscy spadkobiercy ustawowi S. W. dziedziczą z ustawy wchodzące w skład spadku posiadanie samoistne gospodarstwa rolnego (po 1/2 części każdy z nich), gdyż osoby te bezpośrednio przed otwarciem spadku pracowały w tym gospodarstwie, nadto w chwili otwarcia spadku prowadziły inne indywidualne gospodarstwo rolne, bądź też pracowały w gospodarstwie rolnym swojego małżonka (art. 1059 § 1 pkt 1 i 3 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dniu 5 października 1977 roku).

(odpis skrócony aktu zgonu S. W. k. 8, odpis skrócony aktu zgonu W. P. (1) k. 10, odpis skrócony aktu urodzenia A. Ś. (1) k. 12, odpis skrócony aktu małżeństwa A. Ś. (1) k. 33, zapewnienie spadkowe A. Ś. (1) k. 44-45, zeznania A. Ś. (2) k. 62, zeznania świadka M. Ś. (1) k. 62-63, zeznania świadka Z. M. k. 94, zeznania świadka W. K. (1) k. 94, zeznania świadka E. P. k. 95, zeznania uczestnika A. P. k. 133-134, k. 158-159, zeznania uczestniczki J. W. (1) k. 159)

Po śmierci S. W. jej spadkobierczynie zawarły ustną umowę, na mocy której, dokonały faktycznego podziału gospodarstwa rolnego nabytego w samoistne posiadanie, w ten sposób, że każda z nich otrzymała we władanie połowę gospodarstwa. Jednocześnie strony umowy ustaliły, że A. Ś. (1) wraz z mężem będzie przekazywać W. i S. małżonkom P. pieniądze w wysokości pokrywającej 1/2 zobowiązań podatkowych naliczonych za cały grunt należący pierwotnie do H. W., zaś wszelkie dokumenty z powyższego tytułu będą wystawiane na S. P..

(zeznania świadka A. O. k. 61-62, zeznania świadka A. Ś. (2) k. 62, zeznania świadka M. Ś. (1) k. 62-63, zeznania świadka M. Ś. (2) k. 91-92, zeznania świadka W. Ś. k. 92-93, oświadczenie k. 85-86)

W. P. (1) z domu W. zmarła w dniu 28 lipca 1987 roku w K., gminie B., gdzie stale zamieszkiwała przed śmiercią. Spadkodawczyni zmarła jako mężatka, mając męża S. P. z domu P. oraz trójkę dzieci (uczestników postępowania): córkę J. W. (1) z domu P., córkę A. C. z domu P. oraz syna A. P. z domu P.. Żaden ze spadkobierców po W. P. (1) nie odrzucił spadku, nie zrzekł się dziedziczenia, ani nie został uznany za niegodnego dziedziczenia

Spadkobiercami ustawowymi W. P. (1) są jej mąż S. P. z domu P. oraz dzieci: córka J. W. (1) z domu P., córka A. C. z domu P. oraz syn A. P. z domu P. (po 1/4 części każde z nich).

Spośród spadkobierców ustawowych W. P. (1) wyłącznie S. P. i A. P. dziedziczą z ustawy wchodzące w skład spadku posiadanie samoistne gospodarstwa rolnego (po 1/2 części każdy z nich), gdyż wyłącznie te osoby stale pracowały w jakimkolwiek gospodarstwie rolnym bezpośrednio przy produkcji rolnej (art. 1059 pkt 1 k.c. w zw. z art. 160 § 1 pkt 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dniu 28 lipca 1987 roku), uczestnik A. P. ponadto jest rolnikiem z zawodu, a więc posiada kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego (art. 1059 pkt 1 k.c. w zw. z art. 160 § 1 pkt 2 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dniu 28 lipca 1987 roku w zw. z § 3 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 roku w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych, Dz.U. 1983, Nr 19, poz. 86). Pozostali spadkobiercy ustawowi W. P. (1), a więc uczestniczki postępowania J. W. (1) i A. C., w dniu otwarcia spadku nie spełniały warunków dziedziczenia gospodarstw rolnych (art. 1059 k.c. w brzmieniu obowiązującym w dniu 28 lipca 1987 roku), pomagały bowiem wyłącznie w wolnym czasie w pracach na przedmiotowym gospodarstwie rolnym.

(odpis skrócony aktu zgonu S. P. k. 9, odpis skrócony aktu zgonu W. P. (1) k. 10, odpis skrócony aktu urodzenia A. C. k. 11, odpis skrócony aktu urodzenia A. P. k. 13, odpis skrócony aktu urodzenia J. W. (1) k. 14, odpis skrócony aktu małżeństwa J. W. (1) k. 33, odpis skrócony aktu małżeństwa A. C. k. 33, odpis skrócony aktu małżeństwa A. P. k. 33, zapewnienie spadkowe A. Ś. (1) k. 44-45, zeznania uczestnika A. P. k. 133-134, k. 158-159, zeznania uczestniczki A. C. k. 45 w zw. z k. 134, k. 134-135, zeznania uczestniczki J. W. (1) k. 45-46 w zw. z k. 135, k. 135, k. 159, zeznania świadka J. W. (2) k. 93, zeznania świadka Z. M. k. 94, zeznania świadka W. K. (1) k. 94, zeznania świadka E. P. k. 95, zeznania świadka W. P. (2) k. 95, zeznania świadka W. K. (2) k. 95, świadectwo k. 130)

S. P. z domu P. zmarł w dniu 18 sierpnia 2008 roku w K., gminie B., gdzie stale zamieszkiwał przed śmiercią. Spadkodawca zmarł jako wdowiec, mając trójkę dzieci (uczestników postępowania): córkę J. W. (1) z domu P., córkę A. C. z domu P. oraz syna A. P. z domu P.. Żaden ze spadkobierców po S. P. nie odrzucił spadku, nie zrzekł się dziedziczenia, ani nie został uznany za niegodnego dziedziczenia

Spadkobiercami ustawowymi S. P. są jego dzieci: córka J. W. (1) z domu P., córka A. C. z domu P. oraz syn A. P. z domu P. (po 1/3 części każde z nich).

Wszyscy spadkobiercy ustawowi S. P. dziedziczą z ustawy wchodzące w skład spadku posiadanie samoistne gospodarstwa rolnego (po 1/3 części każdy z nich), albowiem w dacie otwarcia spadku obowiązujące przepisy prawa nie przewidywały szczególnych zasad dziedziczenia gospodarstw rolnych.

(odpis skrócony aktu zgonu S. P. k. 9, odpis skrócony aktu urodzenia A. C. k. 11, odpis skrócony aktu urodzenia A. P. k. 13, odpis skrócony aktu urodzenia J. W. (1) k. 14, odpis skrócony aktu małżeństwa J. W. (1) k. 33, odpis skrócony aktu małżeństwa A. C. k. 33, odpis skrócony aktu małżeństwa A. P. k. 33, zapewnienie spadkowe A. Ś. (1) k. 44-45,

W wydanym przez Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w K. w dniu 2 lutego 1960 roku zaświadczeniu wskazano, że gospodarstwo rolne figurujące na H. W. użytkowane jest przez jego dzieci A. Ś. (1) i W. P. (1). Z kolei w wydanym przez Urząd Gminy B. w dniu 17 stycznia 2005 roku zaświadczeniu wskazano, że gospodarstwo rolne będące w samoistnym posiadaniu H. W., w dacie wydania zaświadczenia znajdowało się we wspólnym władaniu A. Ś. (1) i A. P.. Wnioskodawczyni oraz uczestnik zostali wskazani jako władający przedmiotowym gospodarstwem także w piśmie Urzędu Gminy B. z dnia 6 sierpnia 2007 roku oraz w wypisie z rejestru gruntów z dnia 4 września 2014 roku. W decyzji ustalającej wymiar łącznego zobowiązania pieniężnego na 2016 rok, podano natomiast, że osoby, o których mowa wyżej, są posiadaczami samoistnymi gospodarstwa rolnego w K., w częściach po 1/2 każde z nich.

(zaświadczenie k. 57, k. 59, pismo k. 58, wypis z rejestru gruntów k. 88-89, decyzja k. 140-141)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w szczególności w postaci odpisów skróconych aktów stanu cywilnego, a nadto na podstawie złożonego zapewnienia spadkowego oraz dowodu z przesłuchania wnioskodawczyni i uczestników, a także świadków na okoliczność uprawnień spadkobierców ustawowych do dziedziczenia gospodarstwa rolnego.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Zgodnie z regulacją zawartą w przepisach art. 924 i 925 k.c., spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy – z tym właśnie momentem spadkobiercy z mocy samego prawa nabywają spadek – wstępują w ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego.

Zgodnie z przepisem art. LI ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku – Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny (Dz.U. 1964, Nr 16, poz. 94 ze zm.), do spraw spadkowych stosuje się prawo obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy, o ile przepisy art. LII i następnych nie stanowią inaczej. Analogiczne rozwiązanie przewidywał art. 11 Ustawy Przechodniej z dnia 10 października 1809 roku, która rozwiązywała wątpliwości w sądzeniu spraw po wprowadzeniu Kodeksu Napoleona, który to przepis stanowił, że „prawne dziedziczenie uważane będzie podług czasu śmierci osoby téy, po któréy otworzył się spadek. Jeżeli śmierć ta nastąpiła przed 1wszym M. roku 1808, zachowane będą prawa dawniéysze, ieżeli zaś na dniu 1wszym M. roku 1808, lub późniéy, zachowane będą przepisy K. N.”.

W niniejszej sprawie podstawę dziedziczenia po poszczególnych spadkodawcach stanowi ustawa, gdyż, jak wynika ze złożonego zapewnienia spadkowego, H. W., S. W., W. P. (1) i S. P. nie sporządzili testamentu.

Na wstępie czynionych w niniejszej sprawie rozważań, z uwagi na fakt, iż wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne nie ma uregulowanego stanu prawnego, a jak wynika z ustalonego stanu faktycznego, w wypisie z rejestru gruntów jako charakter władania nim, wpisano posiadanie samoistne H. W., w pierwszej kolejności rozważeniu wymagało, czy dopuszczalne jest dziedziczenie posiadania samoistnego gospodarstwa rolnego. W ocenie Sądu na tak postawione pytanie należy odpowiedzieć twierdząco. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym, przepisy o dziedziczeniu gospodarstw rolnych miały bowiem zastosowanie nie tylko do gospodarstw stanowiących własność lub współwłasność spadkodawcy, lecz także do dziedziczenia wkładu gruntowego w rolniczej spółdzielni produkcyjnej, jak również do sytuacji, gdy w skład spadku wchodziło samoistne posiadanie gospodarstwa rolnego bądź roszczenie o odzyskanie własności takiego gospodarstwa - o tym zatem, czy w skład spadku po danej osobie wchodzi gospodarstwo rolne nie przesądza wyłącznie tytuł własności. Przytoczony pogląd opiera się z jednej strony na treści art. 176 § 2 k.c., pozwalającego na doliczenie okresu posiadania spadkodawcy przez spadkobiercę posiadacza, a z drugiej na treści ogólnego przepisu art. 922 k.c. o spadkobraniu, rozumianego w ten sposób, że w skład spadku wchodzą wszelkie uprawnienia, roszczenia i sytuacje prawne o treści majątkowej, które nie są wyraźnie ze spadku wyłączone. I tak, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 stycznia 1968 roku (III CZP 100/67, OSNC 1968/8-9/134), jednoznacznie wskazał, że o dziedziczeniu gospodarstwa rolnego (art. 677 § 2 k.p.c.) sąd orzeka także, gdy w skład spadku wchodzi samoistne posiadanie takiego gospodarstwa nabytego nieformalnie przez spadkodawcę, chociażby zasiedzenie nie było dopuszczalne. W uzasadnieniu wyrażonego poglądu Sąd Najwyższy wyjaśnił, że posiadanie odgrywa doniosłą rolę społeczno-gospodarczą, zwłaszcza w dziedzinie gospodarstw rolnych, a to wobec niedostatecznego uporządkowania stosunków własnościowych na wsi. Sytuację tę uwzględniały w szczególności przepisy dekretu z dnia 2.II.1955 r. o ewidencji gruntów i budynków oraz ustawa z dnia 24.I.1968 r. o scaleniu i wymianie gruntów dopuszczając przyjęcie samego posiadania za podstawę ewidencji i scalenia. Również przepisy szczególne o dziedziczeniu gospodarstw rolnych w ocenie Sądu nie spełniałyby wystarczająco swych ogólnych założeń, gdyby miały dotyczyć tylko gospodarstw, które stanowiły własność spadkodawcy. Rzecz w tym bowiem, żeby żadne gospodarstwo rolne nie dostało się w drodze dziedziczenia w ręce osób nie mających ku temu odpowiednich warunków. Stąd też warunki wymagane do dziedziczenia gospodarstwa rolnego należy uwzględniać zarówno wtedy, gdy gospodarstwo rolne stanowiło własność spadkodawcy, jak i wtedy, gdy spadkodawca był jedynie samoistnym posiadaczem gospodarstwa rolnego. Pogląd o dziedziczności posiadania samoistnego gospodarstwa rolnego został również podtrzymany w późniejszych judykatach Sądu Najwyższego, w których podkreślano ponadto, że bez znaczenia dla samego skutku dziedziczenia pozostaje okoliczność, czy spadkobiercy objęli w faktyczne władztwo nieruchomość znajdującą się w posiadaniu spadkodawcy, a więc czy kontynuowali jego posiadanie, istotnym jest bowiem wyłącznie czy skutki prawne, jakie wynikały z faktu posiadania rzeczy przez spadkodawcę, przeszły z mocy prawa, z chwilą otwarcia spadku, na spadkobierców, choćby nie objęli oni jeszcze rzeczy w faktyczne władanie (por. m.in. postanowienie SN z dnia 28 kwietnia 1999 roku, I CKU 105/98, OSNC 1999/11/197; postanowienie SN z dnia 11 marca 2005 roku, II CK 499/04, LEX nr 603411; postanowienie SN z dnia 24 stycznia 2008 roku, I CSK 327/07, LEX nr 511036). W konsekwencji należało uznać, że posiadanie samoistne gospodarstwa rolnego wchodziło w skład spadku po H. W., przy czym charakter tego posiadania nie był w sprawie sporny między stronami, wynikał również z materiału dowodowego o charakterze nieosobowym.

O czym była już mowa wyżej, do spraw spadkowych stosuje się prawo obowiązujące w chwili śmierci spadkodawcy. Z uwagi na powyższe, o tym kto i w jakiej części jest spadkobiercą H. W. , zmarłego w dniu 31 lipca 1942 roku, decydują przepisy prawa spadkowego obowiązujące w dacie zgonu spadkodawcy, czyli przepisy Kodeksu N. z dnia 20 marca 1804 roku oraz Kodeksu Cywilnego Królestwa Polskiego z dnia 27 listopada 1825 roku, a więc aktów prawnych obowiązujących na ziemiach centralnych Polskich (w tym na terenie K., gm. B.) aż do ich uchylenia dekretem z dnia 8 października 1946 roku Prawo spadkowe - w brzmieniu obowiązującym na dzień 31 lipca 1942 roku.

Zgodnie z przepisem art. 745 Kodeksu N., „dzieci, albo ich zstępni, biorą spadek po oycu swoim i matce, dziadach, babach i innych wstępnych, bez różnicy płci albo pierworodztwa, i nawet bez względu na pochodzenie z różnych małżeństw. Biorą spadek w równych częściach, i podług głów, gdy są wszyscy w pierwszym stopniu, i wezwani prawem własném i bezpośredniém; biorą podług pnia, skoro idą wszyscy, lub w części prawem zastępstwa”. Małżonek spadkodawcy był uprawniony do dziedziczenia dopiero w razie braku krewnych do dwunastego stopnia i dzieci naturalnych (art. 767 Kodeksu N.). Sytuację prawną małżonka spadkodawcy zmieniły dopiero przepisy Kodeksu Cywilnego Królestwa Polskiego, a konkretnie art. 232 stanowiący, iż „małżonkowi przy życiu pozostałemu, należy się po współmałżonku zmarłym część spadku, równa części, iaka na każde dziecko przypada, licząc pozostałego małżonka przy podziale spadku za iedno dziecko i zostawiaiąc onemuż wybór między częściami”. Cytowany przepis analogicznie zatem do obowiązującego od daty wejścia w życie Kodeksu cywilnego z dnia 1964 roku, przepisu art. 931 § 1 k.c. stanowił, że dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek dziedziczą w częściach równych.

Mając na względzie wskazane przepisy, Sąd uznał, że osobami uprawnionymi do dziedziczenia z ustawy po H. W., zmarłym 31 lipca 1942 roku, są jego żona S. W. oraz dzieci: córka A. Ś. (1) i córka W. P. (1), po 1/3 każde z nich.

W toku postępowania nie stwierdzono, aby po stronie spadkobierców ustawowych zaistniały przeszkody w dojściu do dziedziczenia. Jednocześnie w dniu śmierci spadkodawcy nie obowiązywały szczególne przepisy dotyczące dziedziczenia na podstawie ustawy gospodarstw rolnych, a zatem wszyscy spadkodawcy ustawowi H. W. dziedziczą z ustawy wchodzące w skład spadku posiadanie samoistne gospodarstwa rolnego (po 1/3 części każde z nich).

Dokonując ustaleń w zakresie tego, kto i w jakiej części jest spadkobiercą S. W., W. P. (1) i S. P., wskazać należy, że we wszystkich stanach prawnych wyznaczanych przez pryzmat daty otwarcia spadku (dnia śmierci każdego ze spadkodawców), zgodnie z przepisem art. 931 k.c. w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku (art. 931 § 1 k.c.). Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych (art. 931 § 1 k.c.).

Mając na względzie wskazane przepisy, Sąd uznał, że osobami uprawnionymi do dziedziczenia z ustawy po S. W. , zmarłej 5 października 1977 roku, są: córka A. Ś. (1) (w 1/2 części) oraz córka W. P. (1) (w 1/2 części). Osobami uprawnionymi do dziedziczenia z ustawy po W. P. (1) , zmarłej 29 lipca 1987 roku, są natomiast: mąż S. P. (w 1/4 części), syn A. P. (w 1/4 części), córka A. C. (w 1/4 części) oraz córka J. W. (1) (w 1/4 części). Z kolei, osobami uprawnionymi do dziedziczenia z ustawy po S. P. , zmarłym 18 sierpnia 2008 roku, są: syn A. P. (w 1/3 części), córka A. C. (w 1/3 części) oraz córka J. W. (1) (w 1/3 części).

W toku postępowania nie stwierdzono, aby po stronie spadkobierców ustawowych zaistniały przeszkody w dojściu do dziedziczenia.

Jednocześnie w dniu śmierci S. W. oraz W. P. (1) obowiązywały szczególne przepisy dotyczące dziedziczenia gospodarstw rolnych na podstawie ustawy (przepis art. 1059 k.c. nie znajduje zastosowania do dziedziczenia gospodarstw rolnych wchodzących w skład spadków otwartych od dnia 14 lutego 2001 roku, a więc nie miał już zastosowania w dacie śmierci ostatniego ze spadkodawców), zatem po stwierdzeniu, kto jest spadkobiercą ustawowym każdego ze spadkodawców, Sąd odrębnie orzekał także, którzy ze spadkobierców ustawowych po danym spadkodawcy, dziedziczą wchodzące w skład spadku posiadanie samoistne gospodarstwa rolnego (udział w posiadaniu tego gospodarstwa, którego łączna powierzchnia wynosi 6,6076 ha).

W odniesieniu do dziedziczenia z ustawy posiadania samoistnego gospodarstwa rolnego po S. W. stwierdzić należy, że zgodnie z przepisem art. 1059 § 1 k.c., w brzmieniu obowiązującym w dniu 5 października 1977 roku, dzieci spadkodawcy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli:

1) bezpośrednio przed otwarciem spadku pracowały w tym gospodarstwie albo

2) w chwili otwarcia spadku są członkami rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub pracują w gospodarstwie rolnym takiej spółdzielni, albo

3) w chwili otwarcia spadku bądź prowadzą inne indywidualne gospodarstwa rolne, bądź też pracują w gospodarstwie rolnym swoich rodziców, małżonka lub jego rodziców, albo

4) w chwili otwarcia spadku bądź są małoletnie, bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo

5) w chwili otwarcia spadku są trwale niezdolne do pracy.

Mając powyższe przesłanki na względzie, stwierdzić należało, że wszyscy spadkobiercy ustawowi dziedziczą z ustawy wchodzące w skład spadku po W. P. (1) posiadanie samoistne gospodarstwa rolnego, gdyż osoby te bezpośrednio przed otwarciem spadku pracowały w tym gospodarstwie, a nadto w chwili otwarcia spadku prowadziły inne indywidualne gospodarstwa rolne bądź pracowały w gospodarstwie rolnym swojego małżonka. Wymienione osoby dziedziczą gospodarstwo rolne po 1/2 części każda z nich.

Okoliczności te Sąd ustalił na podstawie dowodu z przesłuchania wnioskodawczyni A. Ś. (1) oraz uczestnika postępowania A. P., świadków W. Ś., J. W. (2), H. K. (1), Z. M., W. K. (1), E. P., W. P. (2), A. O., A. Ś. (2), M. Ś. (1) i M. Ś. (2), a także w oparciu o złożone do akt sprawy dokumenty. Wnioskodawczyni zeznając na okoliczność wykonywania prac na przedmiotowej nieruchomości, wprost wskazała, że na gospodarstwie rolnym pracowała wraz z siostrą, z kolei uczestnik postępowania A. P., jak i wymienieni świadkowie, przyznali, że A. Ś. (1), a następnie członkowie jej rodziny, wykonywali prace w gospodarstwie rolnym co najmniej w zakresie obszaru o pow. ok. 1 ha. Przypomnienia wymaga przy tym, że gospodarstwo rolne, oznaczone w treści wniosku o stwierdzenie nabycia spadku, stanowi jedną całość, skoro zatem wnioskodawczyni zdaniem A. P. i części świadków, gospodarowała na pewnym jego obszarze, właściwą jawi się konstatacja, że została spełniona przesłanka z art. 1059 § 1 pkt 1 k.c. Uwadze Sądu nie umknęło jednak, że część świadków wprost wskazywała, że władztwo wnioskodawczyni nad przedmiotowym gospodarstwem rolnym obejmowało większy obszar, aniżeli ok. 1 ha, a dopiero w późniejszych latach, tj. począwszy od lat 90-ych XX wieku, obszar objęty pracami rolnymi rodziny P. ulegał zwiększeniu. W. Ś., M. Ś. (2) oraz M. Ś. (1) logicznie i zbornie podnosili, że wnioskodawczyni w rzeczywistości samodzielnie gospodarowała na obszarze od rzeki Miazga do drogi oddzielającej las, następnie po połowie z rodziną P. gospodarowała na obszarze lasu oraz obszarze pomiędzy lasem a drogą wiejską, by ponownie w całości gospodarować na działce pomiędzy drogą wiejską a drogą krajową. W ocenie wymienionych świadków obszar objęty pracami wnioskodawczyni, a następnie członków jej rodziny, odpowiadał połowie powierzchni całości przedmiotowego gospodarstwa rolnego. Podobny wniosek wysnuła A. O. oraz A. Ś. (2), którzy wskazywali, że A. Ś. (1) opłacała na ręce W. P. (1) połowę stawki podatku za całe gospodarstwo, co miało związek z dokonanym nieformalnym (ustnym) podziałem tego terenu pomiędzy rodziny Ś. a P.. I choć relacja dwóch ostatnich świadków dotyczy okresu po śmierci S. W., zdaniem Sądu uzasadnionym wydaje się wniosek, że także przed śmiercią w/w spadkodawczyni przedmiotowe gospodarstwo rolne było faktycznie użytkowane po połowie przez rodziny Ś. i P.. Ustna umowa między tymi rodzinami, zawarta po śmierci S. W., w ocenie Sądu sankcjonowała bowiem – bez potrzeby przeprowadzania postępowania spadkowego – wyłącznie faktyczny podział gospodarstwa dokonany jeszcze za życia matki wnioskodawczyni. Również H. K. (2) w złożonych zeznaniach wskazywał, że rodzina wnioskodawczyni władała większą, aniżeli pow. 1 ha, częścią przedmiotowego gospodarstwa, między innymi częścią lasu, akcentując przy tym, że w okolice te przyjeżdżał od około 1965 roku. W ocenie Sądu depozycje wskazanych świadków odpowiadają prawdzie, są bowiem logiczne i spójne, wzajemnie ze sobą korespondują, a nadto znajdują potwierdzenie w nieosobowych źródłach dowodowych. I tak wskazać należy, że w wydanym w dniu 2 lutego 1960 roku przez Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w K. zaświadczeniu, wprost wskazano, że gospodarstwo rolne figurujące na H. W., jako posiadacza samoistnego, jest użytkowane przez jego dzieci, tj. A. Ś. (1) i W. P. (1). Zaświadczenie to potwierdza jednocześnie postawioną wyżej tezę, że jeszcze za życia S. W. gospodarstwem rolnym w K. władały jej córki, przy czym mając na względzie zasady doświadczenia życiowego, za właściwy należy uznać wniosek, że wnioskodawczyni i jej siostra użytkowały po 1/2 części gospodarstwa. Zapisy w później wystawionych dokumentach, m.in. w rejestrze gruntów, których treść wskazuje, że A. Ś. (1) przysługuje 1/2 udziału w użytkowaniu przedmiotowego gospodarstwa, są więc konsekwencją podziału dokonanego jeszcze za życia jej matki, a usankcjonowanego przez rodziny Ś. i P. w formie ustnej umowy zawartej w 1977 roku. Zapisy te potwierdzają jednocześnie przytoczone zeznania świadków, że wnioskodawczyni uiszczała na rzecz siostry 1/2 stawki podatku za przedmiotowe gospodarstwo rolne. W świetle zasad doświadczenia życiowego za zasadny uznać należy wniosek, że takie partycypowanie w opłatach na rzecz Skarbu Państwa musiało wynikać z rzeczywistego władztwa A. Ś. (1) nad połową obszaru gospodarstwa, w innym bowiem przypadku wnioskodawczyni nie miała żadnego racjonalnego powodu, aby uiszczać tak dużą część stawki podatku. Istotnym jest przy tym podkreślenie, że ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, aby W. P. (1) miała jakiekolwiek trudności finansowe uniemożliwiające jej uiszczanie podatku w części przypadającej na jej osobę, co pociągałoby za sobą konieczność materialnego wspomożenia jej przez siostrę (przy hipotetycznym założeniu, że udział sióstr nie był równy). Uwadze Sądu nie uszło nadto, że do akt sprawy zostało załączone oświadczenie A. Ś. (1) oraz A. P., złożone przed notariuszem, z treści którego wynika, że w 1977 roku A. Ś. (1) wraz z mężem zawarli z W. P. (1) i jej mężem, ustną umowę dzierżawy połowy gruntu położonego w gminie B., miejscowości K.. Na mocy zawartego porozumienia wnioskodawczyni przekazywała małżonkom P. pieniądze na opłatę podatku rolnego pokrywającą 1/2 zobowiązań podatkowych naliczonych za cały grunt należący do H. W. . Podatek ten był przy tym uiszczany przez małżonków P., na których były wystawiane stosowne dokumenty. Oświadczenie to, złożone i podpisane przez A. P., implikuje jednoznaczną konstatację, że co najmniej do 1988 roku (data, do której połowa kwoty podatku była wg oświadczenia przekazywana na rzecz małżeństwa P.) wnioskodawczyni władała wraz z rodziną połową przedmiotowego gospodarstwa rolnego. Dokonując oceny powyższego oświadczenia Sąd nie podzielił argumentacji A. P., że nie był on obecny przy sporządzeniu i odczytaniu powyższego oświadczenia, zaś składając pod nim podpis nie widział jego treści, jako prima facie sprzecznej z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego. Sąd dokonując powyższej oceny miał na względzie, że omawiane oświadczenie, jak również depozycje stron oraz świadków na okoliczność zawarcia ustnej umowy z 1977 roku oraz rozliczeń podatkowych między rodzinami Ś. i P., nie mają znaczenia dla ustaleń czynionych w zakresie dziedziczenia udziału w posiadaniu samoistnym gospodarstwa rolnego po S. W., dotyczą bowiem okoliczności zaistniałych już po dacie otwarcia spadku po tej spadkodawczyni, to jednocześnie Sąd uznał, że przeprowadzenie tych rozważań ma istotne znaczenie dla oceny wiarygodności zeznań uczestników postępowania. Ewidentne mijanie się z prawdą A. P. w zakresie, w jakim uczestnik ten odnosił się m.in. do umowy z 1977 roku, rzutuje bowiem na wiarygodność całości jego relacji. Kończąc tę część rozważań zauważenia wymaga, że data zawarcia nieformalnej umowy przez obie rodziny zbiega się z rokiem śmierci S. W., co w ocenie Sądu pozwala uznać za słuszną koncepcję, że życzeniem tejże był równy podział przedmiotowego gospodarstwa pomiędzy rodziny jej córek, przy czym podział ten, o czym była już mowa, sankcjonował faktyczne władanie omawianymi gruntami, które miało miejsce jeszcze za życia matki wnioskodawczyni, a więc w istocie utrzymywał status quo.

W świetle dokonanych wyżej rozważań Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom A. P., J. W. (2), Z. M., W. K. (1), E. P. i W. P. (2), w których podnosili oni, że A. Ś. (1) wraz z rodziną w dacie śmierci S. W. prowadziła prace rolne wyłącznie na obszarze ok. 1 ha przedmiotowego gospodarstwa. Depozycje te nie znalazły potwierdzenia w materiale dowodowym uznanym przez Sąd za wiarygodny, a nadto, co wymaga wyraźnego podkreślenia, miały w większości charakter ogólnikowy w części, w której osoby te precyzowały obszar znajdujący się pod władztwem rodziny P.. Zdaniem Sądu nie można również wykluczyć, że w czasie składania zeznań niektórzy świadkowie sugerowali się obecnym stanem rzeczy, w którym A. P. zarządza zdecydowaną większością przedmiotowego gospodarstwa, który to stan zaczął się kształtować od lat 90-tych ubiegłego wieku. Niezależnie od powyższego przypomnienia wymaga jednak, że wykonywanie przez wnioskodawczynię prac rolnych na bezspornym między stronami obszarze ok. 1 ha gospodarstwa, był wystarczający do uznania, że zostały wobec niej spełnione przesłanki z art. 1059 § 1 pkt 1 k.c., gospodarstwo to, co należy powtórzyć, stanowiło bowiem jedną całość. Nawet jednak gdyby nie podzielić powyższej konstatacji, zauważenia wymaga, że A. Ś. (1), co było w sprawie niesporne, w dacie otwarcia spadku po S. W. pracowała wraz z mężem w innym, aniżeli objętym niniejszym wnioskiem, indywidualnym gospodarstwie rolnym, co samo w sobie legitymowało ją do nabycia w drodze dziedziczenia ustawowego udziału w posiadaniu samoistnym przedmiotowego gospodarstwa rolnego, w oparciu o treść art. 1059 § 1 pkt 3 k.c. Co istotne okoliczność tą potwierdził A. P. zeznając w toku rozprawy w dniu 7 marca 2016 roku „w 1977 roku A. Ś. (1) prowadziła gospodarstwo rolne wraz ze swoim mężem na B.” (k. 134). Zeznania tożsamej treści uczestnik złożył na rozprawie w dniu 28 kwietnia 2016 roku, w toku której fakt pracy wnioskodawczyni w innym gospodarstwie, w dacie śmierci S. W., potwierdziła także uczestniczka postępowania J. W. (1). Na sam koniec tej części rozważań prawnych przypomnienia wymaga, że zgodnie z przytoczonym poglądem wyrażonym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, dla ustalenia, czy dany spadkobierca nabył w drodze dziedziczenia ustawowego posiadanie samoistne gospodarstwa rolnego irrelewantne znaczenie ma okoliczność, czy spadkobierca ten objął w faktyczne władztwo nieruchomość znajdującą się w posiadaniu spadkodawcy, a więc czy kontynuował jego posiadanie. Dziedziczenie posiadania rzeczy polega bowiem na przejściu na spadkobierców - z mocy prawa, z chwilą otwarcia spadku - wszystkich skutków prawnych, jakie wynikały z jej posiadania przez spadkodawcę.

W odniesieniu do dziedziczenia z ustawy posiadania samoistnego gospodarstwa rolnego po W. P. (1) (kontynuowanie przez W. P. (1) posiadania samoistnego gospodarstwa rolnego otrzymanego w spadku po S. W. nie było w sprawie sporne, wynikało ponadto wprost z zeznań uczestników postępowania oraz świadków) stwierdzić należy, że zgodnie z przepisem art. 1059 § 1 k.c., w brzmieniu obowiązującym w dniu 28 lipca 1987 roku, spadkobiercy dziedziczą z ustawy gospodarstwo rolne, jeżeli w chwili otwarcia spadku:

1) odpowiadają warunkom wymaganym dla nabycia własności nieruchomości rolnej w drodze przeniesienia własności, albo

2) są małoletni, bądź też pobierają naukę zawodu lub uczęszczają do szkół, albo

3) są trwale niezdolni do pracy.

Zgodnie zaś z przepisem art. 160 § 1 k.c. (w brzmieniu obowiązującym w dniu 28 lipca 1987 roku), własność nieruchomości rolnej lub jej części może być przeniesiona na rzecz osoby fizycznej tylko wtedy, gdy nabywca:

1) stale pracuje w jakimkolwiek gospodarstwie rolnym bezpośrednio przy produkcji rolnej albo

2) ma kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego.

W myśl przepisu art. 160 § 3 k.c., rozporządzenie Rady Ministrów, wydane po zasięgnięciu opinii właściwej komisji sejmowej oraz sejmowej Komisji Prac Ustawodawczych, określi, jakie nieruchomości uważa się za nieruchomości rolne, jakie gospodarstwo uważa się za gospodarstwo rolne, jakie kwalifikacje uważa się za kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz organ właściwy do stwierdzania spełnienia warunków wymaganych dla nabycia własności nieruchomości rolnej przez osobę fizyczną i do wydawania zezwoleń na nabycie własności nieruchomości rolnej przez osoby prawne. Rozporządzeniem tym jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 listopada 1964 roku w sprawie przenoszenia własności nieruchomości rolnych, znoszenia współwłasności takich nieruchomości oraz dziedziczenia gospodarstw rolnych (Dz.U. 1983, Nr 19, poz. 86). W myśl § 3 ust. 1 tego rozporządzenia, spadkobierca miał kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego, jeżeli ukończył szkołę rolniczą, przysposobienie rolnicze lub uzyskał tytuł kwalifikacyjny w zawodach rolniczych.

Biorąc pod uwagę powyższe wymogi konieczne do dziedziczenia gospodarstwa rolnego z ustawy, Sąd stwierdził, że spośród spadkobierców ustawowych W. P. (1) tylko mąż S. P. i syn A. P. dziedziczą z ustawy wchodzące w skład spadku po W. P. (1) posiadanie samoistne gospodarstwa rolnego, gdyż osoby te odpowiadają warunkom wymaganym dla nabycia własności nieruchomości rolnej w drodze przeniesienia własności – stale pracowały w jakimkolwiek gospodarstwie rolnym bezpośrednio przy produkcji rolnej, a nadto A. P. posiada kwalifikacje do prowadzenia gospodarstwa rolnego z uwagi na ukończenie zasadniczej szkoły rolniczej. Wymienione osoby dziedziczą posiadanie samoistne gospodarstwa rolnego po 1/2 części każda z nich. Okoliczności te Sąd ustalił na podstawie dowodu z zeznań uczestników postępowania, którzy zbornie wskazywali, że wyłącznie A. P. wraz z ojcem stale pracowali w przedmiotowym gospodarstwie, J. W. (1) i A. C. zaś, wyłącznie pomagali w tych pracach, gdy pozwalał im na to wolny czas.

W odniesieniu do dziedziczenia z ustawy posiadania samoistnego gospodarstwa rolnego po S. P. przypomnienia wymaga, że w dacie otwarcia spadku po tym spadkodawcy, art. 1059 k.c. nie znajdował już zastosowania, albowiem na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 31 stycznia 2011 roku (sygn. P 4/99), przepis ten w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 26 października 1971 r. zmieniającą ustawę - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 27, poz. 252) i w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny(Dz.U. Nr 55, poz. 321), został uznany za niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w związku z art. 21 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie, w którym odnosi się do spadków otwartych od dnia ogłoszenia tego wyroku w Dzienniku Ustaw (tj. od dnia 14 lutego 2001 roku). W konsekwencji w dacie otwarcia spadku po S. P. brak było szczególnych przepisów dotyczących dziedziczenia na podstawie ustawy gospodarstw rolnych, a zatem wszyscy spadkodawcy ustawowi S. P. dziedziczą z ustawy wchodzące w skład spadku posiadanie samoistne gospodarstwa rolnego (po 1/3 części każde z nich).

O kosztach postępowania orzeczono, podstawie art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z ogólną zasadą ponoszenia kosztów w postępowaniu nieprocesowym, zgodnie z którą każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.