Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 kwietnia 2016r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Kozłowska-Czabańska

Protokolant: Aneta Rapacka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2016r. w W.

sprawy z wniosku (...) Centrum (...), E. Ś. sp. j. z siedzibą w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wydanie interpretacji przepisów prawnych

na skutek odwołania (...) Centrum (...), E. Ś. sp. j. z siedzibą w W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 28 września 2015r., Nr 401

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od strony odwołującej się (...) Centrum (...), E. Ś. sp. j. z siedzibą w W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. kwotę 180 zł (słownie: sto osiemdziesiąt złotych), tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. w dniu 28 września 2015 r. wydał decyzję, znak: DI/(...), którą odmówił Wnioskodawcom prowadzącym przedsiębiorstwo pod firmą (...) ‘ (...)’ G. Ś., E. Ś. Sp. jawnaz siedzibą w W., wydania interpretacji w sprawie z wniosku z dnia 10 września 2015 r. w sprawie ustalenia ewentualnego przyszłego podlegania ubezpieczeniom społecznym przez syna wspólników.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że problematyka związana
z dokonaniem kwalifikacji prawnej statusu danej osoby jako pracownika spółki lub też jako osoby współpracującej przy prowadzeniu działalności gospodarczej poszczególnych wspólników w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie mieści się
w zakresie przedmiotowym spraw, które mogą podlegać interpretacji dokonywanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. W ocenie organu rentowego stwierdzenie obowiązku świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne ma charakter następczy względem zakwalifikowania danego podmiotu jako pracownika bądź osoby współpracującej. Nadto organ rentowy podniósł, że ustalenie, czy syn Wnioskodawców podlegać będzie ubezpieczeniom społecznym z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej przez tych Wnioskodawców, czy też z tytułu umowy o pracę zawartej z prowadzoną przez nich spółką jawną stanowi zagadnienie wstępne względem obowiązku opłacania składek za tę osobę i może zostać rozstrzygnięte jedynie w toku postępowania prowadzonego według zasad ogólnych, regulowanych przepisami ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego. Tym samym udzielenie odpowiedzi na pytanie Wnioskodawców wymagałoby przeprowadzenia czynności dowodowych mających na celu stwierdzenie bądź wykluczenie istnienia przesłanek pozwalających na uznanie, że osoba prowadząca działalność pozostaje lub nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym jak również, czy faktycznie współpracuje ze wspólnikami spółki jawnej przy prowadzeniu przez nich pozarolniczej działalności gospodarczej. Organ rentowy wskazał, że w ramach postępowania zmierzającego do wydania pisemnej interpretacji w trybie art. 10 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej Zakład nie może prowadzić jakichkolwiek czynności dowodowych, czy też postępowania wyjaśniającego (k. 7 - 9 a.r.). W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie.

Wnioskodawcy, G. Ś. oraz E. Ś. odwołali się od decyzji organu rentowego z dnia 28 września 2015 r. i wnieśli o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że syn wspólników spółki jawnej zatrudniony w spółce jawnej prowadzonej przez Wnioskodawców na podstawie umowy o pracę będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy o pracę ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu (k. 22 ar.). Przedmiotowej decyzji strona odwołująca zarzuciła naruszenie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej oraz art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędną wykładnię ww. przepisów polegającą na przyjęciu, że przepisy te nie pozwalają na udzielenie interpretacji indywidualnej w sprawie ustalenia jakie składki na ubezpieczenia społeczne będą odprowadzane od konkretnej osoby, z którą Wnioskodawcy mają zamiar zawrzeć umowę o pracę (k. 21 a.r.). W treści odwołania wskazano, że podstawą wniosku o wydanie interpretacji była wątpliwość Wnioskodawców, co do tego czy syn wspólników nie ma statusu osoby współpracującej w rozumieniu art. 8 ust. 2. ustawy o ubezpieczeniach społecznych, a ściślej - przedstawiony stan faktyczny
oraz postawione pytanie Wnioskodawców miało dotyczyć sposobu zastosowania przepisów,
z których wynika obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. W dalszej kolejności Wnioskodawcy wskazali, że w sprawach o zbliżonym stanie faktycznym,
Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydawał decyzje rozstrzygające o posiadaniu przez konkretne podmioty statusu osoby współpracującej, a tym samym czy podmioty te podlegały ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy o pracę. W ocenie strony odwołującej decyzja organu rentowego budzi wątpliwości, bowiem wydanie interpretacji w sprawie Wnioskodawców nie wymaga podjęcia czynności dowodowych ani postępowania wyjaśniającego (k. 23 a.r.). Następnie w toku rozprawy Wnioskodawcy precyzując stanowisko w sprawie, wnieśli o zmianę zaskarżonej decyzji (k. 21 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Małżeństwo G. Ś. oraz E. Ś. wspólnie prowadzą działalność gospodarczą pod firmą (...) Spółka Jawna z siedzibą
w W. (k. 18-20 a.r.).

Wnioskodawcy rozważali zatrudnienie w spółce swojego syna na stanowisku przedstawiciela techniczno–handlowego w pełnym wymiarze czasu pracy. Wątpliwość wnioskodawców wzbudziła kwestia legalności tego rodzaju zatrudnienia w aspekcie odprowadzania składek od kwoty określonej w umowie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (k. 6 a.r.).

Powyższe skutkowało skierowaniem przez Wnioskodawców w dniu 10 września
2015 r. wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej w przedmiocie: „czy zatrudnienie syna wspólników spółki jawnej na umowę o pracę i w ślad z tym odprowadzanie składek ZUS
od kwoty określonej w umowie o pracę jest zgodne z przepisami?”. W treści wniosku Wnioskodawcy wskazali swoje stanowisko w sprawie, w myśl którego tego rodzaju zatrudnienie jest zgodne z przepisami prawa wobec podmiotowości prawnej posiadanej przez spółkę jawną. Na dzień skierowania wniosku o wydanie interpretacji syn Wnioskodawców nie był zatrudniony w spółce (k. 6-7 a.r., k. 18 a.s.).

W odpowiedzi na złożony wniosek organ rentowy na zasadzie art. 10 ust. 1
i ust. 5 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej w związku
z art. 83d ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, odmówił wydania interpretacji indywidualnej. Od wskazanej decyzji odwołanie wnieśli Wnioskodawcy ( k. 9-10 a.r., k. 2-3v a.s.).

W toku rozprawy z dnia 21 kwietnia 2016 r. pełnomocnik odwołującej spółki oświadczył, że na dzień dzisiejszy syn wnioskodawców jest zatrudniony w (...) Spółce Jawnej (k. 18 a.s.).

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego z akt sprawy oraz akt przesłanych przez organ rentowy. Strony nie kwestionowały zebranego w sprawie materiału dowodowego, który to również w ocenie Sądu należy uznać za bezsporny.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie Wnioskodawców od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G. z dnia 28 września 2015 r., znak: DI/(...) nie zasługuje na uwzględnienie.

Po pierwsze wskazać należy, że żądanie Wnioskodawców w przedmiocie zmiany zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że syn wspólników spółki jawnej zatrudniony w spółce jawnej prowadzonej przez Wnioskodawców na podstawie umowy o pracę będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu zawartej umowy przekraczało uprawnienia Sądu Okręgowego. Powyższa konstatacja wynika z charakteru decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, tj. odmowy udzielenia interpretacji. Podkreślić należy, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych charakteryzuje się swoistą instancyjnością (najpierw decyzje wydaje organ rentowy, a później orzeka sąd), zrozumiałe staje się, że Sąd mógł jedynie uznać, że istniały podstawy do wydania interpretacji albo oddalić odwołanie. Nie był natomiast uprawniony do dokonywania za Zakład Ubezpieczeń Społecznych interpretacji indywidualnej. Założenie takie wynika z funkcji kontrolnej, która została przypisana postępowaniu sądowemu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Funkcja rozpoznawcza towarzysząca ubezpieczeniom społecznym ograniczona została zakresem, w którym organ rentowy dokonał władczego rozstrzygnięcia. Skoro Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie widząc podstaw do dokonania interpretacji odmówił jej dokonania, to sąd rozpoznający odwołanie nie mógł samodzielnie jej dokonywać. Zachowanie takie stanowiłoby wyjście poza ramy zakreślone decyzją ( tak też Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 24 września 2013 r., III AUa 312/13, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych 25 października 2013 r.). Z tego powodu żądanie z punktu pierwszego odwołania Wnioskodawców nie mogło znaleźć aprobaty Sądu.

Nie mniej jednak nawet wówczas, gdy Wnioskodawcy domagaliby się zmiany zaskarżonej decyzji organu rentowego poprzez stwierdzenie obowiązku wydania interpretacji, Sąd nie mógłby wydać rozstrzygnięcia o przedmiotowej treści. Zasadniczą kwestią na gruncie zaistniałego stanu faktycznego jest pochylenie się nad wykładnią przepisu art. 10 ust 1 i ust 5 ustawy z dnia 02.07.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej. W myśl powołanych przepisów przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Udzielenie interpretacji następuje w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie. Interpretacja zawiera wskazanie prawidłowego stanowiska w sprawie wraz z uzasadnieniem prawnym oraz pouczeniem o prawie wniesienia środka zaskarżenia. Wskazać należy zarazem, że tekst przepisu nie przesądza, czy organ rentowy ma prawo w określonych sytuacjach odmówić dokonania interpretacji. Tego rodzaju niejasność językowa nie implikuje jednak stwierdzenia, że obowiązek Zakładu Ubezpieczeń Społecznych ma charakter bezwzględny. Zasadnym wydaje się być posiłkowanie się w niniejszej sprawie wnioskami płynącymi z zastosowania wykładni funkcjonalnej przepisów prawa. Ustawodawca przyjął wszakże, że pomimo braku kategorycznego związania przedsiębiorcy wydaną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych interpretacją przepisu, nie może być on jednak obciążony jakimikolwiek daninami publicznymi, sankcjami administracyjnymi, finansowymi lub karami w zakresie, w jakim zastosował się do uzyskanej interpretacji. Ta sama wykładnia jest natomiast wiążąca dla organów administracji publicznej lub państwowych jednostek organizacyjnych właściwych dla przedsiębiorcy i może zostać zmieniona wyłącznie w drodze wznowienia postępowania. Istotą tego postępowania
jest uzyskanie przez stronę wyjaśnienia treści przepisów prawa i ich zastosowania
w odniesieniu do indywidualnej sytuacji wskazanej we wniosku (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2011 r., III UK 117/10, LEX nr 898257).

Zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu administracji publicznej lub państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. Wniosek o wydanie może dotyczyć zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych.

Z cytowanym wyżej przepisem koresponduje art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 10 u.s.d.g. w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Interpretacje indywidualne wraz z wnioskiem o wydanie interpretacji, po usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę oraz inne podmioty wskazane w treści interpretacji, Zakład niezwłocznie zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej.

Sąd musi podzielić zatem argumentację dokonaną przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku ( Wyrok z dnia 24 września 2013 r., III AUa 312/13, Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych
25 października 2013 r.), w myśl której interpretacja spełnia jednocześnie dwa cele.
W pierwszym względzie stanowi środek informacyjny dla uczestników ubezpieczeń społecznych w zakresie sposobu wykładni przepisów w odniesieniu do okoliczności abstrakcyjnych, w których partycypują. Z drugiej zarazem strony, interpretacja winna stanowić środek ochrony uczestników ubezpieczeń społecznych przed możliwością zmiany stanowiska organu administracji publicznej. Należy jednak wskazać, że w okolicznościach niniejszej sprawy Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie mógł udzielić jednoznacznej odpowiedzi na zawarte we wniosku pytanie. Wskazać należy, że w dacie składania wniosku syn Wnioskodawców nie był zatrudniony w prowadzonym przez nich przedsiębiorstwie,
zaś w toku rozprawy zdecydowano się zaoferować mu objęcie stanowiska w spółce jawnej rodziców, którą to propozycję przyjął. Należy zatem podkreślić, że w obecnym stanie faktycznym ewentualna decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w treści swej zawierająca przedmiotową interpretację nie mogłaby znaleźć zastosowania. W tym kontekście
Sąd Okręgowy należy bowiem odnieść się do wykładnie zwrotu „zaistniałego stanu faktycznego lub zdarzeń przyszłych” zaprezentowaną przez Sąd Okręgowy w Katowicach (wyrok z dnia 5 maja 2010 r. III AUa 3404/09 LEX 686888) i aprobowaną przez Sąd Najwyższy (zob. wyrok z dnia 18 grudnia 2014 r. III UK 72/14), zgodnie z którą „użyte w art. 10 ust. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (w brzmieniu nadanym mu przez art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 10 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 141, poz. 888)) określenie „zaistniałego stanu faktycznego” należy rozumieć w taki sposób, iż nie jest istotne, kiedy ów stan faktyczny powstał. Istotne znaczenie ma natomiast to, aby ów stan faktyczny zaistniał rzeczywiście, a skutki jego zaistnienia nadal, tj. również w dacie zgłoszenia wniosku interpretację, wymagały dokonania interpretacji przepisów, które w ramach subsumcji mają być stosowane w odniesieniu do tego stanu faktycznego”. Zgodnie z powyższym, zwrot „zaistniały stan faktyczny” należy interpretować jako stan faktycznie zaistniały, bez znaczenia pozostaje w tym zakresie moment jego powstania. Podstawą mogą być zdarzenia z zakresu działalności gospodarczej przedsiębiorcy mające miejsce w przeszłości, gdy rzutują na obecną sytuację prawną i mogą rodzić określone roszczenia odwołującego np. w sferze wysokości składek na ubezpieczenie społeczne (zob. wyrok Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 21 października 2013 r. VI U 2026/13). Sąd Okręgowy podziela powyższy pogląd w całości, jako korespondujący z definiowaniem pojęcia „zdarzeń przyszłych” jako stany, które jeszcze nie powstały, lecz zaistnieją w przyszłości (Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Komentarz; Sieradzka M., Zdyb M.; LEX 2013). W tym kontekście sam zamiar zatrudnienia domownika na umowę o pracę nie świadczy o rzeczywistym zaistnieniu konkretnego stanu faktycznego; jest to zdarzenie mogące zaistnieć w przyszłości i również w przyszłości będzie rodzić skutki, przy czym na dzień składania wniosku o interpretację kwestie te będą istnieć jedynie jako potencjalne okoliczności, które zajść mogą, ale nie muszą. Nie sposób więc było, jak słusznie wskazano w odpowiedzi na odwołanie, rozważyć wszelkiego rodzaju okoliczności mogące mieć wpływ na treść interpretacji zarówno w dacie wydawania decyzji jak również w dacie orzekania o zasadności odwołania. Do okoliczności tych zaliczyć należało pozostawanie przez syna Wnioskodawców we wspólnym gospodarstwie domowym, czy chociażby jego faktyczną współpracę ze wspólnikami spółki jawnej.

Sąd podziela stanowisko organu rentowego w zakresie, w którym stwierdzeniu obowiązku świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenia społeczne przyznał charakter następczy względem ustalenia statusu podmiotu świadczącego pracę (jako pracownika lub osoby współpracującej). Tym samym organ rentowy trafnie wskazał,
że kwestia budząca wątpliwości Wnioskodawców mogła zostać właściwie rozeznana wyłącznie w toku postępowania przeprowadzonego w myśl zasad ogólnych k.p.a.
W konsekwencji Sąd nie podzielił oceny Wnioskodawców w przedmiocie braku konieczności przeprowadzenia w okolicznościach niniejszej sprawy postępowania wyjaśniającego pozwalającego na podjęcie czynności dowodowych. Wskazać należy również,
że Wnioskodawcy wskazali w treści odwołania, że organ rentowy powziąwszy wątpliwości
w zakresie stanu faktycznego przedstawionego - co wymaga wskazania - w sposób zgoła lakoniczny - we wniosku o wydanie interpretacji, winien wezwać stronę wnioskującą
do uzupełnienia tego stanu faktycznego. Sąd nie podziela powyższego stanowiska strony odwołującej i przypomina, że przepis art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej określa zakres, elementy oraz procedurę wydania interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie. W konsekwencji zakres i przedmiot sprawy o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa konstytuuje treść wniosku wszczynającego postępowanie (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18.04.2011r., III UK 117/10, Lex 898257 oraz z dnia 06.04.2013r., II UK 331/10, Lex 829137).

Oznacza to, organ rentowy trafnie odmówił sporządzenia interpretacji.

Niezależnie o powyższego należy stwierdzić, że wobec jednoznacznego brzmienia
art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych
nie jest kompetentny do wydania interpretacji dotyczącej potwierdzenia zasadności
i prawidłowości stanowiska zaprezentowanego przez Wnioskodawców. Rozstrzygnięcie
w tej materii wymaga wszakże podjęcia czynności nie mieszczących się w katalogu uprawnień organu rentowego wyraźnie określonego przez treść art. 83d ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a także nieobjętych trybem narzuconym przez art. 10 ustawy
o swobodzie działalności gospodarczej. W istocie dokonanie interpretacji, o której traktował wniosek strony odwołującej, nie stanowiłoby interpretacji konkretnego przepisu prawa,
a wymagałoby dokonania analizy stanu faktycznego w warunkach nieposiadania przez organ rentowy wszelkiego niezbędnego materiału dowodowego.

Z tych względów Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie Wnioskodawców.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. Na koszty postępowania złożyły się koszty zastępstwa procesowego, których kwota została obliczona zgodnie z zgodnie z § 11 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461 ze zm. Dz. U. z 2015 poz. 1078).

Zarządzenie: (...)

K.S.