Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 marca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Tomasz Korzeń

Protokolant st. sekr. sądowy Anna Kopala

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 marca 2016 roku

sprawy z odwołania J. C.

od decyzji z dnia 22 września 2015 roku Nr (...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

z udziałem zainteresowanej M. C.

o ustalenie wyższej podstawy wymiaru składek

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 22 września 2015 roku Nr (...) w ten sposób, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne M. C. z tytułu zatrudnienia u J. C. wynosi 6500 zł.

SSO Tomasz Korzeń

VI U 826/15 UZASADNIENIE

J. C. odwołała się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 22 września 2015 r. Wniosła o jej zmianę i ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w kwotach zadeklarowanych przez płatnika składek J. C. tj. 6 500,00 zł brutto miesięcznie.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów procesu. Podniósł że wysokość ustalonego przez ubezpieczoną i płatnika wynagrodzenia nie znajduje uzasadnienia w zebranym materiale dowodowym. Wysokość wynagrodzenia na poziomie 6 500,00 zł brutto miesięcznie, stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składek określona została na tak wysokim poziomie w celu obejścia ustawy i uzyskania przez odwołującą świadczeń z ubezpieczeń społecznych. postanowienia umowy o pracę w części określającej wysokość wynagrodzenia są nieważne jako mające na celu obejście prawa.

Zainteresowana M. C. wniosła o uwzględnienie odwołania.

Sąd ustalił co następuje:

J. C. od 2001 r. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą: (...) w G.. Przedmiotem działalności jest sprzedaż detaliczna kwiatów, roślin, nasion, nawozów. Posiada dwa sklepy: przy ul. (...) i przy ul. (...) w G.. Zatrudnia trzech pracowników.

W 2014 r. zysk firmy wyniósł około 60000,00 zł, zaś w roku 2015 – około 100000,00 zł.

J. C. zatrudniła swoją córkę M. C. w dniu 1 kwietnia 2011 r. Zainteresowana zatrudniona została w wymiarze 1/2 etatu na stanowisku sprzedawcy w kwiaciarni (...) przy ul. (...) w G. z wynagrodzeniem 800 zł brutto miesięcznie. Obowiązki zainteresowanej w kwiaciarni sukcesywnie się zwiększały. M. C. zaczęła zamawiać kwiaty z Holandii drogą internetową, co zwiększyło zyski firmy. Zajmowała się także współpracą z kwiaciarniami internetowymi. Doprowadziła do zawarcia umów z firmami: e-kwiaty, E. (...) Filharmonia (...). Firma e-kwiaty zlecała wykonanie kompozycji kwiatowych, które wykonywała zainteresowana.

W dniu 1 kwietnia 2015 r. M. C. została zatrudniona przez swoją matkę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierownika sklepów, z wynagrodzeniem 6 500,00 zł brutto miesięcznie. Uzyskała zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy. Wykonywała pracę uzgodnioną. Jako kierownik, oprócz prac dotychczas wykonywanych, zaczęła nadzorować pracę pozostałych pracowników firmy, ustalała im grafiki, pilnowała by wystawy były odpowiednio zagospodarowane, dbała o jakość towaru. Pracowała od godz. 10:00 do 18:00, głownie w sklepie przy ul. (...), w weekendy również w sklepie przy ul. (...).

Od dnia 1 czerwca 2015 r. M. C. przebywała na zwolnieniu lekarskim w związku z chorobą w czasie ciąży. Od dnia 4 lipca 2015 r. płatnik składek wystąpił z roszczeniem o wypłatę zasiłku chorobowego. W dniu 27 września 2015 r. M. C. urodziła dziecko.

Zainteresowana posiada wykształcenie wyższe (magister inżynier). W dniu 13 maja 2011 r. M. C. ukończyła studia podyplomowe na Wydziale (...) w S. w zakresie „florystyka.” W marcu 2013 r. ukończyła kurs konsultanta ślubnego w zakresie: charakterystyka konsultanta ślubnego, obsługa klienta, współpraca z podwykonawcami, koordynacja ślubu i wesela, podstawy działalności gospodarczej, podstawy wiedzy o winie, etykieta stołu.

dowód: dokumenty w aktach organu rentowego, w szczególności umowa o pracę k. 67, zaświadczenia k. 65-66, zwolnienie lekarskie k. 5, faktury VAT k. 1219, korespondencja internetowa k. 20-25, 55-60, 63-64, orzeczenie lekarskie k. 26, świadectwo k. 27, 29, zaświadczenie k. 28, zeznanie podatkowe k. 31-40, lista obecności k. 42-43, lista płac k. 44-47, lista przychodów i wydatków k. 49-54, porozumienie zmieniające k. 61-62

zeznania zainteresowanej M. C. k. 2-27v

zeznania odwołującej J. C. k. 27v-28

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Dopuszczalne jest kwestionowanie przez organ rentowy zarówno faktu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności poszczególnych jej elementów - w tym wysokości uzgodnionego wynagrodzenia za pracę. Wynika to z treści art. 83 ust. 1 oraz art. 41 ust. 13 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 roku, poz. 121 ze zm.); (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku, II UK 16/05, LEX 182776).

Zgodnie z art. 22 k.p. przez zawarcie umowy o pracę pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy na rzecz pracodawcy, a pracodawca do zatrudnienia za wynagrodzeniem. Zgodnie z art. 353 ¹ K.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny wg własnego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Organ rentowy ma prawo kwestionować umowę o pracę pod kątem jej ważności przez pryzmat art. 58 K.c. Dopuszcza to zarówno doktryna, jak i judykatura, co potwierdzają liczne orzeczenia Sądu Najwyższego. Zgodnie z judykatami Sądu Najwyższego: „Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa” (wyr. z dnia 19 maja 2009 roku w sprawie III UK 7/09, LEX nr 509047).

Z punktu widzenia art. 18 § 1 K.p., umówienie się pomiędzy pracownikiem a pracodawcą na wyższe od najniższego wynagrodzenie jest dopuszczalne, jednak autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Ocena wysokości wynagrodzenia umówionego przez strony stosunku pracy powstaje także, jako istotna kwestia jurydyczna, gdyż na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oparte jest na zasadzie określonej w art. 6 ust. 1 i art. 18 ust. 1 w zw. z art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił na ustalenie, ażeby warunki wynagrodzenia za pracę ustalone przez zainteresowaną z płatnikiem naruszały wskazane wyżej kryteria. Ustalone przez strony wynagrodzenie w kwocie 6 500,00 zł brutto miesięcznie, choć stosunkowo wysokie, to nie naruszało art. 58 K.c. i nie powodowało nieważności umowy. W pierwszej kolejności wskazać należy bowiem, że organ rentowy nie kwestionował zwiększenia zatrudnienia zainteresowanej z 1/2 do pełnego etatu, nie kwestionował też charakteru zatrudnienia zarówno jako sprzedawca, a także jako kierownik. Podważał jedynie wysokość ustalonego wynagrodzenia za pracę. Tymczasem wynagrodzenie na stanowisku kierowniczym, związane przede wszystkim ze znacznym zwiększeniem zakresu obowiązków, nadzorem nad pracownikami, ponoszeniem przy tym znacznie większej odpowiedzialności, może przekraczać przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej wynoszące około 4 000,00 zł brutto miesięcznie, zwłaszcza, że sytuacja finansowa firmy pozwalała na zatrudnienie M. C. z wynagrodzeniem 6 500,00 zł brutto miesięcznie.

Pozwany nie przedstawił żadnej argumentacji logicznie uzasadnionej, która wskazywałaby, iż zamiarem stron było uzyskanie zawyżonych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Organ rentowy nie przedstawił żadnych dowodów (np. danych statystycznych), które pozwoliłyby na ustalenie, ile zwykle wynosi wynagrodzenie kierownika zatrudnionego w podobnej do płatnika działalności, gdzie zatrudnionych jest łącznie kilka osób. Brak jest jakichkolwiek dowodów wskazujących, że zainteresowana wiedziała, iż jej stan uniemożliwi wykonywaniem przez nią pracy. Brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjmowania, że zawarcie umowy o pracę w zakresie wysokości wynagrodzenia w miało na celu obejście ustawy, ani że taka czynność prawna miała być sprzeczna zasadami współżycia społecznego (art. 58 K.c.).

Pozwany nie sprostał obowiązkowi określonemu w art. 6 K.c. oraz 232 K.p.c., albowiem podnoszone przez niego argumenty nie znalazły potwierdzenia. Ustawa nie nakłada na sąd obowiązku wskazywania stronie jakie i w jakiej formie ma przedstawić dowody, a tym bardziej nie zobowiązuje do wyręczania strony w udowadnianiu jej twierdzeń. To pozwany był zobowiązany do poszukiwania dowodów z własnej inicjatywy. Sąd przy orzekaniu opiera się na materiale dowodowym przedstawionym przez strony postępowania.

Organ rentowy ma prawo kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 roku, II UZP 2/05, Lex 148238). Jednakże w uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy stwierdził jednocześnie, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 listopada 1997 roku, U 6/96, OTK-ZU 1997 nr 5-6, poz. 66 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1999 r., I PKN 465/99, OSNAPiUS 2001 nr 10, poz. 345). Wynagrodzenie najniższe to wynagrodzenie osoby nie posiadającej żadnego przygotowania zawodowego, żadnych kwalifikacji czy zdolności, wykonującej proste fizyczne prace. Zainteresowana posiada natomiast wykształcenie wyższe, ukończyła stosowny do wykonywanej pracy kurs i studia podyplomowe z zakresu florystyki. Brak zatem podstaw aby uznać, że wysokość wynagrodzenia ustalona przez organ rentowy nosi cechy godziwości, jest odpowiednie, właściwe i sprawiedliwe.

Podlegający konstytucyjnej i ustawowej wzmożonej ochronie prawnej stan ciąży nie może dyskryminować kobiety w uzyskaniu legalnej ochrony w stosunkach ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2006 roku III UK 156/05 (Lex 272549): „samo zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet gdyby głównym motywem było uzyskanie zasiłku macierzyńskiego nie jest naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem.” Utworzenie zaś konkretnego stanowiska i zatrudnienie pracownika celem realizacji zadań przypisanych do tego stanowiska leży w sferze samodzielnych decyzji pracodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 lutego 2006 roku, III AUa 577/05, Lex 189697).

Ustaleń w sprawie sąd dokonał na podstawie dokumentów zgromadzonych przez organ rentowy, a także na podstawie zeznań, których treść pozostaje w zgodzie z zaoferowanymi dokumentami i które były spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniały. Sąd nie znalazł podstaw by kwestionować szczerość i zgodność tych zeznań z rzeczywistym stanem rzeczy. Odwołująca od wielu lat zatrudniała swoją córkę, często przebywała w sklepie gdzie pracowała zainteresowana, widział efekty jej pracy, które przekładały się na znaczny wzrost zysków firmy. J. C. posiada zatem pełną wiedzę w przedmiocie charakteru zatrudnienia M. C.. W sposób przekonujący wskazała i opisała czynności wykonywane przez córkę. Nie było więc podstaw by odmówić tym zeznaniom wiarygodności.

Wobec powyższego na podstawie art. 477 ¹⁴ 2 K.p.c. zaskarżoną decyzję należało zmienić i ustalić, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne M. C. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek J. C. stanowi kwota zadeklarowana przez płatnika (6 500,00 zł brutto miesięcznie).

SSO Tomasz Korzeń