Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Grzegorz Szepelak

Sędziowie SSO Aleksander Ostrowski (spr.)

(...) del. do SO Piotr Wylegalski

Protokolant Artur Łukiańczyk

przy udziale Tomasza Fedyka Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2016 r. sprawy

S. S.

syna J. i D., urodzonego w dniu (...) w Z.

oskarżonego o przestępstwo z art. 300 § 1 k.k. w zw. z art. 308 k.k. oraz z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. i art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

na skutek apelacji wniesionych przez obrońcę oskarżonego i pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków

z dnia 23 grudnia 2015 roku sygn. akt VII K 1085/13

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

II.  zasądza od oskarżonego S. S. oraz Spółki (...) Sp. z o.o. w Z. solidarnie na rzecz D. D. kwotę 420 (czterysta dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym;

III.  zasądza od oskarżonego S. S. oraz Spółki (...) Sp. z o.o. w Z. na rzecz Skarbu Państwa po ½ kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, w tym wymierza im opłaty w kwotach po 30 złotych za II instancję.

Sygn. akt IVKa 213/16

UZASADNIENIE

S. S. został oskarżony o to, że:

I.  w okresie od 6 lutego 2012 r. do 16 października 2012 r. we W., będąc wspólnikiem i osobą reprezentującą spółkę (...). jawna z siedzibą we W., w sytuacji grożącej spółce (...). jawna z siedzibą we W. niewypłacalności i upadłości, zbył składnik majątku tej spółki w postaci samochodu marki M. o numerze rejestracyjnym (...) o wartości 85 000 zł na rzecz spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z. poprzez zawarcie z nią umowy kupna-sprzedaży pojazdu w dniu 6 lutego 2012 r., na podstawie której sprzedany został za kwotę 85 000 zł brutto samochód marki M. o numerze rejestracyjnym (...), następnie sprzedaż tego samochodu udokumentowana została fakturą VAT nr (...) z dnia 6 sierpnia 2012 r. wystawioną w imieniu spółki (...). jawna z siedzibą we W. dla spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z., zapłata za sprzedany samochód nastąpiła w dniu 16 października 2012 r. w formie gotówkowej na kwotę 29870,02 zł a w pozostałej części poprzez potrącenie kwoty należności z zobowiązaniami spółki (...). jawna z siedzibą we W. wobec spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z. z tytułu wcześniejszych zakupów towarów handlowych, w wyniku czego spłacił w kwocie 55 129,98 zł wierzyciela spółki w osobie spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z. w sytuacji niemożności zaspokojenia wszystkich wierzycieli, czym działał na szkodę pozostałego wierzyciela D. D. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowe (...) D. D. we W.,

tj. o czyn z art. 302 § 1 k.k. w zw. z art. 308 k.k.

II.  w okresie od 22 marca 2012 r. do 18 października 2012 r. we W. działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez (...). jawna z siedzibą we W., będąc wspólnikiem i osobą reprezentującą spółkę (...). jawna z siedzibą we W. doprowadził D. D. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowe (...) D. D. we W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 53 000 zł poprzez wprowadzenie go w błąd co do zamiaru i możliwości przeniesienia własności samochodu marki M. o nr rejestracyjnym (...) na podstawie zawieranych kolejno umów sprzedaży tego samochodu w dniach 22 marca 2012 r., 13 kwietnia 2012 r., 31 maja 2012 r. oraz faktury sprzedaży VAT (...) z dnia 9 sierpnia 2012 r., które to umowy co do zapłaty za samochód miały być rozliczone z istniejącymi zaległościami płatniczymi spółki (...). jawna z siedzibą we W. wobec D. D. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowe (...) D. D. we W., gdyż wcześniej przeniósł już własność tego samochodu na spółkę (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z. na podstawie umowy sprzedaży z dnia 6 lutego 2012 r., a dokonując sprzedaży i faktycznego wydania tego pojazdu D. D. prowadzącemu działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowe (...) D. D. we W. jednocześnie przywłaszczył sprzedany samochód marki M. o numerze rejestracyjnym (...), który znajdował się w jego posiadaniu, czym działał na szkodę D. D. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo (...) „(...)” D. D. we W. oraz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z.,

tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. i art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Wyrokiem z dnia 23 grudnia 2015r. (sygnatura akt: VIIK 1085/13) Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków, VII Wydział Karny:

I.  uznał oskarżonego S. S. za winnego popełnienia czynu polegającego na tym, że w dniu 6 lutego 2012 r. we W., będąc wspólnikiem i osobą uprawnioną do jednoosobowej reprezentacji oraz zajmowania się sprawami majątkowymi (...) Centrum Hurtu (...) i Spółka Sp. j. z siedzibą we W., w sytuacji grożącej tejże Spółce niewypłacalności i upadłości, zbył składnik majątku tej Spółki w postaci samochodu ciężarowego marki M. o nr rej. (...) o wartości 85 000 zł na rzecz spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w Z. poprzez zawarcie z nią umowy sprzedaży pojazdu w dniu 6 lutego 2012 r., uszczuplając tym samym zaspokojenie swojego wierzyciela D. D. , który wobec (...) Centrum Hurtu (...) i Spółka Sp. j. posiadał wierzytelność w kwocie 52 454,24 zł . czym działał na szkodę D. D., to jest przestępstwa z art. 300 § 1 k.k. w zw. z art. 308 k.k. i za to na podstawie art. 300 § 1 k.k. wymierzył mu karę 6 (sześciu ) miesięcy pozbawienia wolności;

II.  uznał oskarżonego S. S. za winnego tego, że w okresie od 22 marca 2012 r. do 9 sierpnia 2012 r. we W., działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez (...) Centrum Hurtu (...) i Spółka Sp. j. z siedzibą we W., będąc wspólnikiem i osobą uprawnioną do jednoosobowej reprezentacji w.w podmiotu oraz zajmowania się sprawami majątkowymi tejże Spółki, usiłował doprowadzić D. D., prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą Przedsiębiorstwo Handlowe (...) D. D. we W., do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 53 000 zł poprzez zawarcie z nim umów sprzedaży samochodu ciężarowego marki M. o nr rej. (...) z dnia 22 marca 2012 r. oraz 31 maja 2012 r. oraz wystawienie faktury VAT nr (...) z dnia 9 sierpnia 2012 r., potwierdzającej tą sprzedaż, a tym samym poprzez wprowadzenie D. D. w błąd co do przysługiwania (...) Centrum Hurtu (...) i Spółka Sp. j. prawa własności tegoż samochodu, który w rzeczywistości został tejże Spółce jedynie użyczony przez właściciela - (...) sp. z o.o. z siedzibą w Z., jednak zamierzonego celu nie osiągnął, ponieważ wydając D. D. tenże pojazd w dniu 9 sierpnia 2012 r. doprowadził do skutecznego przeniesienia prawa własności pojazdu na rzecz D. D., a tym samym jednocześnie przywłaszczył samochód ciężarowy marki M. o nr rej. (...) o wartości 85 000 zł, którego właścicielem była (...) sp. z o.o., czym działał na szkodę D. D. i P. (...) sp. z o.o, to jest przestępstwa z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. i art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to na podstawie art. 14 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k art. 11 § 3 k.k. wymierzył mu karę 1 (jednego ) roku pozbawienia wolności;

III.  na podstawie art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 kk połączył wymierzone w punktach I i II części dyspozytywnej wyroku kary pozbawienia wolności i orzekł wobec oskarżonego karę łączną 1 (jednego) roku pozbawienia wolności;

IV.  na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt. 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 kk wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego kary łącznej pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres 2 (dwóch) lat próby;

V.  na podstawie art. 46 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 kk orzekł wobec oskarżonego obowiązek naprawienia szkody w całości przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej (...) sp. z o.o. w Z. kwoty 85 000 (osiemdziesiąt pięć tysięcy) złotych;

VI.  na podstawie art. 230 § 2 k.p.k. zwrócił oskarżycielowi posiłkowemu D. D. dowody rzeczowe w postaci samochodu ciężarowego marki M. wraz z dwoma kluczykami, objętych wykazem Drz od (...) do (...), znajdującym się na k. 84 akt niniejszej sprawy;

VII.  na podstawie art. 627 k.p.k. i art. 17 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe, przy czym zwolnił go z obowiązku uiszczenia opłaty.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł oskarżony za pośrednictwem obrońcy oraz pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego.

W piśmie obrońcy oskarżonego zarzucono Sądowi I instancji naruszenie prawa materialnego tj. art. 46 kk w zw. z art. 230§2 kpk w zw. z art. 155§1 kc poprzez ich błędną wykładnię, skutkującą uznaniem, że oskarżony winien jest naprawienia szkody na rzecz P. (...) w kwocie 85 000,00 zł oraz orzeczenie w przedmiocie zwrotu oskarżycielowi posiłkowemu D. D. dowodu rzeczowego w postaci samochodu marki M. o nr rej. (...), podczas, gdy ustalony w sprawie stan faktyczny wskazuje, że samochód ciężarowy marki M. o nr rej. (...) stanowił rzecz oznaczoną co do tożsamości, a spółka (...) oraz P. (...) złożyły podpisy pod umową z dnia 6 lutego 2012r. która zawierała wszystkie konieczne elementy, aby uznać ją za umowę sprzedaży, która została skutecznie zawarta, a prawo własności samochodu ciężarowego marki M. przeszło z dniem 6 lutego 2012r. na (...) sp. z o.o., natomiast okoliczność, że pojazd pozostał w posiadaniu spółki (...), a cena zakupu nie została uiszczona, nie miała jakiegokolwiek znaczenia.

Wobec powyższego apelujący wniósł o zmianę orzeczenia w punkcie V przez orzeczenie na podstawie art. 46§1 kk w zw. z art. 4§1 kk wobec oskarżonego obowiązku naprawienia szkody w całości przez zasądzenie na rzecz oskarżyciela posiłkowego D. D. kwoty 52 454,24 zł, oraz w punkcie VI przez zwrócenie na podstawie art. 230§2 kpk oskarżycielowi posiłkowemu (...) sp. z o.o. w Z. dowodu rzeczowego w postaci samochodu ciężarowego marki M. wraz z dwoma kluczykami, objętych wykazem Drz od (...) do (...), znajdującym się na k: 84 akt niniejszej sprawy.

W apelacji wywiedzionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego zaskarżono wyrok Sądu I instancji w części, a to co do:

- pkt II części dyspozytywnej wyroku - w zakresie opisu czynu ustalającego, że oskarżony S. S. jedynie usiłował doprowadzić pokrzywdzonego D. D. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, oraz że oskarżony w tym zakresie zamierzonego celu nie osiągnął, jak również, że oskarżony doprowadził do skutecznego przeniesienia własności samochodu ciężarowego m-ki M. na rzecz pokrzywdzonego D. D.,

- pkt VI i pkt VI części dyspozytywnej wyroku - w zakresie zwrotu na rzecz oskarżyciela posiłkowego D. D., nie będącego właścicielem dowodów rzeczowych w postaci samochodu ciężarowego m-ki M. wraz z dwoma kluczykami oraz braku zwrotu tego pojazdu z kluczykami na rzecz rzeczywistego właściciela, tj. oskarżyciela posiłkowego (...) sp. z o.o. i zastąpienie tego zwrotu obowiązkiem naprawienia szkody przez oskarżonego poprzez zapłatę kwoty 85.000 zł

Wyrokowi Sądu I instancji zarzucono:

I. błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę ww. wyroku, które miały wpływ na treść tego orzeczenia, polegające na:

1.  mylnym i bezpodstawnym ustaleniu, że oskarżony S. S. jedynie usiłował doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem pokrzywdzonego D. D., podczas gdy w rzeczywistości doprowadził on do takiego rozporządzenia, jak również zamierzony cel osiągnął;

2.  mylnym i bezpodstawnym ustaleniu, że w dniu 9.08.2012 roku, poprzez wydanie pojazdu m-ki M. przez oskarżonego S. S. pokrzywdzonemu D. D., doszło do skutecznego przeniesienia własności ww. pojazdu na rzecz tego pokrzywdzonego, podczas gdy w rzeczywistości pokrzywdzony D. D. nie nabył własności pojazdu, a przywołana kolejna umowa sprzedaży pojazdu była w rzeczywistości pozorną/fikcyjną umową, mająca jedynie zabezpieczać kolejną umowę pożyczki pomiędzy tymi stronami i która nie przeniosła własności pojazdu na D. D.;

3.  błędnym ustaleniu, że obecnie pojazd m-ki M. znajduje się w posiadaniu pokrzywdzonego D. D., podczas gdy postanowieniem prokuratora prowadzącego postępowanie przygotowawcze z dnia 27.12.2013 roku (po jego zakończeniu i rozważeniu całości zebranego materiału dowodowego), zostało zmienione wspomniane w uzasadnieniu wyroku postanowienie dnia 25.10.2012 roku w ten sposób, że pojazd m-ki M., uprzednio powierzony pieczy pokrzywdzonego D. D., został powierzony pokrzywdzonej (...) sp. z o.o., która posiada pojazd do chwili obecnej;

4.  błędnym i sprzecznym z materiałem dowodowym ustaleniu, że zawarcie przez oskarżonego S. S. z pokrzywdzonym D. D. kilku umów sprzedaży tego samego pojazdu, w odstępie paru miesięcy, za diametralnie różne ceny, świadczy o rzeczywistym zamiarze tych stron zbycia pojazdu, a nie zabezpieczenia kilku umów pożyczek udzielanych pod pozorem umów sprzedaży pojazdu, co czyni te umowy nieważnymi z uwagi na ich pozorność;

II. obrazę przepisów postępowania, która miała istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, a w szczególności art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. i art. 424 §1 k.p.k., poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, dokonaną z naruszeniem zasad obiektywizmu, prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego oraz brak rozważenia całości zgromadzonego materiału dowodowego poprzez:

5.  błędną i wybiórczą ocenę wyjaśnień S. S. z naruszeniem zasad obiektywizmu oraz odmowę wiary tym wyjaśnieniom, w zakresie w jakim oskarżony podawał, że zawierane kolejno z pokrzywdzonym D. D. fikcyjne umowy sprzedaży samochodu z dnia 22.03.2012 roku, z dnia 13.04.2012 roku, z dnia 31.05.2012 roku oraz z dnia 9.08.2012 roku, były w rzeczywistości jedynie zabezpieczeniem ustnych umów pożyczek, przy czym wyjaśnienia te znajdują potwierdzenie w dowodach w postaci dokumentów księgowych i bankowych, gdzie każdorazowo po udzielonej pożyczce spółce (...) najpierw następowała spłata jej zobowiązań, a następnie spółka (...) zwracała takie same kwoty na konto D. D.;

6.  błędną ocenę zeznań pokrzywdzonego D. D., z pominięciem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, który przyznał, że zawierał z oskarżonym S. S. wielokrotnie umowy nabycia tego samego pojazdu, a zwracanych mu kwot przez spółkę (...) (de facto pożyczek) nie przelewał z powrotem na konto spółki (...) jako bezpodstawne i nienależne świadczenie po uregulowaniu ceny, ale je zatrzymywał w swojej firmie;

7.  brak należytego uwzględnienia przy orzekaniu, że dowody w postaci dokumentów księgowych oraz wyjaśnienia oskarżonego S. S., a nawet zeznania samego D. D., w części opisującej procedurę zawierania umów sprzedaży pomiędzy nimi, zwrotu kwot pożyczonych przez spółkę (...), niezwykle krótkich okresów czasu pomiędzy zapłatami za poszczególne umowy sprzedaży a zwrotem takich samych kwot na konto D. D., brak ponownego przelania do spółki (...) tych kwot przez D. D., który nie miałby tytułu do ich posiadania po zapłacie ceny, kilkukrotna powtarzalność tych operacji, powinny prowadzić do logicznego wniosku, że strony zawarły szereg umów pożyczek, które były następnie zwracane, a umowy sprzedaży tego samochodu nie były umowami rzeczywistymi, a jedynie umowami pozornymi, które nie przenosiły własności pojazdu;

8.  brak należytej oceny wiarygodności kilku umów sprzedaży tego samego pojazdu, zawartych w okresie jedynie kilku miesięcy i bez zmiany stanu technicznego pojazdu pomiędzy oskarżonym S. S. a pokrzywdzonym D. D. oraz ich nieważności w świetle prawa cywilnego, z uwagi na oczywistą pozorność tych umów, gdzie cena pojawiająca się w poszczególnych umowach odpowiadała kwotom zwracanym przez oskarżonego, kwoty niby-ceny ustawicznie się zmieniały, ale nie korelowały z wartością rynkową samego pojazdu (od 100.000 zł, przez kwotę 75.000 zł do kwoty 53.000 zł.), podczas gdy w dniu 06.02.2012 roku cena rynkowa pojazdu została ustalona z pokrzywdzonym (...) sp. z o.o. na kwotę 85.000 zł i tak w rzeczywistości została zapłacona;

9.  brak pełnej i wnikliwej oceny zeznań pokrzywdzonego D. D., który w swoich zeznaniach wielokrotnie potwierdził, że nie był zainteresowany nabyciem samochodu ciężarowego, a był bardziej zainteresowany odzyskaniem pieniędzy od spółki (...), a po zwrotach ceny za pojazd (tak naprawdę pożyczek) przez spółkę (...) nie kierował do niej żadnej korespondencji kwestionującej podstawę tych zwrotów rzekomych płatności za pojazd, ani nie zwracał tych kwot ponownie na rzecz spółki (...), tylko zatrzymywał je dla siebie;

10.  brak właściwej oceny postanowień kolejnych umów sprzedaży zawieranych pomiędzy oskarżonym S. S. a pokrzywdzonym D. D., które w treści absolutnie nie wspominały nic o zawieraniu poprzednich umów sprzedaży, zapłacie kwot za rzekomo nabyty pojazd, ponownych zwrotów tych kwot, nie stanowiły aneksów do poprzednich umów sprzedaży, co potwierdza ich fikcyjność oraz okoliczność, że po wykonaniu umów pożyczek i zwrocie pożyczonych kwot przez spółkę (...) poprzednie umowy nie miały żadnego znaczenia dla stron, nie były związane z żadną wolą rzeczywistego przeniesienia własności pojazdu na rzecz D. D., a po uregulowaniu kwot pożyczek były zawierały kolejne pozorne umowy sprzedaży na potrzeby następnych pożyczek;

11.  bezpodstawne odmówienie wiary wyjaśnieniom S. S., który twierdził, że zawierał z D. D. szereg umów pożyczek, a umowy sprzedaży samochodu były fikcyjne i stanowiły jedynie zabezpieczenie pożyczek, ponieważ zgodnie z zasadami prawidłowego rozumowania, wiedzy i doświadczenia życiowego, gdyby S. S. parokrotnie sprzedawał przywłaszczony pojazd, to już przy pierwszej transakcji powinien dążyć do zatrzymania podstępnie uzyskanej ceny i nie zwracałby każdorazowo w całości płatności za samochód, niezwłocznie po spłacie zobowiązań spółki (...):

12.  brak właściwego rozważenia dowodu z dokumentów potwierdzających niezarejestrowanie pojazdu przez D. D. po jego rzekomych transakcjach zakupu, przy czym należy podkreślić, że sytuacja pomiędzy pokrzywdzoną (...) sp. z o. o., a pokrzywdzonym D. D. była zupełnie inna - nie ulega wątpliwości, że po zakupie w dniu 6.02.2012 roku ta pokrzywdzona pozostawiła tymczasowo spółce (...) samochód m-ki M. dla rozwożenia towaru tej pokrzywdzonej i było to korzystne dla obu stron transakcji, a w przypadku rzekomego nabycia pojazdu przez D. D. samochód, jak to sam określił pokrzywdzony, był jedynie przez niego „przechowywany";

13.  brak właściwej oceny zeznań pokrzywdzonego D. D., który
potwierdził w zeznaniach brak zainteresowania rzeczywistym nabyciem
pojazdu, a jedynie zabezpieczeniem roszczeń, co przejawiało się umową
z S. S. w zakresie umożliwienia oskarżonemu
poszukiwania potencjalnych nabywców rzekomo sprzedanego
samochodu, a w przypadku znalezienia nabywcy na kwotę wyższą niż
cena sprzedaży D. D. - spółka (...) byłaby
uprawniona do zatrzymania różnicy pomiędzy tymi cenami, co kłóci się
z logiką oraz zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego (gdyby
D. D. w rzeczywiści nabył pojazd, to sam poszukiwałby
nabywcy za wyższą kwotę i różnicę w cenie zachował dla siebie, a nie
dla spółki (...));

jak również naruszenie

14. art. 230 §2 k.p.k. poprzez zwrócenie dowodów rzeczowych osobie
nieuprawnionej, tj. pokrzywdzonemu D. D., który
nigdy nie nabył własności pojazdu m-ki M. wskazanego w wyroku,
oraz poprzez brak zwrotu pojazdu z kluczykami właścicielowi tego
samochodu, jakim jest pokrzywdzona (...) sp. z o.o.;

obrazę prawa materialnego (cywilnego), a to:

15.  art. 155 §1 k.c. i art. 169 k.c. poprzez błędne zastosowanie tych przepisów na potrzeby ustalenia kwestii własności spornego pojazdu i zwrotu dowodów rzeczowych zbędnych dla postępowania w sytuacji, gdy kilkukrotnie zawierane umowy sprzedaży tego pojazdu były faktycznie nieważne zarówno z uwagi na ich pozorność, brak woli nabycia pojazdu przez pokrzywdzonego D. D., a nadto zawarcie tych umów związane było ze stanem wyłączającym swobodę podjęcia decyzji przez oskarżonego S. S. (przymus).

16.  art. 65 k.c. poprzez brak zastosowania tegoż przepisu i nieprzeprowadzenie prawidłowej i pełnej wykładni zgodnego zamiaru S. S. oraz D. D. w zakresie zawieranych umów, z uwzględnieniem okoliczności ich zawieranych oraz poprzestanie na dosłownym brzmieniu dokumentów umów sprzedaży, a nie na rzeczywistej treści umów łączących strony, które to powinny prowadzić do oczywistego wniosku, że D. D. kilkukrotnie pożyczał spółce (...) różne kwoty w ramach kredytu kupieckiego, a zawierane umowy sprzedaży pojazdu m-ki M. miały charakter pozorny i miały w zamyśle pokrzywdzonego D. D. zabezpieczać kwoty udzielonych pożyczek, przy czym D. D. nie miał rzeczywistego zamiaru nabywania tego pojazdu, a własność przywłaszczonego pojazdu przez oskarżonego nie przeszła na D. D.;

17.  art. 83 k.c. poprzez brak zastosowania tego przepisu i nieustalenie, że z uwagi na pozorność umów sprzedaży samochodu m-ki M. pomiędzy oskarżonym S. S. i pokrzywdzonym D. D. nigdy nie doszło do zawarcia pomiędzy nimi skutecznej umowy sprzedaży, ponieważ umowy te w zamiarze stron nie miały przenosić własności pojazdu tylko stanowić zacieczenie kolejnych umów pożyczek, a były one zwracane przez spółkę (...);

18.  art. 82 k.c. poprzez brak jakiekolwiek rozważenia dla kwestii ustalenia własności pojazdu tego przepisu, w zakresie nieważności oświadczenia woli o sprzedaży samochodu przez S. S. w związku z wykluczeniem swobody powzięcia decyzji oraz oświadczenia woli przez oskarżonego, gdzie w końcowym etapie działalności spółki (...) jedyną szansą na ratowanie firmy były pożyczki D. D., który przymuszał oskarżonego ekonomicznie do zawierania kolejnych umów sprzedaży tego samego pojazdu, za coraz niższe ceny, a nadto przymusił również do podpisania oświadczenia o przyjęciu gotówki, której w rzeczywistości nie przekazał;

Stawiając powyższe zarzuty apelujący wniósł o:

1.  zmianę ww. wyroku w zaskarżonej części, co opisu czynu wskazanego w pkt II zaskarżonego wyroku;

2.  zmianę pkt VI zaskarżonego wyroku i zwrócenie oskarżycielowi posiłkowemu (...) sp. z o.o. dowodów rzeczowych w postaci samochodu ciężarowego m-ki M. oraz kluczyków oraz odpowiednią zmianą treści pkt V wyroku;

ewentualnie o:

3. uchylenie zaskarżonego wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy
Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacje nie zasługiwały na uwzględnienie.

Analiza akt sprawy pozwoliła Sądowi Odwoławczemu na stwierdzenie, iż Sąd Rejonowy przeprowadził postępowanie dowodowe poprawnie, zgodnie z obowiązującymi przepisami, rzetelnie i dokładnie. Zdaniem Sądu Odwoławczego zebrany w toku postępowania przygotowawczego materiał dowodowy, ujawniony i uzupełniony w toku rozprawy głównej, został przez Sąd I instancji oceniony prawidłowo i wszechstronnie, a jego całokształt dał wystarczające podstawy do poczynienia ustaleń faktycznych w kształcie opisanym w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia.

W treści apelacji nie wskazano żadnej okoliczności, która pozostałaby poza rozważaniem Sądu Rejonowego, ani żadnego argumentu czy dowodu przekonującego, że ustalenia faktyczne pozostają w sprzeczności z kryteriami prawidłowego rozumowania czy doświadczenia życiowego. Analizując zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd Odwoławczy w zupełności podzielił argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia. Sąd Rejonowy analizował szczegółowo materiał dowodowy, odnosząc się zarówno do treści wyjaśnień oskarżonego, jak też zeznań pokrzywdzonego D. D.. Zeznania te słusznie oceniono jako wiarygodne, mając na uwadze zarówno ich logiczność jak też fakt, iż w znacznej mierze znajdowały poparcie w dowodach z dokumentów. Jakkolwiek w ocenie Sądu Odwoławczego rzeczywiście prawdopodobnym jest, że D. D., zawierając z oskarżonym pierwsze umowy sprzedaży samochodu miał świadomość, że mogą być one traktowane przez, pozostającego w trudnej sytuacji finansowej, kontrahenta jako pożyczki, to utrzymanie kontaktów handlowych było jednak dla niego na tyle cenne, że godził się na to, że gdy oskarżony zwróci mu pieniądze przed wydaniem pojazdu, skutki umowy sprzedaży nie nastąpią. Powyższe nie pozostaje w sprzeczności z treścią zeznań D. D., który twierdził, iż był zainteresowany bardziej odzyskaniem należnych mu pieniędzy (wierzytelności, które przysługiwały mu od oskarżonego) niż nabyciem samochodu. Takie właśnie rozumowanie pozostaje w zgodzie z treścią umowy z dnia 31 maja 2012r., w której zawarto postanowienie o możliwości potrącenia wierzytelności.

Sąd Odwoławczy nietrafnym uznał zarzut apelującego oskarżyciela posiłkowego wskazującego na dopuszczenie się przez Sąd orzekający obrazy przepisów prawa materialnego (cywilnego). W pierwszej kolejności należało za bezzasadne uznać twierdzenie apelującego o tym, iż w ustalonym stanie faktycznym Sąd orzekający winien był uznać, że umowy sprzedaży samochodu M. zawierane pomiędzy oskarżonym D. D. były pozorne, a co za tym idzie nie można mówić o skutecznym przeniesieniu własności pojazdu. Wada czynności prawnej, o której istnieniu przekonywał apelujący, określona w art. 83 k.c., polegająca na niezgodności między aktem woli, a jej przejawem na zewnątrz, obejmuje dwa stany faktyczne: oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru albo w ogóle nie ma wywołać skutków prawnych, albo ma wprawdzie wywołać skutki prawne, ale inne niż te, które wynikają z treści czynności prawnej. W pierwszym wypadku czynność prawna zawierająca pozorne oświadczenie woli jest bezwzględnie nieważna, w drugim – jej ważność jest oceniana według właściwości ukrytej czynności prawnej. Oświadczenie woli złożone jest dla pozoru wtedy, gdy z góry powziętym zamiarem obu stron jest brak woli wywołania skutków prawnych, przy jednoczesnej chęci wprowadzenia innych osób (lub organów) w błąd co do dokonania określonej czynności prawnej. Strony udają więc, że dokonują jakiejś czynności prawnej, a pozorność ma miejsce wtedy, gdy pod pozorowaną czynnością prawną nic się nie kryje, jak i wtedy, gdy czynność pozorna ma na celu ukrycie innej rzeczywistej i zamierzonej czynności prawnej. Oświadczenie woli stron nie może wywoływać skutków prawnych odpowiadających jego treści, ponieważ same strony tego nie chcą. Zamiar niewywołania skutków prawnych lub wywołania skutków innych, niż wynikające z treści czynności prawnej, musi być oświadczony wobec drugiej strony otwarcie, tak aby miała ona pełną świadomość co do pozorności złożonego wobec niej oświadczenia woli i co do rzeczywistej woli jej kontrahenta i aby się w pełni na to zgadzała. W okolicznościach ustalonych w niniejszej sprawie nie sposób stwierdzić, że czynność prawna nie miała wywołać żadnych skutków prawnych i to było objęte porozumieniem oskarżonego i pokrzywdzonego. Temu przeczy każda ze stron. Można było ewentualnie badać, czy umowa sprzedaży nie była de facto inną umową. Apelujący wskazuje, iż miała ona w rzeczywistości zabezpieczać ustne umowy pożyczki. Należałoby zatem przyjmować, że miało w rzeczywistości dojść do tzw. przewłaszczenia na zabezpieczenie tj. przeniesienia własności rzeczy pod warunkiem rozwiązującym, polegającym na spłacie wierzytelności. Ziszczenie się warunku skutkuje powrotnym przeniesieniem własności. Trzeba zatem zauważyć, że do przeniesienia prawa własności na rzecz D. D. doszłoby nawet przy przyjęciu powyższego wariantu.

W ocenie Sądu Odwoławczego, podobnie jak uprzednio Sądu Rejonowego, brak jest danych, z których można było wnioskować o tym, że D. D. nie miał woli nabycia pojazdu pokrzywdzonego (jak sugeruje to apelujący) chociażby na krótki okres. Wręcz przeciwnie. Bynajmniej nie przeczą temu jego twierdzenia o tym, że przejęcie samochodu traktował jako ostateczność i jedyny sposób na to, by móc odzyskać w jakiejkolwiek formie przysługującą mu wobec oskarżonego wierzytelność. Spójne z powyższym pozostaje ustalenie Sądu I instancji odnośnie tego, że D. D. był zainteresowany dalszym odsprzedaniem samochodu (którego nie używał). Konstrukcja umowy zawartej w dniu 31 maja 2012r. na to jednoznacznie wskazywała. Zapisano w niej bowiem, że przejście własności pojazdu nastąpi po zapłacie pełnej ceny, co ma nastąpić w dniu 9 sierpnia 2012r. i wówczas to (również w dniu 9 sierpnia 2012r.) zostanie wydany przedmiot umowy. Przewidziano przy tym, że kupujący ma prawo do potrącenia z kwoty przypadającej do zapłaty za przedmiot umowy zobowiązań Impuls na rzez (...), przypadających na dzień zapłaty. Twierdzenia pokrzywdzonego o tym, że oświadczenie ustne o potrąceniu (dopuszczalne w świetle przepisów kc) zostało oskarżonemu złożone jawią się jako prawdziwe, mając na uwadze fakt wydania pojazdu (określone w umowie jako zobowiązanie równoczesne z zapłatą) właśnie w dniu 9 sierpnia 2012r., oznaczony w umowie jako dzień dokonania rozliczenia (wraz z dokumentacją umożliwiającą jego użytkowanie i zarejestrowanie). Na ten dzień datowano również podpisanie przez oskarżonego oświadczenia o przekazaniu D. D. kwoty 22 543,76 zł tytułem rozliczenia za samochód i wózek podnośnikowy. Powyższe przekonuje zatem o tym, że strony wykonały w dniu 9 sierpnia 2012r. zobowiązania wzajemne warunkujące przejście własności pojazdu na nabywcę.

Całkowicie chybionym był również zarzut apelującego pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego wskazujący na nieuwzględnienie przez Sąd orzekający okoliczności działania oskarżonego w sytuacji wyłączającej swobodne podjęcie decyzji, jako przyczyny nieważności umowy (art. 82 kc). Okoliczność taka z pewnością bowiem nie zaistniała. Przyczyna wyłączająca swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, o której mowa w przepisie art. 82 kc, musi tkwić w samym oświadczającym, nie zaś w sytuacji zewnętrznej, w jakiej się on znalazł. Brak swobody winien być bowiem odniesiony do okoliczności wewnętrznych a nie zewnętrznych. Przyczyna wyłączająca swobodne powzięcie decyzji musi być umiejscowiona w samym podmiocie składającym oświadczenie, a nie w jakiejś sytuacji zewnętrznej, w jakiej ta osoba została postawiona czy to przez kontrahenta, czy przez inne osoby. W judykaturze ugruntowany jest pogląd, iż zawarcie umowy dla siebie niekorzystnej z powodu trudnej sytuacji ekonomicznej nie powoduje samo przez się nieważności oświadczenia woli w rozumieniu art. 82 kc (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 lipca 1974r., III CRN 119/74).

Sąd Odwoławczy zaakceptował natomiast w pełni rozważania Sądu I instancji na temat oceny zawieranych przez strony kolejno umów sprzedaży, uznając rozumowanie Sądu Rejonowego za w pełni poprawne. Nie ulegało wątpliwości, że umowa oskarżonego ze spółką z o.o. (...) przeniosła własność samochodu z dniem zawarcia tj. w dniu 6 lutego 2012r. (wobec braku zastrzeżenia własności). Zatem w czasie zawierania przez oskarżonego umów z D. D. działał on jako osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą w rozumieniu art. 169§1 kc. Zgodnie natomiast z brzmieniem w/w przepisu, jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba, że działa w złej wierze. Przepis ten stanowi wyjątek od zasady stanowiącej, że nikt nie może przenieść prawa, które mu nie przysługuje. Zgodnie z art. 7 kc jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. W dacie zawarcia umowy sprzedaży samochodu D. D. pozostawał w dobrej wierze, gdyż nie wiedział, że zbywca nie jest uprawniony do rozporządzania rzeczą i nie mógł się o tym z łatwością dowiedzieć. Oskarżony zapewnił go w umowie, że jest właścicielem pojazdu, przedstawił dokumenty potwierdzające prawo własności, a (wobec faktu, iż właściciel (...) sp. z o.o. nie ujawnił swojego prawa nie rejestrując samochodu) D. D. nie miał możliwości samodzielnego ustalenia danych rzeczywistego właściciela. W powyższej sytuacji niewątpliwie słusznie przyjął Sąd I instancji, iż do przejścia prawa własności doszło z chwilą wydania pojazdu D. D., który to skutecznie pojazd ów nabył. Sąd Rejonowy szczegółowo i poprawnie wyjaśnił przyczyny, dla których zastosowanie w powyższej sytuacji art. 169§2 kc było wykluczone. Sąd Odwoławczy akceptując wyrażone stanowisko w pełni, nie uznał za zasadne, by go powielać.

Wbrew twierdzeniom apelującego pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, fakt zarejestrowania samochodu przez P. (...) pozostaje bez znaczenia dla dokonania ustalenia w przedmiocie własności. Decyzja o odmowie rejestracji pojazdu wydana wobec D. D. (k: 186) nastąpiła bowiem (jak wynika to z treści jej uzasadnienia) z uwagi na nieuzupełnienie braku formalnego wniosku, wobec czasowej, wcześniejszej rejestracji pojazdu przez P. (...) sp. z o.o i spór, co do prawa własności, którego organ rejestracyjny nie miał prawa rozstrzygać (ustalenie prawa własności należy wyłącznie do sądów powszechnych).

Bez znaczenia pozostawał również fakt wydania w dniu 27 grudnia 2013r. (k 351) przez Prokuratora postanowienia o zmianie postanowienia w przedmiocie miejsca przechowywania pojazdu jako dowodu rzeczowego. Pojazd wydano prezesowi zarządu (...) sp. z. o.o. jako osobie godnej zaufania, bez wyjaśnienia powodów takiej decyzji (zapewne z uwagi na osobę wpisaną jako właściciel w dowodzie rejestracyjnym).

Reasumując powyższe Sąd Odwoławczy nie miał wątpliwości co do słuszności rozstrzygnięcia o zwrocie, na podstawie art. 230§2 kpk, oskarżycielowi posiłkowemu D. D. dowodu rzeczowego w postaci samochodu ciężarowego marki M. wraz z dwoma kluczykami, jako osobie uprawnionej.

Sąd Odwoławczym, z uwagi na treść wniosku pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, w oparciu o przepis art. 423§1a kpk, ograniczył do powyższych kwestii uzasadnienie wydanego wyroku.

Orzeczenie o zasądzeniu od oskarżonego oraz oskarżyciela posiłkowego na rzecz Skarbu Państwa po połowie kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze znajduje uzasadnienie w przepisach art. 636§2 kpk w zw. z art. 633 kpk. Wysokość wymierzonych opłat wynika z art.11 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych.

Wysokość kwoty zasądzonej solidarnie od oskarżyciela posiłkowego i oskarżonego na rzecz D. D. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym wynika z przepisów §14 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.