Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Barbara Orechwa-Zawadzka (spr.)

Sędziowie: SA Sławomir Bagiński

SO del. Teresa Suchcicka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 kwietnia 2016 r. w B.

sprawy z odwołania S. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

na skutek apelacji wnioskodawczyni S. K. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 maja 2015 r. sygn. akt IV U 177/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję i ustala, że S. K. (1) jako osoba sprawująca osobistą opiekę nad dzieckiem podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od 1 września 2014 roku;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na rzecz S. K. (1) kwotę 30 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt III AUa 1021/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 28 listopada 2014 r. stwierdził, że S. K. (1) jako osoba sprawująca osobistą opiekę nad dzieckiem nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowym od dnia 1 września 2014 r.

W odwołaniu od powyższej decyzji S. K. (1) wniosła o zmianę decyzji i objęcie jej obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi od dnia 1 września 2014 r. Odwołująca stwierdziła, że spełniła warunek prowadzenia pozarolniczej działalności przez okres co najmniej 6 miesięcy, podlegała z tego tytułu nieprzerwanie ubezpieczeniu społecznemu i opłacała składki emerytalno-rentowe terminowo, bezpośrednio przed dniem rozpoczęcia sprawowania opieki nad dzieckiem zgodnie z art. 6a ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Odwołująca podkreśliła, że przepis ten nie wymaga spełnienia warunku nieposiadania zadłużenia w opłacaniu składek na dzień rozpoczęcia sprawowania opieki nad dzieckiem.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 21 maja 2015 r. oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że S. K. (1) prowadziła działalność gospodarczą od dnia 4 kwietnia 2008 r. z dwiema przerwami na sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem na podstawie art. 6a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Pierwsza przerwa miała miejsce od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 28 lutego 2014 r., a druga trwa nieprzerwanie od dnia 2 września 2014 r. W dniu 31 grudnia 2013 r. wnioskodawczyni złożyła oświadczenie osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem o zamiarze podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym na dziecko urodzone w dniu (...) W odpowiedzi uzyskała informację z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., że nie spełnia warunków do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, bowiem nie zostały opłacone składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w okresie 6 miesięcy poprzedzających sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. W związku z powyższym wnioskodawczyni została zgłoszona jedynie do ubezpieczenia emerytalnego z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Osoby podlegające wyłącznie ubezpieczeniu emerytalnemu nie podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, dlatego ZUS nie zgłosił do ubezpieczenia zdrowotnego ani odwołującej, ani wskazanych w oświadczeniu członków rodziny. Pismem z dnia 7 marca 2014 r. S. K. (1) zawiadomiła Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., że od dnia 1 marca 2014 r. wznawia działalność gospodarczą i zaprzestaje sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Z kolei w dniu 1 września 2014 r., tj. po upływie 6 miesięcy prowadzenia działalności, wystąpiła z wnioskiem o objęcie jej ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem od dnia 2 września 2014 r. Na tej podstawie organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Oceniając stan faktyczny sprawy, Sąd Okręgowy odwołał się do art. 6a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1442), określającego podstawy podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przez osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem. Sąd podkreślił, że warunek prowadzenia pozarolniczej działalności, działalności zarobkowej i współpracy lub bycia osobą duchowną przez okres co najmniej 6 miesięcy uważa się za spełniony, jeżeli osoby, o których mowa w ust. 1, podlegały z tych tytułów nieprzerwanie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym bezpośrednio przed dniem rozpoczęcia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i opłacały składki na te ubezpieczenia. Sąd zaznaczył natomiast, że osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami sprawującymi osobistą opiekę nad dzieckiem, a które nie spełniają warunków do podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, o których mowa w art. 6a, obowiązkowo podlegają jedynie ubezpieczeniu emerytalnemu, z zastrzeżeniem art. 8 i 9 (art. 6b ust. 1 ustawy). W tej sytuacji prawo do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym przysługuje jednemu z rodziców, pod warunkiem że drugi rodzic nie jest objęty ubezpieczeniem emerytalnym z tego tytułu albo ubezpieczeniami określonymi w art. 6 ust. 1 pkt 19 lub art. 6a. Prawo to przysługuje przez okresy, o których mowa w art. 4 pkt 17, i może być wykorzystane w całości lub w nie więcej niż 4 częściach (art. 6b ust. 3 i 4 ustawy).

Sąd Okręgowy podkreślił, że przepis art. 6a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązuje od dnia 1 września 2013r. i został dodany na mocy ustawy z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r. poz. 983). Zgodnie z tą ustawą, w wypadku jeżeli osoba, która nawet krótko prowadziła działalność gospodarczą i decyduje się na jej zawieszenie wobec konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem ma zapewnione z mocy ustawy ubezpieczenie emerytalne a składkę pokrywa budżet państwa (art. 6b w zw. z art. 6a ust. 1 pkt 2, art. 16 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych).

Analizując powyższe przepisy, Sąd Okręgowy uznał, że przy ustalaniu okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym osoby prowadzącej działalność bierze się pod uwagę zarówno opłacanie składek przez okres 6 miesięcy, jak i nieposiadanie zadłużenia na dzień wskazany w oświadczeniu jako dzień rozpoczęcia sprawowania opieki nad dzieckiem. Sąd stwierdził, że odwołująca posiada zadłużenie w opłacaniu składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej (czego nie kwestionowała), zaś objęcie obowiązkowo ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem powinno dotyczyć osób nie posiadających żadnego zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek z działalności gospodarczej. Ponieważ odwołująca nie spełnia warunków do objęcia jej wszystkimi ubezpieczeniami określonymi w art. 6a ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Sąd uznał za zasadne objęcie jej jedynie ubezpieczeniem emerytalnym z mocy ustawy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła S. K. (1). Apelująca stwierdziła, że podlega z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej nieprzerwanie przez co najmniej 6 miesięcy i bezpośrednio przed dniem rozpoczęcia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem terminowo opłacała składki emerytalno-rentowe. Spełniła zatem warunek, o którym mowa w art. 6a ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Jednocześnie apelująca zaznaczyła, że wskazany przepis nie wymaga nieposiadania zadłużenia w opłacaniu składek na dzień wskazany w oświadczeniu jako dzień rozpoczęcia sprawowania opieki nad dzieckiem.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Dla potrzeb ubezpieczeń społecznych za „osobę sprawującą osobistą opiekę nad dzieckiem" - zgodnie z art. 4 pkt 17 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1442 z późn. zm., zwanej dalej ustawą systemową) - uważa się osobę fizyczną sprawującą osobistą opiekę nad dzieckiem własnym lub swojego małżonka, lub dzieckiem przysposobionym, przez okres do 3 lat, nie dłużej jednak niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6. rok życia, a w przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki tej osoby, przez okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Od dnia 1 września 2013 r. ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych daje możliwość przystąpienia do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych osobom, które z uwagi na sprawowanie opieki nad dzieckiem nie są aktywne zawodowo.

Zgodnie z art. 6a ust. 1 ustawy systemowej, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: 1) osobami, które prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez okres co najmniej 6 miesięcy i zaprzestały jej prowadzenia albo zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie art. 14a ust. 1d ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2013 r. poz. 672, z późn. zm.); 2) osobami, które prowadziły inną niż określona w przepisach o swobodzie działalności gospodarczej pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6, przez okres co najmniej 6 miesięcy i które zaprzestały jej prowadzenia; 3) zleceniobiorcami, którzy wykonywali pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, przez okres co najmniej 6 miesięcy i którzy zaprzestali jej wykonywania; 4) osobami współpracującymi, o których mowa w art. 8 ust. 11, przez okres co najmniej 6 miesięcy z osobami, o których mowa w pkt 1-3, i które zaprzestały tej współpracy; 5) osobami duchownymi, podlegającymi z tego tytułu ubezpieczeniom społecznym przez okres co najmniej 6 miesięcy.

Warunek prowadzenia pozarolniczej działalności, działalności zarobkowej i współpracy lub bycia osobą duchowną przez okres co najmniej 6 miesięcy uważa się za spełniony, jeżeli osoby, o których mowa w ust. 1, podlegały z tych tytułów nieprzerwanie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym bezpośrednio przed dniem rozpoczęcia sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem i opłacały składki na te ubezpieczenia (art. 6a ust. 2 ustawy systemowej). Powyższe warunki nie są spełnione, gdy dana osoba przez rozpoczęciem opieki ma 6-miesięczny okres podlegania ubezpieczeniom, ale nie jest to okres z jednego tytułu, tylko z dwóch. Wówczas osoba ta może podlegać ubezpieczeniu emerytalnemu na podstawie art. 6b, o którym wspomniał Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

W niniejszej sprawie sporną pomiędzy stronami nie była kwestia zakwalifikowania S. K. (2) do osób sprawujących opiekę nad dzieckiem (w znaczeniu art. 4 pkt 17 ustawy systemowej). Sporne pozostawało ustalenie, czy spełnia ona przesłanki z art. 6a ust. 1 i 2 ustawy systemowej, niezbędne do objęcia jej obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym.

Analizując przesłanki z art. 6a ust. 1 i 2 tej ustawy, Sąd Okręgowy niesłusznie przyjął, że jednym z warunków niezbędnych do objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem jest nieposiadanie zadłużenia w opłacaniu składek na te ubezpieczenia na dzień wskazany w oświadczeniu jako dzień rozpoczęcia sprawowania tej opieki nad dzieckiem. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, 6-miesięczny okres, o którym mowa w art. 6a ust. 1 i 2 ustawy systemowej, dotyczy wyłącznie podlegania ubezpieczeniu społecznemu z określonego tytułu wskazanego w tych przepisach (w niniejszej sprawie - z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej) i obowiązkowego odprowadzania składek na te ubezpieczenie bezpośrednio przed dniem sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Przepis ten nie warunkuje objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym od nieposiadania zadłużenia w opłacaniu składek za okres poprzedzający sprawowanie opieki nad dzieckiem. Dokonywanie rozszerzającej wykładni w tym zakresie nie zasługuje na uwzględnienie.

Skoro zatem nie jest wymagane, aby osoba ubiegająca się o objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi z tytułu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem nie miała zadłużenia w opłacaniu składek, należy uznać, że S. K. (1) spełniła wszystkie przesłanki do objęcia tymi ubezpieczeniami na zasadzie art. 6a ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Ponieważ z przedłożonej przez odwołującą kserokopii oświadczenia osoby sprawującej osobistą opiekę nad dzieckiem o zamiarze podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wniosek o zgłoszenie członków rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego wynika, że odwołująca złożyła ten dokument w dniu 1 września 2014 r., Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego (koszt wniesionej apelacji) orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1025 z późn. zm.) - punkt II sentencji wyroku.