Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 stycznia 2014 r. w W.

sprawy R. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

przy udziale zainteresowanego P. S. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) w L.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania R. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 29 marca 2013 roku, nr (...)

orzeka:

- oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 1325/13

UZASADNIENIE

Pismem procesowym z dnia 22 kwietnia 2013r. ubezpieczona R. K. odwołała się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Odział w W. 29 marca 2013 roku, nr (...) i wniosła, jak określiła o „uchylenie przedmiotowej decyzji i rozstrzygnięcie co do istoty sprawy”. Jednocześnie ubezpieczona wniosła o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków oraz dowodu z dokumentów wymienionych w treści odwołania. Odwołująca podniosła, że w siedzibie pracodawcy wykonuje pracę polegającą na prowadzeniu spraw firmy w zakresie księgowości oraz doradztwa prawnego, posiada stosowne wykształcenie i kwalifikacje, a pracodawca P. S. kontroluje i nadzoruje jej prace, dlatego w świetle przepisów Kodeksu pracy nawiązany został stosunek pracy.

Zdaniem ubezpieczonej, zostały dopełnione wszystkie formalności związane z nawiązaniem stosunku pracy jak również nastąpiło terminowe zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, ponadto świadczyła ona pracę w miejscu prowadzenia działalności przez P. S. w okresie od 03.12.2012r. dlatego nie może być mowy o pozorności umowy o pracę, zawartej w celu obejścia prawa (odwołanie k. 3-10 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu wskazał, że umowa pomiędzy zainteresowanym, a odwołującą się nie została zawarta w celu faktycznego świadczenia pracy lecz miała na celu uzyskanie świadczenia z ubezpieczeń społecznych. Zarówno odwołująca się, jak i zainteresowany, już w momencie zawarcia umowy o pracę mieli świadomość, iż odwołująca się nie będzie świadczyła pracy. Stanowisko pracy zostało utworzone specjalnie dla niej, po czym w trakcie zwolnienia lekarskiego ubezpieczonej pracodawca nie zatrudnił żadnej osoby do zastąpienia odwołującej się, co świadczy, zdaniem organu rentowego o tym, iż brak było zapotrzebowania pracodawcy na pracę, którą miała świadczyć odwołująca się. Ponadto pracodawca w chwili zatrudnienia odwołującej się posiadał nieuregulowane zobowiązania podatkowe i z tytułu składek, nie posiadał środków na zatrudnienie pracownika, szczególnie z tak wysokim wynagrodzeniem. Wysokość ustalonego wynagrodzenia jest również niezasadna ze względu na zakres obowiązków, jak i dotychczasowe wynagrodzenie ubezpieczonej. Zdaniem organu rentowego , nie można uznać, iż umowa pomiędzy zainteresowanym a odwołującą się została zawarta w celu faktycznego świadczenia pracy (odpowiedź na odwołanie k. 15-17 akt sprawy).

Zainteresowany P. S. na rozprawie w dniu 16 stycznia 2014r. oświadczył, że uważa, iż decyzja zaskarżona przez ubezpieczoną jest nieprawidłowa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 3 grudnia 2012r. ubezpieczona R. K. zawarła z P. S. prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...) w L. umowę o pracę na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku: główna księgowa – prawnik. Zgodnie z umową, do zakresu obowiązków ubezpieczonej należało m. in. organizowanie i kierowanie działem księgowości, prowadzenie całości spraw związanych z rachunkowością, zobowiązaniami podatkowymi, ubezpieczeniami i płacami; prowadzenie ksiąg rachunkowych, ewidencja środków trwałych; nadzór nad przestrzeganiem instrukcji obiegu dokumentów, kasowej i inwentaryzacji; sporządzanie raportów dotyczących należności i zobowiązań; sprawowanie kontroli formalno-prawnej, merytorycznej i rachunkowej dokumentów księgowych i innych oraz inne (k. 13 tom II akt rentowych). Ubezpieczona i zainteresowany nie są spokrewnieni ani spowinowaceni, nigdy wcześniej nie współpracowali ze sobą.

Miesięczne wynagrodzenie za pracę strony ustaliły na kwotę 7.000 zł brutto (k. 9 tom II akt rentowych).

Zainteresowany prowadzi działalność gospodarczą od grudnia 2006 roku i zajmuje się świadczeniem usług transportowych.

Przed zatrudnieniem ubezpieczonej zainteresowany współpracował z firmą księgową, za usługi której miesięcznie płacił 190 zł plus VAT. Zatrudniając ubezpieczoną z jedną osobą współpracował na podstawie umowy o dzieło. Zatrudnienie ubezpieczonej kosztowało zainteresowanego ok. 7.600 zł miesięcznie. Zysk zainteresowanego z działalności gospodarczej za 2012 rok wyniósł 45.565,54 zł.

Po powrocie ubezpieczonej ze zwolnień lekarskich strony zmieniły warunki zatrudnienia ubezpieczonej w ten sposób, że wymiar czasu pracy został ograniczony do ½ etatu, a wynagrodzenie określono na kwotę 3.500 zł brutto miesięcznie.

Ubezpieczona R. K. została zgłoszona od dnia 3 grudnia 2012r. do ubezpieczeń społecznych z tytułu zatrudnienia.

Zainteresowany P. S. do dnia zawarcia umowy o pracę z ubezpieczoną, nie zatrudniał innych pracowników, a według stanu na dzień zawarcia umowy, miał zadłużenie z tytułu zobowiązań podatkowych i składek na ubezpieczenia społeczne.

Stanowisko, na którym została zatrudniona ubezpieczona zostało utworzone z dniem rozpoczęcia przez nią pracy u zainteresowanego, a po przejściu odwołującej się na zwolnienie lekarskie pracodawca nie przyjął do pracy nowego pracownika, który przejąłby obowiązki odwołującej.

Ubezpieczona przed zatrudnieniem u zainteresowanego przez około pół roku pobierała zasiłek dla bezrobotnych, a wcześniej pracowała u P. B. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą Teletechnika w W.. Pracowała tam na stanowisku głównej księgowej, w pełnym wymiarze czasu pracy, przez niespełna 3 miesiące z wynagrodzeniem 3.500 zł brutto.

Od dnia 17.12.2012 r. ubezpieczona przebywała na zwolnieniu lekarskim. Kolejne zwolnienia lekarskie wystawiane były aż do dnia 18 marca 2013 r.

W dniu 29.03.2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał decyzję nr (...), w której stwierdził, że R. K. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia od dnia 03.12.2012r. na podstawie umowy o pracę u P. S. prowadzącego (...)

Ubezpieczona w dniu 22.04.2013r. wniosła odwołanie od wymienionej decyzji, inicjując niniejsze postępowanie.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o: wyżej wskazane dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, aktach osobowych i aktach rentowych ubezpieczonej.

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego:

Powołane wyżej dowody z dokumentów nie budziły wątpliwości co do informacji w nich zawartych, jak i ich autentyczności. W ocenie Sądu brak jest także podstaw do zakwestionowania znajdujących się w aktach sprawy kopi dokumentów, co do ich zgodności z oryginałem. Należy bowiem podkreślić, iż żadna ze stron nie negowała autentyczności dokumentów złożonych w oryginale oraz zgodności z oryginałem dokumentów złożonych w kserokopiach.

W ocenie Sądu, za niewiarygodne należało uznać zeznania świadka I. J. oraz stron, tj. ubezpieczonej R. K. i zainteresowanego P. S.. Depozycje wymienionych osób nie mają żadnego potwierdzenia w dokumentach. Ubezpieczona i zainteresowany twierdzili, iż ubezpieczona zajmowała się księgowością i zagadnieniami prawnymi. Gdyby było tak w istocie, to strony dysponowałyby materialnymi dowodami świadczenia pracy przez ubezpieczoną. W toku postępowania strony nie przedstawiły jednak żadnych dokumentów potwierdzających wykonywanie takiej pracy.

Świadek J. zeznała, że będąc sąsiadką zainteresowanego, bywa w jego mieszkaniu, gdzie znajduje się biuro, w którym pracowała ubezpieczona. I. J. twierdziła, że wie od zainteresowanego, że ubezpieczona „prowadzi księgowość, sprawy doradcze, prawne i zajmuje się całą stroną prawno - dokumentacyjną firmy”. Podobnie jak w przypadku odwołującej się i zainteresowanego, w ocenie Sądu zeznania tego świadka są niewiarygodne, bo nie mają potwierdzenia w dokumentach. Zakres czynności powierzonych, rzekomo, ubezpieczonej jest tak bardzo szeroki, iż w sytuacji gdyby ona te obowiązki rzeczywiście wykonywała, to strony dysponowałyby i przedstawiły Sadowi liczne dowody w postaci dokumentów, na potwierdzenie wykonywania pracy przez ubezpieczoną.

Ponadto, z ekonomicznego punktu widzenia, zainteresowanego nie było stać na zatrudnienie ubezpieczonej za wynagrodzeniem w kwocie 7.000 zł brutto miesięcznie, skoro zysk z działalności gospodarczej za cały 2012 rok wyniósł zaledwie 45.565,54 zł. Zainteresowany twierdził, że przed zatrudnieniem ubezpieczonej za usługi księgowe płacił miesięcznie 190 zł plus VAT. Ubezpieczona miała, jej zdaniem oraz zdaniem zainteresowanego, oprócz czynności księgowych, zająć się również „sporami prawniczymi” – miała rozwiązać spór z firmą (...) i przekształcić firmę w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. W ocenie Sądu, gdyby zainteresowanemu rzeczywiście zależało na wyjaśnieniu spraw ze spółką (...) czy na przekształceniu formy prawnej działalności gospodarczej, to zleciłby on te czynności prawnikowi bądź kancelarii prawnej na zasadzie jednorazowego zlecenia, a nie zatrudniałby pracownika na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, z wynagrodzeniem na poziomie dwukrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Z wyżej opisanych względów Sąd odmówił wiarygodności powołanym dowodom.

Zdaniem Sądu zebrany w sprawie materiał dowodowy był kompletny, wiarygodny i nie budził żadnych wątpliwości

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej nie zasługuje na uwzględnienie z następujących względów.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j.Dz.U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9 niniejszej ustawy, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. Pracownikiem zaś jest osoba, z która został nawiązany stosunek pracy w ramach, którego zobowiązana jest ona zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Z przyczyn podanych powyżej Sąd uznał, że R. K. nie była zatrudniona u P. S. pomimo formalnego zawarcia umowy o pracę. W rozpatrywanym przypadku nie przedstawiono żadnych dokumentów lub dowodów osobowych pozwalających na przeprowadzenie szerszej analizy praw i obowiązków stron ukształtowanych umową o pracę, jaką zawarły strony z punktu widzenia sposobu jej wykonywania. Niewątpliwie była to umowa odpłatna, bowiem w umowie o pracę wskazano wysokość należnego pracownikowi wynagrodzenia, jednak ta cecha nie ma znaczenia rozstrzygającego - również, bowiem w przypadku świadczenia usług należy się z reguły wynagrodzenie.

Zdaniem Sądu, w każdej sytuacji tego rodzaju, gdy zachodzi wątpliwość czy zawarta umowa o pracę miała na celu rzeczywiste wykonywanie umowy, czy uzyskanie świadczeń z ubezpieczeń społecznych, szczegółowego wyjaśnienia wymaga, czy pomiędzy stronami umowy o pracę nastąpiło faktyczne nawiązanie stosunku pracy, rezultatem czego będzie skutek wynikający z systemu prawa ubezpieczeń społecznych w postaci podlegania pracowniczemu ubezpieczeniom społecznym, czy też zgłoszenie do ubezpieczenia ma charakter fikcyjny, a to z tej przyczyny, że pomimo zawartej umowy o pracę nie nastąpiło nawiązanie stosunku pracy.

W ocenie Sądu, w rozpoznawanej sprawie, szczegółowo przeprowadzone postępowanie dowodowe, wnikliwa ocena zgromadzonego materiału dowodowego i wyciągnięte na jej podstawie wnioski, dają Sądowi podstawę do dokonania ustalenia, że pomimo zawartej formalnie umowy o pracę, nie nastąpiło nawiązanie stosunku pracy, w związku z czym R. K. nie podlegała pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu. Zważyć również należy, iż obowiązkiem Sądu jest także ocena, czy dana umowa jest umową o pracę w rozumieniu obowiązujących przepisów kodeksu pracy. Do ustaleń takich musi prowadzić analiza istotnych postanowień danej umowy i okoliczności jej zawarcia, a nie jedynie prawna ocena czynności podejmowanych przez ubezpieczoną i okoliczności, w jakich te czynności były podejmowane (Wyrok SN z dnia 15 stycznia 2007r. I UK 208/06). Pozorność umowy o pracę (art. 83 KC w zw. z art. 300 KP) ma bowiem miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę (wyrok SN z dnia 5października 2006r. I UK 324/06).

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną pozostawało rozstrzygnięcie, czy praca była faktycznie wykonywana przez skarżącą.

Jak wyżej wywiedziono, Sąd ustalił , iż strony zawarły pozorną umowę o pracę, ubezpieczona nie przystąpiła do jej wykonywania, a zamiarem stron było uzyskanie przez ubezpieczoną świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Na szczególną uwagę zasługuje w tym kontekście okoliczność, iż po zakończeniu zwolnienia lekarskiego, strony umowy o pracę zmieniły jej warunki, zmniejszając wymiar czasu pracy do połowy etatu i obniżając wynagrodzenie o połowę.

Zebrany przez Sąd materiał dowodowy wskazuje jednoznacznie, że pomimo formalnie zawartej umowy, praca nie była faktycznie wykonywana przez R. K..

Mając na uwadze powyższe Sąd stwierdził, że strony zawarły fikcyjną umowę o pracę w celu zapewnienia R. K. świadczeń z ubezpieczeń społecznych, dlatego też Sąd stoi na stanowisku, że czynność ta została zawarta dla pozoru, a zatem stosownie do art. 300 Kodeksu pracy w związku z art. 83 Kodeksu cywilnego jest ona bezwzględnie nieważna i nie wywołuje skutków prawnych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, tj. nie powoduje podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 17 stycznia 2006r. w sprawie oznaczonej sygnaturą akt III AUa 433/05 (publ. Wspólnota (...)) stwierdził, że „stosunek ubezpieczeniowy jest następczy wobec stosunku pracy i powstaje tylko wówczas, gdy stosunek pracy jest realizowany. Jeżeli stosunek pracy nie powstał bądź też nie jest realizowany, wówczas nie powstaje stosunek ubezpieczeniowy, nawet jeśli jest odprowadzana składka na ubezpieczenie społeczne”.

W przedmiotowej sprawie strony stosunku pracy zawarły pozorną umowę o pracę, a następnie po zgłoszeniu R. K. do ubezpieczenia odprowadzano składki na ubezpieczenia społeczne, jednak ze względu na fakt, iż ubezpieczona nie świadczyła pracy na rzecz pracodawcy – nie powstał stosunek ubezpieczeniowy.

W związku z powyższym, w przekonaniu Sądu, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wobec ustalenia pozorności umowy o pracę słusznie uznał w zaskarżonej decyzji, że ubezpieczona nie jest objęta od dnia 3 grudnia 2012r. obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi.

Mając powyższe na uwadze Sąd stwierdził, że przedmiotowe odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 Kodeksu postępowania cywilnego orzekł jak w sentencji wyroku.