Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2014r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Stachurska

Protokolant: Paweł Gołaszewski

po rozpoznaniu w dniu 4 czerwca 2014r. w Warszawie

sprawy J. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wcześniejszą emeryturę (z warunków szczególnych)

na skutek odwołania J. T.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 20 stycznia 2014r., znak: ENMS/10/(...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

J. T. w dniu 5 lutego 2014r. za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., odwołał się do Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie od decyzji z dnia 20 stycznia 2014r., znak: ENMS/10/(...) i wniósł o jej zmianę.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał, że w okresie od 5 czerwca 1972r. do 30 września 1989r. był zatrudniony w (...) Kombinacie Budowlanym (późniejsza nazwa Przedsiębiorstwo Budownictwa (...)) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowiskach: stażysta technik, technik, z-ca kierownika robót wykończeniowych w (...)2, kierownik obiektu, starszy majster, z-ca kierownika ZB-3 ( Zespół (...) – 3), kierownik robót wykończeniowych Nr -3. Była to praca w szczególnych warunkach określona w § 18 działu III wykazu C (odwołanie od decyzji z dnia 29 stycznia 2014r., k. 2 - 3 a/s).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 27 marca 2013r., wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podniósł, że ubezpieczony nie spełnia przesłanki stażu pracy w szczególnych warunkach na dzień 1 stycznia 1999r. Zdaniem organu rentowego ubezpieczony nie udowodnił żadnego okresu takiej pracy. J. T. nie przedłożył świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach ani świadectwa pracy ze stosowną adnotacją o takim zatrudnieniu. Dodatkowo Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że ubezpieczony powołuje się na fakt wykonywania pracy w szczególnych warunkach zgodnie z wykazem C rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze (Dz. U. z dnia 18 lutego 1983r.), jednakże wykaz ten został uchylony z dniem 7 czerwca 1996r. (odpowiedź na odwołanie, k. 5 a/s).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. T., ur. (...), od 5 czerwca 1972r. do 30 września 1989r. pracował w (...) Kombinacie Budowlanym w L., później noszącym nazwę Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) (świadectwo pracy z 4 lipca 1991r., t. I. a/r). W okresie od 24 października 1972r. do 14 października 1974r. odwołujący odbywał służbę wojskową (książeczka wojskowa, t. I a/r). Następnie od 22 lipca 1982r. do dnia 14 października 1983r. ubezpieczony korzystał z urlopu bezpłatnego i w tym czasie był zatrudniony w Iraku w (...) nr (...) w charakterze zbrojarz – betoniarz (świadectwo pracy z dnia 29 września 1989r., t. I a/r, świadectwo pracy z 20 lipca 1983r., t. I a/r). Ubezpieczony od 1 października 1989r. prowadzi działalność gospodarczą, tj. zakład remontowo – budowlany (zaświadczenie ZUS, t. I a/r).

W okresie pracy w (...) Kombinacie Budowlanym w L. ubezpieczony był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy kolejno jako stażysta technik, technik, z-ca kierownika robót wykończeniowych w (...)2, kierownik obiektu, starszy majster, kierownik obiektu, z-ca kierownika ZB-3 (Zespół Budów – 3) i kierownik robót wykończeniowych Nr -3. W tym czasie wykonywał prace na różnych budowach. W początkowym okresie do jego obowiązków należało sporządzenie miesięcznych rozliczeń pracowników, wydawanie im materiałów budowlanych z magazynu na polecenie kierownika oraz nadzorowanie ich pracy. Później będąc majstrem oraz starszym majstrem ubezpieczony wykonywał prace polegające na bezpośredniej pracy z ludźmi, tj. wydawaniu
i przyjmowaniu materiałów z magazynów ogólnych oraz nadzorowaniu wykonywania przez nich zleconych im zadań. Pełniąc funkcję kierownika J. T. dokonywał dodatkowo rozliczeń finansowych i uzgodnień wszelkiego rodzaju prac. Natomiast po objęciu stanowiska kierownika robót wykończeniowych jego zadanie w momencie otrzymania obiektu w stanie surowym polegało na oddaniu wykończonego obiektu do spółdzielni. Zadaniem kierownika robót wykończeniowych było więc kierowanie ludźmi, rozdzielanie pracy, przyjmowanie materiałów niezbędnych do budowy, prowadzenie spraw między kombinatem, dyrektorem a budową. W tym czasie budów, którymi ubezpieczony kierował było kilka, każdego dnia przemieszczał się pomiędzy nimi (zeznania świadka L. G., k. 59 - 60 a/s, zeznania świadka E. B., k. 60 a/s, zeznania J. T., k. 60 - 62 a/s).

Praca ubezpieczonego skupiona była głównie na budowie, J. T. nie zajmował żadnego stanowiska biurowego. Na budowach miał swoje pomieszczenie – segment czy barakowóz – w którym spędzał mało czasu, głównie wtedy, gdy trzeba było przygotować wymagane dokumenty. Pracownicy, których ubezpieczony nadzorował, pracowali w różnych zawodach – cieśli, murarzy, montażystów i innych. Czasem wykonywali oni też inne prace niż wynikające z zajmowanego stanowiska. Ponadto, ubezpieczonemu podlegali też pracownicy umysłowi (zeznania świadka L. G., k. 59 - 60 a/s, zeznania świadka E. B., k. 60 a/s, zeznania J. T., k. 60 - 62 a/s).

W dniu 19 grudnia 2013r. J. T. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy
w szczególnych warunkach. Do wniosku ubezpieczony dołączył kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych oraz świadectwo pracy (wniosek o emeryturę wraz
z załącznikami, t. II, k. 1 - 14 a/r).

Organ rentowy po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego ustalił, że ubezpieczony nie spełnił warunków wynikających z art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia
17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.
z 2009r., Nr 153, poz.1227 ze zm.), tj. na dzień 1 stycznia 1999r. nie udowodnił żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych. W związku z tym, decyzją z dnia 20 stycznia 2014r. (znak: ENMS/10/(...)) organ rentowy odmówił J. T. prawa do wcześniejszej emerytury (decyzja ZUS – t. II, k. 17 a/r). W uzasadnieniu powyższej decyzji organ rentowy wskazał, że nie uznał okresu zatrudnienia w (...) Kombinacie Budowlanym w L. od 5 czerwca 1972r. do 30 września 1989r. jako okresu wykonywania prac w szczególnych warunkach, ponieważ ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z podanymi okresami tej pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, rodzajem prac, wykazem, działem
i pozycją załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z 1983r.) oraz załącznika do zarządzenia właściwego ministra (zarządzenia resortowego), któremu podlegał zakład pracy. Jednocześnie na podstawie dowodów dołączonych do wniosku, uzyskanych w wyniku przeprowadzonego postępowania, Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjął za udowodnione na dzień 1 stycznia 1999r. okresy nieskładkowe w wymiarze 3 miesięcy i 4 dni, składkowe w wymiarze 26 lat, 1 miesiąca
i 8 dni oraz staż sumaryczny w wymiarze 26 lat, 4 miesięcy i 12 dni (decyzja ZUS, t. II, k. 17 a/r).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych, a także na podstawie wiarygodnych zeznań odwołującego oraz świadków L. G. i E. B..

Dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Dokumenty te nie były przez strony sporu kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem mogły stanowić podstawę ustaleń faktycznych.

Zeznaniom świadka L. G. i E. B. oraz zeznaniom J. T. Sąd dał wiarę biorąc pod uwagę fakt, iż wszystkie przesłuchane osoby w sposób niemal jednakowy opisywały na czym polegała praca ubezpieczonego w (...) Kombinacie Budowlanym w L.. Między treścią złożonych zeznań nie zachodziły rozbieżności, a zatem nie było podstaw, by odmówić im wiarygodności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie J. T. od decyzji organu rentowego z dnia 20 stycznia 2014r., znak: ENMS/10/(...), jest niezasadne i podlega oddaleniu.

Jedyną okolicznością sporną, wymagającą rozstrzygnięcia w prowadzonym przez Sąd postępowaniu, było spełnienie przez J. T. warunku posiadania 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych bądź w szczególnym charakterze. Ubezpieczony wskazywał, iż posiada taki okres, organ rentowy zaś nie uwzględnił go jako pracy w szczególnych warunkach przyjmując, iż J. T. nie przedstawił stosowanego dokumentu mogącego potwierdzić, że w (...) Kombinacie Budowlanym w L. w okresie od 5 czerwca 1972r. do 30 września 1989r. świadczył pracę w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy prowadził więc postępowanie dowodowe celem rozstrzygnięcia rozbieżności, jakie zaistniały w tej kwestii pomiędzy stronami procesu z tym, że było ono ograniczone do przesłuchania świadków i ubezpieczonego, ponieważ miejsce przechowywania akt osobowych J. T., nie zostało ustalone. Ubezpieczony wskazał na rozprawie w dniu 4 czerwca 2014r. (k. 60 a/s), że odwiedził archiwum, w którym są przechowywane tylko te dokumenty, jakie przedstawił organowi rentowemu, nie ma w nim akt osobowych.

Biorąc pod uwagę zgromadzony materiał dowodowy, Sąd ocenił, iż wcześniejsza emerytura, o którą ubiega się ubezpieczony, nie jest mu należna. Dla powszechnego systemu świadczeń emerytalnych jest ona „instytucją” wyjątkową, określającą szczególne uprawnienia pracownicze. W związku z tym zawarcie przez ustawodawcę w zamkniętym katalogu wykazu pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, którzy mogą uzyskać taką emeryturę, wyłącza możliwość jego rozszerzenia w procesie stosowania prawa. Wobec tego nie ma żadnej swobody przy określaniu prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Te prace są ściśle i jasno określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43 ze zm.). Rozporządzenie określa wykaz prac, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego, lecz aby daną pracę uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracownik musi ją wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy. Dopiero wówczas możliwe będzie nabycie prawa do wcześniejszej emerytury, jednak dopiero w przypadku spełnienia wszystkich warunków określonych w art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013r., poz. 1440 ze zm.). Powołany przepis wskazuje, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn;

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Dodatkowo w myśl ust. 2 art. 184 ustawy, emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do Otwartego Funduszu Emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w Otwartym Funduszu Emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Z kolei powoływane już rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wskazuje, że aby mężczyzna mógł nabyć prawo do emerytury powinien:

1.  posiadać 25-letni okres zatrudnienia, liczony łącznie z okresami równorzędnymi
i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (§ 3 );

2.  wykonywać pracę wymienioną w wykazie A ( Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego), będącym załącznikiem do rozporządzenia;

3.  osiągnąć wiek emerytalny wynoszący 60 lat (§ 4 ust. 1 pkt 1) oraz

4.  być zatrudnionym przez co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach (§ 4 ust. 1 pkt. 3).

W myśl stanowiska wyrażonego w orzecznictwie, warunki nabycia prawa do wcześniejszej emerytury muszą być spełnione łącznie w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. W postępowaniu odwoławczym wszczętym na skutek wniesienia odwołania od decyzji odmawiającej prawa do tego świadczenia sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania (wyrok SN z dnia
7 lutego 2006 r., I UK 154/05).

Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (wyrok SN z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok SN z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00). Jednakże w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego w sprawie przyznania uprawnień do emerytury w wieku obniżonym, dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianym w kodeksie postępowania cywilnego.

W rozpatrywanej sprawie J. T. legitymuje się niezbędnym okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym ponad 26 lat i ta okoliczność nie była podstawą odmowy przyznania emerytury. Sporne natomiast było posiadanie przez ubezpieczonego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w wymiarze co najmniej 15 lat. W ocenie Sądu Okręgowego, J. T. nie spełnił tego warunku. Organ rentowy zasadnie nie uznał za pracę w warunkach szczególnych zatrudnienia w (...) Kombinacie Budowlanym w L. w okresie od 5 czerwca 1972r. do 30 września 1989r. Wprawdzie w świadectwie pracy z dnia 4 lipca 1991r. potwierdzającym zatrudnienie J. T. u w/w pracodawcy znajduje się adnotacja, że praca w tym okresie była pracą w szczególnych warunkach zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 17 lutego 1983r., ale nie zostało określone zgodnie, z którym wykazem i pozycją tego wykazu pracodawca kwalifikuje ją w ten sposób. Sam ubezpieczony w odwołaniu powoływał się na § 18 dział III wykazu C. Wykaz C został jednak skreślony przez § 1 pkt 5 lit. b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 maja 1996r. zmieniającego rozporządzenie
w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. (Dz. U. Nr 63, poz. 292) i od 7 czerwca 1996r. nie obowiązuje. W związku z powyższym, nie może stanowić podstawy do uwzględnienia określonych tam stanowisk pracy jako pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Dodatkowo wskazać należy, że wykonywanie prac wymienionych w wykazie C nigdy nie uprawniało do nabycia emerytury w obniżonym wieku, a jedynie do wzrostu emerytury, na co wprost wskazuje brzmienie rozporządzenia oraz utrwalone orzecznictwo. Między innymi w wyroku z dnia 30 listopada 2000r. Sąd Najwyższy wskazał, że prawo do wcześniejszej emerytury nie przysługuje pracownikowi zatrudnionemu stale i w pełnym wymiarze czasu przy pracach wymienionych w wykazie C, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (II UKN 93/00, OSNP 2002/14/337). Podobne stanowisko prezentował Sąd Najwyższy także w późniejszych orzeczeniach, między innymi w wyroku z dnia 6 maja 2004r. (II UK 344/03, OSNP 2004/23/407).

Analizując pracę J. T., wykonywaną w budownictwie, wskazać należy, iż z całą pewnością nie może być ona kwalifikowana zgodnie z wykazem B stanowiącym załącznik do rozporządzenia. W tym wykazie w ogóle nie ma prac w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych. Taki dział (V) znajduje się natomiast w wykazie A. Prace ubezpieczonego na stanowiskach stażysty technika, technika, z-cy kierownika robót wykończeniowych, kierownika obiektu, starszego majstra, z-cy kierownika ZB-3 (Zespół Budów – 3) czy kierownika robót wykończeniowych nie są w nim jednak wymienione. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma jednak możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji z wykazu, stanowiącego załącznik do rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010r., II UK 21/10, publik. LEX nr 619638). W związku z tym Sąd rozważał, czy faktyczne zadania realizowane przez ubezpieczonego mogą pozwolić na zaliczenie jego pracy do jednej z wymienionych w dziale V wykazu A, który został uszczegółowiony w dziale V załącznika nr 1 do Zarządzenia Nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych (Dz. Urz. MB z 1983, Nr 3, oz. 6). W wyniku przeprowadzonej analizy okazało się, że J. T. realizujący głównie zadania związane z przydziałem materiałów, rozdziałem prac, nadzorowaniem pracowników, prowadzeniem rozliczeń nie może być uznany za wykonującego pracę w warunkach szczególnych zgodnie z działem V wykazu A. Ubezpieczony nie wykonywał robót wodnokanalizacyjnych i budowy rurociągów; nie zajmował się budową ani remontem chłodni kominowych i kominów przemysłowych; nie był maszynistą ciężkich maszyn budowlanych bądź drogowych; nie realizował prac zbrojarskich, betoniarskich, dekarskich, cykliniarskich, kamieniarskich, przy produkcji materiałów wymienionych w dziale V. Nadto jego praca nie odbywała się na wysokości przy montażu konstrukcji metalowych, nie były to też prace malarskie konstrukcji na wysokości, prace przy wykonywaniu konstrukcji nadbrzeży, falochronów oraz innych budowli hydrotechnicznych. Jego prac nie można więc zakwalifikować do żadnej z pozycji działu V wykazu A.

Pracę J. T. można oceniać jeszcze w aspekcie kwalifikacji z pozycji 24 działu XIV „Prace różne”. Wskazano tam kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno – techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Jak jednak wskazał Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 6 grudnia 2007r. (III UK 66/07, Lex nr 483283) i czynności ogólnie pojętego nadzoru lub kontroli w procesie produkcji wykonywanej w wydziałach i oddziałach, w których zatrudnieni są pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia z 1983r., w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze objęte poz. 24 działu XIV wykazu A, to wyłącznie te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim nadzorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach. Jeśli zatem czynności te wykonywane są w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanej z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu. Natomiast jeśli pracownik zatrudniony na stanowisku związanym z kontrolą międzyoperacyjną, kontrolą jakości produkcji i usług oraz dozorem inżynieryjno-technicznym wykonuje - poza bezpośrednim nadzorem procesu produkcji - inne czynności, w tym szeroko rozumiane czynności administracyjno-zarządzające, polegające na wykonywaniu pracy umysłowej i biurowej, istotne znaczenie z punktu widzenia uprawnień do emerytury na podstawie art. 32 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS ma ustalenie, jaką część obowiązującego czasu pracy zajmowały te czynności (III UK 66/07, Lex nr 483283). Z powyższego wynika więc, że nie każdy pracownik, który sprawuje jakiekolwiek prace na wydziałach (oddziałach), na których jako podstawowe wykonywane są prace szczególne wymienione w wykazie do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), był zatrudniony w szczególnych warunkach pracy w rozumieniu tego aktu prawnego, ale w szczególności tylko ten, który sprawował stałą i w pełnym wymiarze kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny nad pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach (wyrok SN z 23 kwietnia 2013r., I UK 564/12, Lex nr 1391150). Podstawowe znaczenie ma więc ustalenie jakie prace wykonywali pracownicy podwładni. Warunkiem jest tu pozytywne stwierdzenie, że jako podstawowe wykonywali prace wymienione w wykazie. Dopiero wówczas można oceniać czy określona kontrola bądź dozór stanowiły pracę w szczególnych warunkach, przy czym łącznikiem jest narażenie ubezpieczonego na czynniki istniejące na stanowiskach pracy podwładnych zatrudnianych w szczególnych warunkach. Również więc do kontrolującego czy dozorującego wymaga się aby praca z pkt 24 była wykonywana stale i pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku (§ 2 rozporządzenia). Powyższe stanowisko nie oznacza, że samo spełnienie warunku dotyczącego sprawowania kontroli lub dozoru inżynieryjno-technicznego na wydziałach (oddziałach), na których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, nie jest wystarczające dla uznania, iż przedmiotowa praca stanowiła pracę w szczególnych warunkach, uprawniającą do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku. Koniecznym bowiem jest aby czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane były stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oraz aby wykonywanie tego dozoru powodowało narażenie na czynniki istniejące na stanowiskach podwładnych zatrudnionych w szczególnych warunkach, a więc dozór taki musi być sprawowany w sposób bezpośredni. Bezpośrednie sprawowanie dozoru inżynieryjno -technicznego nie występuje w sytuacji, gdy dozór sprowadza się do nadzoru nad osobami sprawującymi dozór bezpośredni, tj. mistrzami, brygadzistami (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 3 kwietnia 2013r., III AUa 136/13, Lex nr 1331072).

W rozpoznawanej sprawie ubezpieczony, na którym spoczywał ciężar dowodzenia faktu wykonywania pracy w warunkach szczególnych, nie wykazał, by sprawował bezpośredni nadzór zgodnie z pozycją 24 działu XIV. Świadkowie, który mieli potwierdzić wykonywane przez niego czynności, wskazywali na fakt pracy ubezpieczonego na budowach, ta okoliczność nie jest jednak wystarczająca, by uznać, że praca J. T. jest pracą w warunkach szczególnych. Nie każde prace realizowane na budowie są bowiem pracami o charakterze nadzwyczaj uciążliwym, uprawniającym do uzyskania emerytury w obniżonym wieku. J. T. niemal w całym okresie zatrudnienia w (...) Kombinacie Budowlanym w L. nadzorował innych pracowników, przez część okresu nie był to jednak nadzór bezpośredni, gdyż będąc kierownikiem czy zastępcą kierownika ubezpieczony nie nadzorował bezpośrednio pracowników pracujących w warunkach szczególnych, a ewentualnie tylko pośrednio. Bezpośredni nadzór sprawował raczej nad majstrami, starszymi majstrami, którymi sam był również wcześniej oraz nad innymi nadzorującymi, którzy na budowie tworzyli pewną hierarchię. Drugą istotną okolicznością, która nie została wykazana w postępowaniu, było sprawowanie nadzoru przez ubezpieczonego w pełnym wymiarze czasu pracy nad osobami wykonującymi prace w warunkach szczególnych. Z zeznań ubezpieczonego wynika, że na budowie pracowali pracownicy wykonujący bardzo szeroki wachlarz prac – zarówno w warunkach szczególnych (prace betoniarskie, zbrojarskie), jak i nie. Ubezpieczony nie wykazał dokładnie, których pracowników nadzorował. Będąc kierownikiem być może wszystkich, ale kiedy był np. majstrem, z całą pewnością nadzorował tylko określoną grupę pracujących na budowie. Nie zostało jednak dowiedzione, jaka to była grupa i czy w niej znajdowali się tylko wykonujący prace w warunkach szczególnych, czy także tacy, którzy tej pracy nie wykonywali.

Reasumując, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia, że ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych sklasyfikowaną pod poz. 24 działu XIV wykazu A. Jeśli tak było, to winien tę okoliczność wykazać. Tymczasem dowody z dokumentów i zeznania świadków tego nie potwierdziły. Zaskarżona decyzja organu rentowego była więc prawidłowa i z tych względów, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., należało oddalić odwołanie.