Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 października 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi zasądził od pozwanego (...) w W. na rzecz M. B. kwotę 11.070 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 5 marca 2013 roku oraz kwotę 554 zł tytułem zwrotu opłaty i kwotę 1.217 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, sygn. akt XIII GC 693/14.

Powyższe orzeczenie zapadło na podstawie ustaleń faktycznych, których najistotniejsze elementy przedstawiają się następująco:

Powód M. B. wykonujący zawód rzeczoznawcy majątkowego zawarł z pozwanym (...) S.A. w W. obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania zawodu. Do umowy tej zastosowanie ma rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 12 października 2012 roku.

Powód wykonał na zamówienie Urzędu Skarbowego Ł. operat szacunkowy wyceny niezabudowanej nieruchomości, który to operat został negatywnie oceniony przez (...), przez co utracił charakter opinii o wartości nieruchomości i nie mógł być zastosowany dla celów postępowania podatkowego. Z tej przyczyny naczelnik Urzędu Skarbowego odstąpił od zawartej z powodem umowy żądając zwrotu kwoty 1.230 zł zapłaconej powodowi za wykonaną wycenę oraz 9.840 zł z tytułu kosztów poniesionych przez Urząd Skarbowy na rzecz (...) w związku z zamówieniem oceny prawidłowości sporządzonego operatu szacunkowego. Powód wypłacił całą kwotę 11.070 zł Urzędowi Skarbowemu. Pozwany odmówił przejęcia na siebie odpowiedzialności ubezpieczeniowej w tym zakresie.

Sąd Rejonowy uznał w oparciu o art. 174 ust. 1 i 175 ust. 1, art. 157 ust. 1a ustawy o gospodarce nieruchomościami, że w wyniku nienależytego wykonania przez powoda operatu szacunkowego w ramach zawartej z Urzędem Skarbowym umowy doszło do powstania szkody po stronie zamawiającego w wysokości wypłaconego na rzecz powoda wynagrodzenia w wysokości 1.230 zł oraz kwoty 9.840 zł, poniesionej w związku z zamówieniem oceny prawidłowości sporządzenia zamówionego operatu, łącznie 11.070 zł. Kwota ta została zamawiającemu zwrócona przez powoda w ramach uznania jego roszczeń, zatem pozwany jako ubezpieczyciel ponosi za tę szkodę odpowiedzialność regresową wobec powoda wynikającą z umowy ubezpieczenia zawartej z powodem.

Wobec powyższego Sąd Rejonowy na podstawie art. 822 § 1 k.c. i art. 366 § 1 k.c. oraz §§ 2 i 3 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 13 grudnia 2013 roku w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorcy prowadzącego działalność w zakresie czynności rzeczoznawstwa majątkowego, zasądził żadaną, całą należność od pozwanego na rzecz powoda.

O odsetkach ustawowych Sąd meriti orzekł na podstawie art. 481 § l k.c. zgodnie z żądaniem pozwu, o kosztach procesu na podstawie art. 98 k.p.c. (wyrok 93, uzasadnienie k. 94-100).

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany, zaskarżając go w całości
i zarzucając naruszenie przepisów:

- prawa materialnego, przez błędną wykładnię art. 822 § 1 k.c. i art. 366 § 1 k.c. i przyjęcie, że pozwany jest zobowiązany do wypłaty odszkodowania na podstawie umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej;

- sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawie materiału poprzez przyjęcie, że w przedmiotowej sprawie doszło do wystąpienia szkody, czego dowodem miało być wpłacenie przez powoda kwoty 11.070 zł na konto Urzędu Skarbowego.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów procesu za I i II instancję, według norm przepisanych (apelacja k. 109-110).

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych (odpowiedź na apelację k. 129-130).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest częściowo zasadna i skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku. Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy i wyczerpujący przeprowadził postępowanie dowodowe oraz dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, jednak nie zgadza się z dokonaną przez ten Sąd oceną prawną w zakresie uznania, że zwrot wynagrodzenia przez powoda, który nastąpił po odstąpienia przez zlecającego od umowy o dzieło w związku z nienależytym sporządzeniem operatu szacunkowego przez powoda, stanowi szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem przedsiębiorcy, objętą odpowiedzialnością cywilną powoda, będącego rzeczoznawcą majątkowy.

Przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony. Umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej obejmuje szkody, będące następstwem przewidzianego w umowie zdarzenia, który miał miejsce w okresie ubezpieczenia ( art. 822 § 1 i 2 k.c.).

Naprawienie szkody (a więc i odszkodowanie) powinno obejmować wszystkie straty, które poszkodowany poniósł wskutek zaistnienia szkody (art. 361 § 2 k.c.).

Za utrwalone w orzecznictwie Sądu Najwyższego należy uznać stanowisko, że nie ma różnicy w pojęciu szkody w rozumieniu przepisów prawa cywilnego i prawa ubezpieczeniowego, gdyż w obu wypadkach chodzi o utratę lub zmniejszenie aktywów bądź powstanie lub zwiększenie pasywów osoby poszkodowanej (por. np. uchwały z dnia 18 marca 1994 r., III CZP 25/94, OSNC 1994, nr 10, poz. 188 i z dnia 15 listopada 2001 r., III CZP 68/01, OSNC 2002, nr 6, poz. 74 oraz wyrok z dnia 11 czerwca 2003 r., V CKN 308/01, niepubl.). Tak więc przy ustalaniu szkody przy ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej można kierować się ogólnymi zasadami przyznawania odszkodowania. Powstaje więc konieczność uwzględnienia zasady pełnego odszkodowania (art. 361 k.c.), przy jednoczesnym zakazie przyznawania odszkodowania przewyższającego wysokość faktycznie poniesionej szkody. Każdorazowo granice obowiązku naprawienia szkody wyznaczone są przez normalny związek przyczynowy między zdarzeniem wywołującym uszczerbek a szkodą. Ponadto muszą być uwzględnione okoliczności ograniczające zasadę pełnego odszkodowania wynikające, np. ze szczególnej regulacji prawnej w prawie ubezpieczeniowym. W każdym wypadku ocena, czy określone koszty poniesione przez poszkodowanego mieszczą się w ramach szkody i normalnego związku przyczynowego winna być dokonywana na podstawie konkretnych okoliczności sprawy, a w szczególności po dokonaniu oceny, czy poniesienie tego wydatku było obiektywnie uzasadnione i konieczne.

W ocenie Sądu Okręgowego pozbawiony racji jest zarzut naruszenia
art. 822 k.c. w związku z art. 366 k.c. poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji uznanie, iż ubezpieczyciel ponosił odpowiedzialność ubezpieczeniową za szkodę jaką doznała osoba trzecia - Urząd Skarbowy Ł., w związku ze sporządzeniem przez powoda, jako ubezpieczonego, operatu szacunkowego wartości nieruchomości, z tytułu poniesionych przez zamawiającego kosztów przeprowadzenia, jak się okazało zasadnej weryfikacji tego operatu.

Strony w dniu 19.04.2012 r. zawarły umowę obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu wykonywania zawodu rzeczoznawcy majątkowego. Warunki umowy ubezpieczenia cywilnego rzeczoznawców majątkowych zostały określone
w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 13 grudnia 2013 roku w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorcy prowadzącego działalność w zakresie rzeczoznawstwa majątkowego (Dz. U. z 2013 r., poz. 1620).

W myśl § 1 i § 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej rzeczoznawcy majątkowego są objęte szkody wyrządzone działaniem lub zaniechaniem ubezpieczonego w związku z wykonywaniem umowy, której jest stroną, a której przedmiotem jest, m.in. określanie wartości nieruchomości (art. 174 ust. 3 ustawy o gospodarce gruntami), w okresie ubezpieczenia.

Enumeratywnie wymienione w § 2 ust. 3 rozporządzenia rodzaje szkód, których obowiązkowe ubezpieczenie OC nie obejmuje, tj.: szkód wyrządzonych przez rzeczoznawcę majątkowego po pozbawieniu go uprawnień zawodowych, a także w okresie zawieszenia wykonywania uprawnień zawodowych; szkód polegających na zapałacie kary umownej; szkód powstałych na skutek działań wojennych i zamieszek, a także aktów terroru, wskazują na szeroki zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu szkód powstałych na skutek innych zdarzeń, niż wyżej wymienione.

Powyższe rozważania uprawniają do uznania na gruncie faktycznym rozpoznawanej sprawy, że Urząd Skarbowy niewątpliwie poniósł szkodę w rozumieniu kodeksu cywilnego, na skutek nienależytego wykonania przez powoda łączącej ich umowy o dzieło, której przedmiotem było sporządzenia operatu szacunkowego nieruchomości (art. 471 k.c.). W wyniku bowiem oceny prawidłowości sporządzonego operatu, przeprowadzonej zgodnie z obowiązującymi przepisami (czego nie negowała strona pozwana), okazało się, że powód wykonał umowę nienależycie, bowiem negatywna, legalna ocean wydana przez (...) spowodowała z mocy prawa, iż sporządzony przez powoda operat szacunkowy utracił charakter opinii o wartości nieruchomości (art. 157 ust. 1 a ustawy o gospodarce nieruchomościami). Szkodę stanowiły zatem poniesione przez zamawiającego koszty weryfikacji prawidłowości wykonanego przez powoda dzieła, w wysokości 9.840 zł. Niewątpliwie wydatek ten był niezbędny do oceny prawidłowości wykonanego operatu, od której zależała jego przydatność dla zamawiającego (w toku postępowania podatkowego), a przez to realizacja zawartej z powodem umowy. Powiększenie zatem pasywów po stronie zamawiającego – Urzędu Skarbowego Ł. - o powyższe koszty (co wyczerpuje pojęcie szkody), pozostawało w adekwatnym związku przyczynowym z wykonaniem przez ubezpieczonego umowy zawodowej, zawartej przez powoda jako rzeczoznawcę majątkowego z poszkodowanym, a co było też wydatkiem uzasadnionym z punktu widzenia realizacji umowy.

Podkreślić równocześnie należy, iż szkoda stwierdzona w tym zakresie nie mieści się w katalogu szkód, które zostały z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wyłączone, co wynika wprost z przywołanej wyżej regulacji rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 13 grudnia 2013 roku w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przedsiębiorcy prowadzącego działalność w zakresie czynności rzeczoznawstwa majątkowego.

Mając na uwadze, że przedmiotem ubezpieczenia wynikającym z zawartej pomiędzy stronami umowy jest odpowiedzialność cywilna powoda za szkody w mieniu wyrządzone poszkodowanemu w związku z wykonywaniem umowy, której jest stroną, a której przedmiotem jest sporządzenie operatu szacunkowego nieruchomości, należy stwierdzić, iż czynność weryfikacji przydatności wykonanego przez powoda jako rzeczoznawcę majątkowego operatu w związku z zawartą z powodem umową, przy braku zastosowania wskazanych wyżej wyłączeń, niewątpliwie wchodzi w zakres odpowiedzialności ubezpieczeniowej.

W związku z tym, że ubezpieczony sam naprawił wyrządzoną poszkodowanemu szkodę, a fakt zapłaty odszkodowania spowodował uszczerbek w majątku ubezpieczonego, to uzasadnionym jest żądanie przez powoda - ubezpieczonego od ubezpieczyciela spełnienia świadczenia objętego treścią umowy ubezpieczenia (art. 822 § 1 k.c.).

Rację ma natomiast skarżący, że poniesiona przez powoda na rzecz zamawiającego kwota 1.230 zł nie stanowi szkody objętej ubezpieczeniem, gdyż była prawną konsekwencją skorzystania przez Urząd Skarbowy, który łączyła z powodem umowa o dzieło, z prawa odstąpienia od umowy w trybie obowiązującego do 24 grudnia 2014 roku przepisu
art. 637 § 2 k.c. Zgodnie z tym przepisem w sytuacji, gdy wady dzieła są istotne i nie dadzą się usunąć (co ma odniesienie do ustaleń faktycznych sprawy wobec negatywnej weryfikacji operatu szacunkowego i automatycznej utraty charakteru opinii o wartości nieruchomości), zamawiający mógł od umowy odstąpić.

Z chwilą odstąpienia przez Urząd Skarbowy od zawartej z powodem umowy o dzieło, umowa ta przestała strony wiązać (co do zasady skutki tej umowy zostały zniwelowane od początku ex tunc). W konsekwencji kwota odstąpienia stanowiła jedynie zwrot wynagrodzenia przez powoda - rzeczoznawcę majątkowego - w ramach zwrotu świadczeń wzajemnych (art. 494 § 1 k.c.).

Podkreślić należy, że wprawdzie roszczenie z tytułu rękojmi, jak i roszczenie oparte na przepisie art. 471 k.c. są uprawnieniami wynikającymi z nienależytego wykonania tej samej umowy, jednak są to roszczenia odrębne i niezależne. Zgodnie bowiem z art. 494 § 1 in fine k.c. strona, która odstępuje od umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również na zasadach ogólnych naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania.

Jak wynika z powyższego przepisu roszczenie z rękojmi ma charakter szczególny w odniesieniu do roszczenia odszkodowawczego i pozostaje na nie bez wpływu. Tak więc zaspokojone przez powoda roszczenie Urzędu Skarbowego o zwrot wypłaconego wynagrodzenia z tytułu odstąpienia od umowy o dzieło w ramach rękojmi za wady dzieła, nie może stanowić szkody w rozumieniu art. 471 k.c., objętej umową ubezpieczenia pomiędzy stronami niniejszego procesu.

Uwzględniając powyższe rozważania Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.840 zł z ustalonymi na podstawie art. 481 § 1 k.c. ustawowymi odsetkami od dnia 5 marca 2013 roku do dnia zapłaty, a w punkcie 2 oddalił powództwo
w pozostałym zakresie, zaś na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację w pozostałej części jako bezzasadną.

W związku ze zmianą rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy zmienił postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie 3 zaskarżonego wyroku stosunkowo rozdzielając koszty procesu w oparciu o art. 100 k.p.c. Z dochodzonego w pozwie roszczenia - 11.070 zł - zostało uwzględnione powództwo co do kwoty 9.840 zł. Powód przegrał zatem postępowanie przed Sądem I instancji w 11%, natomiast pozwany przegrał w 89%.

Łączne koszty postępowania przed Sądem Rejonowym wyniosły 5.388 zł,
w tym powód poniósł koszty w kwocie 2.971 zł (należna opłata sądowa od pozwu -
- 554 zł, wynagrodzenia pełnomocnika – 2.400 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł), natomiast pozwany poniósł koszty w kwocie 2.417 zł (wynagrodzenie pełnomocnika – 2.400 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17,00 zł). Powód powinien ponieść koszty w kwocie 592,68 zł (5.388 zł x 11%), a poniósł koszty w kwocie 2.971 zł, a więc należy mu się zwrot od pozwanego kwoty 2.378,32 zł (2971 zł – 592,68 zł), którą to kwotę Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda tytułem kosztów procesu za pierwszą instancję.

Wynagrodzenie pełnomocnika powoda, będącego adwokatem, w postępowaniu przed Sądem I instancji w wysokości 2.400 zł zostało określone na podstawie § 2 ust. 1 i 2 w związku z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 roku, poz. 461 ze zm.).

Natomiast wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego, będącego radcą prawnym, zostało określone zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 w związku z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 roku, poz. 490 ze zm.).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł także w oparciu
o art. 100 k.p.c. stosunkowo je rozdzielając.

Wartość przedmiotu zaskarżenia wynosiła 11.070 zł, apelacja została uwzględniona w zakresie kwoty 1.230 zł, to jest w 11%. Powód przegrał postępowanie apelacyjne w 11%, natomiast pozwany przegrał to postępowanie w 89%. Łączne koszty postępowania apelacyjnego wyniosły 2.954 zł, w tym powód poniósł koszty w wysokości 1.200 zł (wynagrodzenia pełnomocnika), natomiast pozwany poniósł koszty w kwocie 1.754 zł (wynagrodzenie pełnomocnika – 1.200 zł, opłata od apelacji – 554 zł). Pozwany powinien ponieść koszty w kwocie 2.629,06 zł (2.954 zł x 89%), a poniósł koszty w kwocie 1.754 zł, a więc powinien zwrócić powodowi kwotę 875,06 zł (2.629,06 zł – 1.754 zł), którą to kwotę Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda.

Wynagrodzenie pełnomocnika powoda, będącego adwokatem, w postępowaniu apelacyjnym zostało określone na podstawie § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 5 w związku
z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 roku, poz. 461 ze zm.).

Natomiast wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego, będącego radcą prawnym, zostało określone zgodnie z § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 5, § 12 ust. 1 punkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 roku, poz. 490 ze zm.).