Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2015r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 listopada 2015r. w S.

odwołania M. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

z dnia 23 marca 2015 r. Nr (...) oraz od decyzji z dnia 22 maja 2015r. Nr (...)

w sprawie M. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy i odsetki

I.  oddala odwołanie od decyzji z 23 marca 2015 r. Nr (...);

II.  zmienia decyzję z dnia 22 maja 2015r. Nr (...)w ten sposób, że ustala, że M. P. przysługuje prawo do wypłaty odsetek liczonych od kwoty stanowiącej wyrównanie renty z tytułu niezdolności do pracy wypłaconej za okres od 01 października 2013r. do 31 marca 2015r.

Sygn. akt IV U 624/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 marca 2015 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wykonał wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 28 stycznia 2015 r. w sprawie IV U 338/14 i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty uczniowskiej od 1 października 2013 r. do 31 października 2017 r., ustalił należność dla ubezpieczonego za okres od 01.10.2013 r. do 31.03.2015 r. w kwocie 15169,60 zł brutto, z której potrącił zaliczkę na podatek dochodowy i składkę na ubezpieczenie zdrowotne i przekazał na rachunek bankowy ubezpieczonego kwotę 12 295,34 zł.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony podnosząc, iż wysokość wyrównania za okres od 01.10.2013 r. do 31.03.2015 r. została źle wyliczona (odwołanie k. 2).

Decyzją z dnia 22 maja 2015 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. działając na podstawie art. 118 ust. 1 i 1a, 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odmówił M. P. prawa do wypłaty odsetek od wyrównania renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od dnia 01.10.2013 r. do 31.03.2015 r. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż w dniu 16.03.2015 r. ubezpieczony złożył oświadczenie, w którym wskazał, że od dnia 01.10.2013 r. nie pobierał zasiłku dla bezrobotnych i zasiłku z opieki społecznej, tylko był zatrudniony na umowę o pracę do 15.03.2014 r. i niniejsze oświadczenie było ostatnią okolicznością niezbędną do wydania decyzji i podjęcia wypłaty świadczenia.

Odwołanie od powyższej decyzji organu rentowego wniósł ubezpieczony M. P. wnoszą o jej zmianę i przyznanie prawa do wypłaty odsetek ustawowych od kwoty wyrównania renty za okres od 01.10.2013 r. do 31.03.2015 r. (k.17-18).

W odpowiedzi na oba odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie powołując się na przepisy prawa i uzasadnienie zawarte w zaskarżonych decyzjach (odpowiedź organu rentowego na odwołanie k. 4-5, 23-24).

Postanowieniem z dnia 20 listopada 2015 r. Sąd połączył sprawę o sygn. akt IV U 767/15 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą IV U 624/15 i prowadził ją w dalszym ciągu pod sygn. IV U 624/15.

Sąd ustalił, co następuje:

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 10 lutego 2014 roku odmówił M. P. prawa do renty uczniowskiej na podstawie art. 195 ust. 5, art. 180 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227) stwierdzając, że wnioskodawca nie spełnia warunku posiadania całkowitej niezdolności do pracy według przepisów ustawy z dnia 14.12.1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, gdzie warunkiem uzyskania prawa do renty było zaliczenie do całkowitej niezdolności do pracy (decyzja k. 354 a.r).

Od tej decyzji odwołanie do Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Siedlcach wniósł M. P. domagając się jej zmiany i ustalenia prawa do renty uczniowskiej. Sprawa z jego odwołania została zarejestrowana pod sygn. IV U 338/14 Sądu Okręgowego w Siedlcach. Sąd rozpoznając odwołanie ubezpieczonego od decyzji z dnia 10 lutego 2014 r. dopuścił dowód z opinii lekarza psychiatry, który w swojej opinii stwierdził, że ubezpieczony jest nadal całkowicie niezdolny do pracy, a naruszenie sprawności organizmu nastąpiło w czasie nauki w szkole średniej w 1998 r. i wskazał, że ta niezdolność powstała od 05.08.1998 r. i określił przewidywany czas jej trwania do 31.10.2017 r. (opinia biegłego k.13 akt sprawy IV U 338/14). Sąd Okręgowy w Siedlcach wyrokiem z dnia 28 stycznia 2015 r. w sprawie IV U 338/14 zmienił decyzję z dnia 10 lutego 2014r. i ustalił M. P. prawo do renty uczniowskiej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na okres od 1 października 2013 r. do 31 października 2017 r. (wyrok k. 27 akt IV U 338/14). Przedmiotowy wyrok uprawomocnił się dniem 27 lutego 2015 r. i dnia 2 marca 2015r. odpis wyroku został doręczony organowi rentowemu do wykonania (k. 36 akt IV U 338/14).

W dniu 12 marca 2015 r. pracownik organu rentowego rozmawiał z ubezpieczonym telefonicznie i ustał, że wymieniony przyjdzie 16.03.2015 r. do organu rentowego i złoży oświadczenie, gdzie pracował od 01.10.2013 r., że obecnie nie pracuje, nie pobiera zasiłku dla bezrobotnych oraz zasiłku z MOPS-u (notatka urzędowa k.374 a.r.). Dnia 16 marca 2015 r. ubezpieczony złożył żądane przez organ rentowy oświadczenie (k.375 a.r.).

Decyzją z dnia 23 marca 2015 r. znak: IU/2468819/5 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wykonał wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 28 stycznia 2015 r. w sprawie IV U 338/14 i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty uczniowskiej od 1 października 2013 r. do 31 października 2017 r., ustalił należność dla ubezpieczonego za okres od 01.10.2013 r. do 31.03.2015 r. w kwocie 15169,60 zł brutto, z której potrącił zaliczkę na podatek dochodowy i składkę na ubezpieczenie zdrowotne i przekazał na rachunek bankowy ubezpieczonego kwotę 12 295,34 zł.

Wyrównanie świadczenia w kwotach miesięcznych wynosiło:

od 01.10.2013 r. do 28.02.2014 r. – 831,15 zł miesięcznie x 5m-cy = 4155,75 zł;

od 01.03.2014 r. do 28.02.2015 r. – 844,45 zł miesięcznie x12 m-cy =10133,40 zł;

od 01.03.2015 r. do 31.03.2015 r. – 880,45 zł. Łączna kwota brutto od wypłaty stanowiła sumę 15 169,60 zł. brutto. Z kwoty wyrównania organ rentowy potrącił zaliczkę na podatek dochodowy na podstawie art. 32 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym dla osób fizycznych tj. 18% kwoty brutto pomniejszone o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek – 46,33 zł tj. kwotę 2684,27 zł. organ rentowy potrącił również składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 9% z kwoty 15 169,60 zł co dało 1365,26 zł, która została odliczona z podatku (7,75%) w wysokości (...),64, i z kwoty świadczenia (1,25% w wysokości 189,62 zł. Po potrąceniu zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne do wypłaty została ubezpieczonemu przelana kwota 12 295,34 zł (pismo wyjaśniające k. 388 a.r.).

Dnia 14 kwietnia 2015 r. ubezpieczony wystąpił o wypłatę odsetek od kwoty wypłaconego wyrównania decyzją z dnia 23 marca 2015 r. i wskazał, że wypłacona kwota wyrównania została zaniżona o 616,96 zł (k.386 a.r.).

Decyzją z dnia 22 maja 2015 r. znak: 360200/72/2015-SER-IU-246881 Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. działając na podstawie art. 118 ust. 1 i 1a, 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odmówił M. P. prawa do wypłaty odsetek od wyrównania renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od dnia 01.10.2013 r. do 31.03.2015 r. (decyzja k. 390 a.r.).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie M. P. okazało się uzasadnione w zakresie decyzji z dnia 22 maja 2015 r.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 121 j.t.), jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego, przy czym nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi okoliczności. Z kolei w myśl art. 118 ust.1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748 j.t.) organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3. Zgodnie z ust. 1a wskazanego przepisu w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego, za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Wreszcie w myśl ust. 2 powyższego przepisu jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do świadczenia oraz jego wysokość organ rentowy dokonuje wypłaty świadczenia w terminie określonym w ustępie 1. Jeżeli na podstawie przedstawionych środków dowodowych nie jest możliwe ustalenie prawa lub wysokości świadczenia, za datę wyjaśnienia ostatniej okoliczności, o której mowa w ust. 1, uważa się datę końcową dodatkowego terminu do przedstawienia niezbędnych dowodów, wyznaczonego przez organ rentowy albo datę przedstawienia tych dowodów (art. 118 ust. 3).

W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ rentowy wskazał, że brak jest podstaw do wypłaty odsetek za opóźnienie w wypłacie renty uczniowskiej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, gdyż termin do wydania decyzji powinien być liczony od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji jaką w ocenie organu rentowego było oświadczenie z dn. 16.03.2015 r., w którym ubezpieczony wskazał, że nie pobierał zasiłku dla bezrobotnych i zasiłku z opieki społecznej od 01.10.2013 r., tylko był zatrudniony na umowę o pracę do 15.03.2014 r. Tym samym decyzja z dnia 23 marca 2015 r. o ponownym ustaleniu renty uczniowskiej wykonująca prawomocny wyrok sądu, została wydana w ocenie organu rentowego w ustawowym terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności tj. od 16.03.2015 r. Organ rentowy wskazał w tym zakresie na dyspozycję przepisu art. 118 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podnosząc, że wykonanie wyroku Sądu Okręgowego nastąpiło w ustawowym terminie, co uzasadniania brak podstaw do wypłaty odsetek za opóźnienie w ustaleniu wysokości świadczenia.

W ocenie Sądu, nie można jednak zgodzić się z organem rentowym, że fakt zachowania 30-dniowego terminu, o którym mowa w powyższym uregulowaniu świadczy o tym, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w wypłacie świadczenia. Nie budzi wątpliwości, że organ rentowy powinien podjąć decyzję w przedmiocie wniosku ubezpieczonego z 05.09.2013 r., w którym M. P. wystąpił o ponowne ustalenie prawa do renty uczniowskiej z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, w terminie 30 dni liczonymi od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Decyzję w przedmiocie wniosku z dnia 05.09. 2013 r. organ rentowy wydał dopiero w dniu 10 lutego 2014 r., odmawiając ubezpieczonemu przyznania prawa do renty uczniowskiej z uwagi na brak przesłanki całkowitej niezdolności do pracy na podstawie orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 04.12.2013 r., która nie stwierdziła całkowitej niezdolności do pracy u ubezpieczonego tylko częściową niezdolność (orzeczenie k.312 a.r.). Tym samym świadczenie z tytułu renty uczniowskiej ubezpieczony otrzymywał do 30 września 2013 r. Świadczenie to było wypłacane ubezpieczonemu do 5 – dnia każdego miesiąca. Zatem organ rentowy pozostaje w zwłoce z wypłatą tego świadczenia od 6 października 2013 r.

Zgodnie z orzecznictwem i doktryną odpowiedzialność za błędy Lekarza Orzecznika i Komisji Lekarskiej ponosi organ rentowy. Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 11 września 2007 r., sygn. akt P 11/07 (OTK-A 2007/8/97), 30-dniowy termin określony w art. 118 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych powinien być liczony od dnia doręczenia wyroku sądu tylko wtedy, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (w tym błędne orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS lub Komisji Lekarskiej ZUS w sprawie niezdolności do pracy), termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia. Jak wywiódł Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 21 czerwca 2012 r., III UK 110/11 (LEX nr 1227452), wydanie orzeczenia w przedmiocie niezdolności do pracy oraz jego kontrola dokonywana przez głównego lekarza orzecznika oddziału, stanowią niezbędne etapy postępowania prowadzonego przez organ rentowy w sprawach o świadczenia rentowe. Ponadto, zarówno lekarz orzecznik, jak i główny lekarz orzecznik oddziału, działają w ramach organu rentowego. Jeśli zatem wydanie nieprawidłowej decyzji w sprawie o rentę z tytułu niezdolności do pracy byłoby następstwem niewłaściwej oceny stanu zdrowia osoby ubiegającej się o to świadczenie, dokonanej przez lekarza orzecznika lub głównego lekarza orzecznika oddziału, a więc następstwem niewłaściwych ustaleń faktycznych, to błąd taki należy uznać za błąd organu rentowego, powodujący jego odpowiedzialność na podstawie art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Wobec tego organ rentowy musi zapłacić odsetki od nieprzyznanego w terminie świadczenia, jeśli sąd przyznał prawo do niego na podstawie dokumentów już znanych zakładowi.

W niniejszej sprawie okolicznością niezbędną do wydania decyzji z dnia 10 lutego 2014 r. było dokonanie oceny stanu zdrowia ubezpieczonego. W świetle powołanych wyżej przepisów oraz stanowiska judykatury stwierdzić należy, że dla odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych istotnym jest zatem, czy organ rentowy dysponował takimi informacjami, które umożliwiłyby mu dokonanie prawidłowej oceny stanu zdrowia ubezpieczonego jeszcze na etapie postępowania przed organem, innymi słowy - czy istniały przeszkody by Lekarz Orzecznik ZUS oraz Komisja Lekarska ZUS wydali orzeczenie o dalszej całkowitej niezdolności do pracy.

Nie budzi wątpliwości Sądu, że biegli lekarze sporządzając opinię w sprawie z odwołania ubezpieczonego prowadzonej pod sygn. akt IV U 338/14 opiniowali na podstawie tych samych dokumentów, co Lekarz Orzecznik oraz Komisja Lekarska ZUS. Ubezpieczony od czasu wydania orzeczenia Komisji Lekarskiej stanowiącej podstawę wydania zaskarżonej decyzji z dnia 10 lutego 2014 r. nie przedłożył żadnej dodatkowej dokumentacji medycznej. Niemniej jednak biegły lekarza psychiatra doszedł do odmiennych wniosków, stwierdzając, że w dalszym ciągu od 1 października 2013r. ubezpieczony jest całkowicie (a nie jedynie częściowo) niezdolny do pracy ze względu na stan psychiczny. W tych okolicznościach zarówno ustalenia Lekarza Orzecznika, jak i Komisji Lekarskiej w przedmiocie zdolności ubezpieczonego do pracy okazały się błędne. Jak już wskazano biegły sądowy lekarz psychiatra, wydając opinię w sprawie o sygn. IV U 338/14, na podstawie tych samych okoliczności i tych samych dokumentów oraz po przeprowadzeniu - tak samo jak w postępowaniu przed organem rentowym - badania ubezpieczonego ustalił, że jest on nadal całkowicie niezdolny do pracy do 31 października 2017 r., a naruszenie sprawności organizmu nastąpiło w czasie nauki w szkole średniej. Tym samym koniecznym stało się stwierdzenie, że organ rentowy wydał wadliwą decyzję odmawiając ubezpieczonemu prawa do renty uczniowskiej, gdy możliwe było wydanie decyzji zgodnej z prawem, gdyby tylko Komisja Lekarska ZUS prawidłowo ustaliła stan zdrowia ubezpieczonego. Powyższe oznacza, że opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność.

Na mocy art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest obowiązany do wypłaty odsetek od świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Odsetki te należne są od daty wymagalności świadczenia do dnia wypłaty zasądzonego wyrównania. Świadczenie rentowe za październik 2013r. ubezpieczony powinien otrzymać do 5-ego dnia miesiąca, tj. do 5 października 2013 r., zatem organ rentowy pozostawał w zwłoce od dnia następnego, czyli 6 października 2013 r., do dnia wypłaty wyrównania tego świadczenia na podstawie decyzji z dnia 23 marca 2015 r. Co za tym idzie, Sąd ustalił, że ubezpieczonemu przysługuje prawo do wypłaty odsetek od wypłaconego decyzją z dnia 23 marca 2015 r. wyrównania renty uczniowskiej.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 22 maja 2015 r. i orzekł jak w pkt II w sentencji wyroku.

Odnosząc się natomiast do decyzji z dnia 23 marca 2015 r. Sąd uznał, że jest ona prawidłowa i wysokość świadczenia wypłaconego z tytułu wyrównania za okres od 01.10.2013 r. do 31.03.2015 r. została wyliczona w prawidłowej wysokości. Zaliczka na podatek dochodowy została obliczona zgodnie z art. 32 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne zgodnie z art. 79 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc oddalił odwołanie od decyzji z dnia 23 marca 2015 r.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w wyroku.