Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 lipca 2016 r. w Krakowie

sprawy z wniosku T. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 16 czerwca 2015 r. sygn. akt VII U 445/15

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 1250/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 grudnia 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. powołując się na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, odmówił T. Z. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, gdyż zdaniem Zakładu wnioskodawca nie udokumentował na dzień 1 stycznia 1999r. co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 16 czerwca 2015r. zmienił zaskarżoną decyzje i przyznał wnioskodawcy emeryturę od 1 października 2014r. Jako okoliczności niesporne Sąd przyjął, iż urodzony (...) wnioskodawca, z zawodu metalurg, legitymuje się co najmniej 25 - letnim okresem składkowym i nieskładkowym (na dzień 1 stycznia 1999r.) i nie przystąpił do OFE. W dniu 3 października 2014r. złożył w ZUS wniosek o emeryturę. Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał za udokumentowany okres pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 8 lat, 10 miesięcy i 22 dni (od 15 września 1989r. do 15 listopada 1998r). (...) S.A. wydał wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 22 sierpnia 2014r. , w którym podano, że T. Z. jest zatrudniony od dnia 1 grudnia 1976r. do nadal i wskazano, że od dnia 1 czerwca 1979r. do dnia 14 września 1989r., na stanowisku specjalista - kierownik zespołu pomiarów pieców hutniczych, a od dnia 15 września1989r. do dnia 15 listopada 1998r. jako specjalista zespołu pomiarów pieców hutniczych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w postaci kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji, dozoru inżynieryjno-technicznego w oddziałach i wydziałach, na których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A, Dział XIV poz. Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W wydanym przez Hutę im. (...) w dniu 10 marca 1992r. świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych podano, że wnioskodawca w okresie od 1 grudnia1976r. do nadal stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace zaliczane do kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji w oddziałach i wydziałach (...), na których prace wykonywane są w warunkach szkodliwych dla zdrowia na stanowisku specjalista pomiarów pieców hutniczych wymienionym w dziale XIV poz. 24 pkt 1 załącznika nr 1 wykazu A.

Sąd Okręgowy ponadto ustalił, iż T. Z. w 1976r. ukończył studia w Akademii (...) w K. (Wydział (...), specjalność – gospodarka cieplna). Od dnia 1 grudnia 1976r. podjął zatrudnienie w (...)Huta im. (...) na stanowisku stażysty. W okresie stażu wykonywał pomiary cieplne pieców hutniczych, wykonywał prace w Dziale (...) i dziale (...)Po odbyciu stażu od dnia 1 marca 1977r. powierzono mu stanowisko st. technologa pomiarów pieców hutniczych (EC/P-1) na którym pracował do dnia 28 lutego 1978r. Od dnia 1 marca 1978r. do dnia 31 maja 1979r. był kierownikiem zespołu pomiarów pieców hutniczych, od 1 czerwca 1979r. do 14 września 1989r. pracował jako specjalista, kierownik zespołu pomiarów pieców hutniczych. Od dnia 15 września 1989r. do 15 listopada 1998r. pracował na stanowisku specjalista pomiarów pieców hutniczych. W okresie Od dnia 1 marca 1977r. do dnia 15 września 1989r. wnioskodawca pracował przy pomiarach pieców hutniczych. Na trenie całej huty prowadzone były prace pomiarowo - regulacyjne głównie na jednostkach grzewczych. Rano po przyjściu do pracy na tzw. „operatywce” kierownik działu z kierownikami zespołów ustalali plan pomiarów. W pierwszej kolejności wybierano najpilniejsze do wykonania zlecenia. Po otrzymaniu zlecenia należało przygotować miejsce pomiaru, sprzęt, ustalić harmonogram pomiaru i ilość osób, które będą potrzebne. W trakcie pomiarów na danym obiekcie prowadzącemu pomiar (technolog/specjalista) podlegali w zakresie prac pomiarowych pracownicy prowadzący jednostkę, na której prowadzony był pomiar, w szczególności operator urządzenia, na którym prowadzone były pomiary wykonywał polecenia prowadzącego pomiary. W pomiarach bezpośrednio uczestniczył również kierownik zespołu pomiarów pieców hutniczych. Wnioskodawca na stanowisku kierownika zespołu pomiarów pieców hutniczych miał dodatek funkcyjny i jego praca od pracy specjalistów pomiarów pieców hutniczych różniła się tylko tym, że „na operatywce” rozdzielał pracę tj. decydował, gdzie i jakie pomiary będą wykonane danego dnia. Poza tym zakres jego czynności był taki sam jak specjalistów pomiarów pieców hutniczych. Zarówno stanowisko kierownika zespołu specjalisty pomiarów pieców hutniczych jak i specjalisty pomiarów hutniczych były stanowiskami ujętymi w wykazie stanowisk pracy w warunkach szkodliwych. Pracownikom przysługiwał dodatkowy urlop zdrowotny, a w czasach „kartkowych” większy przydział na mięso. Od 16 listopada 1998r. wnioskodawca został kierownikiem Działu (...). Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach ZUS, aktach osobowych wnioskodawcy z okresu zatrudnienia w spornym okresie, zeznań świadków J. S., M. L. i wnioskodawcy T. Z.. Sąd Okręgowy w pełni dał również wiarę zeznaniom wnioskodawcy i świadków.

Na tle takiego stanu faktycznego Sąd Okręgowy ocenił, iż odwołanie jest uzasadnione. Sąd wskazał, iż zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Sąd powołał też przepis art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym, który stanowi, że urodzonym przed 1 stycznia 1949r, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych czyli rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Stosownie do treści § 4 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymieniowe w wykazie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnił łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 pracy w warunkach szczególnych. Zgodnie z §2 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu. Sąd Okręgowy podkreślił, iż dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy i rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych. W postępowaniu sądowym, toczącym się z odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego, dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo skarżącego do świadczeń i to zarówno wtedy, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument taki z różnych przyczyn nie może być sporządzony. Przy czym świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244§ 1 i 2 k.p.c. W ramach postępowania sądowego ocenia się zarówno zasadność odmowy wydania przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych jak i zasadność umieszczenia w świadectwie wzmianki, że pracownik wykonywał pracę w warunkach szczególnych.

Zdaniem Sądu przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że brak było podstaw do zakwestionowania świadectwa pracy w szczególnych warunkach wydanego przez pracodawcę odnośnie okresu od 1czerwca 1979r. do 14 września 1989r., bowiem wnioskodawca w okresie tym będąc zatrudnionym na stanowisku specjalisty – kierownika pomiarów pieców hutniczych wykonywał pracę wymienioną w Dziale XIV poz. 24 pkt 1 wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Do okresu pracy w warunkach szczególnych należy zaliczyć również okresy pobierania zasiłków chorobowych po 14 listopada 1991r. zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego w wyrażonym w uchwale z dnia 27 listopada 2003r. (sygn. akt III UZP 10/03, publ. OSNP 2004/5/87). W ocenie Sądu Okręgowego wnioskodawca spełnił zatem wszystkie przesłanki określone w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, dlatego Sąd zmienił zaskarżoną decyzje i przyznał mu emeryturę od dnia 1 października 2014r. tj. od miesiąca, w którym złożony został wniosek.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych w apelacji od tego wyroku wnosił o jego zmianę w całości i oddalenie odwołania, zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998r o emeryturach i rentach z FUS oraz § 1 do § 4 rozporządzenia Rady Ministrów 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym, jak również zarzucając sprzeczności istotnych ustaleń sądu z dokumentami zalegającymi w aktach w aktach emerytalnych i osobowych. Zadaniem organu rentowego wnioskodawca nie udowodnił wymaganego okresu zatrudnienia w ilości 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach, a tylko 8 lat ,10 miesięcy i 22 dni w okresie od 15 września 1989r. do 15 listopada 1998r. Nie ma podstaw do uznania jako okresu pracy w warunkach szczególnych, okresu zatrudnienia od 1 czerwca 1979 r. ­do 14 września 1989r., ponieważ odwołujący w tym okresie zajmował stanowisko kierownicze wyższego szczebla tj. specjalisty - kierownika zespołu pomiarów pieców hutniczych, którego pełnienie nie wiązało się z nadzorem nad wykonywaną pracą bezpośrednio przy stanowiskach robotniczych wymienionych w Wykazie A. Ze świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyraźnie wynika, że wnioskodawca w spornym okresie świadczył pracę stale i bezpośrednio, ale przy stanowiskach nierobotniczych. Sąd nie przeprowadził jednak żadnego postępowania wyjaśniającego w zakresie przyczyn wydania przez Arcelor Mittal nowego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, które wystawione zostało w dniu 28 listopada 2014. Ponadto Sąd nie wyjaśnił w sposób niebudzący wątpliwości czy stanowiska zajmowane przez odwołującego w spornym okresie były ustalonymi przez właściwego ministra resortowego stanowiskami, na których wykonywana jest praca w szczególnych warunkach ustalanymi w sposób ścisły i konkrety.

Uzupełniając postępowanie dowodowe w oparciu o dowód z przesłuchania wnioskodawcy w charakterze strony, Sąd Apelacyjny ustalił, iż czynności pomiarowe i regulacyjne były czynnościami cyklicznymi i rutynowymi, związanymi z funkcjonowaniem poszczególnych urządzeń hutniczych, przede wszystkim różnego rodzaju pieców. Wykonanie tych czynności, w zależności urządzenia, zespołowi kierowanemu przez wnioskodawcę zajmowało od jednego do kilku dni. Zespół ten składał się z technologa, a także pracowników fizycznych. W trakcie pomiarów i regulacji wnioskodawcy podlegali w tym zakresie również pracownicy na co dzień obsługujący piec. Czynności tych dokonywano podczas normalnej pracy, kiedy piece nie były wygaszone. Wnioskodawca podczas prac pomiarowych i regulacyjnych przebywał na oddziale produkcyjnym, gdzie znajdowało się dane urządzenie, kontrolując przebieg tych prac. Jedynie ok. 1 godzinę dziennie spędzał w biurze, poświęcając ten czas na tzw. operatywkę (rozdzielenie zadań) oraz analizę danych z pomiarów i opracowanie wytycznych (instrukcji) dla danego urządzenia. (dowód: przesłuchanie wnioskodawcy w charakterze strony 00:02:31 – 00:13:59). Relacje wnioskodawcy złożone przed Sądem Apelacyjnym nie budzą wątpliwości w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego oraz pozostałego materiału dowodowego, z którym korespondują, tworząc spójny logicznie obraz okoliczności faktycznych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja, jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy wnioskodawca spełnia warunki uprawniające go do uzyskania emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz.U.2015.748 ) w zw. z treścią § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), a w szczególności czy legitymuje się on wymaganym, co najmniej 15 - letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Na mocy art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, a zatem na dzień 1 stycznia 1999 r. osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn (pkt 1) oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, czyli okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn (pkt 2). Nadto, w myśl art. 184 ust. 2 tej ustawy, emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. W myśl art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, a zatem przepisów powołanego rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z dyspozycją § 1 ust. 1 tego rozporządzenia, przepisy tego aktu stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma zatem możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach.

W przedmiotowej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych uznał za udokumentowany okres pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 8 lat, 10 miesięcy i 22 dni (od 15 września 1989r. do 15 listopada 1998r) na stanowisku „specjalisty zespołów pomiarów pieców hutniczych” jako wymienione w dziale XIV poz 24 Wykazu A , natomiast zakwestionował okres pracy od 1 czerwca 1979r. do 14 września 1989r. na stanowisku „specjalisty – kierownika zespołu pomiarów pieców hutniczych.”

Ponowna analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a także zarzutów podniesionych w apelacji prowadzi do wniosku, że zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego jest prawidłowy. Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne ustalenia sądu pierwszej instancji co do opisanego stanu faktycznego, jak również podziela ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego. Zarzuty apelacji dotyczące ustaleń faktycznych koncentrują się na kwestionowaniu świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Zarzuty te nie tylko nie są zasadne w świetle całokształtu materiału dowodowego, ale i oparte są na błędnym założeniu o przesądzającym dla rozstrzygnięcia znaczeniu treści tego rodzaju dokumentów i założeniu, że jakiekolwiek wątpliwości dotyczące ich treści, nie pozataja uznać spornego okresu za okres pracy w warunkach szczególnych. Tymczasem świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach nie są dokumentami urzędowymi, lecz dokumentami prywatnymi, wystawianymi przez pracodawcę, a zatem wyłącznie oświadczeniem wiedzy tego pracodawcy, które mogą być podważane w każdy sposób przed sądem w postępowaniu w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych. Innymi słowy, Sąd nie jest w żaden sposób związany oceną charakteru zatrudnienia pracownika dokonaną przez pracodawcę w wystawionym pracownikowi świadectwie pracy czy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 26 września 2012 r., III AUa 466/12, LEX nr 1223267). W przedmiotowej sprawie jednak treść tych świadectw w pełni koresponduje z pozostałym materiałem dowodowym i uzasadnia zaliczenie spornego okresu do okresu pracy w warunkach szczególnych. Wbrew zarzutom apelacji pisma pracodawcy wnioskodawcy (...) S.A. z dnia 28 listopada 2014r. nie dyskwalifikuje ustaleń Sądu pierwszej instancji, a tym bardziej oceny tego Sądu dotyczącej zaliczenia spornego okresu do pracy warunkach szczególnych. Wynika z niego, iż zatrudniony na stanowisku specjalisty – kierownika zespołu pomiarów pieców hutniczych wnioskodawca sprawował dozór inżynieryjno - techniczny dotyczący pracy wykonywanej przez pracowników różnego szczebla, a zatrudnienie na tym stanowisku wiązało sie z koniecznością stałego i w pełnym wymiarze czasu pracy przebywania w środowisku, w którym pracownicy wykonywali prace w szczególnych warunkach. Pracodawca w piśmie tym jednocześnie podtrzymał swoją dotychczasową ocenę dotyczącą zaliczenia spornego okresu do pracy w warunkach szczególnych. Stwierdzenie, iż wnioskodawca świadczył prace bezpośrednio przy stanowiskach „nierobotniczych” odnosiło się – jak można logicznie wnioskować z całości zgromadzonego materiału – do niektórych pracowników zespołu pomiarowego (technologów i specjalistów), którzy przede wszystkim prowadzili pomiary i jednocześnie podlegali wnioskodawcy w trakcie prac pomiarowych. Oczywistym jest, że na takim odpowiedzialnym i specjalistycznym stanowisku wymagane było również specjalistyczne wykształcenie, najczęściej kwalifikacje inżyniera, którego trudno uznać za robotnika.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, powołując się na swe ustalenia wyjaśnił, iż praca wnioskodawcy w spornym okresie w stosunku do kresu już uznanego przez organ rentowy różniła się tylko tym, że przed rozpoczęciem pomiarów na tzw. „operatywce „wnioskodawca rozdzielał prace, wskazując gdzie i jakie pomiary mają być wykonywane. W przedmiotowej spawie z relacji świadków oraz wnioskodawcy (również tych złożonych w postępowaniu apelacyjnym), a także z przywołanych przez Sąd Okręgowy świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych wydanych prze Hutę im. (...) oraz (...) S.A. oraz z powołanego w apelacji pisma z dnia 28 listopada 2014r. wyłania się jednolity, spójny i logiczny obraz okoliczności faktycznych, według którego wnioskodawca sprawował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy dozór inżynieryjno- technicznych nad różnymi pracownikami, pracującymi w warunkach szczególnych. Przede wszystkim sprawował ten dozór nad technologami i specjalistami dokonującymi pomiarów dotyczących zdecydowanej większości różnego rodzaju pieców hutniczych, ale i jednocześnie (w czasie kiedy dokonywano takich pomiarów) nad pracownikami, na co dzień obsługującymi dany piec hutniczy. Pomiary dotyczące poszczególnych pieców trwały od jednego do kilku dni, jednak prace tego rodzaju wnioskodawca wykonywał codziennie, bowiem na terenie huty znajdowało się wiele pieców wymagających takich czynności. Pomiary były bowiem cykliczne i stanowiły element obsługi technologicznej pieców. Z ustaleń Sądu Apelacyjnego wynika, że jednie ok. jedną godzinę dziennie wnioskodawca przebywał w biurze, zajmując się jednak czynnościami ściśle związanymi z przeprowadzanymi pomiarami ( rozdzielając zadania czy opracowując instrukcje na podstawie wyników pomiarów).

Reasumując, zarzuty apelacji odnoszące się do stanu faktycznego przyjętego przez Sąd pierwszej instancji za podstawę rozstrzygnięcia okazały się bezzasadne.

Bezzasadny jest również sformułowany w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego. W załączniku do powołanego rozporządzenia z 7 lutego 1983r. (wykaz A "Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego") w dziale XIV zatytułowanym "Prace różne" pod pozycją 24 wymieniono "kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie". Niezasadne jest odwoływanie się w apelacji do tzw. przepisów resortowych. Wykładni pojęcia „przepisy dotychczasowe" użytego w art. 32 ust. 4 ustawy emerytalno – rentowej dokonał Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 13 lutego 2002 r. (III ZP 30/01, OSNAPiUS 2002/10/243), wyjaśniając, że przepisami tymi są przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, z wyłączeniem tych, które zobowiązywały ministrów, kierowników urzędów centralnych i centralne związki spółdzielcze do ustalenia wykazu stanowisk pracy w podległych im zakładach pracy. W związku z tym w orzecznictwie przepisy wykazów resortowych określone zostały jako normy o charakterze jedynie informacyjnym, techniczno-porządkującym, uściślającym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 218/09, LEX nr 590247). Podkreślono, że przepisy te, nie mają charakteru powszechnego, nie kształtują praw podmiotowych, dlatego wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń 8 Społecznych (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306, z dnia 9 maja 2006 r., II UK 183/05, LEX nr 1001301).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że wskazany w dziale XIV poz 24 wykazy A powołanego rozporządzenia dozór musi być sprawowany w konkretnym środowisku pracy, w którym istnieje narażenie na czynniki szkodliwe dla zdrowia i w pełnym wymiarze czasu (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2013 r. I UK 184/13 G. Prawna 2014/76/6). Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że dozór inżynieryjno-techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie - aby mógł być uznany za pracę w szczególnych warunkach - musi odpowiadać łącznie następującym warunkom: 1) musi być dozorem inżynieryjno-technicznym, czyli dozorem specjalistycznym, a nie dozorem "jakimkolwiek" (nie może być "zwykłym" dozorem wykonywanym w ramach pracowniczego podporządkowania kierownictwu pracodawcy); 2) musi być sprawowany "na oddziałach i wydziałach", czyli powinien być wykonywany bezpośrednio w określonym, skonkretyzowanym środowisku pracy, w którym istnieje narażenie na czynniki o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub powodujące znaczny stopień uciążliwości pracy albo wymagające wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia; 3) powinien dotyczyć prac zgodnych z wykazami prac w szczególnych warunkach (zawartymi w załącznikach do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.)
i wykonywanych bezpośrednio przez osoby, nad którymi sprawowany jest nadzór; 4) musi być wykonywany stale przez osobę nadzorującą, czyli nie może mieć charakteru okazjonalnego (peryferyjnego); 5) powinien być sprawowany w pełnym wymiarze czasu, jaki obowiązuje osobę nadzorującą na zajmowanym przez nią stanowisku. Ponadto zwraca się uwagę na to, że w sytuacji, gdy dozór inżynieryjno-techniczny jest pracą w szczególnych warunkach i praca polegająca na dozorze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ma potrzeby ustalania, ile czasu ubezpieczony poświęcał na bezpośredni nadzór nad pracownikami, a ile na inne czynności, które również były związane z tym dozorem. Osoba wykonująca dozór inżynieryjno-techniczny nad pracami wykonywanymi w warunkach zagrażających bezpieczeństwu nie musi jednak stale przebywać na stanowiskach, gdzie jest wykonywana praca, a w zakresie jej obowiązków może być przewidziane sporządzanie dokumentacji, planów organizacyjnych i innych czynności (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2007 r., I UK 111/07, LEX nr 375689
i z dnia 30 stycznia 2008 r., I UK 195/07, OSNP 2009 nr 7-8, poz. 105 - na które powołano się w skardze - a także przykładowo wyroki z dnia 8 stycznia 2009 r., I UK 201/08, LEX nr 738338 i z dnia 11 marca 2009 r., II UK 243/08, LEX nr 550990). W utrwalonym orzecznictwie zwraca się jednocześnie uwagę, że zachodzi potrzeba odróżnienia czynności administracyjno-biurowych ściśle związanych ze sprawowanym dozorem inżynieryjno-technicznym, od czynności, które nie pozostają w żadnym związku z tym dozorem i stanowią dodatkowe obowiązki (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 r. II UK 31/09 LEX nr 559949). Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 października 2015 r. I UK 474/14 (LEX nr 1930439) stwierdził, że istotne znaczenie ma sprawowanie kontroli bezpośrednio na stanowiskach pracy, a nie sam cel tej kontroli. W uzasadnieniu wyroku z dnia 12 marca 2013 r. I UK 580/12 (LEX nr 1383254) Sąd Najwyższy stwierdził, że chodzi o czynności polegające na bezpośrednim kontrolowaniu procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach i nie ma istotnego znaczenia, czy kontrola ta była sprawowana z punktu widzenia jakości produkcji, czy też jej bezpieczeństwa, jeśli polegała ona na bezpośrednim sprawdzaniu sposobu wykonywania obowiązków przez pracowników pracujących w szkodliwych warunkach.

W realiach rozpoznawanej sprawy istotne jest, że realizowane przez wnioskodawcę czynności kontrolne wykonywane były stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w ekspozycji na szkodliwe dla zdrowia warunki panujące w hucie. Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni (por. między innymi wyroki Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10, z dnia z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008 Nr 5-6, poz. 81). W przedmiotowej sprawie czynności pomiarowe i regulacyjne dotyczące przede wszystkim pieców hutniczych wykonywane przez zespół kierowany przez wnioskodawcę oraz samego wnioskodawcę należy traktować jako element i pewien szczególny rodzaj obsługi pieców, choć wykonywany okresowo, w stosunku do konkretnego pieca. Były to bowiem czynności cykliczne, związane z technologiczną obsługą pieców. W dziale III wykazu „w hutnictwie i przemyśle metalowym” wielokrotnie wymieniane są w sposób dość ogólny „prace przy obsłudze” rożnego rodzaju pieców na terenie huty ( poz. 4,10,14,54,67,). Zatem wszelkie prace wykonywane przy obsłudze pieców hutniczych, tym bardziej podczas pracy tych pieców, należy zaliczyć do prac w warunkach szczególnych. W czasie wykonywania pomiarów przez specjalistę czy technologa, w tym również samego wnioskodawcę, bezpośrednio podlegali mu również pracownicy fizyczni, na co dzień zajmujący się obsługą danego pieca. Pomiary parametrów tych urządzeń hutniczych niewątpliwie stanowiły element obsługi tych pieców, z ta różnicą, że codziennie wykonywano pomiary na różnych piecach, ale ciągle w takim samym szkodliwym dla zdrowia środowisku pracy, w którym wykonywane były prace wymienione w wykazie A

Zresztą zarzut apelacji opiera się na błędnym założeniu, które nie wynika z powołanych przepisów, iż dozór inżynieryjno – techniczny, o którym mowa w dziale XIV poz 24 musi być sprawowany wyłącznie nad robotnikami (pracownikami fizycznymi), nie zaś nad pracownikami zatrudnionymi na „stanowiskach nierobotniczych”. Tymczasem nie ulega wątpliwości, iż dozór inżynieryjno-techniczny - aby można zakwalifikować do pracy warunkach szczególnych - nie musi być sprawowany wyłącznie nad robotnikami czy pracownikami fizycznymi, ale może dotyczyć również pracowników specjalistycznych (np. inżynierów), jeśli tylko wykonują oni prace, którą można zakwalifikować do prac wskazanych w wykazie A jako prace w warunkach szczególnych. Obsługa skomplikowanego i podstawowego w hucie urządzenia jakim jest piec hutniczy może, co oczywiste, składać się nie tylko z robotników ale i pracowników o wyższych kwalifikacjach np. techników czy inżynierów. Jeśli ich stanowisko pracy jest wymienione w przedmiotowych wykazie nie ma przeszkód, aby dozór inżynieryjno-techniczny zarówno nad pracownikami fizycznymi jak i innymi osobami niezatrudnionymi na stanowiska robotniczych, został zakwalifikowany do poz 24 Działu XIV Wykazu A powołanego rozporządzenia. Z materiału dowodnego wynika, iż w czasie pomiaru zarówno specjaliści prowadzący pomiar pieca hutniczego jak i osoby na co dzień pracujące przy jego obsłudze podlegali właśnie wnioskodawcy, który sprawując dozór przebywał takim samym jak oni środowisku pracy.

Biorąc zatem pod uwagę wszystkie powyższe okresy (tj. okres sporny oraz okres uznany już przez organ rentowy), w których ubezpieczony wykonywał prace wskazane w Wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, spełnił on również sporną przesłankę do nabycia prawa do w emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w postaci 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Z tych względów, w oparciu o powołane wyżej przepisy prawa materialnego oraz art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny oddalił apelację jako bezzasadną.

Krzysztof Hejosz Dariusz Płaczek Monika Kowalska