Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2016r.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu Wydział X Pracy i

Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Marcin Szajner

Protokolant: Monika Biegańska

po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2016 r. we Wrocławiu

sprawy z odwołania E. M.

od decyzji (...) Oddział we W.

z dnia 12 marca 2014r. znak: (...)

w sprawie E. M.

przeciwko (...) Oddział we W.

o zasiłek macierzyński

I. zmienia zaskarżoną decyzję (...) Oddział we W. z dnia 12 marca 2014r. znak: (...) w części w ten sposób, że zobowiązuje wnioskodawczynię E. M. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z tytułu zasiłku macierzyńskiego wraz z ustawowymi odsetkami naliczanymi wyłącznie od daty doręczenia zaskarżonej decyzji;

II. umarza postepowanie w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12 marca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. odmówił wnioskodawczyni, E. M., prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony w Kodeksie pracy jako okres urlopu macierzyńskiego od dnia 3 września 2013 r. do dnia 20 stycznia 2014 r., zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony w Kodeksie pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego od dnia 21 stycznia 2014 r. do dnia 3 marca 2014 r. Ponadto w związku z pobraniem nienależnego zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 3 września 2013 r. do dnia 20 stycznia 2014 r. oraz zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego od dnia 21 stycznia 2014 r. do dnia 31 stycznia 2014 r. ZUS O/we W. zobowiązał wnioskodawczynię do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 3 września 2013 r. do dnia 20 stycznia 2014 r. w kwocie 31 208,80 zł wraz z odsetkami w wysokości 1 070,65 zł oraz zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 21 stycznia 2014 r. do dnia 31 stycznia 2014 r. w kwocie 2 452,12 zł wraz z odsetkami w wysokości 35,81 zł – łącznie 34 767,38 zł. Po upływie jednego miesiąca od dnia doręczenia decyzji, jeżeli w tym terminie należności nie zostaną zwrócone, organ rentowy zastrzegł dalsze naliczanie odsetek od dnia następującego po dniu doręczenia decyzji do dnia uregulowania całej należności.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że z posiadanej dokumentacji wynika, że do Oddziału ZUS we W. wnioskodawczyni wystąpiła z roszczeniem o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za łączny okres od dnia 3 września 2013 r. do dnia 3 marca 2014 r. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Na podstawie przedłożonych dokumentów organ rentowy ustalił prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony w Kodeksie pracy jako okres urlopu macierzyńskiego (od 03.09.2013 r. do 20.01.2014 r.) oraz do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony w Kodeksie pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego (od 21.01.2014 r. do 03.03.2014 r.). Organ rentowy zrealizował wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 3 września 2013 r. do dnia 31 stycznia 2014 r.

Ponadto wszczęte zostało postępowanie kontrolne w celu sprawdzenia zasadności zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, którego wynikiem była decyzja z dnia 12 lutego 2014 r., zgodnie z którą wnioskodawczyni od dnia 1 lipca 2013 r. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowym i wypadkowego, a co za tym idzie – nie podlega dobrowolnie od tej samej daty ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

W związku z powyższym prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 3 września 2013 r. do dnia 3 marca 2014 r. nie przysługuje, a wypłacony zasiłek macierzyński został nieprawnie pobrany.

W odwołaniu od powyższej decyzji, pismem z dnia 10 kwietnia 2014 r. (prezentata (...) Oddział we W.), wnioskodawczyni, E. M., zaskarżyła decyzję w całości i wniosła o jej zmianę.

W uzasadnieniu wnioskodawczyni wskazała, że w zaskarżonej decyzji organ rentowy powołał się na decyzję z dnia 12 lutego 2014 r., co do której toczy się postępowanie odwoławcze, i która nie jest prawomocna, zatem nie istnieją podstawy do żądania zwrotu zasiłku. Wnioskodawczyni zakwestionowała także wysokość dochodzonej przez organ rentowy należności.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania z uwagi na brak podstaw do jego uwzględnienia oraz o zawieszenie postępowania w trybie art. 177 § 1 pkt 1 KPC.

Organ rentowy podtrzymał argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji.

Postanowieniem z dnia 16 maja 2014 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zawiesił postępowanie do czasu prawomocnego zakończenia postępowania przez Sądem Okręgowym w sprawie z odwołania wnioskodawczyni od decyzji z dnia 12 lutego 2014 r.

Postanowieniem z dnia 19 stycznia 2016 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych podjął zawieszone postępowanie wobec ustania przyczyny zawieszenia – prawomocnego zakończenia postępowania przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu, zarejestrowanego pod sygnaturą VIII U 721/14 (sygnatura sądu odwoławczego III AUa 994/15).

Na rozprawie w dniu 20 kwietnia 2016 r. wnioskodawczyni podtrzymała odwołanie w zakresie niewłaściwie naliczonych przez organ rentowy odsetek (od momentu wypłaty nienależnego świadczenia), w pozostałym zaś zakresie cofnęła odwołanie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny

Wnioskodawczyni, E. M., w dniu (...) urodziła dziecko. W dniu 18 września 2013 r. ubezpieczona złożyła w (...) Oddział we W. wniosek o wypłacenie zasiłku macierzyńskiego za okres od 3 września 2013 r. do 20 stycznia 2014 r., tj. za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego oraz o wypłacenie zasiłku macierzyńskiego za okres od 21 stycznia 2014 r. do 3 marca 2014 r., tj. za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Organ rentowy dokonał na rzecz ubezpieczonej wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres od 3 września 2013 r. do 31 stycznia 2014 r. w łącznej wysokości 33 660,92 zł brutto.

Decyzją z dnia 12 lutego 2014 r. organ rentowy stwierdził, że wnioskodawczyni jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 1 lipca 2013 r., gdyż prowadzona przez ubezpieczoną pozarolnicza działalność gospodarcza ma pozorny charakter.

Od powyższej decyzji wnioskodawczyni wniosła odwołanie, które zostało prawomocnie oddalone wyrokiem Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 17 listopada 2015 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 994/15.

Decyzją z dnia 12 marca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. odmówił wnioskodawczyni, E. M., prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony w Kodeksie pracy jako okres urlopu macierzyńskiego od dnia 3 września 2013 r. do dnia 20 stycznia 2014 r., zasiłku macierzyńskiego za okres ustalony w Kodeksie pracy jako okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego od dnia 21 stycznia 2014 r. do dnia 3 marca 2014 r. Ponadto w związku z pobraniem nienależnego zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 3 września 2013 r. do dnia 20 stycznia 2014 r. oraz zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego od dnia 21 stycznia 2014 r. do dnia 31 stycznia 2014 r. ZUS O/we W. zobowiązał wnioskodawczynię do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 3 września 2013 r. do dnia 20 stycznia 2014 r. w kwocie 31 208,80 zł wraz z odsetkami w wysokości 1 070,65 zł oraz zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 21 stycznia 2014 r. do dnia 31 stycznia 2014 r. w kwocie 2 452, 12 zł wraz z odsetkami w wysokości 35,81 zł – łącznie 34 767,38 zł. Po upływie jednego miesiąca od dnia doręczenia decyzji, jeżeli w tym terminie należności nie zostaną zwrócone, organ rentowy zastrzegł dalsze naliczanie odsetek od dnia następującego po dniu doręczenia decyzji do dnia uregulowania całej należności.

W dniu 28 grudnia 2015 r. wnioskodawczyni dokonała, na rachunek bankowy ZUS wskazany w zaskarżonej decyzji, zwrotu należności w wysokości 28 176,26 zł (pobrane świadczenie z ubezpieczenia społecznego w kwocie 33 660,92 zł pomniejszone o nadpłacone przez ubezpieczoną składki w wysokości 5 484,66 zł).

Dowód:

Akta organu rentowego (w załączeniu do akt sprawy),

Odpis wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt VIII U 721/14 (k. 24 -28),

Odpis wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w sprawie o sygn. akt
III AUa 994/14 (k. 17 – 23),

Pismo wnioskodawczyni z dn. 06.06.2016 r. (k. 52)

Przesłuchanie wnioskodawczyni.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni E. M. od decyzji organu rentowego z dnia 12 marca 2014 r. podlegało uwzględnieniu w części dotyczącej nieprawidłowego sposobu naliczania przez organ rentowy odsetek od nienależnie pobranych świadczeń.

W odwołaniu z dnia 10 kwietnia 2014 r. ubezpieczona wniosła pierwotnie o zmianę decyzji, zaskarżając ją w całości. Jednakże toczące się w międzyczasie, najpierw przed Sądem Okręgowym, później przez Sądem Apelacyjnym we Wrocławiu, postępowanie w sprawie z odwołania ubezpieczonej od decyzji organu rentowego z dnia 12 lutego 2014 r. spowodowało, że ubezpieczona uznała roszczenie organu rentowego o zwrot nienależnie pobranego zasiłku macierzyńskiego i dokonała zapłaty na rzecz organu rentowego kwoty 28 176,26 zł (pobrane świadczenie z ubezpieczenia społecznego w kwocie 33 660,92 zł pomniejszone o nadpłacone przez ubezpieczoną składki w wysokości 5 484,66 zł). Jednocześnie wnioskodawczyni podtrzymała odwołanie w zakresie błędnego, w ocenie ubezpieczonej, sposobu naliczania przez organ rentowy odsetek od dochodzonych kwot.

Powyższe sprawiło, że do zakresu kognicji tut. Sądu pozostało jedynie odwołanie wnioskodawczyni w zakresie sposobu naliczania odsetek przez organ rentowy, która sprowadza się do naliczania odsetek już od dnia wypłaty nienależnego świadczenia.

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2013.1442) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

W wyroku z dnia 3 lutego 2010 r. (sygn. akt I UK 210/09, LEX nr 585713) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że odesłanie do zasad prawa cywilnego nie dotyczy określenia terminu, od którego dłużnik pobierający nienależnie świadczenie z ubezpieczenia społecznego spóźnia się z jego zwrotem. Nie jest to materia zasad prawa cywilnego, lecz prawa ubezpieczeń społecznych. Określenia terminu, od którego należą się odsetki od świadczeń z ubezpieczenia społecznego, także od świadczeń podlegających zwrotowi, należy poszukiwać w prawie ubezpieczeń społecznych, a nie w prawie cywilnym.

Rozwinięcie powyższego stanowiska Sądu Najwyższego nastąpiło w licznych orzeczeniach sądów apelacyjnych, zajmujących się materią przedmiotowego zagadnienia. I tak w wyroku z dnia 18 października 2013 r. (sygn. akt III AUa 229/13, LEX nr 1391864) Sąd Apelacyjny w Gdańsku wskazał, że << żądanie zwrotu>> nienależnie pobranego świadczenia następuje przez doręczenie dotyczącej tego decyzji (można powiedzieć, że staje się wymagalne w tym momencie, a nie w czasie spełniania świadczeń). Z tą chwilą następuje też wymagalność (w prawnym znaczeniu według prawa cywilnego – art. 359 § 2 k.c.) roszczenia o odsetki, gdyż od tej chwili dłużnik pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego (art. 481 § 1 k.c.). Z tą też chwilą rozpoczyna się bieg przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek.

W podobnym tonie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 21 marca 2013 r. (sygn. akt III AUa 1311/12), wskazując, że dopiero od dnia następnego po dacie doręczenia ubezpieczonemu decyzji należy liczyć stan opóźnienia w zwrocie organowi nienależnie pobranych świadczeń (...) Tym samym brak było podstaw do obciążania wnioskodawcy odsetkami za okres sprzed wydania decyzji, jak to uczynił organ rentowy w jej treści.

W wyroku z dnia 28 stycznia 2016 r. (sygn. akt III AUa 736/15, LEX nr 2025563) Sąd Apelacyjny w Poznaniu podkreślił, iż Nie można utrzymywać, że świadczenia wypłacone na podstawie pozostającej w obrocie prawnym decyzji administracyjnej jako nienależne podlegały zwrotowi w dacie wypłaty, choćby przesłanki przyznania świadczenia w rzeczywistości nie istniały lub odpadły. Świadczenia w myśl art. 84 u.s.u.s. i art. 138 u.e.r.f.u.s., uważane za nienależne, podlegają zwrotowi dopiero wtedy, gdy organ rentowy wyda stosowną decyzję administracyjną. Zatem organ rentowy powinien naliczać odsetki ustawowe od nienależnie pobranego świadczenia od dnia doręczenia osobie zobowiązanej decyzji obligującej do zwrotu takiego świadczenia, gdyż dopiero od tej daty osoba taka pozostaje w zwłoce ze spełnieniem świadczenia.

Uwzględniając powyższe, należy, w ocenie Sądu, uznać za nietrafne stanowisko organu rentowego, zgodnie z którym stosując ogólne zasady prawa cywilnego, zasadnym jest żądanie od odwołującej zwrotu odsetek za okres od dnia następnego po dniu wypłaty świadczenia ubezpieczonej do dnia wydania decyzji.

Wobec powyższego, w punkcie I sentencji wyroku, działając na zasadzie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w części w ten sposób, że zobowiązał wnioskodawczynię do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z tytułu zasiłku macierzyńskiego wraz z ustawowymi odsetkami naliczanymi wyłącznie od daty doręczenia zaskarżonej decyzji.

W punkcie II sentencji wyroku Sąd umorzył postępowanie w pozostałym zakresie z uwagi na fakt cofnięcia przez wnioskodawczynię odwołania co do okoliczności posiadania przez wnioskodawczynię prawa do zasiłku macierzyńskiego w spornym okresie i nienależnego pobrania zasiłku macierzyńskiego.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji.