Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2016 roku

Sąd Rejonowy w Słupsku IX Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSR Elżbieta Sawko

Protokolant: st. sekr. sądowy Agnieszka Konewko

po rozpoznaniu w dniu 15 czerwca 2016 roku w Słupsku

na rozprawie sprawy

z powództwa J. C.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zadośćuczynienie

1.  Zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda J. C. kwotę 25.000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych od dnia 11 stycznia 2016r. do dnia zapłaty.

2.  Zasądza od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powoda J. C. kwotę 2.567 zł (dwa tysiące pięćset sześćdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu części kosztów procesu.

3.  Oddala powództwo w pozostałym zakresie.

Sygn. akt IX C 258/16

UZASADNIENIE

Powód J. C. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. kwoty 45.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 19 listopada 2014 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za śmierć swojej matki G. J. w wypadku komunikacyjnym zaistniałym w dniu 20 sierpnia 2000 roku. jako podstawę żądania wskazał art. 448 kc w zw. z art. 24 § 1 kc. Nadto powód domagał się zasądzenia od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 4.800 złotych.

Swoje żądanie powód uzasadniał tą okolicznością, że na skutek wypadku drogowego spowodowanego przez J. J. kierującego motorowerem o nr rej. (...), do którego doszło dnia 20.08.2000 roku w G. śmierć poniosła matka powoda G. J. będąca pasażerem niniejszego motoroweru. Wobec sprawcy wypadku zapadł skazujący wyrok Sądu Rejonowego w Słupsku z dnia 16.03.2000 w sprawie sygn. akt II K 1603/00. Pozwany, z którym posiadacz pojazdu miał zawartą umowę ubezpieczenia OC wypłacił powodowi w toku postępowania likwidacyjnego kwotę 5.000 złotych tytułem zadośćuczynienia.

W dalszej kolejności powód wywodził, że ze swoją matką był mocno związany. G. J. była osobą serdeczną, uśmiechniętą i wyrozumiałą, a powód mógł z nią porozmawiać o wszystkim. była kobietą aktywną, śpiewała w miejscowym chórze i była członkiem klubu seniora. Często powoda odwiedzała i przywoziła świeże warzywa i owoce z prowadzonego przez nią gospodarstwa. Po jej śmierci powód nie mógł sobie poradzić z tak ogromną stratą. W ocenie powoda dochodzona przez niego kwota zadośćuczynienia jest kwotą odpowiednią, zważywszy na nagłe zerwanie więzi z osobą bliską.

Pozwany (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych.

Pozwany nie kwestionował okoliczności, że w dacie wypadku był ubezpieczycielem odpowiedzialności cywilnej pojazdu marki o nr rej. (...). W ocenie pozwanego jednakże roszczenia z art. 448 kc są uzasadnione jedynie wówczas, gdy istniała szczególnie silna więź rodzinna pomiędzy powodem a zmarłym, która może stanowić dobro osobiste, a jej zawinione zerwanie może być uznane za naruszenie tego dobra.

Zdaniem pozwanego brak jest dowodów na to, że powodowie byli uzależnieni od zmarłej babci, a ich stosunki były bliskie i zażyłe. Ponadto nie bez znaczenia jest fakt, że powodowie wystąpili o zadośćuczynienie po upływie 15 lat od zdarzenia. Zdaniem pozwanego czas, jaki upłynął od wypadku pozwolił powodom na pogodzenie się z trudną sytuacją. Powodowie nie wykazali przy tym, by strata w dalszym ciągu wywoływała u nich poczucie krzywdy. Mogli oni również liczyć na pomoc i wsparcie rodziny. Pozwany zakwestionował również wysokość dochodzonej kwoty wskazując, że jest ona wygórowana. Ewentualne odsetki winny być zdaniem pozwanego zasądzone od dnia wyrokowania, gdyż dopiero w chwili zamknięcia rozprawy możliwa jest ocena stanu rzeczy stanowiącego podstawę oceny krzywdy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 20.08.2000 roku w G. J. J. kierując motorowerem marki S. o nr rej. (...) nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że będąc na drodze podporządkowanej wjechał na skrzyżowanie dróg wprost pod nadjeżdżający pojazd marki F. (...) o nr rej. (...), będący na drodze z pierwszeństwem przejazdu, w wyniku czego doszło do zderzenia pojazdów. W następstwie tego zdarzenia śmierć poniosła pasażerka motoroweru G. J. – matka powoda J. C..

(bezsporne)

W chwili śmierci G. J. miała 75 lat. Brała czynny udział we wszystkich uroczystościach rodzinnych, w których brał udział także powód J. C.. Utrzymywała stały kontakt z powodem. Wypadek miał miejsce w dzień rocznicy ślubu powoda, a G. J. miała uczestniczyć w spotkaniu rodzinnym zorganizowanym w domu powoda z tej okazji.

J. C. w chwili śmierci matki G. J. miał 46 lat. Mieszkał w odległości ok. 2 km od matki, dlatego też spotykał się z nią kilka razy w tygodniu, a ich wzajemne relacje były bardzo bliskie. Wspólnie uczestniczyli w spotkaniach i uroczystościach rodzinnych, które często były organizowane w mieszkaniu powoda. Pozostawali w codziennym kontakcie telefonicznym, a G. J. inspirowała powoda do działania, jak również doradzała w różnych sprawach życiowych. Powód silnie przeżył nagłą śmierć matki. Załamał się, zmieniło się jego zachowanie. Często płakał, stał się człowiekiem wycofanym. Miał także problemy z zasypianiem. Był w złym stanie psychicznym przez około dwa lata po śmierci matki.

Obecnie J. C. mniej emocjonalnie odczuwa skutki opisanego wyżej zdarzenia. Ma swoją rodzinę. Grób matki nadal odwiedza często, pielęgnując go i stawiając znicze.

Nie korzystał z pomocy psychiatry lub psychologa bezpośrednio po śmierci matki, jednakże przez pewien czas przyjmował leki antydepresyjne.

(dowód: zeznania świadków: M. C. -. k. 98, B. C. –k. 98-99, przesłuchanie powoda J. C. w charakterze strony –k. 99).

Pojazd uczestniczący w zdarzeniu był objęty umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej OC przez (...) S.A. w W..

( bezsporne)

Powód wystąpił do pozwanego o przyznanie na jego rzecz kwoty 80.000 złotych tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią matki G. J..

(bezsporne)

Pozwany wypłacił powodowi zadośćuczynienie w kwocie 5.000 złotych.

(bezsporne)

Sąd zważył:

Bezsporną w niniejszej sprawie pozostawała okoliczność, iż w wyniku przedmiotowego zdarzenia śmierć poniosła babcia powodów, jak również to, że pojazd uczestniczący w zdarzeniu był objęty umową ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej OC przez (...) S.A. w W..

Ustalając stan faktyczny w zakresie niezbędnym do oceny rozmiaru krzywdy doznanej przez powoda J. C., a tym samym wysokości należnego zadośćuczynienia Sąd oparł się na zeznaniach powoda oraz na zeznaniach zawnioskowanych świadków, których wiarygodność nie budziła żadnych zastrzeżeń ani wątpliwości. Zeznający w sprawie świadkowie jako osoby blisko spokrewnione z powodem z całą pewnością mają rzetelne informacje na temat jego relacji ze zmarłą. Sąd ocenił zeznania świadków oraz powoda słuchanego w charakterze strony jako spontaniczne i szczere. Ponadto zeznania te były ze sobą spójne, co pozwala uznać je za wiarygodne.

Odpowiedzialność pozwanego za skutki tego wypadku wynika z przepisu art. 822 k.c., przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 1996 r. nr 11, poz. 62 z późn. zm.) oraz przepisów Rozporządzenia Ministra Finansów z 24 marca 2000 roku w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów.

Zauważyć należy, że obowiązujący w dacie zdarzenia art. 822 kc stanowił, że przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz została zawarta umowa ubezpieczenia.

Nadto obowiązująca wówczas ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 1996 r. nr 11, poz. 62 z późn. zm.) w art. 4 ust.1 ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów zaliczała do kategorii ubezpieczeń obowiązkowych.

Jednocześnie w artykule 5 powołana ustawa stanowiła, że Minister właściwy do spraw instytucji finansowych, w drodze rozporządzenia, określa ogólne warunki ubezpieczeń obowiązkowych. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych, wydając rozporządzenie, uwzględnia datę powstania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia, podstawowy zakres odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, minimalną sumę gwarancyjną ubezpieczenia, zakres praw i obowiązków ubezpieczającego i zakładu ubezpieczeń, wynikających z umowy ubezpieczenia. Minister właściwy do spraw instytucji finansowych, wydając rozporządzenie, uwzględnia również podstawowy system taryf, uzależniający stosowaną taryfę od długości okresu bezszkodowego i zapewniający porównywalność taryf różnych zakładów ubezpieczeń.

W dacie kolizji, w wyniku której poniosła śmierć matka powoda, obowiązywało w tym zakresie Rozporządzenie Ministra Finansów z 24 marca 2000 roku w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów, zwane dalej: Rozporządzeniem…, które w paragrafie 10 ust. 1 stanowiło, że z ubezpieczenia OC przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem są zobowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia.

W paragrafie 29 ust. 1 tego Rozporządzenia wskazano, że uprawniony do odszkodowania za szkodę powstałą w związku z ruchem pojazdu, za którą odpowiedzialność cywilna objęta jest ubezpieczeniem OC, może dochodzić roszczenia bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń.

Z kolei w myśl § 32 ust. 1 Rozporządzenia zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni, licząc od dnia otrzymania zawiadomienia o wypadku.

Natomiast w ust. 2 § 32 wskazano, że gdyby wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń lub wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od wyjaśnienia tych okoliczności. Jednakże bezsporną część odszkodowania zakład ubezpieczeń wypłaca w terminie określonym w ust. 1.

Roszczenie powoda o zapłatę dochodzonej pozwem kwoty opiera się na treści wyżej powołanych przepisów oraz art. 448 w zw. z art. 24 § kc i art. 23 § 1 kc, przy czym poza sporem pozostawała odpowiedzialność pozwanego co do zasady, natomiast strona pozwana kwestionowała roszczenie zgłoszone przez powoda co do wysokości.

Analizując podstawę prawną roszczeń zgłoszonych przez powoda zważyć należy, że na mocy ustawy z dnia 30 maja 2008 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2008r., Nr 116, poz. 731) zmieniony został przepis art. 446 k.c. poprzez dodanie § 4, zgodnie z którym sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Przepis ten wszedł w życie z dniem 3 sierpnia 2008 roku.

Po wejściu w życie powołanego przepisu w judykaturze ukształtował się pogląd, że -jakkolwiek nie może on stanowić podstawy roszczenia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy śmierć osoby najbliższej nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku - to jednak roszczenie takie członkom najbliższej rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Pogląd ten z uwagi na jego powtórzenie w wielu najnowszych orzeczeniach Sądu Najwyższego uznać należy za utrwalony.

( vide: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.07.2011r. III CZP 32/11, niepubl., wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2011r. I CSK 621/10, z dnia 25 maja 2011r. II CSK 537/10 oraz z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10, niepubl.; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, Biul. SN z 2010, nr 10, poz. 11 ).

W przytoczonych wyżej orzeczeniach Sąd Najwyższy uznał, że więź emocjonalna łącząca osoby bliskie, szczególnie rodziców i dzieci jest dobrem osobistym, a więc doznany na skutek śmierci osoby bliskiej uszczerbek może polegać nie tylko na osłabieniu jej aktywności życiowej i motywacji do przezwyciężania trudności (co uzasadnia przyznanie jej odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c.), lecz jest także następstwem naruszenia tej relacji między osobą zmarłą a jej najbliższymi. Zgodzić się należy z poglądem, że śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym. Nie każdą jednak więź rodzinną należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie, rodzi poczucie krzywdy. Osoba dochodząca roszczenia na podstawie art. 448 k.c. powinna zatem wykazać istnienie tego rodzaju więzi, stanowiącej jej dobro osobiste podlegające ochronie. Krzywdą wyrządzoną zmarłemu jest utrata życia, dla osób mu bliskich zaś jest to naruszenie dobra osobistego poprzez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w relacjach rodzinnych.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że podstawą prawną roszczenia powoda w niniejszej sprawie jest przepis art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., a dobrem osobistym podlegającym ochronie – szczególnie bliska więź emocjonalna i rodzinna, jaka łączyła powoda ze zmarłą tragicznie matką.

W świetle zeznań stających w sprawie świadków, jak i zeznań samego powoda, przesłuchanego w charakterze strony, nie może ulegać w niniejszej sprawie wątpliwości, że powoda J. C. łączyła z matką więź nie tylko wynikająca z pokrewieństwa, lecz faktyczna, silna więź emocjonalna. Powód mieszkał zaledwie 2 kilometry od miejsca zamieszkania matki i utrzymywał z nią stałe kontakty. Chociaż w chwili jej śmierci zamieszkiwał z własną rodziną w wybudowanym przez siebie domu i był człowiekiem w pełni usamodzielnionym, to zawsze mógł liczyć na jej radę, pomoc i wsparcie.

Odnosząc się natomiast do wysokości zgłoszonego przez powoda roszczenia z tytułu zadośćuczynienia zwrócić należy uwagę na cel zadośćuczynienia pieniężnego, o którym mowa w art. 448 k.c. Zadośćuczynienie ma zrekompensować krzywdę za naruszenie dóbr osobistych osoby uprawnionej. W rozpatrywanej sprawie dobrem tym jest więź emocjonalna łącząca powoda z matką, która na skutek tragicznego wypadku została gwałtownie zerwana. Niewątpliwie trudno jednoznacznie określić i wartościować rozmiar krzywdy, która jest pojęciem nieostrym, o różnej formie i natężeniu, w zależności od różnych czynników. Wysokość zadośćuczynienia z tytułu naruszenia dóbr osobistych wskutek śmierci osoby bliskiej winna być uzależniona od indywidualnej oceny sytuacji, jaka panowała w rodzinie przed śmiercią osoby bliskiej i jakiej można by się spodziewać, gdyby do tej śmierci nie doszło. Istotne są również takie okoliczności jak to, czy osoby uprawnione pozostawały w najbliższym kręgu rodzinnym, czy pozostawały we wspólnym gospodarstwie domowym i w konsekwencji w bezpośrednim uzależnieniu w sprawach życia codziennego, czy uprawnionym jest małoletnie dziecko, które bezpowrotnie utraciło prawo do wychowania się w pełnej rodzinie naturalnej, czy doszło do całkowitego osamotnienia osoby uprawnionej, a także jej wieku, stanu zdrowia, możliwości życiowych i potrzeb osoby uprawnionej. Oczywistym jest także, że duże znaczenie ma bliskość relacji emocjonalnych, która również musi być brana pod uwagę przy ocenie wpływu śmierci osoby bliskiej na stan psychiczny uprawnionego.

(vide przykładowo: wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 30 września 2014 r., I ACa 475/14, Lex nr 1527078).

W dacie śmierci G. J. powód miał 46 lat, a od wielu lat zamieszkiwał z założoną przez niego rodziną. Nie osłabiło to jednak szczególnie bliskich więzi łączących go z matką, która była dla niego dużym wsparciem i podporą. Utrzymywał z nią kontakty na bieżąco, odwiedzał ją kilka razy w tygodniu, jak również G. J. często odwiedzała powoda i jego rodzinę.

Bezpośrednio po śmierci matki rozmiar cierpień powoda J. C. był niewątpliwie znaczny, tym bardziej, że do tragicznego wypadku doszło w rocznicę ślubu J. C., w której jako gość miała uczestniczyć także G. J.. Z całą pewnością ta okoliczność spotęgowała poczucie żalu, krzywdy i ogromnej straty po stronie powoda.

Chociaż powód do chwili obecnej często odwiedza i pielęgnuje grób matki, to kierując się zasadami doświadczenia życiowego uznać należy, że okres szczególnej żałoby, traumy i poczucia straty osoby najbliższej nie wykraczał poza ramy typowego przeżywania żałoby po śmierci osoby bliskiej. Chociaż powód jest osobą zamkniętą, to jednak miał wsparcie rodziny bezpośrednio po śmierci matki. Obecnie powód funkcjonuje prawidłowo i nie wykazuje żadnych objawów zaburzeń emocjonalnych czy psychicznych, a znaczny upływ czasu złagodził poczucie żalu i krzywdy.

Orzekając o wysokości zadośćuczynienia w trybie art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. trzeba mieć również na uwadze nie tylko charakter więzi łączących powoda z osobą zmarłą, lecz także potencjalną długotrwałość tych więzi. Jeżeli zważy się, że matka powoda miała już 75 lat, to niezależnie od jej stanu zdrowia i aktywności życiowej, istniało jednak pewne prawdopodobieństwo jej naturalnej śmierci.

Należy także zauważyć, że od śmierci matki powoda w dniu 20.08.2000 roku minęło już ponad 15 lat. Nie umniejszając uczucia żalu i krzywdy, którego doznał powód w okresie bezpośrednio po śmierci G. J. należy stwierdzić, że z pewnością są one w chwili obecnej znacznie mniejsze z uwagi na upływ czasu.

W ocenie Sądu, mając na względzie silną więź emocjonalną powoda z matką, ale także czas trwania pogorszonego samopoczucia, wiek zmarłej, sytuację rodzinną powoda, upływ czasu od śmierci matki odpowiednim zadośćuczynieniem dla powoda jest kwota 30.000 złotych, a uwzględniając bezsporną okoliczność, iż w toku postępowania likwidacyjnego pozwany wypłacił powodowi kwotę 5.000 złotych, powództwo podlegało uwzględnieniu do kwoty 25.000 złotych, o czym orzeczono w punkcie 1 wyroku.

W pozostałym zakresie żądanie powoda jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

Ustawodawca przyznaje wierzycielowi prawo żądania od dłużnika odsetek za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia (por. art. 481 § 1 k.c.).

Co do zasady termin wypłacenia odszkodowania przez zakład ubezpieczeń wynosi 30 dni i liczony jest od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. W przypadku gdyby wyjaśnienie w terminie, o którym mowa w ust. 1, okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, chyba że ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego (por. § 32 Rozporządzenia wyżej cytowanego).

W niniejszej sprawie nie zachodziła konieczność wyjaśnienia okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności pozwanego, albowiem wobec sprawcy wypadku zapadł prawomocny wyrok skazujący. A zatem pozwany na etapie postępowania likwidacyjnego dysponował wszelkimi informacjami niezbędnymi do ustalenia swojej odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu przedmiotowego wypadku oraz ustalenia wysokości zadośćuczynienia należnego powodom, zaś decyzja przyznająca (...) C. jedynie 5.000 złotych wynikała z przyjęcia odmiennej od sądu interpretacji obowiązujących przepisów i oceny zasadności żądania powoda co do wysokości.

Skoro zaś pozwany bezzasadnie odmówił wypłaty zadośćuczynienia ponad kwotę 5.000 złotych, zasadne jest zasądzenie odsetek od dnia wniesienia powództwa, to jest od dnia 11 stycznia 2016 roku. Od tej daty Sąd zasądził odsetki ustawowe na rzecz powoda, których wysokość od dnia 1 stycznia 2016 roku równa się sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych (art. 481 § 2 k.c.).

O kosztach procesu Sąd postanowił na podstawie art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 100 kpc, jako że roszczenie powoda zostało tylko częściowo uwzględnione, przy czym powód wygrał proces w proces w 55%, wobec czego w takiej wysokości należy się powodowi ich zwrot od pozwanego.