Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 sierpnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 sierpnia 2016 r. w S.

sprawy M. G. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do odsetek

na skutek odwołania M. G. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 28 kwietnia 2016 roku znak: I/25/50931261

I. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje M. G. (1) odsetki za opóźnienie w wypłacie renty z tytułu niezdolności do pracy, liczone od następujących dat i kwot:

- 637,92 zł (sześćset trzydzieści siedem złotych i dziewięćdziesiąt dwa grosze) za okres od 25 listopada 2013r. do 7 marca 2016r.,

- 637,92 zł (sześćset trzydzieści siedem złotych i dziewięćdziesiąt dwa grosze) za okres od 25 grudnia 2013r. do 7 marca 2016r.,

- 637,92 zł (sześćset trzydzieści siedem złotych i dziewięćdziesiąt dwa grosze) za okres od 25 stycznia 2014r. do 7 marca 2016r.,

- 637,92 zł (sześćset trzydzieści siedem złotych i dziewięćdziesiąt dwa grosze) za okres od 25 lutego 2014r. do 7 marca 2016r.,

- 648,13 zł (sześćset czterdzieści osiem złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 marca 2014r. do 7 marca 2016r.,

- 648,13 zł (sześćset czterdzieści osiem złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 kwietnia 2014r. do 7 marca 2016r.,

- 648,13 zł (sześćset czterdzieści osiem złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 maja 2014r. do 7 marca 2016r.,

- 648,13 zł (sześćset czterdzieści osiem złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 czerwca 2014r. do 7 marca 2016r.,

- 648,13 zł (sześćset czterdzieści osiem złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 lipca 2014r. do 7 marca 2016r.,

- 648,13 zł (sześćset czterdzieści osiem złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 sierpnia 2014r. do 7 marca 2016r.,

- 648,13 zł (sześćset czterdzieści osiem złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 września 2014r. do 7 marca 2016r.,

- 648,13 zł (sześćset czterdzieści osiem złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 października 2014r. do 7 marca 2016r.,

- 648,13 zł (sześćset czterdzieści osiem złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 listopada 2014r. do 7 marca 2016r.,

- 648,13 zł (sześćset czterdzieści osiem złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 grudnia 2014r. do 7 marca 2016r.,

- 648,13 zł (sześćset czterdzieści osiem złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 stycznia 2015r. do 7 marca 2016r.,

- 648,13 zł (sześćset czterdzieści osiem złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 lutego 2015r. do 7 marca 2016r.,

- 675,13 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 marca 2015r. do 7 marca 2016r.,

- 675,13 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 kwietnia 2015r. do 7 marca 2016r.,

- 675,13 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 maja 2015r. do 7 marca 2016r.,

- 675,13 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 czerwca 2015r. do 7 marca 2016r.,

- 675,13 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 lipca 2015r. do 7 marca 2016r.,

- 675,13 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 sierpnia 2015r. do 7 marca 2016r.,

- 675,13 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 września 2015r. do 7 marca 2016r.,

- 675,13 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 października 2015r. do 7 marca 2016r.,

- 675,13 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 listopada 2015r. do 7 marca 2016r.,

- 675,13 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 grudnia 2015r. do 7 marca 2016r.,

- 675,13 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 stycznia 2016r. do 7 marca 2016r.,

- 675,13 zł (sześćset siedemdziesiąt pięć złotych i trzynaście groszy) za okres od 25 lutego 2016r. do 7 marca 2016r.;

II. oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

Decyzją z 28 kwietnia 2016 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił M. G. (1) wypłaty odsetek od wypłaconego wyrównania renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od 1 listopada 2013 r. do 29 lutego 2016 r. Przytaczając treść art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, organ rentowy wskazał, że wyrok sądu z dnia 17 listopada 2015 r. zmienił decyzję odmawiającą przyznania ubezpieczonemu prawa do renty w ten sposób, że przyznał mu prawo do tego świadczenia, jednak nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego. Z uwagi na powyższe, organ rentowy uznał, że brak jest podstaw do wypłaty odsetek za okres od 1 listopada 2013 r. do 29 lutego 2016 r.

Odwołując się od powyższej decyzji M. G. (1) wskazał, że Komisja Lekarska ZUS pochopnie i błędnie oceniła jego stan zdrowia. Podniósł, że w okresie gdy miał wstrzymaną rentę nie posiadał środków na życie i leczenie. Następnie sprecyzował, że domaga się przyznania odsetek za okres od 1 listopada 2013r. do 29 marca 2016r. od kwoty 18.430,80 zł (pismo procesowe z 17.06.2016r., k. 11 akt sądowych).

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji. Wskazał, że nieprawomocny wyrok Sądu Okręgowego wraz z uzasadnieniem otrzymał w dniu 8 grudnia 2015 r., zaś akta M. G. wraz z odpisem wyroku ze stwierdzeniem prawomocności sąd przekazał dopiero w dniu 7 stycznia 2016 r. Wyjaśnił także, że okolicznością niezbędną do wydania decyzji ustalającej prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy było uzyskanie z Powiatowego Urzędu Pracy w S. w dniu 19 lutego 2016 r. informacji co do kwot ewentualnie pobranych zasiłków dla bezrobotnych. Skoro więc decyzja przyznająca prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, a wykonująca wyrok Sądu Okręgowego z dnia 8 grudnia 2015r. została wydana w dniu 26 lutego 2016 r., zaś wypłata świadczenia nastąpiła w dniu 7 marca 2016 r., to w ocenie organu wypłata wyrównania nastąpiła z zachowaniem terminu i brak jest podstaw do wypłaty odsetek.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. G. (1), urodzony w dniu (...), ma wykształcenie zawodowe w zawodzie malarz oraz doświadczenie zawodowe na stanowiskach pracy: malarz – konserwator, pracownik fizyczny, pracownik magazynowy, murarz – malarz, ładowacz – sortownik, pakowacz, pracownik obsługi maszyn wulkanizacyjnych, rozbieracz-wykrawacz.

W okresie od 23 września 2007 r. do 31 października 2013 r. M. G. (1) miał przyznane przez ZUS O/S. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z łuszczycą. Świadczenie było wypłacane 25-go dnia każdego miesiąca.

W dniu 16 września 2013 r. M. G. (1) złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w S. wniosek o przyznanie mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres.

W dniu 16 października 2013 r. lekarz orzecznik ZUS po przeprowadzonym badaniu uznał, iż M. G. (1) nie jest niezdolny do pracy. Rozpoznając u ubezpieczonego łuszczycę wskazał, że stopień nasilenia zmian skórnych, brak obiektywnych powikłań stawowych nie powodują długotrwałej niezdolności do pracy.

Po złożeniu przez ubezpieczonego sprzeciwu od powyższego orzeczenia został on poddany badaniu przez komisję lekarską ZUS, która w dniu 3 grudnia 2013 r. wydała orzeczenie, w którym podtrzymała opinię lekarza orzecznika ZUS i rozpoznając u wnioskodawcy łuszczycę, bóle stawowe bez cech dysfunkcji, nadciśnienie tętnicze stwierdziła, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy.

W oparciu o powyższe orzeczenie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wydał w dniu 10 grudnia 2013 r. decyzję, którą odmówił M. G. (1) prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres. Ubezpieczony odwołał się od tej decyzji do sądu; postępowanie w tej sprawie toczyło się przed Sądem Okręgowym w Szczecinie pod sygnaturą akt VI U 31/14.

U M. G. (1) w dacie wydawania przez organ rentowy powyższej decyzji (oraz dacie badania przez lekarzy orzeczników) istniały podstawy do rozpoznania:

- łuszczycy rozsianej w trakcie leczenia,

- łuszczycowego zapalenia stawów,

- nadciśnienia tętniczego w I okresie (...),

- otyłości prostej ( (...)=31,48 kg/m2),

- hypercholesterolenii (CH+, (...)Ch++),

- nerwicy wegetatywnej.

Schorzenia kardiologiczne nie powodowały niezdolności M. G. do pracy. Nadciśnienie tętnicze nie doprowadziło do powikłań naczyniowych mózgu i nerek, przebiegało bez objawów niewydolności krążenia i bez danych dla niestabilnej choroby niedokrwiennej serca. Ubezpieczony był natomiast w okresie od 1 listopada 2013r. nadal częściowo niezdolny do pracy z przyczyn dermatologicznych. Ubezpieczony choruje bowiem na łuszczycę rozsianą – zajmującą skórę prawie całego ciała, w tym grzbietową powierzchnię obu rąk oraz na zapalenie łuszczycowe stawów. W związku z powyższym nie może pracować w wyuczonym zawodzie malarza z uwagi na przeciwwskazania do pracy z farbami i chemikaliami, nie może pracować również jako pakowacz, ładowacz, pracownik magazynowy i we wszystkich dotychczas wykonywanych zawodach z uwagi na zakaz dźwigania.

Dowody:

- dokumentacja w aktach ZUS O/S. dot. M. G. (1);

- dokumentacja w aktach Sądu Okręgowego w Szczecinie, sygn. akt VI U 31/14.

Wyrokiem z 17 listopada 2015 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VI Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w sprawie o sygn. akt VI U 31/14, po rozpoznaniu odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji ZUS O/S., zmienił ją w ten sposób, że przyznał M. G. (1) prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy na okres od 1 listopada 2013 r. do 31 października 2017 r. W wyroku nie zamieścił żadnego rozstrzygnięcia o jakim mowa w art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej.

W toku postępowania dowodowego przed Sądem Okręgowym zostały przeprowadzone dowody z opinii szeregu biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu kardiologii, reumatologii, dermatologii i medycyny pracy.

Biegli z zakresu kardiologii i reumatologii nie znaleźli w zakresie swych specjalności podstaw do uznania ubezpieczonego za długotrwale, częściowo lub całkowicie niezdolnego do pracy. Także biegła z zakresu medycyny pracy w opinii wskazała, iż rozpoznane u ubezpieczonego: nadciśnienie tętnicze, otyłość i hypercholesterolemia nie powodowały i nie powodują długotrwałej niezdolności do pracy. Jednakże dostrzegając, że ubezpieczony miał dotychczas przyznawaną rentę z przyczyn dermatologicznych i odnosząc się do dokumentacji leczenia ubezpieczonego w poradni dermatologicznej, biegła ta stwierdziła, iż to do biegłego dermatologa należeć będzie ostateczna opinia i odpowiedź na pytanie czy ubezpieczony jest zdolny do pracy.

Biegła dermatolog, rozpoznając u ubezpieczonego łuszczycę rozsianą w trakcie leczenia, łuszczycowe zapalenie stawów, nadciśnienie oraz łuszczycę wegetatywną wskazała, iż z przyczyn dermatologicznych jest on częściowo niezdolny do pracy po 31 października 2013 r. (z powodu ogólnego stanu zdrowia) do 31 października 2017 r. W uzasadnieniu opinii wskazała, iż ubezpieczony choruje na łuszczycę rozsianą – zajmującą skórę prawie całego ciała, w tym grzbietową powierzchnię obu rąk, a ponadto choruje na zapalenie łuszczycowe stawów. Podkreśliła, iż M. G. jest leczony M. – cytostatykiem – lekiem ogólnie toksycznym, stosowanym w ciężkich postaciach łuszczycy i łuszczycowym zapaleniu stawów (poprzednio leczony był salazapiryną – poprzednie metody leczenia łuszczycy zawiodły, istniała oporność na jej leczenie). W dniu badania biegła stwierdziła poprawę zmian skórnych (wykwity częściowo złuszczone), jednak odnotowała, że w wielu miejscach łuska była nawarstwiona a zmiany skórne znajdowały się również na dłoniach. Mając na uwadze, że łuszczyca stawowa (łuszczyca plus łuszczycowe zapalenie stawów) jest jedną z najcięższych postaci łuszczycy prowadzącą do inwalidztwa chorych, biegła wskazała, że ubezpieczony nie powinien pracować na stanowiskach pracy które zajmował. Biegła wprost stwierdziła w swojej opinii, że nie zgadza się z orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS z dnia 16 października 2013 r., oświadczając, że nie znalazła w dokumentacji medycznej zapisów świadczących o poprawie stanu zdrowia ubezpieczonego.

Organ rentowy nie złożył apelacji od wyroku wydanego w oparciu o powyższe opinie biegłych przez Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie o sygn. akt VI U 31/14. Odpis tego wyroku ze stwierdzeniem prawomocności został doręczony organowi rentowemu w dniu 7 stycznia 2015r.

Niesporne, a nadto dowody: dokumentacja w aktach Sądu Okręgowego w Szczecinie, sygn. akt VI U 34/14, w szczególności wyrok wraz z uzasadnieniem oraz opinie biegłych.

Decyzją z 26 lutego 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., wykonując prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie przeliczył M. G. (1) od 1 listopada 2013 r., tj. od daty określonej wyrokiem, sądu rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. W decyzji wskazał, że renta przysługuje do 31 października 2017 r. Wysokość świadczenia, ustalona na kwotę 332,68 zł, podwyższona została do kwoty najniższej renty od 1 listopada 2013 r. – 637,92 zł, od 1 marca 2014 r. – 648,13 zł, od 1 marca 2015 r. – 657,13 zł, ze stałym terminem płatności świadczenia do 25 dnia każdego miesiąca.

Niesporne, a nadto dowód: decyzja z 26.02.2016r. - k. 42-43 plik IV akt ZUS O/S. dot. ubezpieczonego.

Wyrównanie w kwocie 14.883,03 zł za okres od 1 listopada 2013 r. do 29 marca 2016r. w kwocie 18.430,80 zł, po potrąceniu zaliczki na podatek i składki na ubezpieczenie zdrowotne w kwocie 3.457,77 zł, ZUS przekazał ubezpieczonemu za pośrednictwem banku w dniu 7 marca 2016r.

Organ rentowy przy wyliczaniu wysokości należnego ubezpieczonemu wyrównania nie uwzględnił odsetek za opóźnienie w wypłacie należnego świadczenia.

Niesporne, a nadto: notatka k. 44 plik IV akt ZUS O/S. dot. ubezpieczonego.

M. G. (1) w okresie, którego dotyczyło wypłacone mu wyrównanie renty, nie pobierał zasiłku dla bezrobotnych ani świadczenia pieniężnego z pomocy społecznej.

Niesporne.

W dniu 18 marca 2016 r. M. G. (1) złożył w organie rentowym wniosek o wypłatę odsetek za okres od 1 listopada 2013 r. do 29 lutego 2016 r. od otrzymanego wyrównania renty.

Niesporne.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Mając na uwadze stanowisko organu rentowego, w pierwszej kolejności należy podkreślić, że wbrew twierdzeniom ZUS niezamieszczenie przez sąd w wyroku przyznającym M. G. prawo do renty rozstrzygnięcia o odpowiedzialności organu rentowego, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2016r., poz. 887), nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia (tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011 r., sygn. akt I UZP 2/11). Niezamieszczenie w sentencji wyroku rozstrzygnięcia co do istnienia lub nieistnienia odpowiedzialności organu rentowego za wydanie błędnej decyzji nie jest bowiem równoznaczne z orzeczeniem negatywnym i nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia. Brak takiego rozstrzygnięcia oznacza tylko tyle, iż sąd w istocie nie wyjaśnił i nie rozstrzygnął tej kwestii. W kolejnym procesie sądowym, w którym ubezpieczony domaga się wypłaty odsetek od przyznanego z opóźnieniem świadczenia, dopuszczalne, a wręcz konieczne jest prowadzenie postępowania dowodowego na tę okoliczność.

Przechodząc do merytorycznej oceny żądania M. G., trzeba wskazać, że prawo do odsetek z tytułu opóźnienia w przyznawaniu i wypłacaniu świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych reguluje przepis art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 963 dalej jako: "ustawa systemowa"), zgodnie z którym jeżeli organ rentowy - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności.

W myśl mającego charakter normy szczególnej przepisu art. 118 ust. 1 ustawy rentowej, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, z uwzględnieniem tego, iż w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego (ust. 1a). Stosownie do treści art. 118 ust. 4 tej ustawy, przy dokonywaniu wypłaty wynikającej z decyzji ponownie ustalającej prawo do świadczenia lub jego wysokość, ust. 1-3 stosuje się odpowiednio.

Z przedstawionego stanu prawnego wynika, iż jeżeli dla stwierdzenia uprawnień do świadczenia wymaga się wydania decyzji, termin do jej wydania biegnie od daty wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności, co dotyczy także ponownego ustalenia prawa do świadczenia. Przez wyjaśnienie "ostatniej niezbędnej okoliczności" trzeba rozumieć wyjaśnienie ostatniej okoliczności koniecznej do ustalenia samego istnienia prawa do świadczenia. Organ rentowy musi więc podjąć czynności mające na celu ustalenie stanu faktycznego, czyli przeprowadzić stosowne dowody i dokonać ich oceny.

Przesłanką powstania obowiązku organu rentowego wypłaty odsetek jest opóźnienie tego organu w ustaleniu prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego lub wypłaty tego świadczenia. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że zawarte w art. 85 ust. 1 ustawy systemowej określenie: "nie ustalił prawa do świadczenia" oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2001 r., II UKN 402/00, OSNAPiUS 2002 nr 20, poz. 501). W tym ostatnim wypadku chodzi zatem o sytuacje, w których organ rentowy odmawiając przyznania świadczenia naruszył przepisy prawa materialnego określające przesłanki nabycia prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego. Nie ulega wątpliwości, że przewidziane w art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy systemowej wyłączenie obowiązku organu rentowego wypłaty odsetek nie jest zależne od wykazania, że organ rentowy nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia. Zawarte w tym przepisie określenie: "okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności" jest bardziej zbliżone znaczeniowo do używanego w przepisach prawa określenia: "przyczyn niezależnych od organu", co oznacza, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn niezależnych od organu rentowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2004 r., II UK 485/03, OSNP 2005 nr 10, poz. 147).

Podejmując próbę klasyfikacji błędów organu rentowego, można je podzielić na błędy w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędy w ustaleniach faktycznych, będące skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa jest popełniany wówczas, gdy na podstawie prawidłowo i kompletnie zebranego materiału dowodowego i po ustaleniu niezbędnych okoliczności organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa, ponieważ błędnie dokonuje interpretacji obowiązujących regulacji w przedmiotowym stanie faktycznym. W takiej sytuacji sąd nie uzupełnia ustaleń faktycznych dokonanych przez organ rentowy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem oznacza, że opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ten organ ponosi odpowiedzialność, choćby nie można mu było zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04, OSNP 2005 nr 19, poz. 308, czy wyrok z dnia 14 września 2007 r., III UK 37/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 326). Jeżeli zatem organ rentowy dokonał nieprawidłowej wykładni lub błędnego zastosowania prawa, to ubezpieczonemu należą się odsetki od kwoty świadczenia przyznanego wyrokiem sądu liczone od upływu terminu, w którym organ rentowy powinien był wydać prawidłową decyzję uwzględniającą wniosek.

Bardziej złożona jest prawna kwalifikacja błędu w ustaleniach faktycznych jako przesłanki uzasadniającej odpowiedzialność organu rentowego z tytułu wypłaty odsetek za opóźnienie. Możliwa jest bowiem sytuacja, że przyznanie prawa do świadczenia nastąpi na skutek ustaleń faktycznych sądu. Aby stwierdzić w takiej sytuacji, że organ rentowy nie ponosi za to opóźnienie odpowiedzialności, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie ZUS nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia, z uwzględnieniem jednakże tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność.

Prawna problematyka postępowania dowodowego i wyjaśniającego związana jest w dużym stopniu z kompetencjami organu rentowego związanymi ze środkami dowodowymi dopuszczonymi w postępowaniu przed organem rentowym. Reguły postępowania dowodowego ustanowione zostały w odmienny sposób niż w Kodeksie postępowania administracyjnego, z którego wynika, że dowodem jest wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem (art. 75 § 1 k.p.a.). W postępowaniu emerytalno-rentowym obowiązuje zasada odwrotna - dowodem jest tylko to, co prawo za dowód uznaje i jako dowód dopuszcza. Wyjaśnienie okoliczności koniecznych do wydania decyzji następuje zatem również przez sąd. W kontekście prawa do odsetek istotne jest więc stwierdzenie, czy organ rentowy w ramach udzielonych mu kompetencji i nałożonych obowiązków podjął określone działania zmierzające do ustalenia prawa i wyjaśnienia związanych z tym okoliczności.

Odnosząc powyższe do stanu faktycznego niniejszej sprawy, trzeba wskazać że ewidentnie chybionym był prezentowany przez organ rentowy pogląd, zgodnie z którym za ostatnią okoliczność niezbędną do wydania decyzji o przyznaniu ubezpieczonemu prawa do renty należało uznać dopiero wpływ do organu rentowego prawomocnego wyroku sądowego, przyznającego M. G. (1) prawo do renty oraz uzyskanie z Powiatowego Urzędu Pracy w S. w dniu 19 lutego 2016 r. informacji w przedmiocie kwot pobranych zasiłków dla bezrobotnych. Takie stanowisko pomija bowiem fakt, iż odpowiednie dowody istnienia niezdolności ubezpieczonego do pracy zostały zgromadzone już w postępowaniu przed organem rentowym wszczętym na wniosek ubezpieczonego o przyznanie mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na dalszy okres, po dniu 31 października 2013 r. Uznanie daty doręczenia prawomocnego wyroku organu odwoławczego za datę wyjaśnienia ostatniej okoliczności może mieć bowiem miejsce wyłącznie w takiej sytuacji, w której dla wykazania okoliczności, która miałaby wpływ na prawo do świadczenia lub na jego wysokość doszło dopiero w postępowaniu sądowym, w którym zostałyby przedstawione odpowiednie dowody, z których organ (z przyczyn natury faktycznej lub prawnej) nie mógł skorzystać w toku prowadzonego przez siebie postępowania. Taka sytuacja nie występowała jednakże w sprawie o sygn. akt VI U 31/14, zakończonej prawomocnym wyrokiem z dnia 17 listopada 2015 r., w której przedmiotem sporu była ocena stanu zdrowia ubezpieczonego. Ocena ta bowiem została przez lekarzy orzeczników ZUS dokonana w sposób wadliwy, przy czym nie istniały jakiekolwiek przeszkody, uniemożliwiające prawidłowe ocenienie przez lekarzy orzeczników ZUS sytuacji i stanu zdrowia ubezpieczonego. Zdaniem sądu orzekającego w niniejszej sprawie, analiza materiału dowodowego zebranego w toku postępowania prowadzonego przez Sąd Okręgowy w sprawie o sygn. akt VI U 31/14 prowadzi bowiem do wniosku, że odpowiednie dowody istnienia niezdolności ubezpieczonego do pracy zostały zgromadzone już w postępowaniu przed organem rentowym. Organ ów przed wydaniem decyzji dysponował w szczególności pełną dokumentacją medyczną ubezpieczonego, w tym całą jego historią choroby i leczenia. Co więcej w aktach ZUS znajdowała się też w tym czasie pełna dokumentacja dotycząca kwalifikacji zawodowych M. G. (1) – lekarze orzecznicy ZUS prawidłowo ustalili zresztą w swojej opinii, że wykonywał on prace fizyczne: malarz-konserwator, pracownik fizyczny, magazynowy, murarz, ładowacz, sortownik, ostatnio jako pakowacz. Mimo to uznali jednak, że ubezpieczony zachował zdolność do wykonywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych przez niego kwalifikacji. Tymczasem na podstawie tych samych okoliczności i tych samych dokumentów biegła sądowa – z zakresu dermatologii, rozpoznając u ubezpieczonego łuszczycę rozsianą w trakcie leczenia, łuszczycowe zapalenie stawów, nadciśnienie oraz łuszczycę wegetatywną wskazała, iż z przyczyn dermatologicznych jest on częściowo po 31 października 2013 r. (z powodu ogólnego stanu zdrowia) do 31 października 2017 r. niezdolny do pracy. Biegła jednoznacznie stwierdziła przy tym, że nie zgadza się z opinią komisji lekarskiej ZUS, wyjaśniając, że nie znajduje żadnych dowodów świadczących o tym, aby w stanie zdrowia ubezpieczonego (w porównaniu z okresem wcześniejszym, kiedy pobierał przyznaną mu przez ZUS z przyczyn dermatologicznych rentę) zaistniała poprawa.

Z powyższego wynika zatem bezsprzecznie, że decyzją z 10 grudnia 2013 r. organ rentowy błędnie odmówił ubezpieczonemu prawa do renty, pomimo iż miał obiektywną możliwość samodzielnego wydania decyzji odpowiadającej rzeczywistemu stanowi zdrowia M. G. (1). Organ rentowy w chwili wydania decyzji odmownej miał bowiem wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji przyznającej ubezpieczonemu świadczenie. Obowiązkiem prawidłowo działającego organu rentowego jest skierowanie osoby ubiegającej się o rentę do lekarzy orzeczników o właściwych dla jego schorzeń specjalnościach, ewentualnie zlecić wydanie opinii lekarzowi konsultantowi ZUS. Organ może też (i niejednokrotnie z tego prawa korzysta) – jeśli dostrzeże braki w dokumentacji – zwrócić się do wskazanych przez ubezpieczonego placówek medycznych o nadesłanie dokumentacji medycznej. Z tych możliwości organ jednak w toku postępowania nie skorzystał.

W tej sytuacji należało uznać, iż organ rentowy popadł w opóźnienie w rozumieniu art. 85 ust. 1 ustawy systemowej, wydając decyzję o przyznaniu ubezpieczonemu praw do renty dopiero w lutym 2016 r. Powodem owego opóźnienia było przy tym wyłącznie błędne ustalenie przez organ rentowy, że rozpoznane u ubezpieczonego schorzenia nie powodują jego dalszej częściowej niezdolności do pracy.

Z ustaleń stanu faktycznego wynika, iż stałym terminem płatności świadczenia rentowego był 25. dzień każdego miesiąca. Niespornym było także, iż kwota wyrównania została wypłacona M. G. przez organ rentowy w dniu 7 marca 2016 r. Dodatkowo, jak wynika z dokumentacji znajdującej się w aktach rentowych wysokość poszczególnych należności przysługujących ubezpieczonemu, jednak niewypłaconych mu na bieżąco z uwagi na wcześniejszą błędną decyzję ZUS, wynosiła za poszczególne miesiące: od listopada 2013 r. do lutego 2014 zł – 637,92 zł, od marca 2014 r. do lutego 2015 r. – 648,13 zł, od marca 2015r. – 657,13 zł.

Szczegółowe zasady wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub w wypłaceniu świadczeń, do których przyznawania i wypłacania jest zobowiązany Zakład Ubezpieczeń Społecznych zostały określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 12 poz. 104).

Stosownie do treści § 2 ust. 1 wskazanego rozporządzenia, odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem ust. 2-5. W ustępie drugim wskazano zaś, iż okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji.

W ustępie szóstym tego przepisu wyjaśniono nadto, że jeżeli świadczenie jest wypłacane osobie uprawnionej za pośrednictwem poczty lub na rachunek bankowy, za dzień wypłaty świadczeń uważa się dzień przekazania należności na pocztę lub do banku.

Pomijając sytuacje wyjątkowe, termin do wydania decyzji w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy nie powinien przekroczyć okresu dwóch miesięcy. Niewydanie decyzji w ciągu 60 dni od rozpoczęcia postępowania należy uznać za przewlekłość w działaniu organu. Wniosek taki można wysnuć z następujących regulacji: art. 35 § 3 k.p.a. (przewiduje dwumiesięczny termin na załatwienie sprawy szczególnie skomplikowanej), art. 83 ust. 3 ustawy o s.u.s. (wskazuje na możliwość złożenia odwołania do sądu w razie niewydania decyzji w terminie 2 miesięcy), art. 477 ⁹ § 4 k.p.c. (zezwala na wniesienie odwołania w każdym czasie, jeśli organ rentowy nie wydał decyzji w terminie dwóch miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia roszczenia w sposób przepisany).

Skoro więc ustalono w niniejszym postępowaniu, że ubezpieczony złożył w ZUS pełny i kompletny wniosek o rentę, za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji należało – co do zasady - uznać dzień, w którym upłynął dwumiesięczny termin na wydanie decyzji liczony od dnia złożenia wniosku, tj. od dnia 16 września 2013 r. Skoro jednak postępowanie dotyczyło przyznania prawa do renty na dalszy okres, poczynając dopiero od listopada 2013r., a ustalonym wcześniej terminem płatności świadczenia ubezpieczonego był dwudziesty piąty dzień każdego miesiąca, to terminem, od którego należało liczyć opóźnienie w płatności renty za pierwszy z miesięcy (listopad 2013r.) był dwudziesty szósty dzień tegoż miesiąca.

Kierując się takimi względami, sąd ustalił więc, iż odsetki od poszczególnych kwot wyrównania należały się ubezpieczonemu od dnia następnego po terminie ich wymagalności, tj. od 26 dnia każdego miesiąca aż do dnia 7 marca 2016 r. (niespornej daty faktycznej wypłaty wyrównania).

Wobec powyższego, sąd, na mocy przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w sposób określony w punkcie I sentencji wyroku, a w pozostałym zakresie – w zakresie żądania wypłaty odsetek naliczonych od całej kwoty wyrównania już od listopada 2013r., odwołanie ubezpieczonego oddalił (punkt II sentencji wyroku).