IV KK 245/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:02-10-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV KK 245/15
POSTANOWIENIE
Dnia 26 sierpnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Eugeniusz Wildowicz
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 26 sierpnia 2015 r.,
sprawy A. S.
skazanego z art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i in.
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 23 lutego 2015 r.,
utrzymujacego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w J.
z dnia 2 czerwca 2014 r.,
p o s t a n o w i ł:
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną,
2. obciążyć skazanego kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 2 czerwca 2014 r. Sąd Rejonowy w J. uznał oskarżonego
A. S. za winnego czynów z art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z
art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.; 18 § 1 k.k. w zw. z art.
271 § 1 k.k. i art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
w zw. z art. 12 k.k.; z art. 273 k.k.; z art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 286 § 1 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.; z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 271 § 1 k.k.
i art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.; z art. 18 §
2
1 k.k. w zw. z art. 271 § 1 k.k. i art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w
zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.; z art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 286 §
1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.; z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 271 §
1 k.k. i art. 271 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to skazał go na karę łączną roku i 3 miesięcy
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby
wynoszący 4 lata oraz karę łączną grzywny w wysokości 200 stawek dziennych po
50 zł każda. Na podstawie 85 k.k. i art. 90 § 2 k.k. w zw. z art. 41 § 1 k.k. orzekł
wobec oskarżonego łączny środek karny w postaci zakazu zajmowania stanowisk
kierowniczych w spółkach prawa handlowego na 4 lata.
Od powyższego wyroku apelacje złożyli obrońcy oskarżonego A.S. oraz
oskarżyciel publiczny - Prokurator Rejonowy w L.
Obrońca oskarżonego – adw. T. U. powyższy wyrok zaskarżył w części (z
wyłączeniem pkt VIII) i wskazał na zaistnienie w sprawie bezwzględnej przyczyny
odwoławczej określonej w art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. wobec przeprowadzenia przez
sąd I instancji postępowania dowodowego bez udziału drugiego z obrońców
oskarżonego adw. A. B. Ponadto zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:
I. obrazę przepisów prawa materialnego mającą istotny wpływ na treść
orzeczenia, tj.:
1) art. 286 § 1 k.k. polegającą na błędnym uznaniu, że zachowanie
oskarżonego A. S. polegało na działaniu z góry powziętym zamiarem, jak też, że
działanie oskarżonego zrealizowało znamiona czynu zabronionego stypizowanego
w art. 286 § 1 k.k.;
2) art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. polegającą na wadliwym uznaniu, że oskarżony
popełnił czyn zabroniony określony w zarzucie podczas, gdy jego działania
rzeczywiście nie nosiło znamion czynu zabronionego, albowiem oskarżony nigdy
nie wykorzystywał uzależnienia służbowego wobec swoich pracowników, nie miał
rzeczywiście zamiaru osiągania korzyści majątkowej dla Spółki, jak również nie
przedkładał dokumentu o którym mowa w akcie oskarżenia inwestorowi, czym
miałby wprowadzać w błąd inwestora, jak również doprowadzić go do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
3
3) art. 271 § 1 k.k., art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. poprzez przyjęcie, że
oskarżony popełnił czyn zabroniony określony w zarzucie podczas, gdy jego
działanie rzeczywiście nie nosiło znamion czynu zabronionego, albowiem nie miał
rzeczywiście zamiaru osiągania korzyści majątkowej dla Spółki, jak również nie
przedkładał dokumentu, o którym mowa w akcie oskarżenia inwestorowi, czym
miałby wprowadzać w błąd inwestora, jak również doprowadzić go do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
4) art. 33 § 2 k.k. poprzez błędne ustalenie przez Sąd wysokości jednej stawki
dziennej kary grzywny, podczas gdy sytuacja majątkowa, osobista i możliwości
zarobkowe oskarżonego w sposób obiektywny wskazują na jej rażąco wygórowaną
wysokość;
5) art. 53 § 1 i 2 k.k. poprzez pominięcie przez Sąd przy wymiarze kary
okoliczności dotyczących oskarżonego;
II. obrazę przepisów prawa procesowego mającą istotny wpływ na orzeczenie, tj.:
1) art. 41 § 1 k.p.k. w zw. z art. 438 § 2 k.p.k. z uwagi na to, że przewodniczący
składu sędziowskiego rozpoznający sprawę oskarżonego A. S. przed otwarciem
przewodu sądowego w sprawie, orzekał na podstawie tożsamego materiału
dowodowego w sprawach oskarżonych ( m.in. A. G. - świadka w niniejszej sprawie)
i wydał wyroki skazujące w trybie art. 335 k.p.k. lub 387 k.p.k.;
2) art. 4 k.p.k. w zw. z art. 92 k.p.k., i art. 7 k.p.k. poprzez nieuwzględnienie
wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodów, które były korzystne dla
oskarżonego i miały istotne znaczenie dla wydania wyroku oraz poprzez dowolność
w ocenie przeprowadzonych dowodów, a w konsekwencji naruszenie zasady
obiektywizmu i pominięcie dowodów i okoliczności działających na korzyść
oskarżonego;
3) art. 5 k.p.k. w zw. z art. 92 k.p.k. poprzez naruszenie przez sąd zasady in dubio
pro reo poprzez nie rozstrzygnięcie na korzyść oskarżonego wątpliwości i błędne
wyciągnięcie wniosków z materiału dowodowego;
4) art. 424 k.p.k. w zw. art. 201 k.p.k. poprzez zaniechanie przez sąd dokonania
oceny opinii sporządzonej przez biegłego z zakresu badań pisma ręcznego;
5) art. 79 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 193 k.p.k. i art 201 k.p.k. poprzez zaniechanie
przez organ postępowania przygotowawczego i sąd zbadania, czy oskarżony w
4
czasie popełnienia czynu nie miał ograniczonej lub wyłączonej poczytalności,
podczas gdy z materiału dowodowego wynika, że w roku 2011 stan jego zdrowia na
tle neurologicznym znacznie się pogorszył i był on poddany leczeniu
neurologicznemu;
6) art. 424 k.p.k. poprzez nie wskazanie na jakich dowodach oparł się sąd
formułując i wydając wyrok;
III. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku poprzez wadliwe
wnioskowanie na podstawie okoliczności i ustalonego stanu faktycznego, że opis
zachowania A. S., jako Prezesa Zarządu L. Sp. z o.o. pozwala uznać sprawstwo
oskarżonego, jak też przypisanie mu winy za zarzucane w pkt 1,2,4,5,6,7,9 aktu
oskarżenia przestępstwa podczas, gdy analiza materiału dowodowego wskazuje,
na brak realizacji po stronie oskarżonego znamion czynu zabronionego.
W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez
uniewinnienie oskarżonego A. S. od wszystkich zarzucanych mu aktem oskarżenia
czynów lub ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji.
Obrońca oskarżonego – adw. A. B. powyższy wyrok zaskarżył w części (w
zakresie pkt I - VII oraz IX - XXV) i zarzucił:
I. obrazę przepisów prawa materialnego mającą istotny wpływ na treść
orzeczenia, tj.:
a) art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 13 § l k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. poprzez przyjęcie, że oskarżony usiłował
popełnić określony w zarzucie czyn zabroniony podczas, gdy jego działanie nie
nosiło znamion czynu zabronionego, albowiem oskarżony nie miał zamiaru
osiągnięcia korzyści majątkowej dla spółki, jak również nie przedkładał dokumentu
o którym mowa w akcie oskarżenia inwestorowi, czym miałby wprowadzać go w
błąd, jak również doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
b) art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 271 § 1 k.k. i art. 272 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw.
z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. poprzez przyjęcie, że oskarżony popełnił czyn
zabroniony określony w zarzucie podczas, gdy jego działanie nie nosiło znamion
czynu zabronionego, albowiem oskarżony nigdy nie wykorzystywał uzależnienia
służbowego wobec swoich pracowników, nie miał zamiaru osiągania korzyści
5
majątkowej dla spółki, jak również nie przedkładał dokumentu, o którym mowa w
akcie oskarżenia inwestorowi, czym miałby wprowadzać go w błąd, jak również
doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
c) art. 271 § 1 k.k., art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. poprzez przyjęcie, że
oskarżony popełnił czyn zabroniony określony w zarzucie podczas, gdy jego
działanie nie nosiło znamion czynu zabronionego, albowiem nie miał zamiaru
osiągania korzyści majątkowej dla spółki, jak również nie przedkładał dokumentu, o
którym mowa w akcie oskarżenia inwestorowi, czym miałby wprowadzać go w błąd,
jak również doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
II. obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść orzeczenia,
tj.:
a) art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k. w zw. z art. 92 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k.
polegającą na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów i orzeczeniu o
winie oskarżonego wyłącznie na podstawie dowodów obciążających, a także
poprzez pominięcie w sprawie zasady in dubio pro reo;
b) art. 2 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 92 k.p.k. w zw. z art. 410
k.p.k. polegającą na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów, nie
uwzględnieniu zasad logiki, wskazań wiedzy oraz doświadczenia życiowego a w
konsekwencji przyznanie waloru wiarygodności poszczególnym dowodom, jedynie
w tej części, w której są one niekorzystne dla oskarżonego, a także odmówienie
wiary i mocy dowodowej wyjaśnieniom oskarżonego;
c) art. 424 § 2 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. polegającą na sporządzeniu
uzasadnienia orzeczenia w sposób tendencyjny poprzez wskazanie i szczegółową
analizę jedynie dowodów przemawiających za winą oskarżonego, z pominięciem
analizy i oceny innych dowodów, a także nie wyjaśnieniu w uzasadnieniu wyroku
podstawy prawnej orzeczenia;
III. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że oskarżony swoim
zachowaniem wyczerpał znamiona czynu z art. 18 § k.k. w zw. z art. 271 § 1 k.k. i
art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. „w sytuacji,
gdy z przypisanego czynu nie wynika, że działał on w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej, a ponadto jako dyrektor przedsiębiorstwa spółki takiej korzyści by nie
osiągną, albowiem i z tego tytułu osiągał stałe wynagrodzenie, a wszystkie
6
rozliczenia przekazywane były na realizację inwestycji, jak również błędne
przyjęcie, że działania oskarżonego miały charakter sprawstwa wyłącznie poprzez
stwierdzenie, że działał on jako dyrektor spółki, a nadto przyjęcie, że oskarżony
przedkładał samodzielnie dokumenty w postaci faktur do inwestora, celem
wprowadzenia go w błąd co do stopnia realizacji i wartości wykonywanych robót
budowlanych i inwestycyjnych;
IV. rażącą niewspółmierność kary i środka karnego, poprzez wymierzenie kar
nieadekwatnych do stopnia społecznej szkodliwości czynów oraz winy skazanego,
rodzaju i stopnia naruszenia ciążących na nim obowiązków oraz sposobu życia
skazanego przed popełnieniem przestępstw i pominięciu zasad sędziowskiego
wymiaru kary przy orzekaniu środka karnego zakazu zajmowania stanowisk
kierowniczych w spółkach prawa handlowego.
W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie
oskarżonego od zarzucanego mu czynu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Prokurator Rejonowy w L. zaskarżył powyższy wyrok w zakresie jego pkt VIII
na niekorzyść oskarżonego i zarzucił mu błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych
za podstawę orzeczenia polegający na wyrażeniu błędnego poglądu, że dowody
ujawnione na rozprawie i ustalone na ich podstawie okoliczności nie są
wystarczające do uznania za udowodniony faktu popełnienia przez A. S.
przestępstwa z art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1
k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., jakkolwiek dowody te i okoliczności
ocenione we wzajemnym ze sobą powiązaniu prowadzą do całkowicie odmiennego
wniosku, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie wyroku w części dotyczącej
uniewinnienia oskarżonego A. S. i przekazanie sprawy w tym zakresie do
ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w J.
Wyrokiem z dnia 23 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w P. zaskarżony wyrok
utrzymał w mocy uznając apelacje za oczywiście bezzasadne.
Od powyższego wyroku kasację złożył obrońca skazanego A. S. – adw. T.
U., zarzucając mu:
7
I. obrazę przepisów prawa materialnego mającą istotny wpływ na treść
orzeczenia, tj.:
1) art. 286 § 1 k.k., polegającą na bezzasadnym aprobowaniu przez Sąd
Okręgowy w P. orzeczenia Sądu I instancji w zakresie w jakim sąd ten uznał, że
zachowanie oskarżonego A. S. polegało na działaniu z góry powziętym zamiarem
jak też, że działanie oskarżonego zrealizowało znamiona czynu zabronionego
stypizowanego w art. 286 § 1 k.k.;
2) art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 13 § l k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. polegającą na wadliwym uznaniu, że oskarżony
popełnił czyn zabroniony określony w zarzucie podczas, gdy jego działania
rzeczywiście nie nosiło znamion czynu zabronionego, albowiem oskarżony nigdy
nie wykorzystywał uzależnienia służbowego wobec swoich pracowników, nie miał
rzeczywiście zamiaru osiągania korzyści majątkowej dla Spółki, jak również nie
przedkładał dokumentu o którym mowa w akcie oskarżenia inwestorowi, czym
miałby wprowadzać w błąd inwestora, jak również doprowadzić go do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
3) art. 271 § 1 k.k., art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. polegające na
bezzasadnym zaaprobowaniu przez Sąd Okręgowy w P. orzeczenia Sądu I
instancji w zakresie w jakim sąd ten uznał, że oskarżony popełnił czyn zabroniony
określony w zarzucie podczas, gdy jego działania rzeczywiście nie nosiło znamion
czynu zabronionego, albowiem nie miał rzeczywiście zamiaru osiągania korzyści
majątkowej dla Spółki, jak również nie przedkładał dokumentu o którym mowa w
akcie oskarżenia inwestorowi, czym miałby wprowadzać w błąd inwestora, jak
również doprowadzić go do niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
4) art. 33 § 2 k.k. polegającą na bezzasadnym zaaprobowaniu przez Sąd
Okręgowy w P. orzeczenia Sądu I instancji w zakresie ustalenia wysokości jednej
stawki dziennej kary grzywny, podczas gdy sytuacja majątkowa, osobista i
możliwości zarobkowe oskarżonego w sposób obiektywny wskazywały, że jej
wysokość jest rażąco wygórowana;
5) art. 53 § 1 i 2 k.k. polegającą na bezzasadnym zaaprobowaniu przez Sąd
Okręgowy w P. orzeczenia Sądu I instancji, przejawiającym się pominięciem przez
Sąd okoliczności dotyczących oskarżonego przy wymiarze kary;
8
II. obrazę przepisów prawa procesowego mającą istotny wpływ na zapadłe
orzeczenie, tj.:
1) art. 41 § 1 k.p.k. w zw. z art. 438 § 2 k.p.k. z uwagi na to, że przewodniczący
składu sędziowskiego rozpoznający sprawę oskarżonego A. S. przed otwarciem
przewodu sądowego w sprawie, orzekał na podstawie tożsamego materiału
dowodowego w sprawach oskarżonych ( m.in. A. G. - świadka w niniejszej sprawie)
i wydał wyroki skazujące w trybie art. 335 k.p.k. lub 387 k.p.k.;
2) art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. z uwagi na to, że przewodniczący składu sędziowskiego
rozpoznający sprawę oskarżonego A. S. przed otwarciem przewodu sądowego w
sprawie, orzekał na podstawie tożsamego materiału dowodowego w sprawach
oskarżonych ( m.in. A. G. - świadka w niniejszej sprawie) i wydał wyroki skazujące
w trybie art. 335 k.p.k. lub 387 k.p.k.;
3) art. 439 § 1 pkt 6 k.p.k. wskutek nie wyznaczenia oskarżonemu A. S. obrońcy z
urzędu i jego udziału we wszystkich czynnościach procesowych do czego
zobowiązywało pojawienie się uzasadnionych wątpliwości co do poczytalności tego
oskarżonego;
4) art. 4 k.p.k. w zw. z art.92 k.p.k., i 7 k.p.k., 2 § 2 k.p.k., 410 k.p.k.; polegającą na
nieuwzględnieniu przez sądy obu instancji wszystkich przeprowadzonych w sprawie
dowodów, które były korzystne dla oskarżonego i miały istotne znaczenie dla
wydania wyroku oraz poprzez dowolność w ocenie przeprowadzonych dowodów, a
w konsekwencji naruszenie zasady obiektywizmu i pominięcie dowodów i
okoliczności działających na korzyść oskarżonego;
5) art. 6 k.p.k. w zw. z art. 77 k.p.k., art. 117 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 439 § 1 pkt 10
k.p.k., polegającą na przeprowadzeniu przez Sąd I instancji postępowania
dowodowego z naruszeniem przepisów postępowania karnego bez udziału
drugiego z obrońców oskarżonego A. S. adw. A. B.;
6) art. 5 k.p.k. w zw. z art. 92 k.p.k. polegającą na niedostrzeżeniu przez Sąd II
instancji naruszenia przez Sąd I instancji zasady in dubio pro reo poprzez
nierozstrzygnięcie na korzyść oskarżonego wątpliwości i błędne wyciągnięcie
wniosków z materiału dowodowego, który dotknięty został licznymi brakami
niemożliwymi do uzupełnienia;
7) art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. polegającą na:
9
uznaniu, że Sąd I instancji rozważył wszystkie okoliczności przemawiające
zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonego;
dokonaniu oceny zgromadzonych dowodów w sposób dowolny, sprzeczny z
zasadami prawidłowego rozumowania, co skutkowało dokonaniem błędnych
ustaleń faktycznych w sprawie;
oparciu rozstrzygnięcia na błędnych ustaleniach faktycznych dokonanych przez
Sąd I instancji bez przeprowadzenia własnej wnikliwej kontroli zgromadzonego w
sprawie materiału dowodowego;
8) art. 424 k.p.k. w zw. art. 201 k.p.k. polegającą na tym, że Sąd II instancji nie
zauważył zaniechania Sądu I instancji dokonania oceny opinii sporządzonej przez
biegłego z zakresu badania pisma ręcznego;
9) art. 79 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 193 k.p.k. i art. 201 k.p.k. polegającą na
niedostrzeżeniu przez Sąd II instancji zaniechania przez organ postępowania
przygotowawczego i sąd zbadania, czy oskarżony w czasie popełnienia czynu nie
miał ograniczonej lub wyłączonej poczytalności, albowiem z materiału dowodowego
(wyjaśnień oskarżonego) wynika, iż w roku 2011 stan jego zdrowia na tle
neurologicznym znacznie się pogorszył i był on poddany leczeniu neurologicznemu,
co także mogło mieć wpływ na jego zachowanie sprzed roku 2011 r;
10)art. 424 k.p.k. poprzez nie wskazanie przez Sąd Okręgowy w P. z jakich
przyczyn uznał orzeczenie Sądu Rejonowego w J. za zgodne z wymogami art. 424
k.p.k.;
11)art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. polegającą na nierozpoznaniu
przez Sąd II instancji wszystkich zarzutów apelacji obrońców oskarżonego od
wyroku sądu I instancji oraz nie odniesieniu się do argumentów w nich zawartych,
w szczególności dotyczących naruszenia przez Sąd Rejonowy w J. przepisów
prawa materialnego;
III. błąd w ustaleniach faktycznych poprzez wadliwe wnioskowanie przez Sąd I
instancji, a następnie Sąd II instancji, na podstawie okoliczności i ustalonego stanu
faktycznego, że opis zachowania A. S., jako Prezesa Zarządu L. Sp. z o.o.,
pozwala uznać sprawstwo oskarżonego, jak też przypisanie mu winy za zarzucane
w pkt 1,2,4,5,6,7,9, aktem oskarżenia przestępstwa podczas, gdy analiza materiału
10
dowodowego wskazuje, na brak realizacji po stronie oskarżonego znamion czynu
zabronionego.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie we wskazanym zakresie wyroku
Sądu Okręgowego w P. oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w J. i
uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w P.
oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w J. i przekazanie sprawy
właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania.
W odpowiedzi na kasację prokurator wniósł o jej oddalenie w części
dotyczącej zarzutów z art. 439 § 1 pkt. 1, 6 i 10 k.p.k., jako oczywiście
bezzasadnej. W pozostałej części wniósł o pozostawienie kasacji bez rozpoznania,
jako niedopuszczalnej z mocy ustawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy skazanego A. S. jest bezzasadna w stopniu oczywistym.
Stosownie do dyspozycji art. 523 § 2 k.p.k. kasacja na korzyść może być
wniesiona jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo
skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej
wykonania. Wskazane ograniczenie nie dotyczy jednak kasacji wniesionej z
powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. lub w wypadku określonym w art.
521 k.p.k. (art. 523 § 4 k.p.k.).
Z uwagi zatem na fakt, że A. S. został skazany na karę pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania, kasacja wniesiona przez jego obrońcę
mogła być rozpatrywana jedynie w zakresie, w jakim podnosiła wystąpienie
uchybień, stanowiących bezwzględne przyczyny odwoławcze. Inne rozumienie
reguły z art. 523 § 2 i 4 k.p.k. powodowałoby konieczność rozpoznawania każdego
zarzutu kasacyjnego, o ile w kasacji znalazł się także, choćby oczywiście
bezzasadny, zarzut uchybienia wymienionego w art. 439 k.p.k. Prowadziłoby to do
obejścia ograniczenia z art. 523 § 2 k.p.k. i wnoszenia kasacji także w sprawach, w
których oskarżeni skazani zostali na karę pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania lub karę inną aniżeli kara pozbawienia wolności. Mając
powyższe na uwadze pozostałe zarzuty kasacji obrońcy oskarżonego A. S., poza
zarzutem obrazy art. 439 k.p.k., nie mogły w ogóle podlegać rozpoznaniu (por. P.
Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek: Kodeks postępowania karnego. Tom III.
11
Komentarz do artykułów 468-682, Warszawa 2007, s. 195-196; postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2010 r., IV KK 214/10, OSNwSK
2010/1/1927).
W tym kontekście należy stwierdzić, że wskazanie przez skarżącego na
wystąpienie przesłanki określonej w art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. jest oczywiście
nietrafne. Obrońca skazanego upatruje zaistnienia tej przesłanki w fakcie orzekania
przez tego samego sędziego w innym postępowaniu i wydania przezeń wyroku
skazującego, na podstawie tożsamego materiału dowodowego z materiałem
dowodowym obecnie rozpoznawanej sprawy. Podnieść należy, że zarzuty co do
możliwości braku obiektywizmu po stronie sędziego ze względu na uczestniczenie
w rozpoznaniu spraw w pośredni sposób ze sobą połączonych, mogą być składane
tylko na podstawie art. 41 k.p.k. W tym też trybie sędzia SR E. G. złożyła wniosek o
wyłączenie jej od rozpoznania sprawy oskarżonego A. S., który to wniosek nie
został jednakże uwzględniony. Do obrazy art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. dochodzi zaś
wyłącznie w sytuacji, gdy w wydaniu orzeczenia weźmie udział osoba podlegająca
wyłączeniu na podstawie art. 40 § 1 k.p.k. Pozostaje natomiast względną przyczyną
odwoławczą orzekanie z udziałem osoby podlegającej wyłączeniu na wniosek (art.
41 § 1 k.p.k) – czego świadom był skarżący formułując w kasacji zarzut tożsamy w
treści z obecnie rozpoznawanym i kwalifikując wskazane tam uchybienie, jako
naruszenie art. 41 § 1 k.p.k. w zw. z art. 438 § 2 k.p.k.
W tym stanie rzeczy, Sąd Najwyższy uznał zarzut skarżącego w zakresie
obrazy art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. za bezzasadny w stopniu oczywistym.
Podobną ocenę odnieść należy do podnoszonej przez skarżącego obrazy
art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. wskutek niewyznaczenia oskarżonemu A. S. obrońcy z
urzędu w sytuacji istnienia uzasadnionych wątpliwości co do jego poczytalności –
błędnie w skardze kasacyjnej zakwalifikowanego jako uchybienie z art. 439 § 1 pkt
6 k.p.k. W rozpoznawanej sprawie na każdym jej etapie brak było podstaw do
kwestionowania poczytalności oskarżonego A. S. w chwili popełnienia zarzucanego
mu czynu, jak i w czasie postępowania. Przesłuchiwany podawał, że nie leczył się
psychiatrycznie, neurologicznie, ani odwykowo. Jako jedyne schorzenie wskazywał
nadciśnienie tętnicze. Także choroba nowotworowa w postaci nowotworu
złośliwego – czerniaka nie stwarzała automatycznie podstaw do powzięcia
12
wątpliwości, co do poczytalności oskarżonego A. S. Stawianie zaś Sądowi zarzutu
nie podjęcia decyzji o przeprowadzeniu badań psychiatrycznych oskarżonego, w
sytuacji, gdy nie tylko nie powziął on w zakresie poczytalności oskarżonego
uzasadnionych wątpliwości, lecz również, gdy - w świetle materiału dowodowego
zgromadzonego w toku postępowania - nie miał podstaw do ich powzięcia, uznać
należy za nieuprawnione. W efekcie niezasadny jest również, skierowany pod
adresem wyroku Sądu odwoławczego, zarzut naruszenia art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.,
skoro bowiem w kwestii oceny stanu zdrowia psychicznego oskarżonego w ogóle
nie pojawiła się uzasadniona wątpliwość, w konsekwencji nie uaktualnił się również
obowiązek obligatoryjnego udziału obrońcy w postępowaniu. Podkreślenia ponadto
wymaga, że obrona z urzędu, zgodnie z art. 81 § 1 k.p.k., ma charakter
subsydiarny, co oznacza, że ustanawia się ją wyłącznie w sytuacji, gdy "oskarżony
nie ma obrońcy z wyboru". Jak tymczasem wynika z akt sprawy oskarżony w toku
całego procesu korzystał z pomocy dwóch obrońców z wyboru.
Chybiony jest również zarzut obrazy art. 6 k.p.k. w zw. z art. 77 k.p.k., art.
117 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. poprzez przeprowadzenie
postępowania dowodowego przed sądem I instancji bez udziału jednego z
ustanowionych obrońców adw. A. B.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że art. 439 § 1 pkt 10
k.p.k. zawęża rozumienie instytucji bezwzględnej przyczyny odwoławczej do dwóch
przypadków - sytuacji, gdy oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w
wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 80 k.p.k. lub obrońca nie
brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy (por.
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 17 grudnia 2014 r., II KK 316/14, LEX nr
1565761; z dnia 28 marca 2006 r., IV KK 389/05, LEX nr 610950; z dnia 3 grudnia
2003 r., V KK 99/03, LEX nr 83794). W rozważanej sprawie brak zaistnienia
którejkolwiek z wymienionych okoliczności. Jak wynika z akt sprawy oskarżony A.
S., jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego, ustanowił dwóch obrońców
z wyboru – adw. T. U. i adw. A. B. Obrońcy ci każdorazowo brali udział w
rozprawach osobiście, bądź przez ustanowionych substytutów. W sytuacji, gdy
jeden z obrońców nie był obecny, wykazywano prawidłowe zawiadomienie, bądź na
poprzednim terminie rozprawy, bądź drogą pocztową. Zwrócić należy nadto uwagę,
13
że każdorazowo na rozprawie był obecny co najmniej jeden obrońca oskarżonego.
Tym samym nie znajdują oparcia w materiałach sprawy twierdzenia skarżącego, że
Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe bez udziału jednego z
ustanowionych obrońców. Podnieść należy, że w sytuacji, gdy oskarżony korzysta z
pomocy kilku obrońców (art. 77 k.p.k.), każdy z nich winien być powiadomiony o
czynności procesowej. Jednakże w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się,
że, gdy mimo prawidłowego powiadomienia, obrońca nie bierze udziału w
czynności, a w imieniu oskarżonego występuje drugi (czy pozostali) obrońcy, to
należy uznać, że minimalne standardy obrony zostały jednak zachowane i wydane
orzeczenie nie jest dotknięte uchybieniem o cechach bezwzględnej przyczyny
odwoławczej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1984 r., IV KR
174/84, OSNPG 1985, nr 4, poz. 59; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada
2013 r., II KK 154/13, OSNKW 2014/3/27), w szczególności, że możliwość taką
dopuszcza art. 117 a § 1 k.p.k. W ślad za wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 14
listopada 2013 r. uznać należy, że do konsekwencji zupełnie nieracjonalnych
prowadziłaby akceptacja poglądu o wystąpieniu bezwzględniej przesłanki
odwoławczej wówczas, gdy w "obligatoryjnej czynności" nie biorą udziału wszyscy
ustanowieni obrońcy (II KK 154/13, Prok.i Pr.-wkł. 2014/2/19).
Bezprzedmiotowe stają się tym samym rozważania w kwestii zaistnienia w
sprawie wypadku obrony obligatoryjnej, o której mowa w art. 79 § 1 pkt. 3 k.p.k., jak
zdaje się sugerować skarżący. Z punktu widzenia dyspozycji art. 439 § 1 pkt 10
k.p.k. jest bowiem zupełnie bez znaczenia czy w postępowaniu sądowym
oskarżony miał obrońcę z wyboru, czy też z urzędu. Istotne jest tylko to, czy w
wypadkach wskazanych tym przepisem obrońca brał udział w czynnościach, w
których jego udział był obowiązkowy. Nawet zatem hipotetyczne założenie, że
podstawa obligatoryjnej obrony istotnie zaistniała w rozpoznawanej sprawie, nie
może zmienić ostatecznej oceny o braku wady w ocenianym postępowaniu, skoro
co najmniej jeden obrońca oskarżonego brał udział we wszystkich jego
czynnościach.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy z mocy art. 535 § 3 k.p.k.
orzekł jak w postanowieniu.
14
POSTANOWIENIE
Dnia 26 sierpnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Eugeniusz Wildowicz
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 26 sierpnia 2015 r.,
sprawy A. S.
skazanego z art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i in.
z powodu kasacji wniesionej przez obrońcę skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 23 lutego 2015 r.,
utrzymujacego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w J.
z dnia 2 czerwca 2014 r.,
p o s t a n o w i ł:
1. oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną,
2. obciążyć skazanego kosztami sądowymi postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 2 czerwca 2014 r. Sąd Rejonowy w J. uznał oskarżonego
A. S. za winnego czynów z art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z
art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.; 18 § 1 k.k. w zw. z art.
271 § 1 k.k. i art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
w zw. z art. 12 k.k.; z art. 273 k.k.; z art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 286 § 1 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.; z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 271 § 1 k.k.
i art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.; z art. 18 §
2
1 k.k. w zw. z art. 271 § 1 k.k. i art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w
zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.; z art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 286 §
1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.; z art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 271 §
1 k.k. i art. 271 § 1 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2
k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to skazał go na karę łączną roku i 3 miesięcy
pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby
wynoszący 4 lata oraz karę łączną grzywny w wysokości 200 stawek dziennych po
50 zł każda. Na podstawie 85 k.k. i art. 90 § 2 k.k. w zw. z art. 41 § 1 k.k. orzekł
wobec oskarżonego łączny środek karny w postaci zakazu zajmowania stanowisk
kierowniczych w spółkach prawa handlowego na 4 lata.
Od powyższego wyroku apelacje złożyli obrońcy oskarżonego A.S. oraz
oskarżyciel publiczny - Prokurator Rejonowy w L.
Obrońca oskarżonego – adw. T. U. powyższy wyrok zaskarżył w części (z
wyłączeniem pkt VIII) i wskazał na zaistnienie w sprawie bezwzględnej przyczyny
odwoławczej określonej w art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. wobec przeprowadzenia przez
sąd I instancji postępowania dowodowego bez udziału drugiego z obrońców
oskarżonego adw. A. B. Ponadto zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:
I. obrazę przepisów prawa materialnego mającą istotny wpływ na treść
orzeczenia, tj.:
1) art. 286 § 1 k.k. polegającą na błędnym uznaniu, że zachowanie
oskarżonego A. S. polegało na działaniu z góry powziętym zamiarem, jak też, że
działanie oskarżonego zrealizowało znamiona czynu zabronionego stypizowanego
w art. 286 § 1 k.k.;
2) art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. polegającą na wadliwym uznaniu, że oskarżony
popełnił czyn zabroniony określony w zarzucie podczas, gdy jego działania
rzeczywiście nie nosiło znamion czynu zabronionego, albowiem oskarżony nigdy
nie wykorzystywał uzależnienia służbowego wobec swoich pracowników, nie miał
rzeczywiście zamiaru osiągania korzyści majątkowej dla Spółki, jak również nie
przedkładał dokumentu o którym mowa w akcie oskarżenia inwestorowi, czym
miałby wprowadzać w błąd inwestora, jak również doprowadzić go do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
3
3) art. 271 § 1 k.k., art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. poprzez przyjęcie, że
oskarżony popełnił czyn zabroniony określony w zarzucie podczas, gdy jego
działanie rzeczywiście nie nosiło znamion czynu zabronionego, albowiem nie miał
rzeczywiście zamiaru osiągania korzyści majątkowej dla Spółki, jak również nie
przedkładał dokumentu, o którym mowa w akcie oskarżenia inwestorowi, czym
miałby wprowadzać w błąd inwestora, jak również doprowadzić go do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
4) art. 33 § 2 k.k. poprzez błędne ustalenie przez Sąd wysokości jednej stawki
dziennej kary grzywny, podczas gdy sytuacja majątkowa, osobista i możliwości
zarobkowe oskarżonego w sposób obiektywny wskazują na jej rażąco wygórowaną
wysokość;
5) art. 53 § 1 i 2 k.k. poprzez pominięcie przez Sąd przy wymiarze kary
okoliczności dotyczących oskarżonego;
II. obrazę przepisów prawa procesowego mającą istotny wpływ na orzeczenie, tj.:
1) art. 41 § 1 k.p.k. w zw. z art. 438 § 2 k.p.k. z uwagi na to, że przewodniczący
składu sędziowskiego rozpoznający sprawę oskarżonego A. S. przed otwarciem
przewodu sądowego w sprawie, orzekał na podstawie tożsamego materiału
dowodowego w sprawach oskarżonych ( m.in. A. G. - świadka w niniejszej sprawie)
i wydał wyroki skazujące w trybie art. 335 k.p.k. lub 387 k.p.k.;
2) art. 4 k.p.k. w zw. z art. 92 k.p.k., i art. 7 k.p.k. poprzez nieuwzględnienie
wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodów, które były korzystne dla
oskarżonego i miały istotne znaczenie dla wydania wyroku oraz poprzez dowolność
w ocenie przeprowadzonych dowodów, a w konsekwencji naruszenie zasady
obiektywizmu i pominięcie dowodów i okoliczności działających na korzyść
oskarżonego;
3) art. 5 k.p.k. w zw. z art. 92 k.p.k. poprzez naruszenie przez sąd zasady in dubio
pro reo poprzez nie rozstrzygnięcie na korzyść oskarżonego wątpliwości i błędne
wyciągnięcie wniosków z materiału dowodowego;
4) art. 424 k.p.k. w zw. art. 201 k.p.k. poprzez zaniechanie przez sąd dokonania
oceny opinii sporządzonej przez biegłego z zakresu badań pisma ręcznego;
5) art. 79 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 193 k.p.k. i art 201 k.p.k. poprzez zaniechanie
przez organ postępowania przygotowawczego i sąd zbadania, czy oskarżony w
4
czasie popełnienia czynu nie miał ograniczonej lub wyłączonej poczytalności,
podczas gdy z materiału dowodowego wynika, że w roku 2011 stan jego zdrowia na
tle neurologicznym znacznie się pogorszył i był on poddany leczeniu
neurologicznemu;
6) art. 424 k.p.k. poprzez nie wskazanie na jakich dowodach oparł się sąd
formułując i wydając wyrok;
III. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku poprzez wadliwe
wnioskowanie na podstawie okoliczności i ustalonego stanu faktycznego, że opis
zachowania A. S., jako Prezesa Zarządu L. Sp. z o.o. pozwala uznać sprawstwo
oskarżonego, jak też przypisanie mu winy za zarzucane w pkt 1,2,4,5,6,7,9 aktu
oskarżenia przestępstwa podczas, gdy analiza materiału dowodowego wskazuje,
na brak realizacji po stronie oskarżonego znamion czynu zabronionego.
W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez
uniewinnienie oskarżonego A. S. od wszystkich zarzucanych mu aktem oskarżenia
czynów lub ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji.
Obrońca oskarżonego – adw. A. B. powyższy wyrok zaskarżył w części (w
zakresie pkt I - VII oraz IX - XXV) i zarzucił:
I. obrazę przepisów prawa materialnego mającą istotny wpływ na treść
orzeczenia, tj.:
a) art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 13 § l k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. poprzez przyjęcie, że oskarżony usiłował
popełnić określony w zarzucie czyn zabroniony podczas, gdy jego działanie nie
nosiło znamion czynu zabronionego, albowiem oskarżony nie miał zamiaru
osiągnięcia korzyści majątkowej dla spółki, jak również nie przedkładał dokumentu
o którym mowa w akcie oskarżenia inwestorowi, czym miałby wprowadzać go w
błąd, jak również doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
b) art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 271 § 1 k.k. i art. 272 k.k. i art. 286 § 1 k.k. w zw.
z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. poprzez przyjęcie, że oskarżony popełnił czyn
zabroniony określony w zarzucie podczas, gdy jego działanie nie nosiło znamion
czynu zabronionego, albowiem oskarżony nigdy nie wykorzystywał uzależnienia
służbowego wobec swoich pracowników, nie miał zamiaru osiągania korzyści
5
majątkowej dla spółki, jak również nie przedkładał dokumentu, o którym mowa w
akcie oskarżenia inwestorowi, czym miałby wprowadzać go w błąd, jak również
doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
c) art. 271 § 1 k.k., art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. poprzez przyjęcie, że
oskarżony popełnił czyn zabroniony określony w zarzucie podczas, gdy jego
działanie nie nosiło znamion czynu zabronionego, albowiem nie miał zamiaru
osiągania korzyści majątkowej dla spółki, jak również nie przedkładał dokumentu, o
którym mowa w akcie oskarżenia inwestorowi, czym miałby wprowadzać go w błąd,
jak również doprowadzić do niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
II. obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść orzeczenia,
tj.:
a) art. 4 k.p.k., art. 5 § 2 k.p.k. w zw. z art. 92 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k.
polegającą na przekroczeniu zasady swobodnej oceny dowodów i orzeczeniu o
winie oskarżonego wyłącznie na podstawie dowodów obciążających, a także
poprzez pominięcie w sprawie zasady in dubio pro reo;
b) art. 2 § 1 pkt 1 k.p.k. w zw. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 92 k.p.k. w zw. z art. 410
k.p.k. polegającą na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów, nie
uwzględnieniu zasad logiki, wskazań wiedzy oraz doświadczenia życiowego a w
konsekwencji przyznanie waloru wiarygodności poszczególnym dowodom, jedynie
w tej części, w której są one niekorzystne dla oskarżonego, a także odmówienie
wiary i mocy dowodowej wyjaśnieniom oskarżonego;
c) art. 424 § 2 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. polegającą na sporządzeniu
uzasadnienia orzeczenia w sposób tendencyjny poprzez wskazanie i szczegółową
analizę jedynie dowodów przemawiających za winą oskarżonego, z pominięciem
analizy i oceny innych dowodów, a także nie wyjaśnieniu w uzasadnieniu wyroku
podstawy prawnej orzeczenia;
III. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że oskarżony swoim
zachowaniem wyczerpał znamiona czynu z art. 18 § k.k. w zw. z art. 271 § 1 k.k. i
art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. „w sytuacji,
gdy z przypisanego czynu nie wynika, że działał on w celu osiągnięcia korzyści
majątkowej, a ponadto jako dyrektor przedsiębiorstwa spółki takiej korzyści by nie
osiągną, albowiem i z tego tytułu osiągał stałe wynagrodzenie, a wszystkie
6
rozliczenia przekazywane były na realizację inwestycji, jak również błędne
przyjęcie, że działania oskarżonego miały charakter sprawstwa wyłącznie poprzez
stwierdzenie, że działał on jako dyrektor spółki, a nadto przyjęcie, że oskarżony
przedkładał samodzielnie dokumenty w postaci faktur do inwestora, celem
wprowadzenia go w błąd co do stopnia realizacji i wartości wykonywanych robót
budowlanych i inwestycyjnych;
IV. rażącą niewspółmierność kary i środka karnego, poprzez wymierzenie kar
nieadekwatnych do stopnia społecznej szkodliwości czynów oraz winy skazanego,
rodzaju i stopnia naruszenia ciążących na nim obowiązków oraz sposobu życia
skazanego przed popełnieniem przestępstw i pominięciu zasad sędziowskiego
wymiaru kary przy orzekaniu środka karnego zakazu zajmowania stanowisk
kierowniczych w spółkach prawa handlowego.
W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie
oskarżonego od zarzucanego mu czynu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Prokurator Rejonowy w L. zaskarżył powyższy wyrok w zakresie jego pkt VIII
na niekorzyść oskarżonego i zarzucił mu błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych
za podstawę orzeczenia polegający na wyrażeniu błędnego poglądu, że dowody
ujawnione na rozprawie i ustalone na ich podstawie okoliczności nie są
wystarczające do uznania za udowodniony faktu popełnienia przez A. S.
przestępstwa z art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1
k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k., jakkolwiek dowody te i okoliczności
ocenione we wzajemnym ze sobą powiązaniu prowadzą do całkowicie odmiennego
wniosku, że oskarżony dopuścił się zarzucanego mu czynu.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie wyroku w części dotyczącej
uniewinnienia oskarżonego A. S. i przekazanie sprawy w tym zakresie do
ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w J.
Wyrokiem z dnia 23 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w P. zaskarżony wyrok
utrzymał w mocy uznając apelacje za oczywiście bezzasadne.
Od powyższego wyroku kasację złożył obrońca skazanego A. S. – adw. T.
U., zarzucając mu:
7
I. obrazę przepisów prawa materialnego mającą istotny wpływ na treść
orzeczenia, tj.:
1) art. 286 § 1 k.k., polegającą na bezzasadnym aprobowaniu przez Sąd
Okręgowy w P. orzeczenia Sądu I instancji w zakresie w jakim sąd ten uznał, że
zachowanie oskarżonego A. S. polegało na działaniu z góry powziętym zamiarem
jak też, że działanie oskarżonego zrealizowało znamiona czynu zabronionego
stypizowanego w art. 286 § 1 k.k.;
2) art. 271 § 1 k.k. i art. 273 k.k. i art. 13 § l k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. w zw. z
art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. polegającą na wadliwym uznaniu, że oskarżony
popełnił czyn zabroniony określony w zarzucie podczas, gdy jego działania
rzeczywiście nie nosiło znamion czynu zabronionego, albowiem oskarżony nigdy
nie wykorzystywał uzależnienia służbowego wobec swoich pracowników, nie miał
rzeczywiście zamiaru osiągania korzyści majątkowej dla Spółki, jak również nie
przedkładał dokumentu o którym mowa w akcie oskarżenia inwestorowi, czym
miałby wprowadzać w błąd inwestora, jak również doprowadzić go do
niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
3) art. 271 § 1 k.k., art. 273 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. polegające na
bezzasadnym zaaprobowaniu przez Sąd Okręgowy w P. orzeczenia Sądu I
instancji w zakresie w jakim sąd ten uznał, że oskarżony popełnił czyn zabroniony
określony w zarzucie podczas, gdy jego działania rzeczywiście nie nosiło znamion
czynu zabronionego, albowiem nie miał rzeczywiście zamiaru osiągania korzyści
majątkowej dla Spółki, jak również nie przedkładał dokumentu o którym mowa w
akcie oskarżenia inwestorowi, czym miałby wprowadzać w błąd inwestora, jak
również doprowadzić go do niekorzystnego rozporządzenia mieniem;
4) art. 33 § 2 k.k. polegającą na bezzasadnym zaaprobowaniu przez Sąd
Okręgowy w P. orzeczenia Sądu I instancji w zakresie ustalenia wysokości jednej
stawki dziennej kary grzywny, podczas gdy sytuacja majątkowa, osobista i
możliwości zarobkowe oskarżonego w sposób obiektywny wskazywały, że jej
wysokość jest rażąco wygórowana;
5) art. 53 § 1 i 2 k.k. polegającą na bezzasadnym zaaprobowaniu przez Sąd
Okręgowy w P. orzeczenia Sądu I instancji, przejawiającym się pominięciem przez
Sąd okoliczności dotyczących oskarżonego przy wymiarze kary;
8
II. obrazę przepisów prawa procesowego mającą istotny wpływ na zapadłe
orzeczenie, tj.:
1) art. 41 § 1 k.p.k. w zw. z art. 438 § 2 k.p.k. z uwagi na to, że przewodniczący
składu sędziowskiego rozpoznający sprawę oskarżonego A. S. przed otwarciem
przewodu sądowego w sprawie, orzekał na podstawie tożsamego materiału
dowodowego w sprawach oskarżonych ( m.in. A. G. - świadka w niniejszej sprawie)
i wydał wyroki skazujące w trybie art. 335 k.p.k. lub 387 k.p.k.;
2) art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. z uwagi na to, że przewodniczący składu sędziowskiego
rozpoznający sprawę oskarżonego A. S. przed otwarciem przewodu sądowego w
sprawie, orzekał na podstawie tożsamego materiału dowodowego w sprawach
oskarżonych ( m.in. A. G. - świadka w niniejszej sprawie) i wydał wyroki skazujące
w trybie art. 335 k.p.k. lub 387 k.p.k.;
3) art. 439 § 1 pkt 6 k.p.k. wskutek nie wyznaczenia oskarżonemu A. S. obrońcy z
urzędu i jego udziału we wszystkich czynnościach procesowych do czego
zobowiązywało pojawienie się uzasadnionych wątpliwości co do poczytalności tego
oskarżonego;
4) art. 4 k.p.k. w zw. z art.92 k.p.k., i 7 k.p.k., 2 § 2 k.p.k., 410 k.p.k.; polegającą na
nieuwzględnieniu przez sądy obu instancji wszystkich przeprowadzonych w sprawie
dowodów, które były korzystne dla oskarżonego i miały istotne znaczenie dla
wydania wyroku oraz poprzez dowolność w ocenie przeprowadzonych dowodów, a
w konsekwencji naruszenie zasady obiektywizmu i pominięcie dowodów i
okoliczności działających na korzyść oskarżonego;
5) art. 6 k.p.k. w zw. z art. 77 k.p.k., art. 117 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 439 § 1 pkt 10
k.p.k., polegającą na przeprowadzeniu przez Sąd I instancji postępowania
dowodowego z naruszeniem przepisów postępowania karnego bez udziału
drugiego z obrońców oskarżonego A. S. adw. A. B.;
6) art. 5 k.p.k. w zw. z art. 92 k.p.k. polegającą na niedostrzeżeniu przez Sąd II
instancji naruszenia przez Sąd I instancji zasady in dubio pro reo poprzez
nierozstrzygnięcie na korzyść oskarżonego wątpliwości i błędne wyciągnięcie
wniosków z materiału dowodowego, który dotknięty został licznymi brakami
niemożliwymi do uzupełnienia;
7) art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 7 k.p.k., art. 410 k.p.k. polegającą na:
9
uznaniu, że Sąd I instancji rozważył wszystkie okoliczności przemawiające
zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonego;
dokonaniu oceny zgromadzonych dowodów w sposób dowolny, sprzeczny z
zasadami prawidłowego rozumowania, co skutkowało dokonaniem błędnych
ustaleń faktycznych w sprawie;
oparciu rozstrzygnięcia na błędnych ustaleniach faktycznych dokonanych przez
Sąd I instancji bez przeprowadzenia własnej wnikliwej kontroli zgromadzonego w
sprawie materiału dowodowego;
8) art. 424 k.p.k. w zw. art. 201 k.p.k. polegającą na tym, że Sąd II instancji nie
zauważył zaniechania Sądu I instancji dokonania oceny opinii sporządzonej przez
biegłego z zakresu badania pisma ręcznego;
9) art. 79 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 193 k.p.k. i art. 201 k.p.k. polegającą na
niedostrzeżeniu przez Sąd II instancji zaniechania przez organ postępowania
przygotowawczego i sąd zbadania, czy oskarżony w czasie popełnienia czynu nie
miał ograniczonej lub wyłączonej poczytalności, albowiem z materiału dowodowego
(wyjaśnień oskarżonego) wynika, iż w roku 2011 stan jego zdrowia na tle
neurologicznym znacznie się pogorszył i był on poddany leczeniu neurologicznemu,
co także mogło mieć wpływ na jego zachowanie sprzed roku 2011 r;
10)art. 424 k.p.k. poprzez nie wskazanie przez Sąd Okręgowy w P. z jakich
przyczyn uznał orzeczenie Sądu Rejonowego w J. za zgodne z wymogami art. 424
k.p.k.;
11)art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. polegającą na nierozpoznaniu
przez Sąd II instancji wszystkich zarzutów apelacji obrońców oskarżonego od
wyroku sądu I instancji oraz nie odniesieniu się do argumentów w nich zawartych,
w szczególności dotyczących naruszenia przez Sąd Rejonowy w J. przepisów
prawa materialnego;
III. błąd w ustaleniach faktycznych poprzez wadliwe wnioskowanie przez Sąd I
instancji, a następnie Sąd II instancji, na podstawie okoliczności i ustalonego stanu
faktycznego, że opis zachowania A. S., jako Prezesa Zarządu L. Sp. z o.o.,
pozwala uznać sprawstwo oskarżonego, jak też przypisanie mu winy za zarzucane
w pkt 1,2,4,5,6,7,9, aktem oskarżenia przestępstwa podczas, gdy analiza materiału
10
dowodowego wskazuje, na brak realizacji po stronie oskarżonego znamion czynu
zabronionego.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie we wskazanym zakresie wyroku
Sądu Okręgowego w P. oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w J. i
uniewinnienie oskarżonego, ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w P.
oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego w J. i przekazanie sprawy
właściwemu sądowi do ponownego rozpoznania.
W odpowiedzi na kasację prokurator wniósł o jej oddalenie w części
dotyczącej zarzutów z art. 439 § 1 pkt. 1, 6 i 10 k.p.k., jako oczywiście
bezzasadnej. W pozostałej części wniósł o pozostawienie kasacji bez rozpoznania,
jako niedopuszczalnej z mocy ustawy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy skazanego A. S. jest bezzasadna w stopniu oczywistym.
Stosownie do dyspozycji art. 523 § 2 k.p.k. kasacja na korzyść może być
wniesiona jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo
skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej
wykonania. Wskazane ograniczenie nie dotyczy jednak kasacji wniesionej z
powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. lub w wypadku określonym w art.
521 k.p.k. (art. 523 § 4 k.p.k.).
Z uwagi zatem na fakt, że A. S. został skazany na karę pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania, kasacja wniesiona przez jego obrońcę
mogła być rozpatrywana jedynie w zakresie, w jakim podnosiła wystąpienie
uchybień, stanowiących bezwzględne przyczyny odwoławcze. Inne rozumienie
reguły z art. 523 § 2 i 4 k.p.k. powodowałoby konieczność rozpoznawania każdego
zarzutu kasacyjnego, o ile w kasacji znalazł się także, choćby oczywiście
bezzasadny, zarzut uchybienia wymienionego w art. 439 k.p.k. Prowadziłoby to do
obejścia ograniczenia z art. 523 § 2 k.p.k. i wnoszenia kasacji także w sprawach, w
których oskarżeni skazani zostali na karę pozbawienia wolności z warunkowym
zawieszeniem jej wykonania lub karę inną aniżeli kara pozbawienia wolności. Mając
powyższe na uwadze pozostałe zarzuty kasacji obrońcy oskarżonego A. S., poza
zarzutem obrazy art. 439 k.p.k., nie mogły w ogóle podlegać rozpoznaniu (por. P.
Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek: Kodeks postępowania karnego. Tom III.
11
Komentarz do artykułów 468-682, Warszawa 2007, s. 195-196; postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2010 r., IV KK 214/10, OSNwSK
2010/1/1927).
W tym kontekście należy stwierdzić, że wskazanie przez skarżącego na
wystąpienie przesłanki określonej w art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. jest oczywiście
nietrafne. Obrońca skazanego upatruje zaistnienia tej przesłanki w fakcie orzekania
przez tego samego sędziego w innym postępowaniu i wydania przezeń wyroku
skazującego, na podstawie tożsamego materiału dowodowego z materiałem
dowodowym obecnie rozpoznawanej sprawy. Podnieść należy, że zarzuty co do
możliwości braku obiektywizmu po stronie sędziego ze względu na uczestniczenie
w rozpoznaniu spraw w pośredni sposób ze sobą połączonych, mogą być składane
tylko na podstawie art. 41 k.p.k. W tym też trybie sędzia SR E. G. złożyła wniosek o
wyłączenie jej od rozpoznania sprawy oskarżonego A. S., który to wniosek nie
został jednakże uwzględniony. Do obrazy art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. dochodzi zaś
wyłącznie w sytuacji, gdy w wydaniu orzeczenia weźmie udział osoba podlegająca
wyłączeniu na podstawie art. 40 § 1 k.p.k. Pozostaje natomiast względną przyczyną
odwoławczą orzekanie z udziałem osoby podlegającej wyłączeniu na wniosek (art.
41 § 1 k.p.k) – czego świadom był skarżący formułując w kasacji zarzut tożsamy w
treści z obecnie rozpoznawanym i kwalifikując wskazane tam uchybienie, jako
naruszenie art. 41 § 1 k.p.k. w zw. z art. 438 § 2 k.p.k.
W tym stanie rzeczy, Sąd Najwyższy uznał zarzut skarżącego w zakresie
obrazy art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k. za bezzasadny w stopniu oczywistym.
Podobną ocenę odnieść należy do podnoszonej przez skarżącego obrazy
art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. wskutek niewyznaczenia oskarżonemu A. S. obrońcy z
urzędu w sytuacji istnienia uzasadnionych wątpliwości co do jego poczytalności –
błędnie w skardze kasacyjnej zakwalifikowanego jako uchybienie z art. 439 § 1 pkt
6 k.p.k. W rozpoznawanej sprawie na każdym jej etapie brak było podstaw do
kwestionowania poczytalności oskarżonego A. S. w chwili popełnienia zarzucanego
mu czynu, jak i w czasie postępowania. Przesłuchiwany podawał, że nie leczył się
psychiatrycznie, neurologicznie, ani odwykowo. Jako jedyne schorzenie wskazywał
nadciśnienie tętnicze. Także choroba nowotworowa w postaci nowotworu
złośliwego – czerniaka nie stwarzała automatycznie podstaw do powzięcia
12
wątpliwości, co do poczytalności oskarżonego A. S. Stawianie zaś Sądowi zarzutu
nie podjęcia decyzji o przeprowadzeniu badań psychiatrycznych oskarżonego, w
sytuacji, gdy nie tylko nie powziął on w zakresie poczytalności oskarżonego
uzasadnionych wątpliwości, lecz również, gdy - w świetle materiału dowodowego
zgromadzonego w toku postępowania - nie miał podstaw do ich powzięcia, uznać
należy za nieuprawnione. W efekcie niezasadny jest również, skierowany pod
adresem wyroku Sądu odwoławczego, zarzut naruszenia art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.,
skoro bowiem w kwestii oceny stanu zdrowia psychicznego oskarżonego w ogóle
nie pojawiła się uzasadniona wątpliwość, w konsekwencji nie uaktualnił się również
obowiązek obligatoryjnego udziału obrońcy w postępowaniu. Podkreślenia ponadto
wymaga, że obrona z urzędu, zgodnie z art. 81 § 1 k.p.k., ma charakter
subsydiarny, co oznacza, że ustanawia się ją wyłącznie w sytuacji, gdy "oskarżony
nie ma obrońcy z wyboru". Jak tymczasem wynika z akt sprawy oskarżony w toku
całego procesu korzystał z pomocy dwóch obrońców z wyboru.
Chybiony jest również zarzut obrazy art. 6 k.p.k. w zw. z art. 77 k.p.k., art.
117 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k. poprzez przeprowadzenie
postępowania dowodowego przed sądem I instancji bez udziału jednego z
ustanowionych obrońców adw. A. B.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że art. 439 § 1 pkt 10
k.p.k. zawęża rozumienie instytucji bezwzględnej przyczyny odwoławczej do dwóch
przypadków - sytuacji, gdy oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w
wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 80 k.p.k. lub obrońca nie
brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy (por.
postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 17 grudnia 2014 r., II KK 316/14, LEX nr
1565761; z dnia 28 marca 2006 r., IV KK 389/05, LEX nr 610950; z dnia 3 grudnia
2003 r., V KK 99/03, LEX nr 83794). W rozważanej sprawie brak zaistnienia
którejkolwiek z wymienionych okoliczności. Jak wynika z akt sprawy oskarżony A.
S., jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego, ustanowił dwóch obrońców
z wyboru – adw. T. U. i adw. A. B. Obrońcy ci każdorazowo brali udział w
rozprawach osobiście, bądź przez ustanowionych substytutów. W sytuacji, gdy
jeden z obrońców nie był obecny, wykazywano prawidłowe zawiadomienie, bądź na
poprzednim terminie rozprawy, bądź drogą pocztową. Zwrócić należy nadto uwagę,
13
że każdorazowo na rozprawie był obecny co najmniej jeden obrońca oskarżonego.
Tym samym nie znajdują oparcia w materiałach sprawy twierdzenia skarżącego, że
Sąd I instancji przeprowadził postępowanie dowodowe bez udziału jednego z
ustanowionych obrońców. Podnieść należy, że w sytuacji, gdy oskarżony korzysta z
pomocy kilku obrońców (art. 77 k.p.k.), każdy z nich winien być powiadomiony o
czynności procesowej. Jednakże w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się,
że, gdy mimo prawidłowego powiadomienia, obrońca nie bierze udziału w
czynności, a w imieniu oskarżonego występuje drugi (czy pozostali) obrońcy, to
należy uznać, że minimalne standardy obrony zostały jednak zachowane i wydane
orzeczenie nie jest dotknięte uchybieniem o cechach bezwzględnej przyczyny
odwoławczej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 października 1984 r., IV KR
174/84, OSNPG 1985, nr 4, poz. 59; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada
2013 r., II KK 154/13, OSNKW 2014/3/27), w szczególności, że możliwość taką
dopuszcza art. 117 a § 1 k.p.k. W ślad za wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 14
listopada 2013 r. uznać należy, że do konsekwencji zupełnie nieracjonalnych
prowadziłaby akceptacja poglądu o wystąpieniu bezwzględniej przesłanki
odwoławczej wówczas, gdy w "obligatoryjnej czynności" nie biorą udziału wszyscy
ustanowieni obrońcy (II KK 154/13, Prok.i Pr.-wkł. 2014/2/19).
Bezprzedmiotowe stają się tym samym rozważania w kwestii zaistnienia w
sprawie wypadku obrony obligatoryjnej, o której mowa w art. 79 § 1 pkt. 3 k.p.k., jak
zdaje się sugerować skarżący. Z punktu widzenia dyspozycji art. 439 § 1 pkt 10
k.p.k. jest bowiem zupełnie bez znaczenia czy w postępowaniu sądowym
oskarżony miał obrońcę z wyboru, czy też z urzędu. Istotne jest tylko to, czy w
wypadkach wskazanych tym przepisem obrońca brał udział w czynnościach, w
których jego udział był obowiązkowy. Nawet zatem hipotetyczne założenie, że
podstawa obligatoryjnej obrony istotnie zaistniała w rozpoznawanej sprawie, nie
może zmienić ostatecznej oceny o braku wady w ocenianym postępowaniu, skoro
co najmniej jeden obrońca oskarżonego brał udział we wszystkich jego
czynnościach.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy z mocy art. 535 § 3 k.p.k.
orzekł jak w postanowieniu.
14