Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 236/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
Protokolant Anna Pęśko
w sprawie z powództwa J. B., J. Bo., B. M. i E. Ł.
przeciwko Prokuraturze Okręgowej w […]
o odszkodowanie za nierówne traktowanie w zatrudnieniu,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 7 października 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10
kwietnia 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Powodowie, pozwem przeciwko Prokuraturze Okręgowej domagali się
zasądzenia: J. B. 12.746,14 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 28 listopada 2012
r. do dnia zapłaty; J. Bo. 14.858,59 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 28
listopada 2012 r. do dnia zapłaty; E. Ł. 9.471,21 zł wraz z ustawowymi odsetkami
od 28 listopada 2012 r., do dnia zapłaty i B. M. 18.052,96 zł wraz z ustawowymi
odsetkami od 28 listopada 2012 r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu wskazali, że są
prokuratorami pozwanej Prokuratury, którym VI stawkę awansową przyznano
dopiero po przepracowaniu pełnych 10 lat w tej jednostce, tymczasem innym
prokuratorom – A. K. i J. K. przyznano tę stawkę wcześniej. Takie zachowanie
pracodawcy spowodowało wskazane szkody w wysokości ich szeroko rozumianego
wynagrodzenia. Miało też ono charakter dyskryminacyjny, stawiający powodów w
gorszej sytuacji niż wymienionych prokuratorów A. K. i J. K.
Pozwana Prokuratura wniosła o oddalenie powództw i zasądzenie od
powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm
przepisanych, wskazując, że przy ustalaniu wynagrodzeń była związana
przepisami.
Wyrokiem z dnia 11 lipca 20013 r. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanej na
rzecz powodów żądane przez nich kwoty, a kosztami sądowymi w sprawie obciążył
Skarb Państwa.
Wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną, Sąd Okręgowy
oddalił apelację pozwanej Prokuratury i rozstrzygnął o kosztach zastępstwa
prawnego w postępowaniu odwoławczym.
Zgodnie z ustaleniami przyjętymi w podstawie zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego, wszyscy powodowie - mający 1 stycznia 2009 r., tj. w dniu, od
którego miała zastosowanie ustawa z dnia 20 marca 2009 r. o zmianie ustawy -
Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2009 Nr
56, poz. 459), powoływana dalej jako „ustawa zmieniająca”, staż ogólny powyżej 15
lat i staż stanowiskowy na stanowisku prokuratora okręgowego dłuższy niż 5 lat -
uzyskali z tym dniem, z tytułu stażu stanowiskowego na stanowisku prokuratora
okręgowego wynoszącego ponad 5 a mniej niż 10 lat, wynagrodzenie w V stawce
awansowej, a stawkę VI przyznano im dopiero po 10 latach pracy na tym
stanowisku. Stawkę VI przyznano: J. Bo. od 1 października 2011 r. (zatrudniony na
3
stanowisku prokuratora prokuratury okręgowej 1 października 2001 r.); J. B. od 1
sierpnia 2011 r. (zatrudniony na stanowisku prokuratora prokuratury okręgowej 1
sierpnia 2001 r.); E. Ł. od 1 stycznia 2011 r. (zatrudniona na stanowisku
prokuratora prokuratury okręgowej 1 stycznia 2001 r.) i B. M. od 23 kwietnia 2012 r.
(zatrudniona na stanowisku prokuratora prokuratury okręgowej 23 kwietnia 2002 r.).
Natomiast prokuratorzy A. K. i J. K. mieli 1 stycznia 2009 r. staż stanowiskowy (na
stanowisku prokuratora prokuratury okręgowej) krótszy niż 5 lat. Jednakże, ze
względu na staż ogólny dłuższy niż 15 lat, uzyskali 1 stycznia 2009 r.
wynagrodzenie w V stawce wynagrodzenia, a po 5 latach na stanowisku
Prokuratora Prokuratury Okręgowej VI stawkę. Stawkę VI A. K. uzyskała od 1
września 2010 r. (zatrudniona na stanowisku prokuratora prokuratury okręgowej 1
września 2005 r.), a J. K. od 1 marca 2010 r. (zatrudniony na stanowisku
prokuratora prokuratury okręgowej 1 marca 2005 r.). W podstawie zaskarżonego
wyroku Sądu Okręgowego przyjęto również, że w wyniku zachowania pracodawcy,
w okresie objętym żądaniami pozwów powodowie utracili wynagrodzenie w
łącznych kwotach wskazanych w pozwie.
Oddalając apelację pozwanej Prokuratury Sąd Okręgowy uznał, że katalog
przesłanek dyskryminacji z art. 113
k.p. nie ma charakteru zupełnego, wobec czego
można uznać za dyskryminujące różnicowanie obowiązków pracowniczych z uwagi
na kryterium daty zatrudnienia. Powodowie wykazali, że otrzymywali za taką samą
pracę wynagrodzenie znacznie niższe od wskazanych przez nich prokuratorów,
którzy zostali nominowani do Prokuratury Okręgowej w późniejszym czasie. Byli
zatem nierówno traktowani pod względem wynagrodzenia, przy zastosowaniu
niedozwolonego kryterium daty zatrudnienia. W ocenie Sądu Okręgowego w
przedmiotowej sprawie pozwana nie wykazała stosownie do art. 183b
§ 1 in fine
k.p., aby jej działanie nie nosiło cech dyskryminacji lub było oparte na uznanych
kryteriach oceny różnicującej. Zgodnie z art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca
1985 r. o prokuraturze (Dz.U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599 ze zm.) wynagrodzenie
zasadnicze prokuratorów zajmujących równorzędne stanowiska prokuratorskie jest
równe, a wysokość wynagrodzenia prokuratorów zajmujących równorzędne
stanowiska prokuratorskie różnicuje staż pracy lub pełnione funkcje. Dlatego,
ustalenie wynagrodzenia powodów na niższym poziomie w wyniku zastosowania
4
przepisów o charakterze wyjątkowym (art. 10 i 11 ustawy zmieniającej), wbrew
wykładni systemowej i celowościowej, nie może zostać uznane za racjonalne i
uzasadnione. Tymczasem nie narusza zasad równości tylko racjonalne i
uzasadnione zróżnicowanie (dyferencjacja) sytuacji prawnej podmiotów ze względu
na różniącą je cechę istotną. W tej sytuacji, wobec stwierdzonej dyskryminacji
powodów, Sąd Okręgowy uznał za uzasadnione zastosowanie art. 183d
k.p., który
stanowi, że osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania
w zatrudnieniu, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż
minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.
Sąd zaznaczył, że odszkodowanie przewidziane w art. 18 k.p. powinno być
skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Powinno wyrównywać uszczerbek
poniesiony przez pracownika, powinna być zachowana odpowiednia proporcja
między odszkodowaniem a naruszeniem przez pracodawcę obowiązku równego
traktowania pracowników, a także powinno działać prewencyjnie. Zdaniem Sądu
Okręgowego, Sąd pierwszej instancji nie naruszył zatem powyższych zasad
przyznając odszkodowania w wysokości różnic pomiędzy wynagrodzeniami
każdego z powodów wyliczonych hipotetycznie przez stronę pozwaną.
Strona pozwana zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w części dotyczącej
powodów: J. B., J. Bo. i B. M., wnosząc w skardze kasacyjnej o jego uchylenie w
zaskarżonej części lub o jego uchylenie w tej części i orzeczenie co do istoty
sprawy, przez uwzględnienie w całości apelacji w stosunku do powodów objętych
skargą kasacyjną i zmianę wyroku Sadu pierwszej instancji przez oddalenie
powództwa tych powodów w całości. Pozwana wniosła także o zasądzenie kosztów
postępowania kasacyjnego od powodów na jej rzecz.
Skarżąca zarzuciła naruszenie prawa materialnego, przez błędną wykładnię:
art. 112
, art. 113
, art. 183a
§ 1-4, art. 183b
§ 1 pkt 2, art. 183c
§ 1 i 2 i art. 13 k.p. w
związku z art. 11 ust. 1 i art. 10 ust. 2 i 3 ustawy zmieniającej w związku z art. 62
ust. 1eb ustawy o prokuraturze w związku z art. 7 Konstytucji oraz w związku z
art. 44 ust. 1-3 ustawy o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r., wskutek
przyjęcia, że mogło dojść do naruszenia zasady równego traktowania
(niedyskryminacji) w zatrudnieniu, w sytuacji, gdy zasady ustalania wysokości
wynagrodzeń danej grupy pracowników, w szczególności kwalifikowanie
5
poszczególnych prokuratorów do danej stawki wynagrodzenia, są określone przez
ogólnie obowiązujące przepisy prawa, a w konsekwencji, także przez niewłaściwe
zastosowanie w sprawie ze względu na niewłaściwą subsumcję pod ustalony stan
faktyczny art. 112
, art. 113
, art. 183a
§ 1-4, art. 183b
§ 1 pkt 2) i art. 183c
§ 1 i 2 i 183d
k.p. Z ostrożności - na wypadek nieuwzględnienia powyższych zarzutów - skarżąca
zarzuciła naruszenie art. 183b
§ 1 k.p., przez jego niewłaściwą wykładnię,
polegającą na przyjęciu, że zróżnicowanie wynagrodzeń pracowników powstałe na
skutek dokonanej w dobrej wierze i w racjonalny sposób interpretacji przez
pracodawcę ogólnie obowiązujących przepisów prawa, bezpośrednio ustalających
zasady ustalania tych wynagrodzeń, nie stanowi „obiektywnego powodu” w
rozumieniu tego przepisu. Niezależnie od powyższego w skardze zarzucono także
naruszenie art. 62 ust. 1eb ustawy o prokuraturze i art. 11 ust. 1 i art. 10 ust. 2 i 3
ustawy zmieniającej, przez ich błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że
pozwana miała możliwość przyznania powodom oraz prokuratorom A. K. i J. K.,
innych stawek wynagrodzenia niż to uczyniła w stosunku do każdego z nich w
stanie faktycznym ustalonym w postępowaniu przed Sądami pierwszej i drugiej
instancji.
W zakresie podstawy naruszenia przepisów postępowania skarżąca
zarzuciła mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy naruszenie art. 328 § 2 w
związku z art. 391 § 1 k.p.c., uniemożliwiające prawidłową kontrolę instancyjną
zaskarżonego orzeczenia, przez: a) niewskazanie w uzasadnieniu wyroku, jakie
konkretnie działanie lub zaniechanie pozwanej jako pracodawcy stanowiło przejaw
nierównego traktowania pracowników i w jakim momencie miało ono nastąpić
(w szczególności czy polegało ono na przyznaniu zaniżonej stawki początkowej
powodom po zmianie przepisów, czy też przyznaniu w tym momencie zbyt wysokiej
stawki prokuratorom A. K. i J. K., a może niepodwyższeniu dotychczasowej stawki
powodom w momencie przyznania wyższej stawki któremuś z ostatnio
wymienionych prokuratorów lub też niepodwyższeniu dotychczasowej stawki
powodom w momencie przyznania wyższej stawki któremukolwiek z prokuratorów
jakiejkolwiek innej Prokuratury Okręgowej w Polsce, znajdującemu się w takiej
samej, uprzywilejowanej sytuacji jak prokuratorzy A. K. i J. K.); b) niewyjaśnienie w
uzasadnieniu wyroku, w oparciu o jakie okoliczności Sąd II instancji uznał, że
6
pozwany „mógł (...) przyznać wszystkim zatrudnionym w jednostce prokuratorom
wynagrodzenie nienaruszające zasady równego traktowania”, w szczególności
niepowołanie okoliczności, na podstawie których Sąd II instancji nie tylko uznał, że
takie zachowanie byłoby zgodne z prawem, ale przede wszystkim, że takie
zachowanie powoda nie spowodowałoby naruszenia przepisów powołanych w
punkcie 1.1.a skargi; c) niewyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku, w jaki dokładnie
sposób wyliczone zostało odszkodowanie zasądzone na rzecz powodów, w
szczególności w odniesieniu do związku przyczynowego pomiędzy rzekomym
nierównym traktowaniem powodów przez pozwaną a wysokością szkody; d)
niewyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku, w jaki sposób zdaniem Sądu powinny być
prawidłowo interpretowane przepisy dotyczące ustalania wynagrodzeń
prokuratorów (w szczególności art. 11 ust. 1 i 10 ust. 2 i 3 Ustawy zmieniającej, art.
62 i następne ustawy o prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985 r.) począwszy od 1
dnia stycznia 2009 r., mimo jednoznacznego stwierdzenia (w ramach przyjęcia za
własne ustaleń i wniosków Sądu pierwszej instancji), że pozwana powinna (a więc i
mogła w zgodzie z przepisami prawa prawidłowo zinterpretować te przepisy:
W odpowiedzi na skargę powodowie wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie od
pozwanej na ich rzecz kosztów postępowania kasacyjnego według norm
przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Niesłuszny jest zarzut obrazy art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. Art.
328 § 2 k.p.c. może stanowić usprawiedliwioną podstawę kasacyjną wtedy, gdy
uzasadnienie wyroku sądu drugiej instancji nie ma wszystkich koniecznych
elementów lub gdy zawiera kardynalne braki, które uniemożliwiają kontrolę
kasacyjną. Chodzi o sytuację, gdy treść uzasadnienia orzeczenia uniemożliwia
całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania wyroku
(zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2012 r., II PK 145/11, LEX nr
1165820 i powołane tam orzecznictwo). Taka sytuacja w niniejszej sprawie nie
zachodzi. W szczególności, co do zarzutów podniesionych odnośnie do rozważanej
podstawy skargi w pkt a i b, Sąd Okręgowy wyjaśnił, że zachowanie pozwanej
7
naruszające zasadę nierównego traktowania polegało na ustaleniu wynagrodzenia
powodów, wbrew zasadzie wyrażonej w art. 62 ust. 1 ustawy o prokuraturze, na
niższym poziomie w wyniku zastosowania przepisów o charakterze wyjątkowym
(art. 10 i 11 ustawy zmieniającej). Tak też Sąd rozumie poprawną wykładnię tych
przepisów, co oznacza bezzasadność zarzutu wskazanego w pkt. d. Natomiast
podniesiony w pkt c zarzut niewyjaśnienia w uzasadnieniu wyroku, w jaki dokładnie
sposób wyliczone zostało odszkodowanie zasądzone na rzecz powodów, w
szczególności w odniesieniu do związku przyczynowego pomiędzy rzekomym
nierównym traktowaniem powodów przez pozwaną a wysokością szkody, jest
bezpodstawny, skoro ewentualne naruszenie w tym zakresie przepisów prawa
przez zaskarżony wyrok nie zostało zakwestionowane podniesieniem stosownych
zarzutów naruszenia prawa materialnego dotyczących ustalania szkody. Należy też
wziąć pod uwagę, że zarzut naruszenia przepisów postępowania może być
podstawą skargi kasacyjnej tylko wtedy, gdy wskazane przez skarżącego
uchybienie mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
Dlatego przy przytoczeniu tej podstawy kasacyjnej należy wykazać, w jaki sposób
naruszenie wskazanego przepisu postępowania mogło wpłynąć na wynik sprawy.
Tymczasem w uzasadnieniu rozpoznawanej skargi nie przeprowadzono wywodu co
do wpływu na wynik sprawy zarzucanych uchybień w sporządzeniu uzasadnienia.
Usprawiedliwiona okazała się jednak podstawa naruszenia prawa
materialnego. Na wstępie należy stwierdzić bezsporną okoliczność, że istotnie
prokuratorzy A. K. i J. K., do których porównują swoją sytuację powodowie, po
osiągnięciu 5 lat stażu na stanowiskach prokuratorów prokuratury okręgowej
uzyskali wynagrodzenie w szóstej stawce wynagrodzenia zasadniczego, podczas
gdy objęci skargą kasacyjną powodowie: J. Bo., J. B. i B. M. stawkę taką uzyskali
dopiero po 10 latach pracy na takim stanowisku. Co więcej prokurator A. K. miała
staż ogólny krótszy niż wszyscy wymienieni powodowie. Oznacza to, że
powodowie, przez pewien okres (mniej więcej rok), uzyskiwali niższe
wynagrodzenie od prokuratorów porównywanych mających krótszy stanowiskowy
staż pracy w prokuraturze okręgowej. Jak wskazano wyżej, w ocenie Sądu
Okręgowego, opisana sytuacja świadczy o dyskryminacji powodów ze względu na
kryterium daty zatrudnienia. Zdaniem Sądu, działanie pozwanej w zakresie
8
przyznawania stawek wynagrodzenia jest zgodne z literalnym brzmieniem
przepisów, lecz narusza zasady wykładni systemowej i celowościowej,
z uwzględnieniem art. 32 Konstytucji, która powinna prowadzić do wniosku, że
prokuratorzy z dłuższym stażem pracy na stanowisku prokuratora prokuratury
okręgowej nie mogą mieć niższego wynagrodzenia niż prokuratorzy tej prokuratury
z krótszym stażem stanowiskowym. Strona skarżąca twierdzi, że nie może być
mowy o dyskryminacji, skoro zaszeregowała prokuratorów do odpowiednich stawek
stosując się ściśle do wskazań wynikających z przepisów prawa. Należy wskazać,
że twierdzenie to pozostaje w zgodzie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, który w
uzasadnieniu wyroku z 27 marca 2014 r., III PK 87/13, dotyczącym wykładni takich
samych co do istoty przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju
sądów powszechnych – „p.u.s.p.” (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 1247 ze
zm.) w zbliżonych okolicznościach faktycznych, uznał, że „Zgodne z imperatywnymi
przepisami o wynagradzaniu sędziów sądów powszechnych ustalenie sędziemu
określonej stawki i wysokości wynagrodzenia zasadniczego nie oznacza ani nie
narusza zakazu dyskryminacji lub zasady równego traktowania sędziów danego
sądu, przeto bezpodstawne są roszczenia odszkodowawcze sędziego oparte na
podstawie art. 18-3d k.p. w związku z art. 5 k.p.”.
Zdaniem Sądu Najwyższego w obecnym składzie, podstawowe znaczenie
dla oceny trafności zaskarżonego wyroku ma wyjaśnienie, czy strona pozwana
prawidłowo, zgodnie z prawem, ustaliła stawki wynagrodzenia wskazanych wyżej
grup prokuratorów. Kwestię tę regulują przepisy dwóch ustaw. Pierwszą jest ustawa
zmieniająca, drugą ustawa o prokuraturze. Ustawa zmieniająca w zakresie
dotyczącym wynagrodzeń sędziów i prokuratorów miała na celu zmianę systemu
ich wynagradzania. Przy czym w odniesieniu do sędziów chodziło o ukształtowanie
tego systemu w sposób, który pełniej niż poprzednio będzie realizował wzorzec
określony w art. 178 ust. 2 Konstytucji RP. Zmiany dotyczące prokuratorów są
natomiast pochodną tych zmian, bowiem utrzymano zasadę porównywalności
wynagrodzeń sędziów i prokuratorów analogicznych szczebli. Realizacja tego celu,
w istotnym w nin. sprawie zakresie, nastąpiła, po pierwsze, przez ustalenie nowego
systemu awansu płacowego, co w odniesieniu do prokuratorów nastąpiło przez
zmianę art. 62 ustawy o prokuraturze (dla sędziów analogiczna zmiana art. 91a
9
p.u.s.p.). Natomiast samo wprowadzenie tej zmiany, tj. przejście z poprzedniego
systemu do systemu nowego, nastąpiło (w odniesieniu do prokuratorów) w art. 11 w
związku z art. 10 ust. 2-5 ustawy zmieniającej). Przepisy te, w odróżnieniu od art.
62 ustawy o prokuraturze, miały charakter „jednorazowy” w tym sensie, że ich
celem było przyporządkowania poszczególnych prokuratorów do konkretnych
stawek wynagrodzenia zasadniczego na dzień 1 stycznia 2009 r. (z wyjątkiem
unormowania zawartego w art. 10 ust. 5). Analogiczny cel w stosunku do sędziów
zrealizował art. 10 ustawy zmieniającej. Art. 11 ustawy zmieniającej nie określa
natomiast sposobu awansu płacowego prokuratorów po tej dacie. Tę kwestię
reguluje już art. 62 ustawy o prokuraturze. Z powyższego wynika, że ocena
zgodności z prawem zaszeregowania powodów musi uwzględniać dwa momenty
czasowe, pierwszym jest 1 stycznia 2009 r. – data początkowego zaszeregowania
według nowego systemu. Drugim – data zaszeregowania do kolejnej stawki.
Sposób początkowego zaszeregowania prokuratorów określa, jak już wskazano,
art. 11 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 2-5 ustawy zmieniającej. W świetle tych
przepisów (czytanych w zakresie istotnym dla sytuacji powodów): z dniem 1
stycznia 2009 r. wynagrodzenia zasadnicze prokuratorów prokuratur okręgowych
określa się w stawkach od czwartej do siódmej (Art. 11 ust. 1). Stawkę
wynagrodzenia zasadniczego prokuratora ustala się uwzględniając jego staż pracy
na stanowisku zajmowanym 1 stycznia 2009 r., a jeżeli jest to korzystniejsze - staż
pracy prokuratora na wszystkich dotychczas zajmowanych stanowiskach
sędziowskich lub prokuratorskich (ogólny staż pracy); uwzględnienie ogólnego
stażu pracy nie może jednak stanowić podstawy ustalenia wynagrodzenia
zasadniczego prokuratora prokuratury okręgowej w stawce szóstej i siódmej. Staż
pracy na zajmowanym stanowisku oraz ogólny staż pracy, niezbędny do uzyskania
poszczególnych stawek wynagrodzenia zasadniczego, określa tabela, stanowiąca
załącznik nr 3 do niniejszej ustawy (art. 10 ust. 2 w związku z art. 11 ust 1 ustawy
zmieniającej). Zgodnie z załącznikiem nr 3 do ustawy zmieniającej, prokurator
prokuratury okręgowej mający na tym stanowisku: (-) staż do 5 lat lub staż ogólny
do 15 lat ma prawo do czwartej stawki; (-) staż powyżej 5 do 10 lat lub staż ogólny
powyżej 15 lat, ma prawo do piątej stawki; (-) staż powyżej 10 do 15 lat, prawo do
szóstej stawki (stażu ogólnego nie uwzględnia się); (-) staż powyżej 15 lat, prawo
10
do siódmej stawki, (stażu ogólnego nie uwzględnia się).
W świetle powyższych przepisów powodowie zostali 1 stycznia 2009 r.
prawidłowo zaszeregowani do 5 stawki wynagrodzenia podstawowego. Wszyscy
mieścili się bowiem w przedziale stażu na stanowisku prokuratora prokuratury
okręgowej powyżej 5 i poniżej 10 lat (J. Bo. zajmował to stanowisko od 1
października 2001 r., J. B. od 1 sierpnia 2001 r., a B. M. od 23 kwietnia 2002 r.). W
ich wypadku nie było potrzeby odwoływania się do stażu ogólnego. Również
prawidłowo zostali zaszeregowani do piątej stawki prokuratorzy porównywani. A. K.
miała 1 stycznia 2009 r. staż na stanowisku prokuratora prokuratury okręgowej
krótszy niż 5 lat (stanowisko to objęła 1 września 2005 r.), lecz jej staż ogólny
wynosił w tym dniu 16 lat i 15 dni. Jej prawo do takiego zaszeregowania wynikało
więc ze stażu ogólnego, zgodnie z art. 10 ust. 2 w związku z art. 11 ust 1 ustawy
zmieniającej. J. K. miał 1 stycznia 2009 r. staż na stanowisku prokuratora
prokuratury okręgowej krótszy niż 5 lat (stanowisko to objął 1 marca 2005 r.), lecz
jego staż ogólny wynosił w tym dniu 23 lata i 6 miesięcy. Jego prawo do takiego
zaszeregowania wynikało wiec ze stażu ogólnego, zgodnie z art. 10 ust. 2 w
związku z art. 11 ust 1 ustawy zmieniającej. Sposób zaszeregowania do kolejnych
stawek wynagrodzenia zasadniczego prokuratorów określa, jak już wskazano,
art. 62 ustawy o prokuraturze. W świetle tego unormowania (czytanego w zakresie
istotnym dla sytuacji powodów): wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów
zajmujących równorzędne stanowiska prokuratorskie jest równe; wysokość
wynagrodzenia prokuratorów zajmujących równorzędne stanowiska prokuratorskie
różnicuje staż pracy lub pełnione funkcje. Wynagrodzenie zasadnicze prokuratorów
jest równe wynagrodzeniu zasadniczemu sędziów w takich samych jednostkach
organizacyjnych sądów powszechnych (art. 62 ust. 1). Wynagrodzenie zasadnicze
prokuratora określa się w stawce bezpośrednio wyższej po upływie kolejnych pięciu
lat pracy na danym stanowisku prokuratorskim (art. 62 ust. 1eb). Zgodnie z
powołanymi przepisami, powodowie zostali prawidłowo zaszeregowani do 6 stawki
wynagrodzenia podstawowego. J. Bo. uzyskał tę stawkę, zgodnie z art. 62 ust. 1eb,
1 października 2011 r., a więc po upływie kolejnych 5 lat pracy na stanowisku
prokuratora prokuratury okręgowej. J. B. uzyskał tę stawkę, zgodnie z art. 62 ust.
1eb, 1 sierpnia 2011 r., a wiec po upływie kolejnych 5 lat pracy na stanowisku
11
prokuratora prokuratury okręgowej. B. M. uzyskała tę stawkę, zgodnie z art. 62 ust.
1eb, 23 kwietnia 2012 r., a więc po upływie kolejnych 5 lat pracy na stanowisku
prokuratora prokuratury okręgowej.
Natomiast niezgodnie z powołanymi przepisami (za wcześnie) zostali
zaszeregowani do stawki 6 prokuratorzy porównywani. A. K. uzyskała awans do tej
stawki 1 września 2010 r. Tymczasem, zgodnie z art. 62 ust. 1 eb ustawy o
prokuraturze, kolejną stawkę mogła uzyskać dopiero 1 września 2015 r.
(zatrudniona na stanowisku prokuratora prokuratury okręgowej została 1 września
2005 r.), a więc po upływie kolejnych 5 lat (po pierwszych 5 latach) pracy na
stanowisku prokuratora prokuratury okręgowej. J. K. uzyskał awans do tej stawki 1
marca 2010 r. Tymczasem, zgodnie z art. 62 ust. 1 eb ustawy o prokuraturze,
kolejną stawkę mógł uzyskać dopiero 1 marca 2015 r. (zatrudniony na stanowisku
prokuratora prokuratury okręgowej został 1 marca 2005 r.), a więc po upływie
kolejnych 5 lat (po pierwszych 5 latach) pracy na stanowisku prokuratora
prokuratury okręgowej. Pozwana Prokuratura Okręgowa błędnie zatem uznała, że
skoro 1 września 2009 r. prokuratorzy porównywani uzyskali 5 stawkę, to z
upływem 5 lat pracy na stanowisku prokuratora prokuratury okręgowej mieli prawo
do stawki 6. Pozwana nie wzięła pod uwagę tego, że nie było to kolejne 5 lat pracy
na tym stanowisku, jak tego wymaga art. 62 ust. 1 eb ustawy o prokuraturze, ani
tego, że wcześniejsze przyznanie im stawki piątej było tylko jednorazowym
uhonorowaniem ich długoletniego stażu ogólnego. Podobnie błędne założenie
przyjął Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.
Należy zatem stwierdzić, że wynagrodzenie zasadnicze prokuratora określa
się w stawce bezpośrednio wyższej po upływie kolejnych 5 lat nienagannej pracy
na danym stanowisku prokuratorskim (art. 62 ust. 1eb ustawy o prokuraturze).
Z tego względu, wcześniejsze uzyskanie wyższej stawki wynagrodzenia
zasadniczego na podstawie przejściowych przepisów art. 11 ust. 1 i 10 ust. 2 i 3
ustawy zmieniającej nie upoważnia pracodawcy służbowego do przyznania kolejnej
stawki po upływie 5 lat od objęcia tego stanowiska a przed upływem kolejnych 5 lat
pracy na tym stanowisku. Rozważane przepisy normujące wynagrodzenie
prokuratorów i sędziów mają charakter ściśle bezwzględnie obowiązujący. Z tego
względu pracodawca służbowy nie może przyznać prokuratorowi lub sędziemu
12
korzystniejszych warunków wynagradzania niż wynikające z przepisów. Zasada
swobody korzystniejszego niż przepisy prawa pracy unormowania warunków
umowy o pracę (stosunku pracy) (art. 3531
k.c. w związku z art. 300 k.p. i w
związku z art. 18 § 1 i 2 k.p.) nie ma bowiem w tym wypadku zastosowania
(podobnie cyt. wyżej wyrok Sądu Najwyższego z 27 marca 2014 r., III PK 87/13).
Taki charakter rozważanych przepisów, po nowelizacji z 2009 r., jest uzasadniony
naczelnym celem tych przepisów, którym jest uniezależnienie wysokości
wynagrodzenia sędziego lub prokuratora od czyjejkolwiek arbitralnej decyzji.
W szczególności, uzyskanie wyższej stawki wynagrodzenia zasadniczego w tym
samym sądzie lub jednostce prokuratury jest automatyczne w tym znaczeniu, że jej
przyznanie nie zależy od decyzji jakiegokolwiek organu (np. prezesa właściwego
sądu, prokuratora okręgowego, Ministra Sprawiedliwości). Wynagrodzenie
zasadnicze sędziego lub prokuratora określa się w stawce bezpośrednio wyższej
po upływie kolejnych pięciu lat nienagannej pracy na danym stanowisku
sędziowskim lub prokuratorskim (art. 91a § 3 p.u.s.p.; art. 62 ust. 1 eb ustawy o
prokuraturze). Nie ma natomiast możliwości przyspieszenia uzyskania wyższej
stawki wynagrodzenia zasadniczego, przez skrócenie okresu pięciu lat, o których
stanowią te przepisy, poza awansem do wyższego sądu (art. 91a § 1 p.u.s.p.) lub
wyższej jednostki prokuratury (art. 62 ust. 1 ba ustawy o prokuraturze)
(por. K. Gonera, Komentarz do art. 91(a) ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych [w:] A. Górski (red.) Prawo o ustroju sądów powszechnych.
Komentarz, Lex 2013). W rezultacie, przyznanie wyższej stawki przed wynikającym
z przepisów terminem jest niedopuszczalne, jako sprzeczne z bezwzględnie
obowiązującymi przepisami prawa. Oznacza to w szczególności, że jak już
wskazano, powodowie uzyskali przysługujące im stawki wynagrodzenia, a strona
pozwana nie mogła im przyznać stawek wyższych. Z tych względów trafny okazał
się kasacyjny zarzut naruszenia przez zaskarżony wyrok art. 62 ust. 1eb ustawy o
prokuraturze i art. 11 ust. 1 i art. 10 ust. 2 i 3 ustawy zmieniającej, przez ich błędną
wykładnię, polegającą na przyjęciu, że pozwana miała możliwość przyznania
powodom innych stawek wynagrodzenia niż to uczyniła w stosunku do każdego z
nich w stanie faktycznym ustalonym w postępowaniu przed Sądami pierwszej i
drugiej instancji. Taki stan rzeczy nie oznaczał dyskryminacji powodów.
13
Dyskryminacją jest bowiem nieusprawiedliwione obiektywnymi powodami gorsze
traktowanie pracownika ze względu na niezwiązane z wykonywaną pracą cechy lub
właściwości dotyczące go osobiście i istotne ze społecznego punktu widzenia, np.
wymienione w art. 183a
§ 1 k.p., bądź ze względu na zatrudnienie na czas określony
lub nieokreślony albo w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy (zob. wyrok
Sądu Najwyższego z 2 października 2012 r., II PK 82/12, OSNP 2013 nr 17-18,
poz. 202). Taka sytuacja w okolicznościach sprawy nie miała miejsca.
W szczególności, wbrew przekonaniu Sądu Okręgowego, data zatrudnienia nie ma
cech tak zdefiniowanego powodu (kryterium) dyskryminacji. Z tego względu trafnie
zarzucono w skardze kasacyjnej naruszenie art. 113
, art. 183a
§ 1 i 2, art. 183b
§ 1
pkt 2 i art. 183d
k.p.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego na podstawie art. 108
§ 2 w związku z 39821
k.p.c.