Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 19/15
POSTANOWIENIE
Dnia 28 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa D. Spółki z o.o. w Ł.
przeciwko Ł. K.
o karę umowną z tytułu naruszenia zakazu konkurencji
oraz z powództwa wzajemnego Ł. K.
przeciwko D. Spółce z o.o. w Ł.
o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 28 października 2015 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego Ł. K. - powoda wzajemnego od wyroku Sądu
Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł.
z dnia 2 października 2014 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania i
zasądza od skarżącego na rzecz D. Spółki z o.o. w Ł. kwotę 900
(dziewięćset) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 2 października 2014 r., w sprawie o karę umowną z tytułu
naruszenia zakazu konkurencji, Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Ł. (w zakresie powództwa głównego) zmienił wyrok Sądu
Rejonowego w K. z dnia 28 kwietnia 2014 r., oddalający powództwo o zasądzenie
kary umownej za naruszenie zakazu konkurencji w ten sposób, że zasądził od
2
pozwanego Ł. K. na rzecz powoda – D. Sp. z o.o. w Ł. kwotę 50.000 zł tytułem
żądanej kary, z należnymi odsetkami od dnia 26 lipca 2012 r. do dnia zapłaty oraz
zasądził zwrot kosztów procesu w kwocie 4.900 zł i kwotę 2.130 zł tytułem zwrotu
kosztów procesu za drugą instancję.
W skardze kasacyjnej dotyczącej powództwa głównego pozwany zarzucił
naruszenie prawa materialnego:
1. art. 1012
§ 1 k.p., przez dokonanie jego błędnej wykładni i przyjęcie, że dla
oceny przesłanki uzasadniającej zawarcie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu
stosunku pracy w postaci „dostępu pracownika do szczególnie ważnych informacji,
których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę” wystarczy, aby
informacje te były istotne wyłącznie z subiektywnego punktu widzenia pracodawcy,
podczas gdy wykładnia literalna przepisu, w szczególności zakaz wykładni per non
est, wskazują na konieczność badania przesłanki dopuszczalności zawarcia wyżej
wymienionej umowy w sposób obiektywny, przez co istnienie „dostępu pracownika
do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić
pracodawcę na szkodę” powinno podlegać ocenie zobiektywizowanej;
2. art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. w związku z art. 1012
§ 1 k.p.,
przez ich niezastosowanie ze względu na obiektywny brak dostępu pracownika, z
którym zawierana jest umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, do
szczególnie ważnych informacji, które mogłyby narazić pracodawcę na szkodę, co
skutkuje nieważnością umowy o zakazie konkurencji ex lege, gdyż umowa taka
jako sprzeczna z przepisem prawa - art. 1012
§ 1 k.p., jest nieważna;
3. art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p. w związku z art. 1012
§ 1 k.p.,
przez brak ich zastosowania, w sytuacji gdy obiektywny brak dostępu pracownika, z
którym zawierana jest umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, do
szczególnie ważnych informacji, które mogłyby narazić pracodawcę na szkodę,
skutkuje nieważnością umowy o zakazie konkurencji ex lege, gdyż umowa taka
jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego jest nieważna;
4. art. 8 k.p. w związku z art. 1012
§ 1 k.p., przez brak ich zastosowania, w
sytuacji gdy subiektywna ocena, wyłącznie z punktu widzenia pracodawcy, w
zakresie dostępu pracownika, z którym zawierana jest umowa o zakazie
konkurencji po ustaniu stosunku pracy, do szczególnie ważnych informacji,
3
które mogłyby narazić pracodawcę na szkodę i w konsekwencji domaganie się
zapłaty przez pracownika kary umownej za naruszenie zakazu konkurencji w
sytuacji obiektywnego braku posiadania przez pracownika szczególnie ważnych
informacji, które mogłyby narazić pracodawcę na szkodę, powinno zostać
zakwalifikowane jako nadużycie prawa podmiotowego pracodawcy, które jest
sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa oraz zasadami
współżycia społecznego, takie działanie uprawnionego pracodawcy nie powinno
być uważane za wykonywanie prawa i nie powinno korzystać z ochrony;
5. art. 65 ust. 1 Konstytucji RP w związku z art. 1012
§ 1 k.p., poprzez brak
jego zastosowania i w konsekwencji ograniczenie pracownikowi wolności wyboru i
wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy, w sytuacji gdy nie było
obiektywnych podstaw do zawarcia z pracownikiem umowy o zakazie konkurencji
po ustaniu stosunku pracy, gdyż nie wystąpił obiektywnie oceniony brak dostępu
pracownika, z którym zawierana była umowa o zakazie konkurencji po ustaniu
stosunku pracy, do szczególnie ważnych informacji, które mogłyby narazić
pracodawcę na szkodę;
6. art. 32 Konstytucji RP w związku z art. 1012
§ 1 k.p., poprzez brak jego
zastosowania i w konsekwencji naruszenie zasady równości wszystkich obywateli
wobec prawa, poprzez udzielenie szerszej ochrony prawnej pracodawcy, który w
relacjach pracodawca-pracownik jest stroną dominującą, przejawiający się w
ocenie podstaw do zawarcia z pracownikiem umowy zakazie konkurencji po ustaniu
stosunku pracy, wyłącznie z subiektywnego punktu widzenia pracodawcy, podczas
gdy dla zapewnienia równowagi stron stosunku zobowiązaniowego, konieczne jest
poddanie przesłanki istnienia dostępu pracownika do szczególnie ważnych
informacji, które mogłyby narazić pracodawcę na szkodę, ocenie obiektywnej.
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do jej rozpoznania skarżący uzasadnił
treścią art. 3989
§ 1 ust. 1 i 2 k.p.c. - wskazując, że:
1. w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, „czy ocena przesłanki
uzasadniającej zawarcie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy,
w postaci istnienia dostępu pracownika do szczególnie ważnych informacji, których
ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, powinna być dokonywana w
4
oparciu o kryteria obiektywne, czy wystarczy ocena istnienia owego dostępu
wyłącznie z subiektywnego punktu widzenia pracodawcy”;
2. ponadto istnieje potrzeba wykładni przepisu prawa, art. 1012
§ 1 k.p., który
budzi poważne wątpliwości oraz w ograniczonym zakresie wywołuje rozbieżności w
orzecznictwie sądów, „przy czym dominująca wykładnia wyżej wymienionego
przepisu jest ewidentnie wadliwa, stąd zachodzą okoliczności wymagające
ponownego rozważenia problemu i zmianę wyrażonego wcześniej w judykaturze
poglądu”.
W odpowiedzi na skargę strona powodowa wniosła o jej oddalenie oraz
zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego
za postępowanie kasacyjne według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest środkiem zaskarżenia o charakterze szczególnym, co
potwierdza treść art. 3981
§ 1 i § 2 k.p.c., utrwalona judykatura oraz dominująca i
reprezentatywna doktryna. Zgodnie z art. 3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje
skargę kasacyjną do rozpoznania, gdy w sprawie występuje istotne zagadnienie
prawne, istnieje potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne
wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, a ponadto, gdy
zachodzi nieważność postępowania lub gdy skarga kasacyjna jest oczywiście
uzasadniona. Przytoczone przesłanki ustawowe stanowią obligatoryjne i
konstrukcyjne wymaganie podlegające ocenie we wstępnym stadium postępowania
kasacyjnego (tzw. przedsądzie). W tym konstrukcyjnym zakresie w skardze nie
wykazano żadnej z przesłanek wymienionych w art. 3989
§ 1 k.p.c. Należy
przypomnieć, że zagadnienie prawne jest to zagadnienie, które wiąże się z
określonym przepisem prawa materialnego lub procesowego lub uregulowaniem
prawnym, których wyjaśnienie ma nie tylko znaczenie dla rozstrzygnięcia
przedmiotowej sprawy, ale także dla rozstrzygnięcia innych podobnych spraw.
Wskazanie zagadnienia prawnego uzasadniającego wniosek o rozpoznanie skargi
kasacyjnej powinno nastąpić przez określenie przepisów prawa, w związku z
którymi zostało sformułowane i wskazaniu argumentów, które prowadzą do
5
rozbieżnych ocen. Sformułowanie istotnego zagadnienia prawnego w rozumieniu
art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. powinno przybrać postać porównywalną z formułowaniem
zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości, o którym stanowi na
przykład art. 390 § 1 k.p.c. Chodzi więc o przedstawienie wyraźnych wątpliwości co
do określonego przepisu (normy) lub zespołu przepisów (norm), albo szerzej i
bardziej ogólnie – wątpliwości co do pewnego uregulowania prawnego (instytucji
prawnej). Sformułowane zagadnienie winno odwoływać się w sposób generalny i
abstrakcyjny do treści przepisu, który nie podlega jednoznacznej wykładni,
a którego wyjaśnienie przez Sąd Najwyższy przyczyni się do rozwoju jurysprudencji
i prawa pozytywnego. Rolą Sądu Najwyższego, jako najwyższego organu
sądowego w Rzeczypospolitej Polskiej, nie jest działanie w interesie
indywidualnym, lecz powszechnym, poprzez ochronę obowiązującego porządku
prawnego przed dowolnością orzekania i ujednolicanie praktyki stosowania prawa
pozytywnego (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 4 lutego 2000 r., II CZ
178/99, OSNC 2000 nr 7-8, poz. 147, z dnia 16 kwietnia 2008 r., I CZ 11/08, LEX nr
393883). Także przesłanka potrzeby dokonania wykładni przepisów prawnych
budzących poważne wątpliwości lub wywołujących rozbieżności w orzecznictwie
sądów nie została należycie uzasadniona. Zgodnie z ustalonym orzecznictwem
Sądu Najwyższego potrzeba wykładni przepisu budzącego poważne wątpliwości
lub wywołującego rozbieżności w orzecznictwie sądów (art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c.)
zachodzi wtedy, kiedy jego niejednolita wykładnia wywołuje wyraźnie wskazane
przez skarżącego rozbieżności w orzecznictwie bądź, kiedy przepis ten nie
doczekał się wykładni w kierunku wskazywanym przez skarżącego
(por. postawienia Sądu Najwyższego: z dnia 13 czerwca 2008 r., III CSK 104/08,
LEX nr 42436, z dnia 15 października 2002 r., II CZ 102/02, LEX nr 57231).
Wniesiona skarga kasacyjna nie spełniała tych kryteriów przyjęcia jej do
rozpoznania.
W szczególności zarzuty naruszenia prawa materialnego w istocie opierają
się na błędnych ustaleniach faktycznych, co nie znalazło potwierdzenia w
ustaleniach Sądu drugiej instancji, które legły u podstaw rozstrzygnięcia,
a uzasadnienie kontestowanego wyroku wyjaśniło należycie podstawę faktyczną i
prawną prawidłowego osądu sprawy. Sąd drugiej instancji ustalił, że pozwany
6
podejmując zatrudnienie w spółce konkurencyjnej, ewidentnie naruszył
postanowienia łączącej strony umowy z dnia 29 lutego 2012 r. Szczególnie ważne
dla pracodawcy informacje zostały w niej szczegółowo określone, a wynikający z
nich zakaz konkurencji nie budził wątpliwości w relacji do zakresu obowiązków
wykonywanych przez skarżącego. Także zastrzeżona w umowie kara umowna za
naruszenie zakazu konkurencji w porównaniu do potencjalnie należnego
pracownikowi odszkodowania, nie była wygórowana. W doktrynie oraz
dominującym orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że przy ocenie prawnej
„umowy o zakazie konkurencji” istotne jest to, czy pracownik podjął działalność
konkurencyjną w związku z zatrudnieniem u nowego pracodawcy, a podstawowe
kryterium weryfikacji stanowi treść umowy o zakazie konkurencji (art. 1012
§ 1 k.p.
w związku z art. 1011
§ 1 k.p. i art. 65 § 1 k.c.). Jeżeli taka umowa nie kreuje
zakazu podejmowania działalności na konkretnie wskazanym takim samym lub
podobnym stanowisku pracy (z takim samym lub podobnym zakresem
obowiązków), lecz generalny zakaz podejmowania zatrudnienia na rzecz innych
podmiotów prowadzących działalność konkurencyjną wobec działalności
pracodawcy, to należy przyjąć, że zakaz obejmuje zatrudnienie na każdym
stanowisku w podmiocie konkurencyjnym. W rozpoznanej sprawie Sąd drugiej
instancji prawidłowo wskazał, że skarżący miał dostęp do szczególnie i
„strategicznie” ważnych dla powodowego pracodawcy informacji, bez których nie
mógłby wykonywać zatrudnienia. Takie miarodajne ustalenia i jego prawidłowa
ocena prawna nie budzą kontrowersji, przeto nie było potrzeby wyjaśniania
sformułowanego w skardze zagadnienia prawnego, które rozmijało się z
kontestowanym osądem sporu ani dokonywanie wykładni tylko dlatego, że
skarżący twierdził, że dotychczasowa dominująca wykładnia jest „ewidentnie
wadliwa”.
W konsekwencji Sąd Najwyższy na podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c. odmówił
przyjęcia do rozpoznania oczywiście bezpodstawnej, ułomnej i bezzasadnej skargi
kasacyjnej, orzekając o kosztach postępowania kasacyjnego w zgodzie z art. 98
k.p.c.
eb
7