Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. kwoty 100.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia następującego po dniu wniesienia pozwu do dnia zapłaty, z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanego do nieruchomości, dla której Sąd Rejonowy w Kluczborku prowadzi księgę wieczystą nr (...). Powód wniósł również o zasądzenie od pozwanego zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu wskazano, że pozwany jest obecnie właścicielem nieruchomości, na której ustanowiona została hipoteka zabezpieczająca wierzytelność z tytułu umowy pożyczki udzielonej D. D. (1), w tym także zabezpieczająca koszty związane z dochodzeniem zwrotu pożyczki. Pożyczka ta została spłacona. Powód wyjaśnił, że dochodzoną pozwem kwotę stanowi część poniesionych przez niego kosztów odzyskiwania należności w postaci wynagrodzenia prezesa zarządu za 32 godziny pracy poświęcone na negocjacje z dłużnikami, szukanie możliwości rozwiązań, opracowywanie strategii dalszych działań.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu. Pozwany wskazał, że dochodzona kwota nie stanowi kosztów postępowania związanych z dochodzenie zwrotu pożyczki, które zostały zabezpieczone hipoteką, gdyż pod tym pojęciem rozumieć należy jedynie koszty procesu w sposób zdefiniowany w artykule 98 § 1 k.p.c. Pozwany powołał się przy tym na powszechną praktykę, w której zamiennie używa się pojęć „koszty postępowania” i „koszty procesu”, w tym na znaczenie tego terminu w literaturze prawniczej. Zdaniem pozwanego powód nie udowodnił również wysokości poniesionych kosztów, tj. ani czasu pracy ani zaangażowania osoby piastującej funkcję jej prezesa w czynności związane ze zwrotem pożyczki. Podkreślił także, że ewentualne czynności podejmowane były przez prezesa zarządu powoda w ramach obowiązków wynikających z umowy o pracę. Pozwany podniósł przy tym, że w innych postępowaniach powód dochodzi zapłaty dalszych kwot tytułem kosztów związanych z dochodzeniem zwrotu pożyczki. Pozwany wskazał nadto, że nawet w przypadku przyjęcia, iż istnieje podstawa prawna dochodzenia przez powoda zwrotu kosztów, żądanie należy ocenić jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 7 listopada 2011 r. (godz. 11:17) M. K. (1) poprosił J. K. o przesłanie mu umowy pożyczki z D. w formacie W. celem naniesienia poprawek, na prośbę M. Ł..

W dniu 7 listopada 2011 r. (godz. 11:42) J. K., w nawiązaniu do rozmowy telefonicznej z M. K. (1) przesłała M. Ł. umowę pożyczki w pliku W. w celu naniesienia poprawek.

Wiadomością e-mail z dnia 8 listopada 2011 r. (godz. 13:05) skierowaną do J. K. M. Ł. przekazał projekt umowy pożyczki, w związku z przeprowadzoną w dniu poprzednim rozmową.

W dniu 9 listopada 2011 r. J. K. wraz z wiadomością e-mail przesłała M. Ł. wersję roboczą umowy. Wskazała, że zawiera ona większość zaproponowanych przez niego poprawek oraz dodatkowo porozumienie zawarte przez K. i FF dnia 4.11.2011 r. dotyczące sposobu spłaty z prośbą o ewentualne uwagi.

Dowód: korespondencja mailowa k. 118-120.

W dniu 10 listopada 2011 r. powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w L. (pożyczkodawca) zawarł z D. D. (1) (pożyczkobiorcą) i W. F. (1) (poręczycielem) umowę pożyczki wraz z poręczeniem oraz zobowiązaniem do ustanowienia dalszych zabezpieczeń, na podstawie której udzielił D. D. (1) pożyczki w kwocie 4.000.000 zł z przeznaczeniem na spłatę zobowiązania wobec wierzycieli (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (§ 3 ust. 1 umowy). W § 4 ust. 2 strony umowy ustaliły stawkę oprocentowania za udzieloną pożyczkę w wysokości 5% w skali rocznej.

W myśl § 6 ust. 1 pożyczkobiorca zobowiązał się, że w celu zabezpieczenia spłaty pożyczki, odsetek oraz ewentualnych kosztów postępowania związanych z dochodzeniem zwrotu pożyczki, na nieruchomości zabudowanej stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 15,3279 ha położonej we wsi S. gm. W., opisanej w księdze wieczystej nr (...), ustanowić na rzecz pożyczkodawcy niezwłocznie po zawarciu umowy hipotekę do kwoty 1.150.000 Euro. W § 6 ust. 2 umowy napisano, że hipoteka umowna, o której mowa w ust. 1 zabezpieczać będzie wierzytelności z tytułu umowy pożyczki przysługującej wierzycielowi opisanej w powyższych postanowieniach - wierzytelność objęta zabezpieczeniem to kwota pożyczki w wysokości 4.000.000 zł, odsetki za nieterminową spłatę oraz koszty ewentualnego dochodzenia zwrotu pożyczki.

Dowód: umowa pożyczki z 10.11.2011 r. k. 9-18; zeznania świadków D. Ż. (1) k. 104-105, od 00:09:53 do 00:24:00, W. F. (1) k. 106-107, od 00:27:28 do 00:49:46, D. D. (1) k. 108-109, od 00:52:12 do 01:04:39, H. N. k. 159-161, od 00:05:00 do 00:46:58; zeznania prezesa zarządu powoda J. (...)n A. k. 161-163, od 00:50:00 do 01:17:38.

Umowa pożyczki z 10 listopada 2011 r. była pochodną zawartej wcześniej w tym samym roku umowy ramowej, którą współtworzył D. Ż. (1) świadczący jako firma zewnętrzna usługi managementu dla powoda. Umowa ramowa zakładała, że będzie pożyczka dla D. D., której zabezpieczeniem będzie hipoteka na nieruchomości w S..

Dowód: zeznania świadków D. Ż. (1) k. 104-105, od 00:09:53 do 00:24:00.

W negocjowaniu warunków umowy pożyczki z dnia 10 listopada 2011 r., brał udział, zaprzyjaźniony z D. D., W. F. (1), który został poręczycielem. W. F. pomagał D. D. w załatwianiu spraw finansowych, mając większą wiedzę na ten temat z racji wcześniejszego prowadzenia spółek. D. D. zajmował się sprawami technicznymi. Rozmowy dotyczące warunków pożyczki prowadzone były między kancelarią (...). D. i W. F. i kancelarią powoda. Kontakt z prezesem zarządu powoda J. (...) A. W. F. (1) miał tylko przy podpisywaniu umowy pożyczki, a pożyczkobiorca D. D. (1) z prezesem zarządu powoda na temat umowy pożyczki nie rozmawiał. Większość rozmów dotyczących pożyczki prowadził W. F..

W trakcie tych negocjacji nie ustalano znaczenia pojęcia „koszty postępowania” użytego w § 6 umowy pożyczki. Zapis o kosztach postępowania pożyczkobiorca i poręczyciel traktowali jako standardowy, tzn. gdyby nie zwrócili pożyczki to byłyby koszty postępowania sądowego, czyli windykacji, a koszty z tym związane to koszty sądowe i komornicze. Hipoteka miała zabezpieczyć ewentualne koszty związane z windykacją, ale nie miały to być koszty wynajęcia firmy windykacyjnej.

Dowód: zeznania świadków W. F. k. 106-107, od 00:27:28 do 00:49:46, D. D. k. 108-109, od 00:52:12 do 01:04:39.

Jesienią 2014 r. pomiędzy powodem (pożyczkodawcą) a D. D. (1) (pożyczkobiorcą) i W. F. (1) (poręczycielem) spisany został Aneks/Porozumienie do umowy pożyczki z dnia 10 listopada 2011 r., którego przedmiotem było ustalenie wysokości i terminów spłat poszczególnych rat pożyczki udzielonej przez powódkę D. D. (1) wskazaną umową (§ 1 aneksu). W § 2 ust. 1 aneksu pożyczkodawca potwierdził, że tytułem spłaty należności głównej, otrzymał kwotę 200.000 zł. W § 2 ust. 2 pożyczkobiorca zobowiązał się do spłaty pozostałej kwoty pożyczki 3.800.000 zł w następujących terminach: 1.134.000 zł płatne do dnia 30.09.2014 r., 1.333.000 zł płatne do dnia 30.09.2015 r., 1.333.000 zł płatne do dnia 30.09.2016 r.

Dowód: aneks/porozumienie do umowy z dnia 10.11.2011 k. 19-20, 21-22; zeznania świadków W. F. k. 106-107, od 00:27:28 do 00:49:46, D. D. k. 108-109, od 00:52:12 do 01:04:39, H. N. k. 159-161, od 00:05:00 do 00:46:58; zeznania prezesa zarządu powoda J. (...) A. k. 161-163, od 00:50:00 do 01:17:38.

Działka gruntu o nr 356/3 i powierzchni 15,3279 ha, położona w miejscowości S. w gminie W. opisana została w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Kluczborku.

W dziale IV księgi wieczystej ujawniono hipotekę umowną w kwocie 1.150.000 euro na rzecz (...) spółki z o.o. w L. jako zabezpieczenie spłaty kwoty pożyczki, odsetek oraz ewentualnych kosztów postępowania związanych z dochodzeniem zwrotu pożyczki. Powołano się przy tym na umowę pożyczki w wykonaniu postanowień umowy ramowej i porozumienia w sprawie spłaty zobowiązań z dnia 11.08.2011 r. Wpisu dokonano na podstawie oświadczenia o ustanowieniu hipoteki złożonego w dniu 10 listopada 2011 r. przed notariuszem G. G. (Rep. A nr 6030/2011).

Wierzycielem hipotecznym w dalszym ciągu pozostaje powód. Właścicielem nieruchomości jest obecnie pozwany (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K., który kupił nieruchomość od D. D. (1).

Dowód: wydruk z księgi wieczystej nr (...) k. 42-45.

W styczniu 2015 r. prezes zarządu powoda J. (...)n A., reprezentowany przez M. K. (1), prowadził z W. F. (1) rozmowy oraz wymianę korespondencji dotyczącej udzielenia przez powódkę D. D. (1) za poręczeniem W. F. (1) pożyczki w kwocie około 9.000.000 euro. W wiadomościach mail J. (...)n A. wyraził chęć zakupu fermy norek. Ostatecznie strony nie doszły do porozumienia i umowa nie została zawarta, a farma została sprzedana przez D. D. pozwanej Spółce.

W związku z brakiem spłaty pożyczki powodowa Spółka prowadziła rozmowy z pożyczkobiorcą i poręczycielem, mające doprowadzić do rozwiązania problemu. Tematem zajmowali się m.in. zatrudnieni na rzecz powoda managerowie, jak H. N., a także prezes zarządu osobiście. J. (...)n A. rozmawiał osobiście z W. F. (1), a także z D. D. (1). Jedną z propozycji spłaty pożyczki było kupno farmy D. D. przez spółkę, w której J. (...) A. ma udziały. Kwestią zwrotu pożyczki zajmowała się też kancelaria r.pr. M. K..

Dowód: korespondencja mailowa k. 120-125, zeznania świadków W. F. k. 106-107, od 00:27:28 do 00:49:46, D. D. k. 108-109, od 00:52:12 do 01:04:39, H. N. k. 159-161, od 00:05:00 do 00:46:58; zeznania prezesa zarządu powoda J. (...) A. k. 161-163, od 00:50:00 do 01:17:38.

Pismem z dnia 19 lutego 2015 r., poprzedzonym ostatecznymi przedsądowymi wezwaniami do zapłaty z 6.02.2015 r., (...) spółka z o.o. w L. wniósł pozew do Sądu Okręgowego w Szczecinie o zasądzenie solidarnie od D. D. (1) i W. F. (1) kwoty 1.357.895,72 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia następującego po dniu wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu. W uzasadnieniu powód wskazał, że dochodzi zwrotu pożyczki udzielonej na podstawie umowy z dnia 10 listopada 2011 r. wraz ze skapitalizowanymi odsetkami. Sprawa została zarejestrowana pod sygnaturą akt I C 205/15.

W dniu 2 czerwca 2015 r. powód złożył pismo procesowe, w którym cofnął pozew z dnia 19 lutego 2015 r. w całości wnosząc o umorzenie postępowania, zwrot połowy uiszczonej opłaty oraz zasądzenie solidarnie od D. D. (1) i W. F. (1) zwrot kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazała, że dochodzone roszczenie zostało zaspokojone przez (...) spółkę z o. o. w K., która uiściła na rzecz powoda kwotę 4.025.396,72 zł tytułem spłaty pożyczki za D. D. i W. F.

Dowód: odpis pozwu wraz z załącznikami k. 23-38, potwierdzenie przelewu k. 39, cofnięcie pozwu z 2.06.2015 r. k. 40-42.

W dniu 20 maja 2015 r. prokurent samoistny N. W. (...)n A. złożył w imieniu powoda oświadczenie, że „wysokość kosztów odzyskiwania należności na podstawie „Umowy pożyczki wraz z poręczeniem oraz zobowiązaniem do ustanowienia dalszych zabezpieczeń” z dnia 19 listopada 2011 r. zmienionej aneksem/porozumieniem od wszystkich dłużników spółki, w szczególności D. D. (1) dłużnika głównego, W. F. (1) poręczyciela, a także innych dłużników rzeczowych, bowiem wierzytelność została zabezpieczona na nieruchomości dla której prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...) przez Spółkę (przez jej przedstawicieli) stanowi łączną kwotę 100.000 zł. Koszty odzyskiwania należności przez Spółkę nie obejmują kosztów windykacji, pomocy prawnej i reprezentacji w sprawie przez profesjonalnego pełnomocnika.”.

Dowód: oświadczenie z 20.05.2015 r. k. 46.

W piśmie z dnia 10 lipca 2015 r. J. S. podał kalkulację „kosztów zarządzania dla 32 godzin pracy poświęconej przez Prezesa Zarządu na sprawy związane z egzekwowaniem należności od Pana D. D. (1) wynikające z udzielonej mu pożyczki”, wskazując, że w okresie od 1 października 2014 r. do 28 lutego 2015 r. powód poniósł koszty zarządu w wysokości 578.784,54 zł, co wynika z zapisów na koncie 550 - Koszty (...) zarządu - skorygowanych o koszty podatków, ubezpieczenia, składek PFRON oraz składek na rzecz Związku (...). W podanym okresie J. (...)n A. świadczył w ramach łączącej go ze spółką umowy o pracę 185 godzin pracy. W okresie od 1 października do 31 grudnia wymiar zatrudnienia wynosił 0,3 etatu, natomiast w okresie od 1 stycznia do 28 lutego 2015 r. - 0,1 etatu. Koszt 1 godziny związanej z zarządzaniem spółką wyniósł 3.130 zł, a łączny koszt 32 godzin związanych z czynnościami podjętymi w celu egzekucji należności wyniósł 100.160 zł.

Dowód: pismo J. S. do zarządu powoda z 10.07.2015 r. k. 47.

Sąd zważył, co następuje:

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się przede wszystkim na dokumentach złożonych przez strony postępowania, których autentyczność nie była kwestionowana. Strony nie kwestionowały także faktów wynikających z tych dokumentów i znaczna część ustaleń faktycznych w istocie była niesporna Pewne kontrowersje i zdziwienia pozwanego wywołała jedynie załączona do pozwu faktura nr (...) z dnia 15.06.2015 r. wystawiona za usługę „koszty postępowań związanych z dochodzeniem zwrotu pożyczki (…)” z uwagi na brak odniesienia się do tego dokumentu w treści pozwu, ale pełnomocnik powoda wyjaśnił, że faktura ta została załączona do pozwu omyłkowo i nie stanowi dowodu potwierdzającego żądania zgłoszone w pozwie (vide pismo procesowe z 24.11.2015 r., k. 90).

Podstawą ustaleń faktycznych Sąd uczynił również zeznania świadków D. D. (1) i W. F. (1), nie znajdując podstaw do odmówienia wiarygodności tym świadkom. Przy czym zeznania D. D. nie miały dużego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż przyznał on, że w istocie w jego imieniu w rozmowach dotyczących zawarcia umowy pożyczki uczestniczył W. F. (1). Zeznania świadka F. miały zaś o tyle znaczenie, że pozwoliły ustalić sposób, w jaki strony rozumiały pojęcie kosztów postępowania ujęte w § 6 umowy pożyczki i że nie było to praktycznie kwestią negocjacji.

Jeżeli natomiast chodzi o zeznania świadków D. Ż. (1), H. N. i prezesa zarządu powoda J. (...)n A., to posłużyły one głównie do skonstruowania stanu faktycznego w zakresie samego zawarcia umowy pożyczki i czynności podejmowanych przez stronę powodową celem odzyskania pożyczonej sumy. Natomiast w zakresie istoty sporu, a więc „kosztów ewentualnego dochodzenia zwrotu pożyczki”, to obaj świadkowie, jak i prezes zarządu, wskazują, że umowa była przygotowana przez kancelarię obsługującą powoda, ale jednocześnie świadkowie zeznają, że zawsze powód dochodzi m.in. kosztów dodatkowych takich jak honoraria dla pracowników zaangażowanych w daną sprawę. Powyższe sprawia, że do wiarygodności zeznań świadków D. Ż. i H. N. należało podejść z dużą rezerwą, zwłaszcza w kontekście gloryfikowania przez nich zaangażowania w zwrot pożyczki prezesa zarządu J. (...) A., choć on sam nie potrafił nawet podać podczas przesłuchania jaką kwotę zalegał pan D.. A jest to o tyle dziwne, że ww. świadkowie i sam przedstawiciel zarządu tak akcentowali wysokość udzielonej pożyczki, czym uzasadniali właśnie osobiste zaangażowanie prezesa zarządu.

Przechodząc do oceny prawnej roszczenia objętego pozwem wskazać trzeba, że jako podstawę prawną swojego żądania powód wskazał przepis art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Jednakże w ocenie Sądu przepisy te nie znajdują zastosowania w omawianej sprawie, gdyż odnoszą się jedynie do kosztów odzyskiwania należności powstałych z transakcji handlowej, a za taką umowa pożyczki nie może być uznana. W świetle bowiem definicji zawartej w powołanej ustawie za transakcję handlową uznać należy jedynie umowę sprzedaży lub umowę o świadczenie usług. Do takiej kategorii nie należy zaś umowa pożyczki. Zatem nawet w przypadku potraktowania umowy pożyczki jako transakcji handlowej, w cytowanych przepisach mowa jest jedynie o zwrocie „uzasadnionych kosztów postępowania”. Tymczasem powód w istocie nie wykazał zasadności poniesionych kosztów.

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy istotne znaczenie ma przede wszystkim przepis art. 69 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece. Przepis ten stanowi, że hipoteka zabezpiecza mieszczące się w sumie hipoteki roszczenia o odsetki oraz o przyznane koszty postępowania, jak również inne roszczenia o świadczenia uboczne, jeżeli zostały wymienione w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki do księgi wieczystej. W literaturze podnosi się, że pojęcie kosztów postępowania zawarte w art. 69 powołanej ustawy oznacza koszty postępowania rozpoznawczego, w którym wierzyciel dochodzi od właściciela nieruchomości zaspokojenia zabezpieczonej hipoteką wierzytelności. Istotne jest także, że o kosztach w tym znaczeniu, w jakim ujęto je w art. 69, można mówić tylko i wyłącznie w przypadku przyznania ich w prawomocnym orzeczeniu. Zauważyć należy, że przepis art. 69 poza odsetkami i przyznanymi kosztami postępowania wymienia również, jako kategorię roszczeń podlegającą zabezpieczeniu hipoteką, także roszczenia o świadczenia uboczne, jednakże tylko wtedy, gdy zostały wymienione w dokumencie stanowiącym podstawę wpisu hipoteki do księgi wieczystej. Takimi świadczeniami ubocznymi mogą być koszty wezwań do zapłaty, koszty upomnień, prowizji, czy też opłat bankowych. W doktrynie zwraca się uwagę na to, że w drodze czynności prawnej nie można zabezpieczyć hipoteką roszczeń o świadczenia uboczne, innych niż odsetki i koszty postępowania, bez ich wymienienia w dokumencie, który stał się podstawą wpisu hipoteki. Przepis art. 69 ustawy o księgach wieczystych i hipotece nie jest bowiem przepisem dyspozytywnym. Ma to także znaczenie z punktu widzenia właściciela, czy też innych osób zapoznających się z treścią księgi wieczystej, gdyż powinny one mieć możliwość szczegółowego odczytania zakresu obciążenia hipotecznego. Powód w pozwie w sposób jednoznaczny wskazał, że nie domaga się od pozwanej zapłaty kosztów postępowania w sprawie prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Szczecinie, lecz dochodzi zwrotu innych kosztów, a mianowicie poniesionych przez powodowego wierzyciela kosztów odzyskiwania należności w postaci 32 godzin pracy prezesa zarządu wycenionych na 100.000 zł. Roszczenie powoda należy zatem, rozpatrywać w kategorii innych roszczeń o świadczenia uboczne, o których mowa w art. 69 ustawy o księgach wieczystych i hipotece. Podkreślenia jednak wymaga, że w księdze wieczystej dotyczącej nieruchomości położonej w S. nie określono, jakiego rodzaju należności uboczne podlegają zabezpieczeniu hipoteką. Wymieniono w niej jedynie odsetki i koszty postępowania związanego z dochodzeniem zwrotu pożyczki, a zatem nic nie pozwala na wyciągnięcie wniosku, że hipoteka zabezpiecza także inne świadczenia uboczne poza tymi dwoma wymienionymi kategoriami. Nie sprecyzowano zatem, tych innych należności ubocznych, chociażby w sposób rodzajowy. Nie wynika zatem z zapisu w księdze wieczystej, jakie to inne koszty są przedmiotem hipoteki. Już z tych zatem względów nie można było uwzględnić powództwa skierowanego przeciwko dłużnikowi rzeczowemu, który ponosi odpowiedzialność jedynie z uwagi na zabezpieczenie hipoteczne na nieruchomości.

W tej sytuacji jedynie pomocnicze znaczenie miały zeznania świadków, w szczególności W. F. (1), z których wynika, że w istocie strony nie ustaliły przed podpisaniem umowy pożyczki, co ewentualnie wchodzić miałoby w skład kosztów postępowania, o których mowa w § 6 umowy. Z zeznań świadka F. wynika, że rozumiał to jako koszty postępowania sądowego i komorniczego, co wynikało z informacji uzyskanych od swojego prawnika, który określił ten zapis jako standardowy. Z kolei świadkowie D. Ż. i H. N. oraz prezes zarządu wskazali, że W. F. i D. D. nie pytali się o co chodzi z tymi kosztami ewentualnego dochodzenia zwrotu pożyczki, co wskazuje, że strony umowy pożyczki nie rozumiały jednakowo pojęcia „koszty ewentualnego dochodzenia zwrotu pożyczki”, a pożyczkobiorca i poręczyciel wręcz spodziewali się, że ewentualnie będą to koszty postępowań sądowych czy komorniczych, jak postępowanie w sprawie I C 205/15.

Skoro brak jest podstaw do tego, by uznać, że strony umowy pożyczki z 10.11.2011 r. nadały pojęciu „kosztów ewentualnego dochodzenia zwrotu pożyczki” jakieś szczególne znaczenie i by sprecyzowały jakiekolwiek inne składowe kosztów postępowania, wykraczające poza zakres wskazany w art. 98 § 1 k.p.c., to uzasadniony jest wniosek, że należy rozumieć to pojęcie w sposób, który zrównuje pojęcie „kosztów postępowania” z „kosztami procesu”, o których mowa w art. 98 § 1 k.p.c. Trafnie strona pozwana podniosła w odpowiedzi na pozew na wielokrotnie spotykane w praktyce zamienne stosowanie obydwu pojęć, to jest „koszty procesu” i „koszty postępowania”. Zauważyć przy tym należy, że sam powód takim pojęciem „koszty postępowania” posłużył się, zarówno składając pozew w niniejszej sprawie, jak i składając pozew o zwrot pożyczki w sprawie o zapłatę 1.357.896 zł.

Niezależnie od powyższych przyczyn, które czynią powództwo niezasadnym, Sąd zauważa, że nie sposób zgodzić się z powodem, że jako koszty ewentualnego dochodzenia zwrotu pożyczki, o których mowa w § 6 umowy z 10 listopada 2011 r., można potraktować równowartość 32 godzin pracy prezesa zarządu powodowej Spółki, który był osobiście zaangażowany w odzyskanie pożyczonej D. D. kwoty.

Otóż, nie negując kontaktów bezpośrednich J. (...)n A. z dłużnikami (głównie W. F.), co wynika z zeznań świadków i samego prezesa zarządu, to już sposób ustalenia, że były to 32 godziny pozostaje niewiadomym, a z jego zeznań wynika, że swój czas poświęcał nie tylko on, ale i księgowy i ich prawnik. Po drugie, prezes zarządu zatrudniony jest na umowę o pracę, więc otrzymuje wynagrodzenie za wykonywanie swoich obowiązków, do których – co oczywiste – należy czy to osobiste, czy przez prawników bądź innych pracowników, odzyskanie pożyczonych pieniędzy. A ponieważ suma pożyczki była bardzo duża, to osobiste zaangażowanie prezesa zarządu nie powinno dziwić, ale jednocześnie też nie powinno być w dodatkowy sposób wynagradzane, zwłaszcza że powód nie wykazał, aby umowa o pracę tegoż członka zarządu zakładała jakieś dodatkowe wynagrodzenie, którym spółka byłaby obciążona. Po trzecie, nieporozumieniem jest wywodzenie przez powoda, że w związku z osobistym zaangażowaniem J. (...) A. w zwrot pożyczki przez panów D. i F. nie mógł on przez to wykonywać innych swoich obowiązków. Przecież mogło to być zlecone czy to któremuś z managerów (i zresztą faktycznie było – vide zeznania H. N.), bądź oddane kancelarii prawnej obsługującej powodową spółkę. I tutaj również trzeba zauważyć, że w istocie odzyskaniem pożyczki zajmowała się Kancelaria Radców Prawnych (...) spółka partnerska, co wprost wynika z załączonej do pozwu (według wyjaśnień pełnomocnika omyłkowo) faktury VAT nr (...) z 15.06.2015 r. na kwotę 250.532,81 zł brutto (k. 48). Po czwarte, Sąd nie dostrzega problemu i złożoności w zagadnieniu ustalenia z dłużnikiem, który nie kwestionuje zobowiązania, sposobu i terminów spłaty przeterminowanego świadczenia. I to niezależnie od wysokości długu. Natomiast w realiach tej sprawy „problem” nie sprowadzał się tylko i wyłącznie do spłaty zadłużenia, ale – jak wynika choćby z korespondencji mailowej przedłożonej przez powoda (k. 121-125) – do zawarcia kolejnej umowy pożyczki, która miałaby być spłatą tej z 10.11.2011 r., jak i sprzedaży farmy D. D. powodowi. Niemniej takie działania biznesowe prezesa zarządu nie mogą być podciągnięte pod pojęcie „kosztów ewentualnego dochodzenia zwrotu pożyczki”, za które odpowiedzialność miałby ponosić właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką, a więc pozwany w niniejszej sprawie dłużnik rzeczowy (...) spółka z o.o.

Zdaniem Sądu żądanie zapłaty 100.000 zł jako wynagrodzenia prezesa zarządu powoda za wypełnianie obowiązków pracowniczych, w świetle okoliczności faktycznych tej sprawy, jest nadto sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.) i jako takie nie podlega ochronie prawnej.

W judykaturze Sądu Najwyższego nadużycie prawa podmiotowego to zachowanie rażące, nieakceptowalne z aksjologicznego, ewentualnie teleologicznego punktu widzenia (por. wyrok SN z dnia 4 kwietnia 1997 r., II CKN 118/97, OSP 1998/1/3). Zwroty użyte w art. 5 w istocie oznaczają odesłanie do zasad słuszności, dobrej wiary w sensie obiektywnym, zasad uczciwości obowiązującej w stosunkach cywilnoprawnych i zasady lojalności wobec partnera (tak wyroki SN: z dnia 3 października 2000 r., I CKN 308/00, LEX nr 52468; z dnia 4 października 2001 r., I CKN 871/00, LEX nr 52659). Na treść zasad współżycia społecznego składają się „akceptowane i godne ochrony reguły rzetelnego postępowania w stosunkach społecznych” (wyrok SN z dnia 3 lutego 1998 r., I CKN 459/97).

Przenosząc te uwagi na realia sprawy nie sposób zaakceptować działania powoda, który nie dość, że otrzymał zwrot pożyczki i kosztów postępowania sądowego w tym celu wszczętego za pośrednictwem kancelarii prawniczej, to postanowił zażądać od dłużnika rzeczowego, a więc podmiotu, który nie miał najmniejszego wpływu na treść postanowień umowy pożyczki, kosztów w wysokości 100.000 zł, które nie dość, że nie zostały wykazane, to nadto pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami i zasadami uczciwości kupieckiej. Przytoczone powyżej okoliczności pokazują, że w istocie powodowa Spółka nie poniosła żadnych dodatkowych, oprócz tych ze sprawy I C 205/15, kosztów dochodzenia zwrotu pożyczki, a niniejsze powództwo wydaje się być retorsją wobec konkurenta z branży rolno-hodowlanej, któremu pożyczkobiorca D. D. (1) sprzedał swoją farmę, której zakupem zainteresowany był powód, a dokładnie J. van A..

Uznanie roszczenia nieusprawiedliwionym co do zasady czyniło zbędnym prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność kosztów poniesionych przez powoda w związku z zaangażowaniem prezesa zarządu w zwrot pożyczki i dlatego – na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. – Sąd pominął dowód z zeznań świadka J. S. i z opinii biegłego sądowego z zakresu ekonomiki przedsiębiorstw.

W konsekwencji Sąd oddalił powództwo i obciążył powoda, jako przegrywającego sprawę w całości, kosztami postępowania poniesionymi przez pozwanego (art. 98 § 1 i 3 k.p.c.), obejmującymi wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3.600 zł i opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.