Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 11 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA – Teresa Mróz

Sędzia SA – Irena Piotrowska

Sędzia SA – Ksenia Sobolewska – Filcek (spr.)

Protokolant: - sekr. sądowy Mariola Frąckiewicz

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2013 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa P. K.

przeciwko (...) S.A. w K.

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 29 listopada 2012 r.

sygn. akt XVII AmC 3239/12

postanawia:

I.uchylić zaskarżony wyrok i pozew odrzucić oraz zasądzić od P. K. na rzecz (...) S.A. w K. kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II. zasądzić od P. K. na rzecz (...) S.A. w K. kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 192/13

UZASADNIENIE

Powód P. K. w dniu 17 kwietnia 2012r. wniósł pozew o uznanie za niedozwolone i zakazanie wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowień wzorca umownego stosowanego przez pozwanego – (...) S.A. w K. o treści:

„Sądem właściwym dla rozpatrywania ewentualnych sporów wynikających z umowy sprzedaży lub związanych z niniejszym Regulaminem jest sąd właściwy miejscowo i rzeczowo dla siedziby Sprzedawcy."

„Odpowiedzialność Sprzedawcy w każdym przypadku ograniczona jest tylko do szkody rzeczywistej do wysokości 10000 zł. Wyłączona jest odpowiedzialność Sprzedawcy za utracone korzyści."

„Odpowiedzialność Sprzedawcy wyłączona jest także w przypadku niewywiązania się przez niego ze zobowiązań wobec Klienta (...) z powodu działania siły wyższej, w tym opóźnień w dostarczeniu produktu z winy Poczty Polskiej lub firmy kurierskiej".

W odpowiedzi na pozew pozwany – (...) S.A. w K. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 29 listopada 2012 roku Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo w całości stwierdzając, że powód nie przedstawił wiarygodnego dowodu na okoliczności opisane w pozwie.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód P. K., zaskarżając go w całości i wnosząc o jego zmianę poprzez uwzględnienie powództwa w całości, a także zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wyrok podlegał uchyleniu, a pozew należało odrzucić.

Sąd Apelacyjny zważył, iż specyfika postępowania w przedmiocie uznania postanowienia wzorca umownego za niedozwolone w oparciu o art. 479 ³⁶ i nast. k.p.c. sprawia, że w jego ramach sąd jest zobowiązany do dokonania kontroli danego postanowienia pod kątem reguł etycznego, uczciwego i lojalnego postępowania w obrocie. Kontrola taka nie może jednak sprowadzać się wyłącznie do oceny twierdzeń i zarzutów podnoszonych przez strony. Jej cel jest szerszy i wyraża nie tylko w „zaspokojeniu” interesów stron konkretnego procesu, ale także w ochronie ogółu konsumentów przed stosowaniem przez przedsiębiorców w przedstawianych im wzorcach, a w konsekwencji także w umowach zawieranych z nimi, postanowień naruszających ich prawa.

W świetle powyższych twierdzeń przedmiotowy wyrok nie może się ostać.

Zgodnie bowiem z art. 479 ⁴³ k.p.c. wyrok prawomocny uznający postanowienie wzorca umowy za niedozwolone i zakazujący jego stosowania w obrocie z konsumentami ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania tego postanowienia wzorca umowy do rejestru, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ § 2 k.p.c.

W niniejszej sprawie powód domagał się uznania za niedozwolone postanowienia wzorca umowy o treści:

„Sądem właściwym dla rozpatrywania ewentualnych sporów wynikających z umowy sprzedaży lub związanych z niniejszym Regulaminem jest sąd właściwy miejscowo i rzeczowo dla siedziby Sprzedawcy."

„Odpowiedzialność Sprzedawcy w każdym przypadku ograniczona jest tylko do szkody rzeczywistej do wysokości 10000 zł. Wyłączona jest odpowiedzialność Sprzedawcy za utracone korzyści."

„Odpowiedzialność Sprzedawcy wyłączona jest także w przypadku niewywiązania się przez niego ze zobowiązań wobec Klienta (...) z powodu działania siły wyższej, w tym opóźnień w dostarczeniu produktu z winy Poczty Polskiej lub firmy kurierskiej".

Tymczasem jeszcze przed wniesieniem pozwu w niniejszej sprawie do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wpisane zostały postanowienia o treści:

1)  „Sądem właściwym dla rozpatrywania sporów wynikających z umowy sprzedaży jest sąd właściwy dla siedziby Sklepu." ( Poz. 1734;

2)  „A. nie ponosi odpowiedzialności w stosunku do Uczestników ponad kwotę rzeczywistej szkody, ogranicza ją do dwukrotności ceny imprezy turystycznej (…)” (Poz. 181);

3)  „Sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności za szkody spowodowane niewykonaniem umowy lub nienależytym wykonaniem w przypadku działania siły wyższej (…)” (Poz 354);

oraz

„ Nie odpowiadamy za opóźnienia z winy poczty i innych przewoźników” (Poz. 2238;

przy czym powyższe klauzule są w istocie tożsame (co do swej istoty) z klauzulami będącymi przedmiotem oceny w sprawie niniejszej. Co, w ocenie Sądu Apelacyjnego, skutkowało niedopuszczalnością prowadzenia procesu w tej sprawie z uwagi na powagę rzeczy osądzonej (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.).

Sąd Apelacyjny miał też na uwadze, że stanowisko zajmowane przez Sąd Najwyższy w powyższej kwestii nie jest jednolite. W uchwale z dnia 19 grudnia 2003r. (III CZP 95/03, OSNC 2005/2/25) Sąd Najwyższy wskazał, że powaga rzeczy osądzonej wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone wyłącza – od chwili wpisania tego postanowienia do rejestru (art. 497 ⁴³ w związku z art. 365 i art. 479 ⁴⁵ par. 2 k.p.c.) – ponowne wytoczenie powództwa w tym przedmiocie, także przez osobę nie biorącą udziału w sprawie, w której wydano wyrok. Następnie jednak w uchwale z 7 października 2008r. (III CZP 80/08, OSNC 2009/9/118) Sąd Najwyższy uznał, że rozszerzona prawomocność wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone nie wyłącza możliwości wytoczenia powództwa przez tego samego lub innego powoda – w tym także przez organizację społeczną działającą na rzecz ochrony interesów konsumentów – przeciwko innemu przedsiębiorcy, niebiorącemu udziału w postępowaniu, w którym zapadł wyrok, stosującemu takie same lub podobne postanowienia wzorca, jak wpisane do rejestru, o którym mowa w art. 47945 § 2 k.p.c.

Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym sprawę niniejszą podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z 19 grudnia 2003r., pozostający w zgodzie z literalnym brzmieniem art. 47943 k.p.c. oraz z ratio legis instytucji rejestru, o którym mowa w art. 47945 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że granicami podmiotowymi powagi rzeczy osądzonej objęte są w zasadzie strony procesu, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby; w takich wypadkach dochodzi do połączenia rozszerzonej prawomocności z powagą rzeczy osądzonej. Wypadki rozszerzonej podmiotowo prawomocności materialnej należy rozpatrywać nie tylko w aspekcie mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia (art. 365 § 1), ale także w aspekcie powagi rzeczy osądzonej (art. 366). Sąd Najwyższy wskazał również, że wypadki rozszerzonej prawomocności i powagi rzeczy osądzonej można podzielić na dwie grupy; pierwszą stanowią wypadki, w których wyrok - ze względu na szczególny charakter przedmiotu osądu - skutkuje dla wszystkich i przeciw wszystkim (np. art. 435 § 1 i art. 458 § 1 k.p.c.), natomiast do drugiej grupy należą wypadki, w których wyrok skutkuje wobec osób trzecich ze względu na szczególny stosunek tych osób do jednej ze stron procesu i tylko wobec niej (np. wypadki następstwa prawnego, w tym objęte regulacją art. 192 pkt 3 k.p.c.). Tożsamość stron procesowych, jako warunek istnienia powagi rzeczy osądzonej, skutkującej w innej, późniejszej sprawie odrzuceniem pozwu (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.), zachodzi więc, zdaniem Sądu Najwyższego zarówno wtedy, gdy w obydwu sprawach uczestniczą te same strony - bez względu na rolę procesową - jak i wtedy, gdy zamiast strony wcześniejszego procesu występuje jej następca prawny lub inna osoba objęta w danym wypadku rozszerzoną prawomocnością. W dalszym ciągu Sąd Najwyższy wskazał, że przedstawiona koncepcja ujmowania rozszerzonej prawomocności materialnej w łączności z powagą rzeczy osądzonej, akceptowana przez przeważającą część doktryny, jak też znajdująca odzwierciedlenie w judykaturze Sądu Najwyższego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 1971 r., III CRN 361/71, OSPiKA 1972, nr 10, poz. 179, oraz z dnia 27 kwietnia 1999 r., III CKN 48/99, nie publ.), pozwala przyjąć, że powaga rzeczy osądzonej wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone wyłącza - od chwili wpisania tego postanowienia do rejestru (art. 479 ⁴³ w związku z art. 365 i art. 479 ⁴⁵ § 2 k.p.c.) - ponowne wytoczenie powództwa w tym przedmiocie, także przez osobę nie biorącą udziału w sprawie, w której wydano wyrok; pozew obejmujący takie powództwo podlega odrzuceniu (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.).

Sąd Najwyższy wyjaśnił również, że celem podstawowym postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone jest usunięcie postanowień wzorca uznanych za abuzywne z obrotu ze skutkiem nie tylko dla stron procesu, lecz także wobec osób trzecich (erga omnes). Oznacza to w sposób oczywisty, zdaniem Sądu Apelacyjnego, że powaga rzeczy osądzonej wynikająca z rozszerzonej mocy wiążącej, o jakiej mowa w art. 479 ⁴³ k.p.c. obejmuje również po stronie pozwanej innych przedsiębiorców, którzy posługują się wzorcem umowy zawierającym postanowienie wpisane do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK.

Z powyższych względów za niezasadne należy uznać stanowisko, że wyrok wydany w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone eliminuje niedozwolone postanowienia tylko z konkretnego wzorca, a nie w ogóle z obrotu. Wyrok sądu ochrony konkurencji i konsumentów, uznając konkretne postanowienia wzorca umowy za abuzywne, wyłącza je z wszelkich wzorców umów, niezależnie od przedsiębiorcy posługującego się tym wzorcem. Natomiast inną kwestią jest indywidualne uzgodnienie z konsumentem takiego postanowienia i wprowadzenie go do umowy. Wskazać także należy, że kwestia zmiany okoliczności sprawy (czy też innych okoliczności sprawy) nie stoi na przeszkodzie odmowie odrzucenia pozwu w przypadku, gdy uznaje się, że rozszerzona moc wiążąca wyroku SOKiK pokrywa się z zakresem powagi rzeczy osądzonej. Takie okoliczności należałoby bowiem zaliczyć do zdarzenia o charakterze causa superveniens, prowadzącego do wygaśnięcia powagi rzeczy osądzonej. Takie okoliczności jednak w sprawie niniejszej nie zachodzą.

Zważyć przy tym należy, że stosownie do art. 47945 § 3 k.p.c. rejestr postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone jest jawny. Jawność ta pozwala przedsiębiorcom formułującym własny wzorzec na zapoznanie się z postanowieniami wzorców uznanymi za niedozwolone, których stosowanie zostało zakazane, i respektowanie wyroku sądu, na podstawie którego wpis został dokonany. W przeciwnym razie stosowną interwencję powinien podjąć już Prezes UOKiK na podstawie art. 24 ustęp 2 pkt. 1 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.).

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny uznał, że w sprawie niniejszej zachodzi przeszkoda do merytorycznego rozpoznania pozwu w postaci powagi rzeczy osądzonej, co skutkowało koniecznością uchylenia zaskarżonego wyroku i odrzucenia pozwu (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.).

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 386 § 3 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł jak na wstępie oraz zważył, że uchylenie wyroku i odrzucenie pozwu oznacza, iż pozwany wygrał proces w niniejszej sprawie, co skutkowało koniecznością zasądzenia od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c., na które złożyły się: koszty zastępstwa procesowego za obie instancje (360zł i 270zł, zgodnie z § 18 ust. 2 pkt 2 i § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu).