Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 marca 2015 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Wiceprezes SA Jacek Gołaczyński (spr.)

Sędziowie: SSA Lidia Mazurkiewicz-Morgut

SSO del. Wojciech Wójcik

Protokolant: Małgorzata Kurek

po rozpoznaniu w dniu 6 marca 2015 r. we Wrocławiu na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) sp. z o.o.
w upadłości likwidacyjnej we W.

przeciwko T. M.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego we Wrocławiu

z dnia 27 czerwca 2014 r. sygn. akt I C 1866/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu w dniu 24 kwietnia 2012 roku w sprawie
o sygnaturze akt I Nc 196/12 utrzymuje w całości w mocy;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda 5.400 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

3.  nakazuje pozwanemu aby uiścił na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu 10.000 złotych tytułem opłaty od apelacji od której uiszczenia powód był zwolniony.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 czerwca 2014 r., sygn. akt I C 1866/13, Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny w pkt I uchylił w całości nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu w dniu 24 kwietnia 2012 r.
w sprawie o sygnaturze akt I Nc 196/12; w pkt II oddalił powództwo; w pkt III zasądził od strony powodowej na rzecz pozwanego kwotę 7217,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania; w pkt IV nakazał stronie powodowej, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy we Wrocławiu) kwotę 19 000,00 zł tytułem brakujących kosztów sądowych, od uiszczenia których pozwany był zwolniony.

W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z poczynionymi ustaleniami faktycznymi świadczenie pozwanego, którego spełnienia strona powodowa dochodziła w niniejszej sprawie, stanowi cenę nabycia udziałów w spółce (...) sp. z o.o. we W.. Bezsporny w sprawie był fakt zawarcia w dniu 27 maja 2009 r. przez (...) SA z pozwanym umowy sprzedaży wszystkich udziałów w spółce (...) sp. z o.o. za łączną kwotę 400 000,00 zł, a także to, że pozwany nie zapłacił umówionej ceny ani na rzecz sprzedawcy (...) SA we W., ani następcy prawnego (...) sp. z o.o. we W..
W świetle materiału dowodowego zebranego w postępowaniu Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości co do istnienia legitymacji czynnej po stronie spółki (...) sp. z o.o. we W., a w konsekwencji także syndyka masy upadłości tejże spółki. W szczególności nie zasługiwały na uwzględnienie twierdzenia pozwanego, jakoby przedmiotem umowy o przelew wierzytelności zawartej 26 listopada 2010 r. przez (...) sp. z o.o. były dwie wierzytelności w łącznej kwocie 900 000,00 zł „z tytułu zawartej 27 maja 2009 r. umowy sprzedaży udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, na mocy której (...) SA sprzedał pozwanemu 100 udziałów o wartości nominalnej 500,00 zł każdy spółki (...) sp. z o.o. (nr KRS (...))”.

W świetle zarzutów podniesionych przez pozwanego oraz zebranego materiału dowodowego Sąd uznał, że umowa sprzedaży udziałów AG Budowa
sp. z o.o. z 27 maja 2009 r. była bezskuteczna, a tym samym nie powstał obowiązek pozwanego zapłaty ceny sprzedawanych udziałów. Zgodnie z art. 182 § 1 k.s.h. zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć. Zgody udziela zarząd w formie pisemnej
(art. 182 § 3 k.s.h.). W niniejszej sprawie § 8 ust. 1 i 2 umowy spółki (...)
sp. z o.o. (poprzednio (...) sp. z o.o.) przewidywał, że zbycie udziałów wymaga zgody tej spółki, udzielanej przez zarząd spółki w formie pisemnej.
Z powyższego wynika, ze spółka wprowadziła przewidziane przez ustawodawcę ograniczenie w zbywaniu udziałów uzależniając każdorazowe przeniesienie udziałów na inny podmiot od złożenia przez organ zarządzający oświadczenia w stosownej formie. Zgoda spółki, której udziały są zbywane, jest w istocie zgodą osoby trzeciej w stosunku do stron czynności prawnej zbycia udziałów, przy czym spółka może udzielić rozważanej zgody zarówno przed, jak i po dokonaniu czynności prawnej przenoszącej udział. Zgoda wyrażona po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od jego daty (art. 63 § 1 zd. 2 k.c.).

Fakt istnienia pisemnej zgody spółki (...) sp. z o.o. na zbycie jej udziałów został przez pozwanego w niniejszej sprawie zakwestionowany, a tym samym – jako fakt sporny – wymagał udowodnienia. Ciężar jego wykazania spoczywał przy tym na stronie powodowej, która z faktu tego wywodziła skutki prawne (art. 6 k.c.). W ocenie Sądu strona powodowa nie zadośćuczyniła spoczywającemu na niej ciężarowi dowodu w powyższym zakresie. W szczególności strona powodowa nie przedłożyła żadnego dokumentu, w którym członkowie zarządu (...) sp. z o.o. skutecznie złożyliby oświadczenie w przedmiocie zgody na sprzedaż w dniu 27 maja 2009 r. udziałów spółki na rzecz pozwanego. Za takowy dokument nie może być przy tym uznany pisemny wniosek, jaki ówczesny prezes zarządu spółki M. A. złożył do sądu rejestrowego, a który to wniosek dotyczył wpisania do rejestru spółki zmiany wspólnika. Oświadczenie zawarte we wniosku nie odpowiada wymogom przewidzianym dla oświadczenia woli, które członkowie zarządu powinni złożyć albo stronie sprzedającej udziały, albo podmiotowi, który zbywane udziały nabywa.

Umowa spółki (...) sp. z o.o., ani ustawa nie precyzowały podmiotu, któremu miałaby być wyrażona zgoda na sprzedaż udziałów w spółce. Jak stwierdził Sąd Okręgowy, wydaje się, że oświadczenie w przedmiocie zgody na zbycie udziałów mogło być złożone każdej ze stron czynności prawnej, tj. zarówno sprzedającemu (...) SA, jak i kupującemu udziały pozwanemu. Tymczasem, jak wynika z zeznań świadka M. A. oraz pozwanego, zgoda taka nigdy nie została wyrażona w stosunku do żadnej strony umowy sprzedaży z 27 maja 2009 r. Nigdy też żadna ze stron tej czynności nie zwracała się do zarządu spółki
(...) sp. z o.o. o potwierdzenie skuteczności umowy sprzedaży udziałów już po jej zawarciu.

W ocenie Sądu brak zgody spółki (...) sp. z o.o. na zbycie udziałów powoduje sankcję bezskuteczności umowy z 27 maja 2009 r. W konsekwencji nie mogła powstać wierzytelność pieniężna o zapłatę ceny za udziały. Czynność prawna dokonana bez zgody wymaganej przepisem prawa (art. 182 k.s.h.) jest czynnością niezupełną ( negotium claudicans) dotkniętą tzw. bezskutecznością zawieszoną. Zbycie udziałów zawarte bez zezwolenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością stanowi czynność bezskuteczną, i to zarówno wobec spółki, jak i w stosunkach między stronami umowy sprzedaży. Umowa taka może się stać skuteczna dopiero wtedy, gdy stosowne zezwolenie zostanie wyraźnie udzielone – do czego w świetle materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie – do chwili zamknięcia rozprawy nie doszło.

Jednocześnie Sąd uznał za nieuzasadnione pozostałe zarzuty pozwanego. Pozwany podnosił, że w dniu 27 maja 2009 r., mimo złożenia przez (...) S.A. jako sprzedającego zapewnień, że zbywane pozwanemu udziały są wolne od obciążeń, postępowania egzekucyjnego i ograniczeń w rozporządzaniu, udziały te były przedmiotem zajęcia egzekucyjnego dokonanego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla W. T. K. w prowadzonym przeciwko (...) S.A. postępowaniu egzekucyjnym o sygnaturze
akt KM 1007/09 oraz KM 1008/09. Pozwany wskazywał ponadto, że zgodnie
z art. 910 § 1 pkt 1 k.p.c. o zajęciu udziałów pismem z dnia 20 kwietnia 2009 r. została zawiadomiona także (...) S.A. jako dłużnik, co wskazuje na to, że (...) S.A. podstępnie zataiła powyższą okoliczność przy umowie sprzedaży udziałów z dnia
27 maja 2009 r. Odnosząc się do powyższych twierdzeń pozwanego, Sąd I instancji stwierdził, że przywołany art. 910 k.p.c. poprzez odesłania w art. 909 i 902 k.p.c. powoduje, że ewentualna sankcja za zachowanie niezgodne z treścią art. 910 k.p.c. sprowadza się do tego, że stosowne rozporządzenia – w tym przypadku udziałami – są nieważne jedynie w stosunku do wierzyciela egzekwującego (art. 885 k.p.c.), wobec czego pozwany nie mógł z powyższych regulacji wywodzić korzystnych dla siebie skutków prawnych.

Zdaniem Sądu Okręgowego pozwany nie był nadto uprawniony do odmowy zapłaty ceny na podstawie art. 576 § 2 i 3 k.c. Z uwagi na treść art. 576 § 1 zd. 1 k.c. pozwany utracił prawo powoływania się na uprawnienia z tytułu rękojmi za wady prawne. Jako członek zarządu spółki (...) (w latach 2005 – 2006) oraz jej jedyny założyciel pozwany doskonale zdawał sobie sprawę z treści umowy spółki, a w konsekwencji już w chwili podpisywania umowy miał świadomość braku zgody zarządu i bezskuteczności umowy. W tej sytuacji uprawnienie z tytułu rękojmi pozwanemu wygasło już w połowie roku 2010.

W ocenie Sądu I instancji nie zasługiwał także na uwzględnienie zarzut nieważności przedłożonej przez powoda umowy o przelew wierzytelności z dnia
26 listopada 2010 r. z uwagi na to, że umowa ta została sporządzona i podpisana w imieniu obu jej stron przez te same osoby, to jest A. K. i Z. P.. Poza samym stwierdzeniem o sprzeczności interesów pomiędzy spółkami zawierającymi umowę przelewu (co musi być zgodnie z treścią art. 108 k.c. warunkiem sine qua non uznania czynności prawnej za wadliwą), pozwany nie przywołał na poparcie tej tezy żadnych twierdzeń, a tym bardziej dowodów.

Ostatecznie, uwzględniając pierwszy z podniesionych przez pozwanego zarzutów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 496 k.p.c. uchylił nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym i powództwo w całości oddalił.

Sąd I instancji uczynił przedmiotem rozpoznania także twierdzenia i wnioski dowodowe zawarte w piśmie strony powodowej z dnia 5 grudnia 2013 r. Sąd przyznał rację pozwanemu, że w niniejszej sprawie znajdował zastosowanie przepis art. 495 § 3 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym przed 3 maja 2012 r., albowiem sprawa ta została wszczęta przed tą datą, tj. w dniu 23 marca 2012 r. Zgodnie z powołanym przepisem okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe niezgłoszone w pozwie albo w piśmie zawierającym zarzuty od nakazu zapłaty mogły być rozpoznawane jedynie wtedy, gdy strona wykazała, że nie mogła z nich skorzystać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później. Powód mógł powołać nowe fakty i dowody w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu pisma pozwanego zawierającego zarzuty. Jak wynika ze zwrotnego potwierdzenia odbioru, pismo zawierające zarzuty od nakazu zapłaty zostały powodowi skutecznie doręczone w dniu 26 listopada 2013 r. Należy jednak podnieść, że jednocześnie, na podstawie art. 207 § 3 k.p.c. w brzmieniu obwiązującym do spraw wszczętych po
3 maja 2012 r., powód został zobowiązany do złożenia w terminie dwutygodniowym pisma przygotowawczego z ustosunkowaniem się do twierdzeń i wniosków pozwanego zawartych w zarzutach, a nadto został pouczony o treści
art. 207 § 6 k.p.c. Z powyższego zobowiązania powód wywiązał się w terminie, wnosząc w dniu 9 grudnia 2014 r. pismo przygotowawcze. Zdaniem Sądu powyższe błędne pouczenie powoda o terminie, w jakim mógł on złożyć pismo przygotowawcze w sprawie, nie mogło negatywnie oddziaływać na jego sytuację procesową. Z tego względu Sąd rozpoznał twierdzenia i wnioski dowodowe powoda zgłoszone w piśmie złożonym po upływie terminu wynikającego z art. 495 § 3 k.p.c.

Jednocześnie na podstawie art. 98 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od strony powodowej na rzecz pozwanego, który sprawę wygrał w całości, koszty postępowania, na które składały się koszty zastępstwa prawnego (§ 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 461) wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa. Ponadto, na podstawie art. 113 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd obciążył przegrywającą stronę powodową obowiązkiem uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych w postaci opłaty sądowej od zarzutów, od uiszczenia których pozwany był zwolniony.

Strona powodowa wniosła od powyższego wyroku apelację, zaskarżając go w całości i wnosząc o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych, wraz z kosztami postępowania apelacyjnego,

3. zwolnienie powoda z kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym ponad kwotę 5.000 zł uiszczonej opłaty sądowej od apelacji.

Zaskarżonemu wyrokowi powód zarzucił:

1. naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 182 § 3 zd. 1 k.c. przez jego niewłaściwą wykładnię i przyjęcie, że oświadczenie woli zarządu spółki z (...) spółka z o.o. zawarte we wniosku do KRS o wpis zmian polegających na wykreśleniu dotychczasowego wspólnika i wpisaniu nowego wspólnika - T. M., nie stanowi wyrażenia zgody na zbycie udziałów na rzecz T. M.;

2. naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 60 k.c. jego niezastosowanie i w konsekwencji błędne przyjęcie, że oświadczenie woli zarządu spółki z (...) spółka z o.o. zawarte we wniosku do KRS o wpis zmian polegających na wykreśleniu dotychczasowego wspólnika i wpisaniu nowego wspólnika - T. M., nie stanowi wyrażenia zgody na zbycie udziałów na rzecz T. M.;

3. naruszenie prawa procesowego, tj. przepisu art. 365 k.p.c. w związku
z art. 7 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowymi (dalej: ustawa o KRS) w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o KRS i w związku z art. 23 ust. 1 ustawy o KRS i w związku z § 6 i §8.1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 listopada 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach, co skutkowało dokonaniem przez Sąd ustaleń sprzecznych z prawomocnym postanowieniem sadu rejestrowego, który badał kwestię skuteczność nabycia udziałów przez T. M. i wydał prawomocne rozstrzygnięcia o wpisie T. M. do KRS, co zostało ujawnione egra omnes w odpisie z KRS;

4. naruszenie prawa procesowego tj. przepisu art. 233 § 1 k.p.c. polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów i danie wiary zeznaniom M. A., że ten, jako prezes zarządu (jedyny członek zarządu) spółki (...) spółka z o.o. składając wniosek o wpis T. M. do KRS nie miał świadomości, że umowa spółki, której był prezesem, ogranicza swobodę rozporządzania udziałami przez uzyskanie zgody zarządu.

W uzasadnieniu powód zarzucił, że Sąd Okręgowy niezasadnie dał wiarę zeznaniom M. A., iż ten składając wniosek o wpis zmian do KRS nie miał świadomości, że jako zarząd jest uprawniony do wyrażenia zgody lub odmowy jej udzielania w przypadku sprzedaży udziałów w spółce. Jak wskazał powód, osoba powołana w skład zarządu spółki, aby móc prowadzić jej sprawy, musi zapoznać się z zasadami jej funkcjonowania, zawartymi w pierwszym rzędzie właśnie w umowie spółki. To w tym dokumencie wspólnicy wyrazili swoją wolę co do zasad funkcjonowania spółki, którą utworzyli, i to w tym dokumencie zawarte są podstawowe obowiązki zarządu, najbliższe woli wspólników. Wyraźnie wskazuje na to treść art. 207 k.s.h. Skoro nie ulegało dla M. A. wątpliwości, że składając wniosek o wpis zmian do KRS, czyni on zadość obowiązkowi ustawowemu zgłoszenia zmian do KRS, to musiał on znać przepisy k.s.h. i ustawy o KRS. A skoro tak, to - nawet gdyby przyjąć fikcyjne założenie, że nie zna treści umowy spółki, znał treść art. 182 k.s.h., a zwłaszcza jego § 3, który stanowi, że zgody na zbycie udziałów w spółce udziela zarząd. Co więcej, M. A., doskonale wszak zorientowany w jego obowiązkach ustawowych, znał również treść art. 188 k.s.h., który stanowi o obowiązku zarządu prowadzenia listy wspólników i dokonywania w niej zmian stosownie do zmian w składzie wspólników. A skoro złożył kompletny i prawidłowy wniosek o wpis zmian, stanowiący podstawę wydania przez sąd rejestrowy postanowienia o wpisie zmian, sporządził taką listę, i to zanim sąd dokonał wpisu, a nie na podstawie wpisu. Zdaniem powoda rzekomej niewiedzy M. A. co do jego uprawnienia do wyrażenia zgody na zbycie udziałów przeczy również niebudzący od lat wątpliwości w orzecznictwie fakt, że działanie członków zarządu oceniane jest z punktu widzenia staranności właściwej dla zawodowego charakteru prowadzonej działalności.

W ocenie powoda nieuwzględnienie przez Sąd I instancji prawomocnego orzeczenia sądu rejestrowego w przedmiocie wpisu T. M. jako (...) spółka z o.o., co potwierdzone zostało odpisem z KRS, świadczy o naruszeniu powagi rzeczy osądzonej. Skoro wpis zmian w zakresie zmiany wspólnika i wpisania T. M., jako jedynego (...) spółka z o.o. nastąpił prawomocnym orzeczeniem sądu rejestrowego, a do tego postanowienia stosuje się bez ograniczeń zasadę wyrażoną w art. 365 k.p.c., to tym samym Sąd I instancji nie był uprawniony do badania tych samych okoliczności faktycznych i prawnych, które badał już wcześniej sąd rejestrowy. Utrzymanie w mocy zaskarżonego orzeczenia będzie równoznaczne z jednoczesnym istnieniem dwóch prawomocnych orzeczeń, z których jedno stanowi, że T. M. skutecznie nabył udziały w spółce i stał się jej wspólnikiem, a drugie stanowi, że nie nabył skutecznie udziałów i nie stał się (...) spółka z o.o. Skoro prawomocnym orzeczeniem sąd rejestrowy dokonał wpisu T. M., jako (...) spółka z o.o., to tym samym sąd rejestrowy badał, czy spełnione zostały wszystkie umowne i kodeksowe warunki ważności i skuteczności nabycia udziałów przez T. M.. Zakres badania sądu rejestrowego określało m.in. żądanie spółki (...) spółka z o.o. ujawnione wnioskiem do KRS o wpis zmian wspólnika, tj.:

- wykreślenie dotychczasowego wspólnika tj. (...) S.A.,

- wpisanie jako wspólnika T. M. w miejsce dotychczasowego wspólnika,

- ujawnienie w rejestrze faktu posiadania przez T. M. wszystkich udziałów w spółce.

Ponadto powód sformułował zarzut, że poprzez nieuznanie bezspornej treści wniosku złożonego przez M. A. za zgodę w rozumieniu art. 182 k.s.h., Sad Okręgowy naruszył nie tylko art. 182 k.s.h., ale również art. 60 k.c. Zdaniem powoda, skoro ustawodawca przyznał osobie uprawnionej dowolność co do sposobu okazywania zgody, to brak jest podstaw prawnych do tego, aby wykluczyć z tego katalogu oświadczenie złożone przez M. A.. Aktualna pozostaje tu argumentacja powodowej spółki zawarta w piśmie procesowym z dnia 5 grudnia 2014 r. Dodatkowo powód wskazał, że T. M. miał wiedzę o tym, że spółka wyraziła zgodę na nabycie przez niego udziałów, skoro nadal aktywnie korzysta z wszelkich przysługujących mu praw, jako udziałowiec tejże spółki. Jak stwierdzono w uzasadnieniu, w zależności od sytuacji procesowej, w której występuje pozwany, albo potwierdza on skuteczne nabycie udziałów i konsekwencje z niego wynikające oraz aktywnie korzysta z praw wspólnika, nie dopuszczając do ponownego wpisu w KRS zbywcy udziałów, który mógłby wyrazić ponowną zgodę na ich zbycie, albo wręcz przeciwnie - jak w przedmiotowej sprawie - twierdzi, że udziałów nie nabył skutecznie.

Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w części ponad 5.000 zł uiszczonej opłaty sądowej powód uzasadnił tym, że powodowa spółka nie ma środków na pokrycie kosztów w całości. Na potwierdzenie tej okoliczności powód przedłożył dowody w postaci dokumentów. Jak podano, wobec powodowej spółki głoszono upadłość zaledwie po dwóch latach jej istnienia. Wobec faktu, że syndyk przystąpił do już toczącego się postępowania, nie miał on możliwości wcześniejszego, tj. przed wytoczeniem powództwa, zgromadzenia środków na poczet kosztów niniejszego postępowania, nie sposób mu więc zarzucić braku racjonalnego przewidywania i gromadzenia środków na poczet zaistniałego sporu. Dodatkowo dochodzenie niniejszego roszczenia służy nie tyle spółce, co jej wierzycielom, którzy - wobec braku wystarczającego majątku spółki - nie zostaną zaspokojeni w całości. W miarę swoich możliwości finansowych spółka uiściła część opłaty sądowej od apelacji, chcąc współuczestniczyć w kosztach procesu przy jednoczesnym minimalizowaniu uszczuplenia masy upadłości. W skład majątku upadłej spółki objętego masą upadłości wchodziły dwie, stanowiące całość gospodarczą nieruchomości oraz ruchomości stanowiące używane wyposażenie biurowe i sporne wierzytelności wobec T. M. dochodzone przez spółkę na drodze postępowania sądowego. Dochodzone w niniejszej sprawie wierzytelności nie mogą służyć pokryciu kosztów sądowych ich dochodzenia. Źródłem pokrycia tych kosztów mogły być jedynie fundusze pochodzące z likwidacji rzeczowych składników majątku tj. ruchomości i nieruchomości.

Biorąc pod uwagę fakt, iż na stanowiących 99,99 % wartości masy upadłości nieruchomościach spółki dokonano zabezpieczeń hipotecznych znacznie przewyższających wartość tych nieruchomości, syndyk sporządzając stosownie do art. 336 ust. 1 ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, odrębne plany podziału sumy uzyskanej z ich sprzedaży, nie wygospodarował kwot (nie pozostały po zaspokojeniu ww. wierzytelności hipotecznych) przewyższających koszty postępowania upadłościowego. Biorąc pod uwagę fakt, iż dochodzone w niniejszej sprawie wierzytelności w przypadku wygrania procesu i wyegzekwowania roszczenia służyć będą głównie zaspokojeniu niezabezpieczonych rzeczowo wierzycieli upadłej spółki, strona powodowa wniosła o uwzględnienie przy ocenie wystąpienia przesłanek zwolnienia od kosztów szczególnego usytuowania postępowania upadłościowego oraz roli syndyka masy upadłości, polegającego na prawnie unormowanej uniwersalnej egzekucji w sytuacji niewypłacalności dłużnika. W obecnej sytuacji masy upadłości, kiedy to zakończono likwidację jej składników rzeczowych, uzyskując środki umożliwiające jedynie zaspokojenie części wierzytelności zabezpieczonych hipotecznie oraz bieżących kosztów postępowania obowiązek pokrycia całych kosztów opłaty sądowej od apelacji w niniejszej sprawie nie tylko nie jest możliwy, lecz zagraża kontynuacji postępowanie upadłościowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda zasługuje na uwzględnienie. Na podstawie materiału dowodowego zebranego w sprawie należy przyjąć, że nie zachodzą przesłanki uchylenia przedmiotowego nakazu zapłaty.

Sąd Apelacyjny nie podziela stanowiska Sądu Okręgowego, zgodnie z którym umowa sprzedaży udziałów (...) sp. z o.o. była bezskuteczna, a w konsekwencji pozwany nie był zobowiązany do zapłaty ceny sprzedawanych udziałów. Błędna jest dokonana w zaskarżonym wyroku kwalifikacja spornego wniosku do sądu rejestrowego o wpis nowego wspólnika, złożonego przez prezesa zarządu spółki (...) sp. z o.o. Wbrew interpretacji przytoczonej w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie jest uzasadniona ocena, że oświadczenie zawarte we wniosku nie stanowi zgody na sprzedaż udziałów spółki w rozumieniu art. 182 k.s.h., bowiem nie spełnia kryteriów oświadczenia woli. W rozpatrywanej sprawie umowa spółki uzależniała każdorazowe przeniesienie udziałów na inny podmiot od wyrażenia przez zarząd zgody w formie pisemnej. Zastosowanie mają tu zatem na mocy art. 182 § 2 k.s.h. przepisy art. 182 § 3-5 k.s.h. W takim przypadku forma pisemna jest zastrzeżona dla celów dowodowych ( ad probationem). Zgoda może być udzielona zarówno przed dokonaniem czynności, jak również następczo. Sądem właściwym rzeczowo jest sąd rejestrowy, a miejscowo sąd siedziby spółki. Czynność zbycia udziałów nie jest czynnością prawną spółki, ale czynnością między zbywcą a nabywcą (por. Komentarz do art. 182 k.s.h., [w:] A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, t. 1: Komentarz do art. 1-300 k.s.h., wyd. VIII, LEX 2011, teza 3). Zgoda, o której mowa w art. 182 k.s.h., ma charakter jednostronnej czynności prawnej. Zgodnie z odesłaniem wynikającym z art. 2 k.s.h. zastosowanie znajdują do niej przepisy art. 60 i n. k.c. Głównym elementem tej czynności prawnej jest oświadczenie woli zdefiniowane w art. 60 k.c. Określone zachowanie podmiotu prawa cywilnego może być uznane za oświadczenie woli, jeżeli:

1) wyraża wolę wywołania określonego skutku prawnego;

2) jest wolne od przymusu fizycznego lub innych okoliczności wyłączających świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;

3) jest na tyle zrozumiałe, aby przynajmniej w drodze wykładni można było ustalić jego sens.

Należy podkreślić, że w myśl art. 60 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia tę wolę w sposób dostateczny. Tym samym art. 60 k.c. ustanawia zasadę swobody formy (sposobu) oświadczenia woli (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2011 r., I CSK 391/10, LEX nr 936480; Komentarz do art. 60 k.c., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. t. 1: Część ogólna, wyd. II, LEX 2012, tezy 6, 8).

W okolicznościach rozpatrywanej sprawy brak podstaw do odmawiania oświadczeniu złożonemu w treści wniosku przez M. A. jako prezesa (jedynego członka) zarządu charakteru zgody na zbycie udziałów. Nie są w tym zakresie przekonujące zeznania M. A., a także pozwanego, na które powołał się Sąd Okręgowy. Skutek złożenia przedmiotowego wniosku w postaci wykreślenia w rejestrze dotychczasowego wspólnika i wpisaniu nowego, T. M., potwierdza nabycie przez pozwanego udziałów w spółce, a tym samym fakt wyrażenia przez zarząd niezbędnej zgody, stanowiącej warunek skutecznego zbycia udziałów. Biorąc pod uwagę nałożony na członków zarządu spółki obowiązek dołożenia przy wykonywaniu obowiązków staranności wynikającej z zawodowego charakteru prowadzonej działalności (art. 293 k.s.h.), trudno uznać, że składając wniosek o dokonanie stosownej zmiany wpisu w KRS, M. A., pełniący funkcję prezesa zarządu spółki, nie miał świadomości, że do zbycia udziałów wymagana jest zgoda wyrażona przez zarząd. Zachowana została ponadto wymagana umową spółki oraz cytowanymi przepisami k.s.h. forma pisemna zgody (pisemny wniosek złożony do sądu rejestrowego). Oznacza to, że na pozwanym, będącym nabywcą udziałów, spoczywał obowiązek zapłaty ceny.

Wskazać należy jednocześnie, że w myśl zasady wynikającej
z art. 694 ⁵ § 2 k.p.c. postanowienia sądu rejestrowego co do istoty sprawy są skuteczne i wykonalne z chwilą ich wydania, z wyjątkiem wykreślenia podmiotu
z Krajowego Rejestru Sadowego. Wpisowi do KRS zgodnie z art. 20 ust.1 ustawy
z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1203, z późn. zm.) podlega każde postanowienie sądu rejestrowego niezwłocznie po jego wydaniu, niezależnie od tego czy jest skuteczne i wykonalne. W sprawach,
w których postanowienia sądu rejestrowego stają się skuteczne i wykonalne z chwilą uprawomocnienia, wraz z wpisem zamieszcza się wzmiankę o jego nieprawomocności a następnie, kiedy stają się prawomocne, z urzędu wpisuje się kolejną wzmianką o prawomocności (art. 20 ust. 2 i 3 ustawy o KRS) (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 28 listopada 2012 r., sygn. akt III CZ 80/12; Komentarz do art. 694 ⁵ k.p.c., [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. t. 3: Artykuły 506-729, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, wyd. II, LEX 2013, teza 2). Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o KRS sąd rejestrowy bada, czy dołączone do wniosku dokumenty są zgodne pod względem formy i treści z przepisami prawa. Należy zwrócić uwagę na związanie sądu prawomocnym postanowieniem sądu rejestrowego wydanego w postępowaniu nieprocesowym (art. 365 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Moc wiążąca, w którą wyposażone jest prawomocne orzeczenie wydane
w postępowaniu cywilnym, dotyczy stron postępowania oraz sądu, który orzeczenie to wydał, a ponadto innych sądów oraz innych organów państwowych i organów administracji publicznej (por. Komentarz do art. 365 k.p.c., [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1: Część ogólna, red. H. Dolecki, T. Wiśnewski, wyd. II, LEX 2013, tezy 5, 6).

Powyższe uwagi dają podstawy do stwierdzenia, że dając wiarę zeznaniom M. O. i ustalając nieskuteczność przedmiotowej umowy sprzedaży udziałów z powodu braku zgody zarządu spółki, Sąd Okręgowy z zawartych w zaskarżonym orzeczeniu rozważań dotyczących materiału procesowego sprawy wyprowadził błędne wnioski, nieodpowiadające zasadom doświadczenia życiowego i pozbawione spójności logicznej. Świadczy to o naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów. Z przytoczonego przepisu wynika obowiązek ustalenia przez sąd stanu faktycznego sprawy opartego na analizie dowodów, które powinny być poddane swobodnej ocenie, na podstawie własnego przekonania sądu i wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Zgodnie
z utrwalonym poglądem judykatury jedynie uchybienie przez sąd zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów (por. wyroki Sądu Najwyższego z 27 września 2002 r., sygn. akt II CKN 817/00, LEX nr 56096;
z 27 września 2002 r., sygn. akt IV CKN 1316/00, LEX nr 80273). Taka sytuacja zachodzi właśnie w niniejszej sprawie.

Tym samym zarzuty apelacji należało ocenić jako trafne.

W świetle przytoczonych powyżej okoliczności na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono jak na wstępie. Orzeczenie o kosztach oparto o przepis art. 98 kpc.

bp