Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 sierpnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

po rozpoznaniu w dniu 31 sierpnia 2016r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. G.

przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Zakładu Karnego w N.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Nowym Sączu

z dnia 7 kwietnia 2016 r., sygn. akt I C 2173/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Nowym Sączu na rzecz adw. J. R. kwotę 147,60 zł (sto czterdzieści siedem złotych 60/100) brutto tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym;

3.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Zofia Klisiewicz Katarzyna Kwilosz-Babiś Ewa Adamczyk

Sygn. akt III Ca 354/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Nowym Sączu oddalił powództwo M. G. o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego w N., kwoty 60.000,00 zł, tytułem zadośćuczynienia za doznaną przez powoda krzywdę w związku z warunkami odbywania kary pozbawienia wolności. (pkt I); przyznał ze środków Skarbu Państwa (kasy Sądu Rejonowego
w N.) adw. J. R. kwotę 4.428 zł brutto
tytułem wynagrodzenia za udzieloną powodowi pomoc prawną z urzędu (pkt II). Nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu na rzecz strony pozwanej kosztów zastępstwa procesowego (III), a kosztami sądowymi od których powód został zwolniony obciążył Skarb Państwa ( IV).

W uzasadnieniu pozwu powód wskazywał, że w czasie odbywania kary w Zakładzie Karnym w N., warunki panujące w celi naruszały godność osobistą oraz narażały go na utratę zdrowia, gdyż nie odpowiadały standardom bytowym. W szczególności w celach nie było dostatecznego oświetlenia, nie zapewniono w nich odpowiedniej cyrkulacji powietrza, panowała w nich duszność. W celach zastosowano również niewłaściwe wyposażenie meblowe, w szczególności szafki w które były wyposażone cele nie posiadały odpowiednich drzwiczek oraz zasuwek, co powodowało osadzanie się na żywności w nich magazynowanej, kurzu, występują popękane ściany, na których znajduje się grzyb oraz pleśń, co wpływa niekorzystnie na zdrowie osadzonych.

Sąd ustalił, że powód w okresie od dnia 2 maja 2013r. do dnia 10 lipca 2013r. odbywał karę pozbawienia wolności w ZK w N.. Przez cały okres jego pobytu w pozwanym Zakładzie Karnym przebywał w celach, w których spełniona była norma powierzchni (tj. minimum 3m ²), przypadająca na jednego osadzonego, wynikająca z art. 110 k.k.w: w okresie od 2 maja 2013r. do 21 maja 2013r. przebywał w celi nr 312, w której powierzchnia na jednego osadzonego wynosiła 3,012 m ²,
w okresie od 21 maja 2013r., do 29 maja 2013r. przebywał w celi nr 315, w której powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego wynosiła 3,230 m ², w okresie od 29 maja 2013r. do 31 maja 2013r. przebywał w celi nr 303, w której powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego wynosiła 3,042 m ², w okresie od 31 maja 2013r. do 11 czerwca 2013r. przebywał w celi nr 308, w której powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego wynosiła 3,602 m ², w okresie od 11 czerwca 2013r. do 19 czerwca 2013r. przebywał w celi nr 319, w której powierzchnia przypadająca na jednego osadzonego wynosiła 3,425 m ², w okresie od 19 czerwca 2013r. do 4 lipca 2013r. przebywał w celi nr 303, w której powierzchnia na jednego osadzonego wynosiła 3,042 m ², natomiast w okresie od 4 lipca 2013r. do 10 lipca 2013r. przebywał w celi nr 315, w której powierzchnia na jednego osadzonego wynosiła wówczas 3,230 m ².

W Zakładzie Karnym w N. świadczona jest opieka medyczna typu ambulatoryjnego, która działa od godz. 8.00 do 15.00 czasem do 19.00,
w przypadkach nagłych jest wzywane pogotowie ratunkowe lub osadzeni są kierowani do szpitali. W latach 2012 – 2013 na terenie ZK w N. nie było żadnej epidemii, masowych zachorowań, czy też zatruć.

Wszystkie cele wyposażone są mniej więcej w taki sam sprzęt dopuszczony do handlu. Każdy ze skazanych dysponuje łóżkiem z materacem i podkładem, pościelą, szafką, krzesłem i miejscem przy stole. Kącik sanitarny oddzielony jest od celi stałą zabudową wykonaną z płyt wiórowych przymocowanych do konstrukcji
z kształtowników stalowych o wysokości około 2,20 – 2,50 metra, która nie sięga sufitu. Obudowa posiada zamykane od wewnątrz drzwi i zapewnia minimum intymności osobom korzystającym z toalety. Osadzeni mają całodobowy
i nieograniczony dostęp i możliwość korzystania z toalety. Doprowadzona jest do nich ciepła i zimna woda. W kąciku znajduje się umywalka, sedes, spłuczka, lustro
i szafki. Od pierwszego kwartału 2008r. w celach o numerach jednocyfrowych
i dwucyfrowych położonych w pawilonie B jest ciepła woda. Od czwartego kwartału 2008 r. jest ciepła woda w celach których numer zaczyna się od „2” i trzycyfrowych. Natomiast od 2011r. ciepła woda jest również w celach o numerach trzycyfrowych zaczynających się na „3”, położonych w pawilonie A, w związku z czym, nie ma już potrzeby korzystania z ciepłej wody na korytarzach.

Cele doświetlane są żarówkami i światłem słonecznym. Budynki ZK są kilkusetletnie w związku z czym otwory okienne nie są bardzo duże. W trybie indywidualnych zgód dyrektora zakładu, jest możliwość użytkowania przez osadzonego z dodatkowej lampki do czytania. W kąciku sanitarnym zainstalowane jest dodatkowe źródło światła o bezpiecznym dla człowieka napięciu 24 V (dostępne dla osadzonych przez cała dobę, również w nocy).

Okna są zamykane i generalnie szczelne, choć niewykluczone, że mogą zdarzyć się nieszczelności, które są na bieżąco naprawiane, podobnie jak ich szklenie. Generalnie wentylacja i wietrzenie cel odbywa się poprzez stolarkę okienną i drzwiową. Ponadto w większości cel mieszkalnych są kratki wentylacji grawitacyjnej, niekiedy zabezpieczone w sposób uniemożliwiający nielegalne kontakty pomiędzy osadzonymi z różnych poziomów budynku.

Skazanym wydawane są koce, pościel i ręczniki. Co roku część z tych rzeczy jest wymieniana na nowe. Osadzeni mogą żądać wymiany wydanych im ręczników, koców czy pościeli. Posadzki w celach mieszkalnych zakładu nadają się do użytku, nie są zdewastowane i są konserwowane poprzez pastowanie pastą dostępną do zakupu na „wolnym rynku”, posiadająca odpowiednie atesty i dopuszczenia do użytku. Szafki, będące wyposażeniem cel mieszkalnych, nie służą do przechowywania żywności, a zniszczone przez osadzonych ich drzwiczki są sukcesywnie wymieniane na nowe.

Łaźnia dla skazanych jest dostępna raz w tygodniu. Kąpiel odbywa się
w grupach nie większych niż ilość stanowisk w łaźni. Do kąpieli używana jest ciepła
i zimna woda. Czas kąpieli jest ograniczony.

Powód nie był traktowany inaczej niż inni osadzeni. W stosunku do niego stosowano te same zasady jak i w stosunku do innych osadzonych.

Powód przebywał w innych zakładach karnych oprócz N..

Cele nr 303, 308, 315 i 319 w Oddziale III Zakładu Karnego w N. spełniają warunki sanitarne dopuszczające je do użytkowania w charakterze pomieszczeń mieszkalnych, gdyż każda cela posiada wydzielony kącik sanitarny, wyposażony w ubikację i umywalkę oraz szafki na przybory higieny osobistej, cele wyposażone są w okna okratowane od wewnątrz i od zewnątrz, przy czym na kracie zewnętrznej umieszczone są szyby zbrojone. Dopływ powietrza zapewnia przestrzeń boczna pomiędzy oknem a kratą z szybą zbrojoną. Cele są wyposażone w instalację oświetleniową oraz grzewczą. W celach brak jest wentylacji grawitacyjnej, jednak nie jest to nieprawidłowością, gdyż wentylacja grawitacyjna powinna znajdować się
w pomieszczeniach bez otwieranych okien, natomiast w w/w celach zapewnienie wymiany powietrza następuje poprzez otwory okienne oraz szczeliny pomiędzy drzwiami, a ościeżnicą, co zapewnia niezbędną ilość powietrza – tego typu wentylacja zapewnia nadwyżki wymiany powietrza w poszczególnych celach od 12% do 35%.

Cela nr 312 aktualnie jest po remoncie gruntownym z w pełni wydzielonym węzłem sanitarnym, powiększonym oknem oraz wentylacją mechaniczną nawiewno – wywiewną. Nie ma możliwości ustalenia jej stanu z okresu przebywania w niej powoda.

Ponadto, wszystkie w/w cele położone są na drugim piętrze budynku w żadnej z cel nie występuje zagrzybienie. Jedynie w celi nr 319 widnieją ślady zawilgocenia ściany wokół umywalki, wynikające ze sposobu korzystania i uszkodzonej glazury naściennej. Nie stwierdzono również śladów wcześniejszego występowania zagrzybienia i zawilgocenia. Okresowe zawilgocenia mogły występować w okresie grzewczym, a mogły być spowodowane m.in. suszeniem odzieży osadzonych
w celach oraz niedostateczną wentylacją poprzez otwory okienne w tym czasie.

Jak wynika z dokumentacji medycznej powoda – książki zdrowia osadzonego – 3 razy leczony był odwykowo z powodu nadużywania alkoholu. Podczas badania wstępnego przeprowadzonego w Zakładzie Karnym w P. w dniu 25 lutego 2012r., stwierdzono objawy abstynencji alkoholowej, blizny na przedramionach po samookaleczeniu, nadpobudliwość emocjonalną. W marcu 2012r. powód trzykrotnie odbył wizyty w Ambulatorium z powodu zgagi i kaszlu. Z badania rtg z dnia
27 stycznia 2014r. wynika, iż pola płucne u powoda są bez zmian naciekowych,
a serce w normie. W maju 2012r. powód zgłaszał skargi na wyciek ropnej wydzieliny spod zęba oraz pogorszenie wzroku, zlecono wówczas konsultację stomatologiczną
i okulistyczną. Powód badany był również kilkakrotnie przez lekarza psychiatrę, zlecono mu wówczas T. 2 x 1, Z., P. w dawce 100 mg/d.
W listopadzie i grudniu 2012r. u powoda pojawiły się objawy przeziębienia i bólu ucha. W styczniu 2013r., podczas konsultacji psychiatrycznej odstawiono T. (lek psychotropowy stosowany w stanach nadpobudliwości nerwowej, depresji).
W 2013r. powód zgłaszał objawy przeziębienia, pojawił się wówczas u niego obrzęk prawej dłoni (rgt dłoni bez zmian). W lutym i kwietniu 2013r. powód skarżył się na bóle głowy, zalecono mu wówczas stosowanie I.. W marcu zgłaszał bóle ucha i bezsenność. W maju 2013r. ponownie włączono powodowi lek T..
W czerwcu 2013r. powód ponownie zgłaszał bóle głowy. Włączono wtedy u niego lek przeciwdepresyjny D.. We wrześniu i październiku 2013r. powód przebył dwukrotnie infekcję wirusową, w listopadzie skarżył się na bóle ucha i zgagę.
W lutym 2014r. przeprowadzono u niego badanie neurologiczne, które nie wykazało żadnych zmian. Osadzony odmówił wówczas przyjmowania leków twierdząc, iż „dobrze się czuje”. W marcu 2014r. zlecono badanie EEG u powoda.
W międzyczasie był on leczony stomatologicznie.

Po przeprowadzeniu badania fizykalnego, nie stwierdzono negatywnych skutków dla stanu zdrowia powoda w związku z przebywaniem przez niego w celach nr 303, 308, 312, 315, 319 znajdujących się na Oddziale Zakładu Karnego w N.. Nie można stwierdzić jaka była przyczyna problemów zdrowotnych powoda
w postaci bólów głowy, nudności i zaburzeń koncentracji występujących podczas pobytu powoda w Zakładzie Karnym w N.. Teoretycznie złe warunki bytowe w zagrzybionych i niedostatecznie wentylowanych pomieszczeniach mogłyby być przyczyną tych dolegliwości, aczkolwiek podobne objawy zgłaszaliby pozostali osadzeni w danym pomieszczeniu. Podkreślenia wymaga, że w czasie pobytu
w Zakładzie Karnym w N. powód przyjmował leki psychotropowe, m.in. T., natomiast bardzo częstym działaniem niepożądanym tego leku są nudności, bóle głowy, senność, uczucie zmęczenia, dlatego nie można pominąć wpływu tego specyfiku na samopoczucie powoda.

W ocenie sądu powództwo podlega oddaleniu.

Powód przebywał w Zakładzie Karnym w N. od dnia 2 maja 2013r. do dnia 10 lipca 2013r. Przez cały okres pobytu powoda w pozwanym Zakładzie Karnym przebywał on w celach, w których powierzchnia na jednego osadzonego wynosiła ponad 3 m ², czyli spełniona została norma z art. 110 § 2 KKW. Cele w pozwanym ZK wyposaża się zaś w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, według norm określonych dla pomieszczeń mieszkalnych, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy.

Brak jest podstaw do istnienia złej woli po stronie pozwanego. Warunki,
w których przebywał powód, zdaniem Sądu, nie mogą być ocenione jako niegodziwe, gdyż osoba osadzona musi się liczyć z ograniczeniami i dolegliwościami, które wiążą się z osadzeniem. O możliwości zasądzenia zadośćuczynienia decydować powinna również ocena stopnia pokrzywdzenia, którego doznała osoba żądająca ochrony prawnej. Inaczej należy ocenić stopień i to nawet subiektywnej wrażliwości osoby, która dotychczas nie była poddana takim czynnikom stresogennym jak osadzenie
w zakładzie karnym, niż osoby, która odbywała już karę pozbawienia wolności. Powód wcześniej przebywał w zakładzie karnym i wiedział z jakimi niedogodnościami wiąże się odbywanie kary pozbawienia wolności.

Zdaniem Sądu, powód odbywając karę pozbawienia wolności, nie był narażony na żadne dolegliwości, które mogłyby naruszać jego godność, prawo do intymności i zdrowie. Przez okres odbywania kary powód miał zapewnione oddzielne miejsce do spania i odpowiednie wyposażenie w celi, z którego częściowo korzystał. W celach zapewniono oddzielenie węzła sanitarnego od części przeznaczonej na całodobowy pobyt osadzonych w dostateczny sposób. Administracja ZK poprzez organizację czasu osadzonych zapewnia możliwość wietrzenia tego typu pomieszczeń podczas spacerów przez otwory przeznaczone na drzwi. Osadzeni sami decydują zaś o otwarciu okien.

Przebywając w celi powód nie był pozbawiony możliwości mycia się codziennie. W każdej celi znajduje się bowiem ciepła i zimna bieżąca woda.

Wbrew twierdzeniom powoda, w celi było zapewnione odpowiednie oświetlenie, które spełnia normy przyjęte w tym zakresie. Powód nie zdołał również udowodnić, że przebywanie przez niego w Zakładzie Karnym wpłynęło negatywnie na stan jego zdrowia. Brak jest jakichkolwiek dowodów na taką okoliczność, nie potwierdziła tego również dokumentacja medyczna z pobytu powoda w ZK, ani też opinia sądowo lekarska, która została przeprowadzona na potrzeby niniejszego postępowania.

W niniejszej sprawie Sąd odniósł wrażenie, że powód uważa, iż w Zakładzie Karnym powinny panować warunki odpowiadające standardom ponadprzeciętnym, gdyż oczekiwał on skutecznej wentylacji, a w zasadzie klimatyzacji, energooszczędnych żarówek, nowych, świeżo wymalowanych ścian, podczas gdy takich warunków nie spełniają – nie mówiąc nawet o lokalach socjalnych – niektóre lokale mieszkalne.

Prowadzi to do wniosku, że nie zaktualizowały się przesłanki odpowiedzialności pozwanego, co uzasadnia oddalenie powództwa.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją powód w zakresie oddalającym powództwo o zapłatę (pkt I wyroku), wnosząc o zmianę wyroku w zaskarżonym zakresie poprzez uwzględnienie powództwa, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania - w każdym przypadku zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika powoda kosztów zastępstwa procesowego udzielonego z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, albowiem koszty te nie zostały uiszczone w całości ani w części.

Apelujący zarzucił:

I. Naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez błędną ich wykładnie
i niewłaściwe zastosowanie, tj.:

- art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c. poprzez przyjęcie, że umieszczenie powoda
w celach, które pozbawione były wentylacji, w których panował brud, zagrzybienie czy pozbawionych prawidłowego oświetlenie, a kącik sanitarny były prowizorycznie oddzielony od pozostałej części celi nie stanowiło naruszenie dóbr osobistych powoda (jego godności) i nie skutkowało zasądzeniem na jego rzecz zadośćuczynienia pieniężnego.

II. Naruszenie prawa procesowego mające wpływ na treść orzeczenia, tj.:

a) art. 227 k.p.c. w zw. z art. 292 k.p.c., poprzez oddalenie wniosku powoda
o przeprowadzenie oględzin celi nr 303, 312, 319, 323, znajdujących się w Z.K.
w N., gdzie wizja lokalna tych celi pozwoliłaby ustalić: powierzchnię oraz stan techniczny kącików sanitarny, zapachy jakie unoszą się z kącika sanitarnego, zagrzybienie cel, wyposażenia w niezbędne elementy, warunki wentylacyjne,
a zatem fakty istotne dla sprawy,

b) art. 233 k.p.c. poprzez dowolną a nie swobodną ocenę zebranego materiału dowodowego, a polegającą na przyjęciu, że warunki, w których przebywał powód nie mogą być ocenione jako niegodziwe, gdyż osoba osadzona musi się liczyć
z ograniczeniem i dolegliwościami, które wiążą się z osadzeniem, podczas gdy izolacja penitencjarna z natury rzeczy niesie dla osoby pozbawionej wolności szereg ograniczeń i niedogodności, jednak nie może to uzasadniać niehumanitarnego traktowania osadzonego i naruszenia jego dobrego imienia w postaci godności
i prawa do intymności, które to naruszenia występowały w celach w których powód przebywał, oraz w trakcie pobytu w Z. K. w N..

III. Mający wpływ na treść orzeczenia błędy w ustaleniach faktycznych, a przyjęty za podstawę orzeczenia, polegający na przyjęciu, że:

a)  cele w Z. K. wyposażone były w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza, a także oświetlenie odpowiednie do czytania, podczas gdy jak wynika z zeznań świadków M. K., K. S. czy przesłuchania powoda a także protokołu z wizji lokalnej biegłego Z. Z. sporządzonej na potrzeby opinii z dnia 08.08.2014r. warunki panujące w celach były złe, nie zapewniały minimum Intymności, większość celi pozbawiona była wentylacji, a oświetlenie nocne w celach ograniczało się wyłącznie do oświetlenia kącika sanitarnego,

b)  w celach zapewniono oddzielenie węzła sanitarnego od części przeznaczonej na całodobowy pobyt osadzonych w dostateczny sposób, podczas gdy kąciki sanitarne oddzielone były od pozostałej części celi jedynie płyta wiórową nie sięgającą sufitów, a nieszczelności w konstrukcji ścianki powodowały wydobywanie się krepującego zapachu przy każdym skorzystaniu z ubikacji przez osadzonych, niezależnie od tego czy drzwiczki do sanitariatów były otwierane czy nie,

c)  przebywając w celi powód nie był pozbawiony możliwości mycia się codziennie gdyż w każdej celi znajdowała się ciepła I zima bieżąca woda, podczas gdy zeznania współosadzonych oraz zeznanie powoda jednoznacznie wskazują, że możliwość skorzystania z prysznica była wyłącznie raz w tygodniu przez 4 minuty,

d)  powód uważa, że w Z. K. powinny panować warunki odpowiadające standardom
ponadprzeciętnym, gdyż powód oczekiwał skutecznej wentylacji, a w zasadzie klimatyzacji, energooszczędnych żarówek, nowych, świeżo wymalowanych ścian, podczas gdy ani w pozwie ani w późniejszych pismach procesowych powód nie dał podstaw do takich ustaleń Sądu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna

Podniesione w apelacji zarzuty są nieskuteczne.

Wyrok Sądu Rejonowy jest prawidłowy.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, przy dokonaniu niewielkiej ich korekty oraz wnioski prawne wywiedzione na ich podstawie i przyjmuje je za własne. Sąd Rejonowy poczynił w sprawie ustalenia faktyczne, które stanowią podstawę rozważań w przedmiocie stosowania prawa materialnego.

Istota ochrony dóbr osobistych polega na konstrukcji domniemania bezprawności naruszenia lub zagrożenia naruszeniem określonych kategorii dóbr (art. 24 § 1 k.c.). Dochodzący ochrony musi zatem jedynie wykazać, że poprzez określone działania (zaniechania) nastąpiło wkroczenie w sferę jego dóbr zakreślonych treścią osobistych praw podmiotowych (przekroczenie granic chronionych prawem), a materialno-prawny ciężar dowodu braku bezprawności przeniesiony jest na podmiot naruszający.

W świetle powyższego - na podstawie art. 6 k.c. w zw. z art. 24 k.c. - w okolicznościach niniejszej sprawy oznaczało to, że na powodzie spoczywał jedynie ciężar udowodnienia okoliczności podniesionych w pozwie, które miałyby uzasadniać przyznanie zadośćuczynienia a to, że odbywał karę pozbawienia wolności przy braku zapewnienia odpowiednich warunków bytowych i sanitarnych.

Natomiast pozwany miał obowiązek wykazania, że warunki w zakładzie karnym odpowiadały obowiązującym normom i nie doszło do naruszenia dóbr osobistych.

Powód powoływał się pozwie, że warunki panujące w zakładzie karnym w celach w których przebywał podczas odbywania kary naruszały godność osobistą oraz narażały go na uszczerbek w jego psychice i wywoływały poczucie krzywdy. Warunki nie odpowiadały standardom bytowym, w szczególności w celach nie było dostatecznego oświetlenia, nie zapewniono w nich odpowiedniej cyrkulacji powietrza, panowała w nich duszność, zastosowano również niewłaściwe wyposażenie meblowe, w szczególności szafki w które były wyposażone cele nie posiadały odpowiednich drzwiczek oraz zasuwek, co powodowało osadzanie się na żywności w nich magazynowanej, kurzu, występują popękane ściany, na których znajduje się grzyb oraz pleśń, co wpływa niekorzystnie na zdrowie osadzonych. Kąciki sanitarne w celach w których przebywał nie zapewniały w sposób dostateczny intymności.

W ocenie Sądu Rejonowego powód odbywając karę pozbawienia wolności nie był narażony na żadne dolegliwości które mogłyby naruszać jego godność prawo do intymności i zdrowie, co uzasadnia oddalenie powództwa. Miał powód zapewnione oddzielne miejsce do spania i odpowiednie wyposażenie celi w której zapewniono oddzielenie węzła sanitarnego od części przeznaczonej na pobyt osadzonych. W celach było zapewnione odpowiednie oświetlenie, bieżąca ciepła i zimna woda zapewniająca możliwość codziennego mycia się. Poprzez organizację czasu osadzonych, zapewniono możliwość wietrzenia pomieszczeń podczas spaceru, przez otwory przeznaczone na drzwi a osadzeni sami decydowali o otwarciu okien.

Sąd Okręgowy akceptuje stanowisko sądu pierwszej instancji w zakresie braku podstaw do zasądzenia na rzecz powoda zadośćuczynienia w oparciu o przedstawiane przez niego okoliczności.

Ocena czy określone warunki sanitarne oraz bytowe w celach w których przebywał powód można zakwalifikować jako niespełniające wymogów określonych w art. 110 § 2 k.k.w. należy do sądu.

Stosownie do treści art. 110 k.k.w § 2, cele wyposaża się w odpowiedni sprzęt kwaterunkowy zapewniający skazanemu osobne miejsce do spania, odpowiednie warunki higieny, dostateczny dopływ powietrza i odpowiednią do pory roku temperaturę, według norm określonych dla pomieszczeń mieszkalnych, a także oświetlenie odpowiednie do czytania i wykonywania pracy.

Według § 28 ust.1 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności, cela mieszkalna powinna być wyposażona w łóżko dla każdego skazanego, odpowiednią do liczby skazanych ilość stołów, szafek i taboretów oraz środków do utrzymania czystości w celi. Niezbędne urządzenia sanitarne sytuuje się w sposób zapewniający ich niekrępujące użytkowanie.

W ramach postępowania dowodowego sąd przeprowadził dowód z informacji przedstawionej przez stronę pozwaną, dotyczącej warunków bytowych odbywania kary pozbawienia wolności oraz dowód z opinii biegłego Z. Z. a także z zeznań świadków.

Zarzuty podniesione w apelacji odnoszące się do stanu faktycznego obejmują zarzuty naruszenia prawa procesowego oraz zarzuty błędów w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydanego orzeczenia.

Nieskutecznie powód zarzuca naruszenie przepisów art. 227 k.p.c. w zw. z art. 292 k.p.c poprzez oddalenie wniosku o przeprowadzenie oględzin celi w których przebywał w Zakładzie Karnym w N.. Ustalając warunki w jakich powód przebywał, sąd I instancji oparł się na opinii biegłego, który przeprowadził oględziny cel i wyniki tych czynności przedstawił w złożonej opinii. Istotne elementy na które powołuje się powód zarzucając naruszenie wyżej wymienionych przepisów zostały przez biegłego opisane w złożonej opinii, przy czym opinia nie obejmuje wskazania powierzchni cel bo ustalenie w tym przedmiocie zostało oparte na przedstawionej przez stronę pozwaną informacji o pobycie powoda w Zakładzie Karnym w N., która nie była kwestionowana. Podkreślić przy tym należy, że powód nie powoływał się w uzasadnieniu żądania pozwu na brak spełnienia minimalnej normy powierzchni przypadającej na jednego osadzonego. Norma ta była spełniona przez cały okres pobytu powoda w zakładzie karnym.

Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. może nastąpić przez uchybienie przez sąd regułom oceny wiarygodności i mocy dowodów, przy czym apelacja winna wskazywać, jakie dyrektywy zawarte w cytowanym art. 233 § 1 k.p.c. zostały naruszone, w jaki sposób oraz jakie konkretnie dowody zostały wadliwie ocenione.

Zarzut błędnej analizy i oceny materiału dowodowego wymaga bowiem wyraźnego wskazania przesłanek dyskwalifikacji postępowania Sądu w zakresie oceny poszczególnych dowodów, a więc jednoznacznego wskazania w czym apelujący upatruje przekroczenia przez Sąd przysługującego mu prawa do swobodnej oceny przeprowadzonych dowodów. Przyjmuje się jednolicie w orzecznictwie Sąd Najwyższego, że ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego .

Analiza przeprowadzonej przez Sąd I instancji oceny dowodów pozwala na przyjęcie, że Sąd należycie wywiązał się z obowiązków określonych w art. 233§1 kpc.

Nie jest oceną dowolną przyjęcie przez sąd pierwszej instancji, że warunki w których powód przebywał nie mogą być ocenione jako niegodziwe, gdyż osoba osadzona musi się liczyć z ograniczeniem i dolegliwościami, który wiążę się z osadzeniem. Nie powinno bowiem budzić wątpliwości, że każdy pobyt w zakładzie karnym wiąże się z naturalnymi dolegliwościami w postaci pogorszenia standardu życia, ale co do zasady obejmuje to zwykłe następstwa przymusowej izolacji, i tu należy zgodzić się z apelującym, że nie może to uzasadniać niehumanitarnego traktowania osadzonego i naruszenia jego dobrego imienia w postaci godności i prawa do intymności, nie stanowi więc zezwolenia na naruszanie innych uprawnień osoby wobec której stosowana jest wskazana represja.

Nie można natomiast zgodzić się z wnioskiem apelującego, że naruszenia te, skutkujące uwzględnieniem powództwa, występowały w trakcie pobytu powoda w Zakładzie Karnym w N..

Podniesione w dalszej części apelacji, zarzuty dopuszczenia się błędów w ustaleniach faktycznych, Sąd Okręgowy przyjmuje za częściowo uzasadnione, ale nie mające wpływu na treść wydanego orzeczenia.

Przytoczona wyżej treść przepisu art. 110 k.k.w i § 28 rozporządzenia wskazuje, że skazanemu oprócz osobnego miejsca do spania, odpowiednich warunków higieny, oświetlenia odpowiedniego do czytania i wykonywania pracy, należy zapewnić dostateczny dopływ powietrza. Sąd ustalił, że wentylacja pomieszczeń i wietrzenie cel odbywa się poprzez stolarkę okienną i drzwiową a nadto w większości cel mieszkalnych są kratki wentylacji grawitacyjnej, niekiedy zabezpieczone w sposób uniemożliwiający nielegalne kontakty pomiędzy osadzonymi z różnych poziomów budynku. Powyższe ustalenie odpowiada treści informacji przedstawionej przez stronę pozwaną.(k 59), ale nie w pełni zgodne jest z treścią opinii biegłego, który przeprowadził oględziny tych cel w których powód przebywał. Z opinii tej wynika bowiem, że dopływ powietrza zapewnia przestrzeń boczna pomiędzy oknem a kratą z szybą zbrojną, brak jest natomiast wentylacji grawitacyjnej. Okoliczności te potwierdzili świadkowie i powód na których zeznania powołuje się apelujący, wskazując na dolegliwość wynikającą z tego powodu w postaci panującej w celi duszności.

W pozostałym zakresie podniesione zarzuty błędów w ustaleniach faktycznych nie są skuteczne. Sąd prawidłowo ustalił w oparciu o przeprowadzone dowody, że cele w których powód przebywał są wyposażone w instalację oświetleniową oraz grzewczą, każda cela posiada wydzielony kącik sanitarny wyposażony w ubikację umywalkę oraz szafki na przybory higieny osobistej. W wyniku wizji lokalnej nie stwierdzono by w którejkolwiek z cel występowało zagrzybienie, jakkolwiek świadkowie M. K. i K. S. potwierdzili występowanie zagrzybienia na suficie w rogach. Przywołać w tym miejscu należy zeznania świadka M. K. zawnioskowanego przez powoda, do których odwołuje się też apelujący a który podał, że warunki w celi w której przebywał razem z powodem były normalne, jedyny minus to brak wentylacji. Możliwości korzystania z prysznica wyłącznie raz w tygodniu nie oznacza, że powód był pozbawiony możliwości mycia się codziennie skoro bezspornie w każdej celi znajdowała się bieżąca zimna i ciepła woda. Odnoszący się do tych faktów, zarzut postawiony w apelacji jest w tej sytuacji niezrozumiałej i nieuzasadniony. Nieskuteczny był też zarzut iż umieszczone w celach kąciki sanitarne oddzielone od reszty pomieszczenia płytą wiórową nie sięgającą sufitów stanowiło niezapewnienie odpowiednich warunków higieny na jakie wskazuje art. 110 § 2 k.k.w.

Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia prawa materialnego, stwierdzić należy, że w ustalonych okolicznościach stanu faktycznego, brak podstaw do zarzucenia sądowi by dopuścił się błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania powołanych w apelacji przepisów art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c.

Warunki w jakich powód był pozbawiony wolności nie naruszyły żadnych praw powoda, ponieważ związane z tym ograniczenie swobód i praw mieściło się w granicach prawnych regulujących odbywanie kary pozbawienia wolności, a tym samym zachowanie pozwanego w tym zakresie nie było bezprawne.

Otwarta lista chronionych prawnie dóbr osobistych została uzupełniona o uprawnienie do godnych warunków odbywania kary w zakładach karnych.

Orzecznictwo potwierdzając kwalifikację praw podmiotowych, naruszonych ze wskazanych przyczyn, jako dobra osobistego w postaci godności, prawa do godnego odbywania kary pozbawienia wolności podkreśla jednak, że każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie, a środek ochrony w postaci pieniężnego zadośćuczynienia (art. 448 k.c.) ma charakter fakultatywny. Stanowisko to znajduje oparcie również w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 maja 2008 r., SK 25/07, oraz orzeczeniach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który m.in. w wyroku z dnia 19 kwietnia 200lr., nr 28524/95 stwierdził, iż sposób traktowania, by znaleźć się w zakresie regulacji art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, musi osiągnąć pewien minimalny poziom dolegliwości. Ocena tego minimum jest relatywna; zależy od wszystkich okoliczności sprawy, takich jak długość trwania traktowania, następstwa psychiczne i fizyczne oraz, w niektórych przypadkach, płeć, wiek, stan zdrowia ofiary. Dokonując oceny, czy kara lub traktowanie jest "poniżające" w rozumieniu art. 3 Konwencji, należy wziąć pod uwagę, czy w zamierzeniu ma poniżyć i upokorzyć daną osobę oraz czy, w odniesieniu do następstw, wywarło negatywny wpływ na jej osobowość w sposób sprzeczny z art. 3 Konwencji.

O tym czy doszło do naruszenia dóbr osobistych osoby osadzonej decydują okoliczności konkretnej sprawy, przy czym ocena w tym zakresie powinna być zobiektywizowana. Musi więc uwzględniać odczucia szerszego grona uczestników i powszechnie przyjmowane normy postępowania, a nie tylko ocenę subiektywną zainteresowanego.

Wbrew powinności wynikającej z art. 6 k.c. w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji powód nie udowodnił, aby w czasie pobytu w zakładzie karnym doszło do pogorszenia jego stanu zdrowia oraz, aby pomiędzy takim pogorszeniem a warunkami pozbawienia wolności zachodził adekwatny związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 k.c.

Biorąc pod uwagę okres pobytu powoda od 2 maja do 10 lipca 2013 r. nawet w warunkach wskazywanego przez niego uciążliwego dla niego pobytu w celi brudnej, zniszczonej i zagrzybionej, ze słabą wentylacją z unoszącym się w niej fetorem z węzła sanitarnego w czasie korzystania z kącika sanitarnego przez osadzonych, nadto biorąc pod uwagę, że pobyt w takich warunkach nie był szczególnie długi i nie pozostawił żadnych trwałych skutków, to brak było podstaw do uwzględnienia żądania pozwu, gdyż takie warunki osadzenia powoda nie stanowiły naruszenia jakiegokolwiek jego dobra osobistego. Nawet przy skorygowaniu ustaleń sądu pierwszej instancji w zakresie braku należytej wentylacji ale na pewno nie braku jakiejkolwiek wentylacji oraz uciążliwości związanych z korzystaniem przez osadzonych z kącika sanitarnego, nie można przyjąć by doszło do naruszenia wymogów określonych w art. 110 § 2 k.k.w. Nadto w tym przypadku pozwanemu nie można zarzucić bezprawności działania. Budynki zakwaterowania osadzonych w Zakładzie Karnym w N. wzniesiono w XVII wieku, wielokrotnie adoptowano ( czyni się to też obecnie) do funkcji jednostki penitencjarnej, nie odnosi się do nich szereg współczesnych przepisów i warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki ich usytuowanie.

W odniesieniu do powoda nie można zatem mówić o niegodziwych, nieludzkich warunkach, wykonywania kary pozbawienia wolności.

Oczywistym jest, że z istoty kary pozbawienia wolności wynika, że osoba odbywająca taką karę doznaje szeregu ograniczeń oraz z reguły pogorszenia standardu życia. Ten rodzaj kary zakłada określoną dolegliwość, odnoszącą się do konieczności przebywania w warunkach izolacji w jednym pomieszczeniu z innymi osobami na stosunkowo niewielkiej przestrzeni, limitowanie czasu i form przebywania poza celą, załatwiania potrzeb fizjologicznych w warunkach ograniczenia pełnej intymności, organizowania kąpieli i prania odzieży według pewnych reguł wymuszonych warunkami bytowania w dużej zbiorowości.

W szczególności tego rodzaju niedogodności nie można było wiązać ze sposobem w jakim oddzielone były kąciki sanitarne . Spełniały one swoje wymogi nieskrepowanego korzystania z urządzeń sanitarnych. Podobna sytuacja była przedmiotem oceny Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 5 VII 2012 r. IV CSK 603/11 stwierdził, że godne warunku odbywania kary pozbawienia wolności obejmują również zapewnienie prywatności i intymności, m.in. związanych z potrzebami fizjologicznymi. Niemniej nie przewidują one zapewnienia samodzielności pomieszczeń przeznaczonych na toalety ani ich oddzielenia murem od pozostałej części celi, na co wskazywał powód w swoich zeznaniach.

Podsumowując, zasadnie Sąd Rejonowy stwierdził, że z poczynionych przez niego ustaleń nie wynika, aby warunki osadzenia powoda prowadziły do naruszenia jego godność, prawa do intymności czy prywatności. Obiektywnie zatem rzecz ujmując stwierdzić należy, iż nawet jeżeli powód podczas odbywania kary pozbawienia wolności z tego tytułu odczuwał dyskomfort psychiczny, to nie uzasadniało to przyznania mu ochrony prawnej w związku z naruszeniem jego dóbr osobistych.

Ponadto zaznaczone zostało, że sąd nie ma obowiązku zasądzenia zadośćuczynienia w każdym przypadku naruszenia dóbr osobistych. Zasądzenie zadośćuczynienia ma charakter fakultatywny i od oceny sądu opartej na analizie konkretnych okoliczności danej sprawy zależy przyznanie pokrzywdzonemu ochrony w tej formie.

Powód popełniając przestępstwo określone w art. 280 §1 k.k w warunkach recydywy, musiał liczyć się z orzeczeniem i wykonaniem kary pozbawienia wolności, w więzieniu, w którym z oczywistych względów nie ma komfortu. Wykonywanie wobec powoda kary pozbawienia wolności było zgodne z prawem i nie naruszało jego godności i innych dóbr osobistych. Nie można było tym samym przyjąć, że niedogodności związane z przebywaniem w zakładzie karnym, wywołały u powoda cierpienia psychiczne i fizyczne.

Z tych przyczyn apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu, o czym orzeczono jak w sentencji na zasadzie art. 385 kpc.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego wydano na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 kpc. Powód został obciążony obowiązkiem zwrotu na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 120 zł. Nie było podstaw do ewentualnego zastosowania art. 102 k.p.c. Charakter dochodzonego roszczenia nie stanowił o przypadku szczególnie uzasadnionym, o jakim mowa jest we wskazanym przepisie, w szczególności trudno jest mówić w postępowaniu apelacyjnym o usprawiedliwionym aczkolwiek niezasadnym przekonaniu strony o zasadności zajmowanego stanowiska.

Wynagrodzenie pełnomocnikowi z tytułu pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, przyznano na podstawie § 4 ust.1,3 i § 14 ust.1 pkt. 26, §16 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015 r.) w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu.

Zofia Klisiewicz Katarzyna Kwilosz – Babiś Ewa Adamczyk