Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 września 2016roku

Sąd Okręgowy w Częstochowie VII Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Beata Jarosz

Protokolant: st. sekretarz sądowy Małgorzata Idzikowska-Oleszczyk

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej C. P. B. K.

po rozpoznaniu w dniu 6 września 2016 roku

sprawy T. S.

syna B. i T., urodzonego (...) w C.

oskarżonego z art. 278 § 1 kk w zw. z 64 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionych przez oskarżonego i obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Częstochowie

z dnia 10 września 2015 r. , sygn. akt XI K 296/15

orzeka:

1. uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Częstochowie;

2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. B. – Kancelaria Adwokacka w C., kwotę 516,60 zł (pięćset szesnaście złotych sześćdziesiąt groszy) tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu oskarżonego T. S. w postępowaniu odwoławczym, przy czym kwota ta obejmuje również należny podatek VAT;

Sygn. akt VII Ka 550/16

UZASADNIENIE

A. M. został oskarżony o to, że:

w dniu 03 stycznia 2015r. około godz. 20:10 w C. przy Al. (...) na terenie Hotelu (...), działając wspólnie i w porozumieniu z inną nieustaloną osobą, zabrał w celu przywłaszczenia metalową kasetkę wartości 100 złotych z zawartością pieniędzy w kwocie 4100 złotych, czym spowodował straty w wysokości 4200 złotych na szkodę P. K.

tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.

T. S. został oskarżony o to, że:

w dniu 03 stycznia 2015r. w C. przy ul. (...) na terenie Hotelu (...) działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami zabrał w celu przywłaszczenia metalową kasetkę wartości l00 złotych z zawartością pieniędzy w kwocie 4100 złotych, czy spowodował łączną wartość strat 4200 złotych na szkodę P. K. przy czym czynu tego dopuścił się w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności będąc uprzednio skazanym za podobne przestępstwo umyślne albowiem wyrokiem Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 19 listopada 2004r. sygn. akt IV K I 159/03 został skazany za przestępstwo z art. 278 § 1 k.k. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, którą odbywał w ramach kary Łącznej 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Częstochowie w sprawie sygn. akt IV K 90/10 z dnia 30 czerwca 2010r. w okresie od 5.08.2009r. do 5.02.2011,

tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 10 września 2015r., wydanym w sprawie o sygn. akt XI K 296/15, Sąd Rejonowy w Częstochowie:

1. oskarżonego A. M. uznał za winnego zarzuconego mu czynu opisanego w części wstępnej wyroku, przy czym przyjął, że dopuścił się go wspólnie i w porozumieniu z T. S. i inną nieustaloną osobą, czym wyczerpał znamiona występku z art. 278 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 33 § 1-3 k.k. wymierzył mu karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności i grzywny w rozmiarze 50 (pięćdziesięciu) stawek dziennych przy stawce określonej na kwotę 20 (dwudziestu) złotych;

2. oskarżonego T. S. uznał za winnego zarzuconego mu czynu opisanego części wstępnej wyroku, przy czym przyjął, że dopuścił się go wspólnie i w porozumieniu z A. M. i inną nieustaloną osobą, będąc uprzednio skazany m.in. wyrokiem Sądu Rejonowego w Lublińcu z dnia 1 sierpnia 2005r. w sprawie o sygn. akt II K 84/05 za przestępstwo z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 279 § 1 k.k. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 27 stycznia 2006r. w sprawie o sygn. akt IV K 583/05 mi.n. za przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 19 listopada 2004r. w sprawie o sygn. akt IV K 1159/03 na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności za przestępstwo z art. 278 § 1 k.k., które to kary odbył w ramach kary łącznej 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 30 czerwca 2010r. w okresie od 5 sierpnia 2009r. do 05 lutego 2011r., czym wyczerpał znamiona występku z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 278 § 1 k.k. wymierza mu karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności;

3. na podstawie art. 69 § 1 k.k. w zw. z art. 70 § 1 pkt.1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. warunkowo zawiesił A. M. wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres 3 (trzech) lat tytułem próby;

4. na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary grzywny zaliczył A. M. okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie w dniu 10 stycznia 2015r. przyjmując, że odpowiada grzywnie w wysokości 2 (dwóch) stawek dziennych;

5. na podstawie art. 627 k.p.k. w zw. z art. 2 ust. 1 pkt 3 i art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zasądził od A. M. na rzecz Skarbu Państwa opłatę w wysokości 380 (trzystu osiemdziesięciu) złotych i wydatki w kwocie 90 (dziewięćdziesięciu) złotych;

6. na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. i art. 17 ust.1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych zwolnił T. S. od obowiązku ponoszenia kosztów postępowania i obciążył nimi Skarb Państwa.

Od powyższego wyroku apelację osobistą wniósł oskarżony T. S., zaskarżając orzeczenie w całości. Skarżący podał, że nie został powiadomiony o toczącym się postępowaniu i pozbawiono go możliwości obrony. Wskazał, że przebywał w zakładzie karnym, gdzie dowiedział się o zapadłym wyroku. W konkluzji wniósł o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Apelację w sprawie wywiódł również obrońca oskarżonego T. S.. Zaskarżył wyrok w całości odnośnie oskarżonego T. S. i zarzucił mu:

1.  obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, to jest naruszenie art. 7, art. 410 w zw. z art. 92 k.p.k. poprzez dokonanie dowolnej, fragmentarycznej oceny dowodów z naruszeniem zasad prawidłowego rozumowania oraz doświadczenia życiowego, a w szczególności ustalenie, iż oskarżony dopuścił się popełnienia czynu zarzucanego mu aktem oskarżenia w oparciu głównie o pomówienie przez współoskarżonego A. M. a przy pominięciu dowodów wykazujących okoliczności przeciwne (wyjaśnienia oskarżonego T. S., zeznania E. B.), jak również wobec braku wyjaśnienia roli nieustalonej osoby trzeciej w inkryminowanym zdarzeniu, podczas gdy wyjaśnienia współoskarżonego powinny być zawsze oceniane nadzwyczaj ostrożnie i potwierdzone przez inne niebudzące wątpliwości dowody;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na nieuzasadnionym przyjęciu, iż oskarżony T. S. w dniu 3 stycznia 2015r. w C. przy ul. (...), na terenie Hotelu (...), działając wspólnie i w porozumieniu z A. M. i inną nieustaloną osobą zabrał w celu przywłaszczenia metalową kasetkę o wartości 100 złotych z zawartością pieniędzy w kwocie 4100 złotych, czym spowodował stratę w wysokości 4200 złotych na szkodę P. K., przy czyn czym czynu tego dopuścił się w warunkach recydywy, pomimo braku wiarygodnych dowodów potwierdzających popełnienie tegoż czynu przez oskarżonego, a przy istnieniu dowodów wskazujących bezpośrednio na sprawstwo innych osób oraz na alibi oskarżonego T. S..

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego T. S. od stawianych mu zarzutów, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Częstochowie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odnosząc się w pierwszej kolejności do osobistej apelacji oskarżonego wskazać należy, że okazała się ona zasadna i jej wniesienie doprowadzić musiało do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Na wstępie zasadne jest wskazanie następujących zaszłości procesowych. W toku postępowania przygotowawczego oskarżony złożył wyjaśnienia i podał adres do doręczeń (...) m. 5 w C. (k.71) i adresu tego już nie zmieniał. Akt oskarżenia w sprawie wpłynął do Sądu 20 maja 2015 roku. Dnia 1 lipca 2015 roku odbyła się rozprawa, na której oskarżony T. S. nie stawił się. W protokole rozprawy zaznaczono, że wezwanie było prawidłowe i odbyło się w trybie podwójnego awiza. Sąd postanowił o wezwaniu oskarżonych na nowy termin z nowymi pouczeniami, w których zawarto informację o konieczności informowania sądu o każdej zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni, w tym także z powodu pozbawienia wolności w innej sprawie oraz że w przypadku zaniechania tego obowiązku, pismo wysłane pod wskazany przez oskarżonego adres uważa się za doręczone (art. 75 § 1 i 2 k.p.k., art. 139 § 1 k.p.k.). Zawiadomienie o rozprawie w dniu 3 września 2015 roku nie zostało odebrane przez oskarżonego T. S., ale wobec dwukrotnego awizowania - uznano je za doręczone prawidłowo, zaś nieobecność oskarżonego za nieusprawiedliwioną. Stało się to podstawą do przeprowadzenia rozprawy pod nieobecność oskarżonego T. S., na której przeprowadzono postępowanie dowodowe i zamknięto przewód sądowy. Wyrok ogłoszono 10 września 2015 roku, a jego odpis wysłano na dotychczasowy adres oskarżonego, która to przesyłka również nie została odebrana.

W niniejszej sprawie nie można uznać, aby wezwanie oskarżonego T. S. na rozprawę w dniu 3 września 2015 roku było prawidłowe. Z informacji udostępnionych w systemie (...) wynika, że oskarżony T. S. został przyjęty do aresztu śledczego 27 lutego 2015 roku i od tego czasu był pozbawiony wolności (k.174). Oskarżony, co prawda poinformowany był o treści przepisu art. 75 § 1 k.p.k. oraz art. 139 § 1 k.p.k., jednak w wersji obowiązującej przed dniem 1 lipca 2015 roku. Ten ostatni przepis stanowił, że jeżeli strona, nie podając nowego adresu, zmienia miejsce zamieszkania lub nie przebywa pod wskazanym przez siebie adresem, pismo wysłane pod tym adresem uważa się za doręczone. Orzecznictwo na gruncie tej wersji przepisu stało na stanowisku, że nieobecność strony pod wskazanym przez nią adresem, gdy związana jest z pozbawieniem wolności, jako niezależna od woli oskarżonego, nie może być traktowana jako zmiana miejsca zamieszkania czy pobytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2014r., II KK 160/14) oraz, że nieprawidłowe powiadomienie o terminie posiedzenia przez wysłanie zawiadomienia na adres domowy, w sytuacji pozbawienia wolności rażąco narusza art. 139 § 1 k.p.k. w zw. z art. 133 § 1 i § 2 k.p.k. (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2011r., II KK 151/11 oraz z dnia 30 lipca 2014r., IV KK 251/14).

Sąd Rejonowy przy doręczaniu oskarżonemu wezwania na rozprawę na dzień 3 września i pouczenia w nowym brzmieniu zastosował fikcję prawną wykreowaną przepisem art. 139 § 1 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym po 1 lipca 2015 roku. Faktycznie oskarżony nie otrzymał tej przesyłki, gdyż był w tym czasie pozbawiony wolności i przebywał w areszcie. Zgodnie z udzielonym mu wcześniej pouczeniem na podstawie art. 75 § 1 k.p.k. w wersji sprzed 1 lipca 2015 roku, o pobycie tym nie musiał informować organów procesowych i nie znane mu był skutki braku poinformowania Sądu o pozbawieniu wolności. Informacja o konieczności powiadomienie Sądu o zmianie miejsca pobytu związanego z pozbawieniem wolności zawarta była dopiero w nowym pouczeniu. Sąd Rejonowy nie miał zatem podstaw by zastosować fikcję doręczenia z art. 139 § 1 k.p.k. Sąd Rejonowy zdaje się nie zauważać, że doręczenie oskarżonemu nowego pouczenia było co prawda prawidłowe na gruncie znowelizowanych przepisów, jednak oskarżony nie wiedział o ich treści, o których powinien natomiast być poinformowany. Nie chodzi tu, wbrew twierdzeniom Sądu Rejonowego zawartym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, o doręczenie pouczenia osobiście lub do rąk własnych oskarżonego, a o prawidłowe doręczenie mu pouczenia zgodnie z przepisami o doręczeniach, o których został powiadomiony. Na podstawie przepisów w wersji obowiązującej do 30 czerwca 2015 roku doręczenie przesyłek sądowych na adres podany przez oskarżonego nie było skuteczne wobec pozbawienia oskarżonego wolności w innej sprawie. Sąd winien najpierw zadbać, aby oskarżony został prawidłowo pouczony o zmianie art. 75 k.p.k. i art. 139 k.p.k., a dopiero później mógł z tych przepisów skorzystać. Zgodnie bowiem z art. 16 § 1 k.p.k. brak pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać dla oskarżonego ujemnych skutków procesowych, co w niniejszej sprawie miało miejsce. Oskarżony nie przebywał bowiem pod wskazanym przez niego w postępowaniu przygotowawczym adresie, gdyż na etapie postępowania sądowego był już pozbawiony wolności w innej sprawie. Sąd Rejonowy dopuścił się zatem rażącego naruszenia przepisów postępowania ustalając, że wezwanie na rozprawę zostało oskarżonemu prawidłowo doręczone i wyciągając na tej podstawie wniosek o możliwości dalszego procedowania. Wobec przebywania oskarżonego w areszcie i braku prawidłowego powiadomienia go o znowelizowanych przepisach, zawiadomienie o terminie rozprawy mogło być skuteczne dokonane wyłącznie w trybie art. 134 § 2 k.p.k. Doręczenie zawiadomienia w sposób dokonany przez Sąd Rejonowy na adres zamieszkania oskarżonego nie było skuteczne, gdyż rażąco naruszyło art. 139 § 1 k.p.k., a w konsekwencji doprowadziło do ograniczenia skazanemu prawa do obrony.

Biorąc powyższe pod uwagę, należało uznać że Sąd Rejonowy na rozprawie w dniu 3 września 2015 roku błędnie powołał się na art. 374 k.p.k. i zdecydował o prowadzeniu rozprawy pod nieobecność oskarżonego uznając, że stawił się on bez usprawiedliwienia. Procedowanie pod nieobecność oskarżonego, który nie miał możliwości stawienia się na rozprawę, doprowadziło do naruszenia jego prawa do obrony. Nie miał on bowiem możliwości wypowiedzenia się przed sądem i przedstawienia swoich racji, odniesienia się do wyjaśnień A. M. oraz świadków A. S. i P. K. oraz wyrażeniu swojego stanowiska po zamknięciu przewodu sądowego. Zaznaczyć przy tym trzeba, że oskarżony T. S. w postępowaniu przygotowawczym nie przyznał się do winy, a wyrok skazujący oparto przede wszystkim na wyjaśnieniach drugiego z oskarżonych i zeznaniach świadków. Nadto oskarżony w toku procesu nie był reprezentowany przez obrońcę. W tych warunkach należało uznać, że przeprowadzenie przez Sąd Rejonowy rozprawy w dniu 3 września 2015 roku pod nieobecność oskarżonego T. S., a następnie wydanie wyroku rażąco naruszyło przepisy art. 16 § 1 i art. 374 § 1 k.p.k., czego konsekwencją było ograniczenie przysługującego oskarżonemu z mocy art. 6 k.p.k. prawa do obrony.

Reasumując, w niniejszej sprawie oskarżony nie został prawidłowo wezwany na rozprawę. Wezwania dokonano co prawda na adres zadeklarowany przez oskarżonego, jednak nie został on pouczony, że w razie pozbawienia wolności jest zobowiązany do informowania o tym fakcie organów procesowych. Zatem Sąd Rejonowy nie mógł zastosować fikcji doręczenia wezwania, gdy oskarżony przebywał w areszcie.

Na zakończenie należy zauważyć, iż wobec treści rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego, rozpoznanie apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego, w której podniesiono zarzuty obrazy przepisów postępowania i błędu w ustaleniach faktycznych byłoby przedwczesne w rozumieniu art. 436 k.p.k.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że w sprawie doszło do naruszenia przepisów postępowania gwarantujących możliwość brania udziału oskarżonego w rozprawie głównej, dlatego też zaskarżony wyrok został uchylony i sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania. Sąd Rejonowy będzie zobowiązany do powtórzenia postępowania dowodowego w zakresie w jakim zostało ono przeprowadzone na rozprawie w dniu 3 września 2016 roku oraz umożliwi oskarżonemu osobistą obronę powiadamiając go prawidłowo o terminie rozprawy.

Podstawę prawną orzeczenia Sądu Okręgowego stanowi przepis art. 437 k.p.k.

O wynagrodzeniu dla adwokata M. B., obrońcy z urzędu oskarżonego T. S. orzeczono na podstawie art. 29 ust. ustawy Prawo o Adwokaturze w zw. z § 4 ust. 1 i 3 w zw. z § 17 ust. 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z dnia 5 listopada 2015r.).