Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2016 r. w Gdańsku

sprawy M. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o wysokość kapitału początkowego i emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu- IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 listopada 2015 r., sygn. akt IV U 1077/15

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

SSA Alicja Podlewska SSA Jerzy Andrzejewski SSA Grażyna Czyżak

Sygn. akt III AUa 302/16

UZASADNIENIE

Ubezpieczony M. G. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 23 czerwca 2015r., którą pozwany organ, powołując się na art. 114 ust 1 ustawy z dnia z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2015r. poz. 748 ze zmianami; dalej: „ustawa emerytalna”), odmówił mu „prawa do przeliczenia kapitału początkowego oraz emerytury” wobec stwierdzenia, że złożone przez wnioskodawcę zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu nie stanowi nowego środka dowodowego, gdyż dotyczy osoby trzeciej.

Ubezpieczony domagał się wyliczenia wysokości jego kapitału początkowego i emerytury z uwzględnieniem zarobków z lat 1976-1979 wyliczonych w oparciu o zeznania świadka Z. J. i dotyczące tego świadka zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, wskazując, iż ich zarobki w ww. latach były porównywalne.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Organ emerytalny powołał przepisy art. 114 ust 1 i art. 116 ust 5 ustawy emerytalnej oraz § 21 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 2011r. Nr 237 poz. 1412; dalej: „rozporządzenie z 2011r.”). Pozwany wskazał, iż ubezpieczony nie udokumentował rzeczywistej wysokości wynagrodzenia w spornych latach. Nadto ubezpieczony i Z. J. byli wynagradzani według stawki akordowej, zatem nie sposób uznać, iż każdy pracownik wynagradzany w ten sposób, nawet wykonujący ten samym rodzaj pracy, osiągał takie samo wynagrodzenie.

Na rozprawie w dniu 16 listopada 2015r. ubezpieczony cofnął odwołanie w zakresie żądania przeliczenia kapitału początkowego i emerytury z uwzględnieniem zarobków za lata 1976-1977 , gdyż zaświadczenie o wynagrodzeniu Z. J. nie obejmowało tego okresu.

Sąd Okręgowy w Elblągu wyrokiem z dnia 16 listopada 2015r., sygn. akt IV U 1077/15, zmienił powyższą decyzję w ten sposób, że przyznał M. G. od dnia 1 czerwca 2015r. „prawo do przeliczenia kapitału początkowego i w konsekwencji emerytury z przyjęciem jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za rok 1978 kwoty 58.644 złote przed denominacją i za rok 1979 kwoty 63.924 złote przed denominacją” (pkt I), umorzył postępowanie w zakresie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za lata 1976 i 1977 (pkt II), oddalił odwołanie w pozostałej części (pkt III), zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. na rzecz ubezpieczonego kwotę 60 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt IV).

Swoje rozstrzygnięcie Sąd I instancji oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania.

Ubezpieczony urodził się w dniu (...)

W okresie od dnia 2 października 1967r. do dnia 15 kwietnia 1985r. M. G. był zatrudniony w Zakładach (...). K. Ś. w E. na stanowiskach kolejno ślusarza - do dnia 15 września 1976r., kowala - do dnia 2 stycznia 1985r., pracownika magazynu - do dnia 18 lutego 1985r. i kontrolera jakości - do końca zatrudnienia.

Na stanowisku kowala, do końca 1979r., ubezpieczony pracował w dwuosobowym zespole ze Z. J.. Praca wynagradzana była w systemie akordowym. Wynagrodzenia skarżącego i Z. J. z pominięciem premii były zbliżone, różnice mogły wynikać z korzystania z urlopów w różnych okresach lub zwolnień lekarskich. Premie były przyznawane jednemu członkowi zespołu, zwykle Z. J.. Następnie Z. J. i ubezpieczony dzielili się premią. Z. J. z uwagi na stan zdrowia z początkiem 1980r. zmienił stanowisko i uzyskiwał wynagrodzenie bez premii.

Dokumentacja zarobkowa ubezpieczonego zachowała się za okres od 1980r. Świadek Z. J. uzyskał zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za okres od 1978r. Wynagrodzenie wnioskodawcy w latach 1980-1984 przekraczało wynagrodzenie przeciętne – wahało się od 104,53% do 143,59%. Wynagrodzenie Z. J. w roku 1978 wyniosło 191,07% wynagrodzenia przeciętnego, w roku 1979 144,13% wynagrodzenia przeciętnego i w roku 1980 114,45% wynagrodzenia przeciętnego. Za sporny okres angaże nie określają stawki wynagrodzenia skarżącego, a tylko grupę zaszeregowania.

Decyzją z dnia 1 października 2008r. organ rentowy ustalił wnioskodawcy kapitał początkowy, którego podstawę wymiaru ustalono z 10 kolejnych lat kalendarzowych 1980 - 1989, wskaźnik wwpw wyniósł 89,63%.

Decyzją z dnia 4 maja 2015r. pozwany przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 29 kwietnia 2015r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Emerytura została ustalona według zreformowanych zasad na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej.

W dniu 15 czerwca 2015r. wnioskodawca złożył wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego i emerytury. Do wniosku zostało dołączone m.in. oświadczenie Z. J. oraz jego zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu ZUS Rp-7 z lat 1978-1980.

Zaskarżoną decyzją z dnia 23 czerwca 2015r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy przeliczenia kapitału początkowego i emerytury.

Z uwagi na fakt, iż w odwołaniu zostało sprecyzowane żądanie wnioskodawcy ustalenia wynagrodzenia z lat 1976 - 1979 na podstawie wynagrodzenia innego pracownika, organ rentowy wydał w dniu 28 sierpnia 2015r. kolejną decyzję o odmowie przeliczenia kapitału początkowego i emerytury.

Sąd Okręgowy stwierdził, iż odwołanie okazało się po części uzasadnione, gdyż zeznania świadków i wnioskodawcy w powiązaniu z dokumentacją zarobkową pozwoliły ustalić podstawy wymiaru składek za lata 1978-1979 wyższe od przyjmowanego przez pozwanego wynagrodzenia minimalnego.

Sąd I instancji wyjaśnił, że ponieważ spór dotyczył wynagrodzenia przyjętego jako podstawa wymiaru składek na potrzeby ustalenia kapitału początkowego, co w konsekwencji przełożyło się na wysokość emerytury, środki dowodowe w postępowaniu przed organem rentowym co do wysokości wynagrodzenia określa w § 21 rozporządzenia z 2011r. Są to zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia, zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia, a za okres pracy wykonywanej w czasie pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania – zaświadczenie z zakładu karnego lub aresztu śledczego.

W postępowaniu sądowym nie ma wprawdzie wskazanych tu ograniczeń dowodowych, jednak przyjmuje się w orzecznictwie, że wysokość wynagrodzenia albo musi być udowodniona ściśle, albo zajdzie konieczność przyjęcia, że wynagrodzenie ograniczało się do składników pewnych, wypłacanych w spornym okresie stale i w określonej wysokości (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 11 stycznia 2012r. w sprawie III AUa 1414/11, LEX nr 1124829).

Z kolei w braku dowodu choćby takich stałych i pewnych składników wynagrodzenia, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy, co wynika z art. 15 ust. 2a w związku z art. 174 ust. 3 ustawy emerytalnej. Przepis ten oznacza, że negatywnymi skutkami braku możliwości przedłożenia dokumentów ściśle określających wysokość wynagrodzenia obciążany jest ubezpieczony.

Dowody zebrane w toku postępowania nie pozwoliły na wykazanie wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy w spornym okresie w pełnej oczekiwanej przez niego wysokości. Dokumenty z akt osobowych nie dostarczyły danych szczegółowych, pozwalających na jednoznaczne określenie ewentualnego wynagrodzenia wnioskodawcy w poszczególnych miesiącach (czy choćby latach) przed 1980r. Angaże z tamtego okresu wskazywały tylko kategorię zaszeregowania w akordowym systemie wynagradzania. Wprawdzie w zbliżonych sprawach IV U 2097/13 (dot. ubezpieczonego J. U.) i IV U 137/14 (dot. ubezpieczonego L. P.) zdołano ustalić stawki wynagrodzenia, jednak po pierwsze: obowiązujące w innym dziale tego samego pracodawcy i po drugie: z wcześniejszego okresu. Warto zaznaczyć, że przechowawca dokumentacji nie dysponuje zakładowymi przepisami płacowymi (por. pismo z 29 stycznia 2014r., k.51 akt IV U 2097/13).

W ocenie Sądu Okręgowego zeznania świadków i wnioskodawcy okazały się spójne, a przy tym zgodne z dokumentacją płacową (zaświadczeniami Rp-7). Z zeznań tych wynika, że wnioskodawca pracował w jednym zespole ze Z. J. i bez uwzględnienia premii uzyskiwali zbliżone wynagrodzenie. Premie były przyznawane Z. J., który dzielił się nimi z wnioskodawcą już poza systemem wynagradzania pracodawcy, a więc bez wpływu na wysokość składek na ubezpieczenie społeczne wnioskodawcy. Świadek ten zeznał przy tym, że od 1980r. z uwagi na stan zdrowia pracował na innym stanowisku i uzyskiwał niższe zarobki (bez premii jak w poprzednim okresie). Zaświadczenie Rp-7 świadka potwierdza znaczne obniżenie wynagrodzenia w roku 1980r. w porównaniu z latami 1978-1979. Mimo to wynagrodzenie to nadal było nieco wyższe od wynagrodzenia przeciętnego. Dało to podstawy do przyjęcia, że wynagrodzenie wnioskodawcy z lat 1978-1979, kiedy to premie przyznawano zwykle Z. J., a więc wnioskodawca uzyskiwał wynagrodzenie raczej bez premii, musiało być nie niższe od wynagrodzenia przeciętnego – podobnie jak nie było niższe od wynagrodzenia przeciętnego wynagrodzenie Z. J. z roku 1980, uzyskiwane właśnie już bez premii. Konstatację tę potwierdza i to, że z akt osobowych wnioskodawcy nie wynika nagła zmiana stanowiska lub wynagrodzenia (kategorii zaszeregowania) w roku 1980 w porównaniu do lat 1978-1979, a przecież w latach 1980-1984 wnioskodawca zarabiał również więcej niż wynosiło wynagrodzenie przeciętne, przy tym w latach 1980-1983 nawet istotnie więcej (por. obliczenie wwpw kapitału początkowego – ostatnia karta w pliku dot. kapitału początkowego).

Co do materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia należy, zdaniem Sądu Okręgowego, wyjaśnić, że zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Wnioskodawca należy do tej właśnie kategorii ubezpieczonych.

Podstawę do przeliczenia kapitału początkowego stanowi art. 175 ust. 4 w związku z art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

Zasady obliczenia kapitału początkowego określone zostały w art. 174 ustawy emerytalnej i w przepisach, do których art. 174 odsyła. Jak wskazuje art. 174 ust. 3 ustawy emerytalnej, wskaźnik podstawy wymiaru kapitału początkowego ustala się za okres kolejnych 10 lat kalendarzowych sprzed dnia 1 stycznia 1999r. Wskaźnik ten został obliczony z lat 1980-1989. Ustalenie w oparciu o dowody przeprowadzone w rozpatrywanej sprawie wynagrodzenia za lata 1978-1979 równego 100% wynagrodzenia przeciętnego, pozwoli na obliczenie wskaźnika z okresu 1978-1987, gdyż zarobki skarżącego z lat 1988-1989 były niższe niż wynagrodzenie przeciętne.

W opisanej sytuacji zaskarżoną decyzję zmieniono na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc, przyznając wnioskodawcy prawo do przeliczenia kapitału początkowego i w konsekwencji emerytury z uwzględnieniem za lata 1978 i 1979 wynagrodzenia przeciętnego jako podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne (pkt I. wyroku). Odnośnie lat 1978-1979 ponad tak ustalone podstawy wymiaru składek, w ocenie Sądu I instancji, odwołanie nie znalazło oparcia w zebranym materiale dowodowym, stąd podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc (pkt III. wyroku).

W zakresie lat 1976-1977 odwołanie cofnięto z uwagi na brak porównawczego materiału dowodowego, tj. zaświadczenia o wynagrodzeniu Z. J. za te lata. Okoliczności sprawy nie wskazują, aby cofnięcie odwołania we wskazanej części było sprzeczne z prawem, zmierzało do obejścia prawa albo naruszało słuszny interes ubezpieczonego. Wobec tego w omawianym zakresie postępowanie podlegało umorzeniu na podstawie art. 355 § 1 kpc w związku z art. 469 kpc (pkt II. wyroku).

O kosztach orzeczono (pkt IV. wyroku) w oparciu o art. 98 ust. 1 i 3 kpc, art. 108 ust. 1 kpc oraz § 11 ust. 2 w związku z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013r. poz. 490 ze zmianami). Wnioskodawca przegrał proces co do połowy spornego okresu, a co do drugiej połowy wygrał nie w całości. Wobec tego przyjęto, że ubezpieczony wygrał proces w około 1/3 i taką część stawki minimalnej wynagrodzenia pełnomocnika zasądzono od organu rentowego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany organ rentowy, zaskarżając go w części tj. w zakresie rozstrzygnięcia zwartego w punktach I i IV. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział E. zarzucił:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 174 ust 3 w związku z art. 15 ust 1 ustawy emerytalnej, § 21 rozporządzenia z 2011r. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na ustaleniu wnioskodawcy podstawy wymiaru kapitału początkowego w oparciu o przeciętne wynagrodzenie;

2.  naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 § 1 kpc przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, ustalenie, iż wnioskodawca w latach 1978-1979 osiągał wynagrodzenie nie niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za te lata.

Zdaniem organ u rentowego ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego tj. zeznań świadków, wnioskodawcy oraz zaświadczenia o wynagrodzeniu świadka Z. J. nie daje jednoznacznych podstaw do ustalenia, iż wynagrodzenie wnioskodawcy w latach 1978-19789 wynosiło nie mniej niż przeciętne wynagrodzenie.

Jak sam Sąd wskazuje w uzasadnieniu wyroku, z zeznań świadków wynika, ze wnioskodawca pracował w jednym zespole ze Z. J. i bez uwzględniania premii uzyskiwali oni zbliżone wynagrodzenie. Zatem nie otrzymywali wynagrodzenia w jednakowej wysokości.

Ponadto nie są wiarygodne zeznania wnioskodawcy i świadków, iż w zasadzie poz. premią nie było innych składników wynagrodzenia oraz że premię otrzymywał jedynie Z. J., który następnie dzielił się nią z wnioskodawcą.

Świadkowie nie potrafili w zasadzie wskazać zasad podziału tej premii.

Nie jest też wiarygodne twierdzenie świadka, iż z uwagi na przeniesienie na inne stanowisko od 1980r. jego wynagrodzenie się obniżyło, bo nie otrzymywał już premii. Z zaświadczenia o wynagodzeniu faktycznie wynika., iż roczny wskaźnik wysokości wynagrodzenia w 1980 r. jest o 30% niższy niż w 1979 r., jednakże wskaźnik z roku 1979r. jest z kolei niemal o 50% niższy od wskaźnika z roku 1978. Skoro od 1980 r. świadek nie otrzymywał premii to skąd tak duża różnica w wynagrodzeniu już w 1979r.

Pozwany wskazał też, iż wnioskodawca i świadkowie byli wynagradzani w systemie akordowym. W tym systemie pracownik zazwyczaj otrzymuje zmienne wynagrodzenie, co wynika ze zróżnicowaniu jego wydajności w określonych jednostkach czasu. W zależności od intensyfikacji wysiłku pracownika rezultaty jego pracy są różne i tym samym wynagrodzenie jest zmienne. W akordowym systemie wynagradzania część ryzyka osobowego jest ponoszona przez pracownika, ponieważ osiągane przez niego wynagrodzenie jest wprost proporcjonalne do indywidualnego nakładu pracy, a zatem do jego motywacji kondycji psychofizycznej, a także doświadczenia i kompetencji. Z tego względu wynagrodzenie pracownika zatrudnionego w systemie akordowym nie ma charakteru gwarantowanego.

Pozwany podkreślił też, iż do ustalenia wysokości podstawy wymiaru składek, zgodnie z ugruntowanym już w tej mierze orzecznictwem sadów powszechnych, koniecznym jest wykazanie faktycznych zarobków, nie ich średniej czy hipotetycznej wysokości, a nadto wykazanie, iż od konkretnej wnioskowanej kwoty były odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne. W ocenie organu rentowego przyjęcie do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przeciętnego wynagrodzenia na podstawie zeznań świadków i zaświadczenia o wynagrodzeniu świadka stanowi jedynie próbę odtworzenia sytuacji zbliżonej do stanu faktycznego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelację należało uwzględnić.

Ubezpieczony domagał się ponownego wyliczenia wysokości kapitału początkowego i wyliczenia wysokości emerytury – z uwzględnieniem jego zarobków z Zakładów (...). K. Ś. w E. Na etapie apelacji sporna jest jedynie zasadność uwzględnienia ubezpieczonemu do podstaw wymiaru kapitału i emerytury zarobków z tego zakładu z lat 1978-1979 w wysokości przeciętnego wynagrodzenia.

Z dokumentacji zgormadzonej w aktach pozwanego wynika, iż wysokość kapitału początkowego została ustalona ubezpieczonemu decyzją z dnia 27 kwietnia 2015r., a prawo do emerytury przyznane decyzją z dnia 04 maja 2015r. – od których ubezpieczony nie wniósł odwołania.

Do wniosku o wyliczenie kapitału początkowego ubezpieczony dołączył wyłącznie dokumentację potwierdzającą jego zarobki od 1980r. Za okres zatrudnienia w Zakładach (...). K. Ś. w E. dołączył zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 17 października 2003r. dokumentującą jego zarobki z lat 1980-1984 i za okres od 01 stycznia 1985r. do 15 kwietnia 1985r. Dlatego przy wyliczaniu podstawy wymiaru kapitału, w najkorzystniejszej wysokości, pozwany przyjął ubezpieczonemu za okresy zatrudnienia (w tym okres sporny), co do których wnioskodawca nie udokumentował wysokości zarobków – wynagrodzenie minimalne (zaświadczenie k. 12, wykaz uwzględnionych zarobków i wprowadzonych dochodów, kalkulator wwpw, obliczenie wskaźnika – karty nieponumerowane - a. KP).

Decyzja o przyznaniu świadczenia ustalała zaliczkową wysokość emerytury – wobec kontynuowania przez ubezpieczonego zatrudnienia. Na podstawie decyzji z dnia 08 czerwca 2015r. pozwany podjął wypłatę emerytury od dnia 01 maja 2015r. i ustalił jej wysokość, po udokumentowaniu rozwiązania stosunku pracy.

W terminie do wniesienia odwołania od decyzji z dnia 08 czerwca 2015r. tj. w dniu 15 czerwca 2015r., ubezpieczony złożył „wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego i emerytury”, w którym domagał się wyliczenia podstawy wymiaru kapitału i emerytury z uwzględnieniem zarobków z lata 1976-1979 i „wybranie wariantu najkorzystniejszego dla niego”. Do wniosku dołączył: 1) oświadczenie Z. J. z dnia 15 czerwca 2015r. potwierdzające, iż ubezpieczony pracował z ww. osoba na tym samym stanowisku od 1976r. i pobierał wynagrodzenie identyczne; 2) zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu Z. J. za lata 1978-1980 z (...) LTd spółka z o.o. w E. (następcę prawnego Zakładów (...). K. Ś. w E.), 3) umowę o pracę na czas nieokreślony zwartą przez M. G. z Zakładami (...). K. Ś. w E.” na okres od 05 listopada 1971 na stanowisku ślusarza, 4) angaż z 15 września 1976r. zgodnie z którym ww. zakład przenosił ubezpieczonego na stanowisko kowala od 16 września 1976r. (decyzje k. 22, 31, wniosek z załącznikami k. 33- 37 a.e).

Do odwołania od decyzji z dnia 23 czerwca 2015r. ubezpieczony dołączył nadto świadectwo pracy Z. J. z dnia 30 lipca 1993r. potwierdzające zatrudnienie tej osoby w Zakładach (...) w E. w okresach od 08 kwietnia 1974r. do 30 kwietnia 1990r. i od 01 maja 1990r. do 31 sierpnia 1993r. na stanowiskach kowal, suszarniowy i wywiad zawodowy dotyczący Z. J. sporządzony dla celów rentowych z 10 maja 2001r. z którego wynika okres zatrudnienia świadka jako kowala od 1969r.. (świadectwo pracy, wywiad k. 5, 6 a.s.).

W toku postępowania sądowo-odwoławczego ubezpieczony wniósł także o dopuszczenie dowodu z zeznań w charakterze świadków Z. J. i J. L. (1) na okoliczność wysokości jego zarobków w spornym okresie i Sąd I instancji te wnioski uwzględnił.

Odnosząc się do powyższych ustaleń przypomnieć należy, iż ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS, zawiera przepisy stanowiące podstawę prawną weryfikacji i wzruszalności decyzji organów rentowych, w których zawarto ustalenia pozostające w obiektywnej sprzeczności z ukształtowanym ex lege stanem uprawnień emerytalno-rentowych ubezpieczonych. Podstawę tę stanowi przepis art. 114, określający tryb ponownego ustalenia prawa do świadczeń emerytalno-rentowych lub ich wysokości. Przepis ten z mocy art. 175 ust 4 ustawy emerytalnej ma zastosowanie również do ponownego ustalenia wysokości kapitału początkowego.

W doktrynie oraz judykaturze przyjmuje się, że postępowanie w sprawie ponownego ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości stanowi nadzwyczajną kontynuację postępowania przed organem rentowym w tej samej sprawie wskutek przedłożenia nowych dowodów lub ujawnienia nowych okoliczności istniejących przed wydaniem tej decyzji, które miały wpływ na prawo do określonego świadczenia (R. Babińska: Wzruszalność prawomocnych decyzji rentowych, Warszawa 2007; K. Antonów: Ponownie ustalanie prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych, Przegląd Sądowy 2009 nr 1, s. 59 oraz K. Antonów, M. Bartnicki, B. Suchacki: Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz, Warszawa 2009, a nadto uchwała Sądu Najwyższego z dnia 3 października 1996 r., II UZP 18/96, OSNAPiUS 1997 Nr 7, poz. 117 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 r., II UKN 41/00, Prokuratura i Prawo 2001 nr 6 - dodatek, poz. 39; z dnia 21 września 2010 r., III UK 94/09, LEX nr 621346 i z dnia
24 marca 2011 r., I UK 317/10, LEX nr 811823).

W konsekwencji wobec zaskarżenia przez ubezpieczonego decyzji o odmowie ponownego ustalenia kapitału początkowego rzeczą Sądu I instancji było zbadać czy przedłożone przez niego dowody wykazują wysokość zarobków inną niż przyjętą przez ZUS a wskazaną przez ubezpieczonego oraz czy ma to wpływ na wysokość kapitału. Możliwość weryfikacji wysokości emerytury i tym samym zasadności decyzji ZUS z 23 czerwca 2015r w tej części, uzależniona była od uwzględnienie odwołania w zakresie dotyczącym przeliczenia kapitału początkowego, a to wobec treści przepisu art. 25 ust 1 ustawy emerytalnej normującego sposób wyliczenia wysokości świadczenia emerytalnego M. G..

Zasadnie pozwany zarzucił, iż materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie pozwalał na ustalenie wysokości zarobków ubezpieczonego w wysokości przeciętnego wynagrodzenia - w sposób nie budzący wątpliwości. Dołączone do wniosku z dnia 15 czerwca 2015r. oświadczenie Z. J., z tej samej daty, o osiąganiu przez niego i ubezpieczonego od 1976r. identycznych zarobków jest niewiarygodne już choćby z tego względu, iż zeznając podał on, iż otrzymywał premie, których nie wypłacano ubezpieczonemu. Nadto sam ubezpieczony zeznał, iż zarobki jego i ww. świadka były „względnie równe”, co oznacza przecież, iż identyczne nie były. Z angażu z dnia 15 września 1976r. i z umowy z dnia 05 listopada 1971r. nie wynika wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego w spornych latach. Świadek J. L. jednoznacznie stwierdził, iż nie jest mu znana wysokość zarobków ubezpieczonego w spornym okresie - nie wnikał w sposób wynagradzania.

Wnioskowanie Sądu I instancji opierało się na przesłankach: 1) wynagrodzenie akordowe ubezpieczonego i świadka J. było w spornym okresie tożsame i poza premiami, które otrzymywał świadek nie było innych składników wynagrodzenia, 2) w latach 1980 świadek J. otrzymał wyłącznie wynagrodzenie akordowe - wyższe niż przeciętne wynagrodzenie, zatem 3) również ubezpieczony w latach 1978-1979 osiągnął przeciętne wynagrodzenie. W ocenie Sądu II instancji zgromadzony materiał dowodowy nie daje podstaw do takiego wnioskowania, stąd zasadny okazał się zarzut naruszenia prawa procesowego w zakresie zgłoszonym w apelacji.

W pierwszej kolejności zauważyć trzeba, iż na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego nie ma podstaw do przyjęcia, iż w spornym okresie ubezpieczony i świadek J. stale pracowali razem. Świadkowie J. i J. L. potwierdzili jedynie, iż przeważnie ubezpieczony pracował z tym pierwszym, co nie oznacza że wyłącznie. Tym samym nie było uprawnione wnioskowanie, iż ubezpieczony i świadek J. w latach 1978-1979 osiągnęli tożsame wynagrodzenie akordowe.

Niesporne jest, iż ubezpieczony w okresie od września 1976r. do lutego 1985r. pracował jako kowal. Z jego kart zarobkowych za lata 1980r. do 1984r. wynika jednoznacznie, iż na tym stanowisku otrzymywał wynagrodzenie zasadnicze ustalane akordowo oraz dodatki za nadgodziny, szkodliwe warunki pracy, wynagrodzenie za przestoje, dodatek za wykonanie normy, ”węgiel w gotówce”, premie, (...) (vide karty zarobkowe w aktach osobowych ubezpieczonego k. 22 a.s.). W świetle powyższego brak jest podstaw do uznania za wiarygodne twierdzeń ubezpieczonego i zeznań świadka J., iż zakład pracy wypłacał im na tym stanowisku w latach 1978-1979 wyłącznie wynagrodzenie zasadnicze ustalane akordowo i identyczne, a świadkowi dodatkowo tylko premie.

Nadto z zeznań świadka J. wynika, iż pracowali z ubezpieczonym po 200-230 godzin miesięcznie w akordzie. Z karty zarobkowej ubezpieczonego za 1980r. wynika, iż jego stawka godzinowa w okresie styczeń-wrzesień wynosiła 19,30 zł, a od października 21 zł na godzinę. Gdyby zatem przyjąć, iż ubezpieczony jako kowal osiągał, jak twierdził, wyłącznie zarobki zasadnicze (wynagrodzenie akordowe), to w 1980r. wyniosłyby one łącznie 54.441 zł (9 miesięcy x 230 godzin x 19,30 zł + 3 miesiące x 230 godzin x 21 zł), gdy tymczasem przeciętne wynagrodzenie roczne w 1980r. wyniosło 72.480 zł.

Zauważyć też należy, iż wg zaświadczenia Rp-7 ubezpieczonego w roku tym osiągnął on wynagrodzenie w wysokości 87.110 zł, co dodatkowo wyklucza stwierdzenie iż na zarobki kowala w Zakładach (...). K. Ś. w E., składało się wyłącznie wynagrodzenie akordowe.

Jedynie na marginesie Sąd II instancji zauważa, iż jak słusznie zarzuca skarżący organ, ustalenie iż świadek J. dobrowolnie, z własnej inicjatywy i wg własnego uznania przez 4 lata (1976-1979) oddawał ubezpieczonemu część swojego wynagrodzenia (premii) jest niewiarygodne bo kłóci się ze zdrowym rozsądkiem. Rację ma też pozwany, iż z zaświadczenia Rp-7 z dnia 11 maja 1992r., dotyczącego Z. J. (k. 35 a.s), wynika jednoznacznie, iż również w latach 1978-1979r. wysokość jego zarobków istotnie malała (1978r. – 112.051 zł, 1979r. – 92.133 zł, 1980r. – 82.956 zł), moim że w latach 1978-1979 jakoby premię stale pobierał.

Z materiału dowodowego wynika, iż na wysokość zarobków osób zatrudnionych w Zakładach (...). K. Ś. w E. na stanowisku kowala składały się różne i zmienne składniki, w tym zmienne wynagrodzenie akordowe (uzależnione od proponowanej stawki akordowej i ilości przepracowanych godzin) a jednocześnie materiał ten nie daje podstaw do ustalenia w sposób stanowczy i niebudzący wątpliwości kwot wynagrodzenia ubezpieczonego w spornych latach. Reasumując, ubezpieczony nie wykazał, iż jego zarobki w spornych latach wynosiły co najmniej przeciętne roczne wynagrodzenie. Jak słusznie wskazał Sad I instancji, wysokość tych zarobków winna być wykazana ściśle, w sposób pewny. Podkreślić trzeba, iż brak możliwości udowodnienia konkretnej kwoty wynagrodzenia ustawodawca „zrekompensował” ubezpieczonym możliwością przyjęcia do wyliczenia podstawy minimalnego wynagrodzenia stosownie do art. 15 ust 2a ustawy emerytalnej.

W konsekwencji Sąd odwoławczy stwierdził, iż Sąd I instancji niezasadnie zastosował przepis art. 174 ust 5 i art. 15 ust 1 w związku z art. 114 ust 1 i stawy emerytalnej. Zarzut naruszenia prawa materialnego w zakresie wskazanym przez ZUS w apelacji był natomiast chybiony, bowiem przepisy art. 174 ust 3 ustawy emerytalnej i § 21 rozporządzenia w 2011r. normują postepowanie przed organem, stąd Sąd I instancji nie mógł go naruszyć.

W konsekwencji, na mocy art. 386 § 1 kpc, Sąd Apelacyjny zmienił wyrok w zaskarżonym zakresie i oddalił odwołanie.

SSA Alicja Podlewska SSA Jerzy Andrzejewski SSA Grażyna Czyżak