Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 czerwca 2016r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 czerwca 2016r. w Warszawie

sprawy G. S.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o wstrzymanie wypłaty i żądanie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń

na skutek odwołania G. S.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 30 września 2015 roku, znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że:

- stwierdza brak nadpłaty emerytury rolniczej od dnia 1 maja 2009r. do dnia 30 czerwca 2012r. oraz brak nadpłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej od dnia 1 lipca 2012r. do dnia 31 sierpnia 2015r. w kwocie 58.100,90 zł brutto (pięćdziesiąt osiem tysięcy sto złotych 90/100);

- stwierdza, że G. S. od dnia 1 maja 2009r. przysługuje emerytura rolnicza i nie jest zobowiązana do zwrotu kwoty 25.256,04 zł (dwadzieścia pięć tysięcy dwieście pięćdziesiąt sześć złotych 04/100) za okres od 1 września 2012r. do 31 sierpnia 2015r.;

2.  zasądza od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na rzecz G. S. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

W dniu 16 listopada 2015r. G. S. złożyła odwołanie
od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 30 września 2015r., znak (...), w przedmiocie wstrzymania wypłaty i żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń emerytalno-rentowych i wniosła o jej zmianę poprzez niewstrzymywanie wypłaty świadczeń emerytalno-rentowych oraz odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.

W uzasadnieniu odwołania G. S. zakwestionowała zasadność skarżonej decyzji i oceniła ją jako niesłuszną wskazując, że nie miała zamiaru wprowadzić w błąd organu rentowego, a okoliczność tę determinowały jej stosunki i charakter kontaktów z mężem A. S..

Zgodnie z wyjaśnieniami ubezpieczonej od 2007 roku pozostaje ona w faktycznej separacji z małżonkiem A. S.. Rozkład pożycia małżeńskiego zaczął się nawet wcześniej i w jego efekcie małżonkowie mieszkają w oddzielnych pokojach, nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego i w ogóle ze sobą nie rozmawiają. Nadto A. S. przebywa w domu sporadycznie, gdyż na co dzień zamieszkuje u rodziców w miejscowości S.. Pomiędzy małżonkami toczyły się również postępowania w sprawach o alimenty oraz o rozwód. Powołując się na powyższe okoliczności ubezpieczona wskazała, że nie dysponuje jakimikolwiek informacjami o posiadanych przez męża gruntach rolnych, podpisywanych umowach dzierżawy, nabywaniu nieruchomości rolnych na podstawie umów darowizny, a co za tym idzie, nie mogła w sposób świadomy udzielić organowi rentowemu żądanych informacji powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń. Ubezpieczona zaznaczyła również, że w 2007r. wraz z małżonkiem przekazali nieruchomość rolną córce M. W., a ponadto, że od 2006r. nie prowadzi działalności rolniczej (odwołanie z dnia 2 listopada 2015r., k. 2 – 6 a.s.). W odpowiedzi na odwołanie z dnia 11 grudnia 2015r. Prezes Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniósł o oddalenie odwołania.

Uzasadniając swoje stanowisko organ rentowy wyjaśnił, że G. S. decyzją z dnia 18 lipca 2007r. przyznano prawo do emerytury rolniczej od dnia 3 lipca 2007r. Z chwilą osiągniecia wieku emerytalnego przez ubezpieczoną świadczenie zostało przeliczone i ubezpieczona nabyła prawo do emerytury rolniczej na podstawie art. 19 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Z kolei w dniu 30 lipca 2015r. w placówce terenowej KRUS w N. został złożony wniosek małżonka ubezpieczonej A. S. o przyznanie emerytury rolniczej. Wnioskodawca dołączył do wniosku umowę dzierżawy gruntów rolnych z dnia 28 lipca 2015r. Na tej podstawie organ rentowy ustalił, że ubezpieczona nie spełniała warunków do emerytury rolniczej od dnia jej przyznania do dnia przeliczenia z uwagi na osiągnięcie pełnego wieku emerytalnego, tj. od dnia 1 maja 2009r. do dnia 30 czerwca 2012r. oraz do części uzupełniającej emerytury od dnia 1 lipca 2012r. do dnia 31 sierpnia 2015r. Dodatkowo ubezpieczona nie poinformowała organu rentowego o tym, że jej małżonek A. S. otrzymał od matki w drodze darowizny w dniu 24 kwietnia 2009r. gospodarstwo rolne o powierzchni 1,6149 ha. Nabycie w/w gospodarstwa, w ocenie organu rentowego, spowodowało, że nie doszło do zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej w rozumieniu art. 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Skutkiem powyższego zaskarżoną decyzją została naliczona nadpłata emerytury rolniczej w części składkowej i w 100% części uzupełniającej od 1 maja 2009r. do 30 czerwca 2012r. oraz w 100% części uzupełniającej świadczenia od 1 lipca 2012r. do 31 sierpnia 2015r. w łącznej kwocie 58.100,90 zł brutto. Jednocześnie organ rentowy zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w wysokości 25.256,04 zł za okres od 1 września 2012r. do 31 sierpnia 2015r. (odpowiedź na odwołanie z dnia 9 grudnia 2015 roku, k. 35 – 37 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

G. S., z domu L., urodzona w dniu (...), w dniu 19 lutego 1980r. w W. zawarła związek małżeński z A. S.. Małżeństwo od początku nie układało się dobrze, często dochodziło do kłótni i sporów, zdarzały się interwencje policji. Konsekwencją był rozkład pożycia małżeńskiego (odpis skrócony aktu małżeństwa, k. 4 akt sprawy o sygn. XXVI C 498/05, zeznania świadków: A. S., M. S., E. B., R. D., M. W. oraz R. W. – nagranie z przebiegu rozprawy z 27.04.2016r., płyta CD, k. 104 a.s., dowód z przesłuchania ubezpieczonej – nagranie z przebiegu rozprawy z 15.06.2016r., płyta CD, k. 116 a.s.).

Pomiędzy małżonkami toczyły się postępowania sądowe. G. S. w dniu 29 lipca 2003r. wniosła przeciwko małżonkowi pozew o alimenty, z kolei w dniu 12 grudnia 2003r. A. S. wniósł przeciwko ubezpieczonej pozew o rozwód. W połowie 2005 roku małżonkowie kierując się dobrem dzieci i wnuków doszli do porozumienia, na skutek czego postępowania w obu sprawach zostały umorzone: postępowanie w sprawie o rozwód postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 22 czerwca 2005r., natomiast postępowanie w sprawie o alimenty postanowieniem Sądu Rejonowego w Legionowie z dnia 8 września 2005r. Dobre stosunki w małżeństwie nie trwały jednak długo, gdyż wkrótce po zakończeniu spraw sądowych pomiędzy małżonkami doszło do ponownego rozkładu pożycia (pozew o alimenty, k. 1, postanowienie SR w Legionowie z 08.09.2005r., k. 103 akt sprawy o sygn. III RC 233/05; pozew o rozwód, k. 1, protokół rozprawy oraz postanowienie
o umorzeniu postępowania z 22.06.2005r., k. 60-61 akt sprawy o sygn. XXVI C 498/05).

Relacje pomiędzy ubezpieczoną a jej małżonkiem od wielu lat są chłodne. A. S. przeważnie mieszka z matką w miejscowości S., a w domu, w którym zamieszkuje ubezpieczona bywa jedynie sporadycznie. Wówczas przebywa w osobnym pomieszczeniu i kontakt między małżonkami jest utrudniony. G. S. od lat samodzielnie prowadzi gospodarstwo domowe. Małżonkowie nie utrzymują ze sobą kontaktów, nie rozmawiają, nie informują się wzajemnie o dokonywanych samodzielnie czynnościach prawnych dotyczących majątku odrębnego, a w szczególności nie informują się wzajemnie o samodzielnie zawieranych przez nich umowach darowizny nieruchomości (odpis skrócony aktu małżeństwa, k. 4 akt sprawy o sygn. XXVI C 498/05, zeznania świadków: A. S., M. S., E. B., R. D., M. W. oraz R. W. – nagranie z przebiegu rozprawy z 27.04.2016r., płyta CD, k. 104 a.s., dowód z przesłuchania ubezpieczonej – nagranie z przebiegu rozprawy z 15.06.2016r., płyta CD, k. 116 a.s.).

W skład małżeńskiej wspólności majątkowej małżonków S. wchodziła nieruchomość położona w miejscowości T. mająca obszar 8,08 ha. Nieruchomość była zabudowana, znajdowały się na niej drewniany dom mieszkalny, murowana obora oraz stodoła. Nieruchomość tę A. S. otrzymał od swoich rodziców, E. i H. S., jeszcze przed zawarciem związku małżeńskiego z ubezpieczoną, tj. w dniu 7 października 1975r. ( zeznania świadka A. S. – nagranie z przebiegu rozprawy z 27.04.2016r., płyta CD, k. 104 a.s., odpis aktu notarialnego z 07.10.1975r. repertorium (...), k. 16-18 a.s.).

Na mocy umowy darowizny zawartej w dniu 12 kwietnia 2007r. G. S. wraz z małżonkiem przekazali córce M. W. nieruchomość niezabudowaną o obszarze 8.600 m ^{( 2)} oznaczoną nr. ew. (...) opisaną w księdze wieczystej KW nr (...), nieruchomość niezabudowaną o obszarze 2.800 m ^{( 2)} oznaczoną nr. ew. (...) opisaną w księdze wieczystej KW nr (...) oraz nieruchomość niezabudowaną o obszarze 2.900 m ^{( 2)} oznaczoną nr. ew. (...)opisaną w księdze wieczystej KW nr (...). W/w nieruchomości zostały wpisane do księgi wieczystej KW nr (...) (odpis aktu notarialnego z 12.04.2007r., repertorium (...), k. 23-31 a.r.).

G. S. w latach 2000 – 2007 prowadziła działalność rolniczą
w gospodarstwie wniesionym przez A. S. do małżeńskiej wspólności majątkowej i zajmowała się uprawą warzyw. W związku z przekazaniem ziemi córce ubezpieczona zaprzestała jednak prowadzenia działalności rolniczej i od 2007r. nie prowadzi uprawy ani hodowli (zeznania świadków: A. S., M. S., E. B., R. D., M. W. oraz R. W. – nagranie z przebiegu rozprawy z 27.04.2016r., płyta CD, k. 104 a.s., dowód z przesłuchania ubezpieczonej – nagranie z przebiegu rozprawy z 15.06.2016r., płyta CD, k. 116 a.s., zaświadczenie nr (...), k. 37 a.r.).

W dniu 5 lipca 2007r. G. S. złożyła do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddziału (...) w W. wniosek o emeryturę rolniczą. Do wniosku ubezpieczona dołączyła kwestionariusz dotyczący okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników oraz okresów podlegających zaliczeniu do tego ubezpieczenia, a także świadectwa pracy, zaświadczenia oraz inne dokumenty na potwierdzenie okresów podlegania ubezpieczeniom społecznym (wniosek ubezpieczonej o emeryturę wraz z załącznikami,

k. 1-34 a.r.).

Decyzją z dnia 18 lipca 2007r., znak: (...), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na podstawie art. 19 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przyznał G. S. prawo do emerytury rolniczej od dnia 3 lipca 2007r. w kwocie do wypłaty wynoszącej 531,26 zł miesięcznie (decyzja Prezesa KRUS w sprawie przyznania emerytury z 18.07.2007r., k. 36 a.r.).

Emerytura ubezpieczonej była kilkukrotnie przeliczana i w następnych latach osiągała następujące wartości: w 2008r. – 591,83 zł, w 2009r. – 657,11 zł, w 2010r. – 714,36 zł, w 2011r. – 763,38 zł (decyzje Prezesa KRUS w sprawie przeliczenia emerytury: z 12.06.2008r., k. 38 a.r., z 12.06.2009r., k. 40 a.r., z 11.06.2010r., k. 41 a.r., z 10.06.2011r., k. 42 a.r.).

A. S. na podstawie umów darowizny, zawartych w formie aktu notarialnego, w latach 2008 – 2015 stał się właścicielem następujących nieruchomości stanowiących grunty orne i leśne:

- nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 4.009 m ² położonej we wsi S. gmina J., nabytej w drodze umowy darowizny w dniu 3 stycznia 2008r.,

- udziału w wysokości 1/3 części we współwłasności zabudowanej nieruchomości rolnej o nr ew. (...) o łącznej powierzchni 1 ha 6,149 m ², położonej w miejscowości T., gmina J., nabytej w drodze umowy darowizny w dniu 24 kwietnia 2009r.,

- nieruchomości stanowiącej działkę leśną o nr ew. (...)o powierzchni 0,4853 ha, położonej w miejscowości T., gmina J. oraz udziału w wysokości 1/4 części we współwłasności działki leśnej o nr ew. (...) o powierzchni 0,3298 ha, nabytych w drodze umowy darowizny w dniu 20 listopada 2014r.

W związku z brakiem zawartych pomiędzy małżonkami umów rozszerzających ustawową wspólność małżeńską, w/w nieruchomości weszły w skład majątku odrębnego A. S.. A. S. nie informował ubezpieczonej o otrzymaniu w/w nieruchomości od rodziców (odpis aktu notarialnego z 03.01.2008r., rep. (...), k. 9-14 a.r. A. S., odpis aktu notarialnego z dnia 24.04.2009r., rep. (...), k. 18-19 a.r. A. S., odpis aktu notarialnego z 20.11.2014r., rep. (...), k. 25-28 a.r. A. S., zeznania świadka A. S. – nagranie z przebiegu rozprawy z 27.04.2016r., płyta CD, k. 104 a.s.).

Umową dzierżawy zawartą w dniu 28 lipca 2015r. A. S. wydzierżawił synowi M. S. gospodarstwo rolne o powierzchni 2,2605 ha położone w miejscowości T. i S., na okres 10 lat. W skład gospodarstwa rolnego przekazanego w dzierżawę wchodziły działki ewidencyjne o numerach (...), z wyjątkiem działki nr (...) o powierzchni 0,770 ha (umowa dzierżawy z 28.07.2015r., k. 30 a.r. A. S.).

W dniu 23 września 2015r. umową darowizny A. S. przekazał córce M. W. cały udział w nieruchomości niezabudowanej o nr. ew. (...) mającej obszar 0,6149 ha, położonej w miejscowości T., gmina J. (akt notarialny z 23.09.2015r. repertorium (...), nieoznaczona karta a.r. A. S.).

Na dzień 22 lipca 2015r. G. i A. S. byli właścicielami gruntów o powierzchni fizycznej 0,1127 ha w postaci użytków rolnych i z tego tytułu byli płatnikami podatku gruntowego (zaświadczenie nr (...), k. 29 a.r.).

A. S. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników do 29 lipca 2015r. W dniu 30 lipca 2015r. złożył wniosek o emeryturę rolniczą. Do wniosku dołączył m. in. umowę dzierżawy z dnia 28 lipca 2015r. (wniosek A. S. o emeryturę, k. 1 a.r. A. S., umowa dzierżawy z 28.07.2015r., k. 30-31 a.r. A. S., zaświadczenie, k. 7 a.r. A. S.).

W dniu 25 sierpnia 2015r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wydał decyzję znak: (...), którą od dnia 1 września 2015r. wstrzymał wypłatę 100% części uzupełniającej emerytury przysługującej G. S. z powodu prowadzenia działalności rolniczej (decyzja Prezesa KRUS z 31.08.2015r., k. 44-45 a.r.). Następnie w dniu 30 września 2015r. została wydana decyzja znak: (...), którą organ rentowy wyliczył ubezpieczonej od 1 maja 2009r. nadpłatę emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że z powodu posiadania przez ubezpieczoną gospodarstwa rolnego świadczenie emerytalne nie przysługiwało od wskazanej daty. W okresie od 1 maja 2009r. do 31 sierpnia 2015r. ubezpieczona pobrała nienależnie emeryturę rolniczą w kwocie 58.100,90 zł brutto. Organ rentowy zobowiązał więc G. S. do zwrotu kwoty 25.256,04 zł za okres od 1 września 2012r. do 31 sierpnia 2015r. Jednocześnie poinformował, że odstępuje od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w kwocie 32.844,86 zł (decyzja Prezesa KRUS z 30.09.2015r., k. 55 a.r.).

Decyzją z dnia 6 października 2015r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego podjął wypłatę części uzupełniającej emerytury ubezpieczonej w wysokości 741,88 zł z zaznaczeniem, że z wypłacanego świadczenia będzie potrącana kwota 511,18 zł z tytułu nienależnie pobranych świadczeń (decyzja Prezesa KRUS z 06.10.2015r., k. 56 a.r.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania. Dowody zebrane w sprawie obejmowały dokumenty, w tym zawarte w aktach organu rentowego prowadzonych dla G. S. oraz A. S. oraz w aktach sprawy o sygnaturze XXVIC 498/05 prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie IV Wydział Cywilny i w aktach sprawy o sygnaturze III RC 233/05 prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Legionowie III Wydział Rodzinny i Nieletnich. Ponadto podstawę ustaleń faktycznych stanowił dowód z zeznań świadków: A. S. (minuty 00:07:32-00:31:33), M. S. (minuty 00:31:49-00:45:26), E. B. (minuty 00:45:34-00:51:57), R. D. (minuty 00:51:57-01:00:56), M. W. (minuty 01:00:56-01:13:47) i R. W. (minuty 01:13:47-01:19:53) oraz dowód z przesłuchania ubezpieczonej G. S. (minuty 00:05:09-00:15:16).

Sąd dał wiarę powołanym dowodom z dokumentów. W zdecydowanej większości były to pisma o charakterze urzędowym (decyzje KRUS, zaświadczenia, akty notarialne) i z tego też względów ich autentyczność oraz zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy nie budziła wątpliwości Sądu. Pozostałe z uwzględnionych dokumentów Sąd również ocenił jako wiarygodne mając na względzie brak zastrzeżeń stron postępowania co do ich wartości dowodowej.

Sąd uwzględnił wniosek ubezpieczonej zgłoszony w treści odwołania i przeprowadził dowód z dokumentów znajdujących się w aktach spraw o sygnaturach XXVIC 498/05 oraz III RC 233/05 na okoliczność faktycznej separacji i rozkładu pożycia G. S. i A. S.. Sąd miał przy tym na uwadze, że postępowania w obu sprawach toczyły się ponad dekadę przed wszczęciem postępowania w sprawie niniejszej, niemniej jednak okoliczności dotyczące rozkładu pożycia małżonków S. wynikające z akt przywołanych spraw nie utraciły na aktualności, co zostało potwierdzone zeznaniami świadków. W tym też zakresie Sąd ocenił dokumenty ze wskazanych akt spraw sądowych jako przydatne dla rozstrzygnięcia sporu i w takim też zakresie wspomniane okoliczności zostały przez Sąd uwzględnione przy ustalaniu stanu faktycznego.

Sąd ocenił zeznania świadków M. S., E. B., R. D., M. W. i R. W. jako zasługujące na wiarę, ponieważ to co świadkowie zeznali było spójne, a nadto korelowało z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Nadto postawa świadków podczas składania zeznań nie budziła zastrzeżeń Sądu i nie była kwestionowana przez pełnomocnika organu rentowego. W szczególności Sąd uwzględnił zeznania w zakresie charakteru pożycia oraz relacji małżeńskich pomiędzy ubezpieczoną a jej mężem A. S., gdyż w tym zakresie były praktycznie zbieżne. Jako wiarygodna została oceniona również ta część zeznań, w której świadkowie wskazywali, że ubezpieczona od 2007 roku nie prowadzi gospodarstwa rolnego i nie pracuje na roli. Co do wskazanej okoliczności wszyscy zeznający w sprawie byli zgodni.

Jeśli chodzi o zeznania świadka A. S., to Sąd dał im wiarę jedynie w takim zakresie, w jakim świadek ten był w stanie przedstawić informacje istotne z perspektywy niniejszej sprawy oraz w jakim informacje te korespondowały z pozostałymi dowodami zebranymi w sprawie. Informacje te dotyczyły przede wszystkim charakteru relacji z ubezpieczoną oraz ich wpływu na jej świadomość w zakresie posiadanych przez świadka nieruchomości rolnych, a także dysponowania i rozporządzania nimi przez świadka. Jednocześnie Sąd miał na uwadze, że świadek nie pamiętał niektórych faktów i nie potrafił dokładnie opisać okoliczności, o które był pytany zarówno przez Sąd, jak i pełnomocników stron, i w tym też zakresie Sąd zeznań świadka nie uwzględnił.

Sąd jako wiarygodne ocenił również zeznania ubezpieczonej G. S.. Wprawdzie miały one emocjonalny charakter, ale ta okoliczność nie ograniczyła wartości dowodu z przesłuchania strony, ponieważ ubezpieczona potwierdziła fakty wskazane przez innych świadków. To co zeznała korespondowało z tym, co wskazali przesłuchani w sprawie świadkowie oraz co wynika z pozostałych dowodów zgromadzonych w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie G. S. od decyzji Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 30 września 2015r., znak (...), było zasadne i podlegało uwzględnieniu.

Spór w rozpatrywanej sprawie dotyczył między innymi tego, czy w przypadku ubezpieczonej G. S. zachodziły przesłanki do zawieszenia wypłaty emerytury rolniczej wskazane w art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2015r. poz. 704). Wskazany przepis stanowi, że wypłata emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na zasadach określonych w ust. 2-8, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą. W myśl art. 28 ust. 4 uznaje się, że emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego współmałżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego, nie uwzględniając:

1)  gruntów wydzierżawionych, na podstawie pisemnej umowy zawartej co najmniej na 10 lat i zgłoszonej do ewidencji gruntów i budynków, osobie niebędącej:

a)  małżonkiem emeryta lub rencisty,

b)  jego zstępnym lub pasierbem,

c)  osobą pozostającą z emerytem lub rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym,

d)  małżonkiem osoby, o której mowa w lit. b lub c;

2)  gruntów trwale wyłączonych z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów, w tym zalesionych gruntów rolnych;

3)  gruntów i działów specjalnych należących do małżonka, z którym emeryt lub rencista zawarł związek małżeński po ustaleniu prawa do emerytury lub renty rolniczej
z ubezpieczenia;

4)  własności (udziału we współwłasności) nieustalonej odpowiednimi dokumentami urzędowymi, jeżeli grunty będące przedmiotem własności (współwłasności)
nie znajdują się w posiadaniu rolnika lub jego małżonka.

Zarówno w uzasadnieniu skarżonej decyzji, jak i w odpowiedzi na odwołanie Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wskazywał na okoliczność w postaci otrzymania przez małżonka ubezpieczonej w drodze darowizny gospodarstwa rolnego o powierzchni 1,6149 ha, co z kolei prowadzi do przyjęcia, że ubezpieczona faktycznie nie zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej. Powyższy fakt związany z uzyskaniem darowizny przez A. S. – zdaniem Sądu - nie może mieć decydującego znaczenia dla kwestii rozstrzyganej zaskarżoną decyzją. Istotne jest bowiem to, czy G. S. rzeczywiście zaprzestała prowadzenia działalności rolniczej.

W orzecznictwie przyjmuje się, że art. 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie pochłania wszystkich wypadków, w których ustawodawca uznaje, że działalność rolnicza nie jest prowadzona, czy też dopuszcza - poza tym uznaniem - inne jeszcze wypadki nieprowadzenia takiej działalności i uwzględnia je przy zawieszaniu prawa do świadczeń. Zasadnicza kwestia sprowadza się bowiem do wykładni pojęcia "prowadzenia działalności rolniczej", a w szczególności, czy zawieszenie w całości lub części prawa do świadczenia rentowego lub emerytalnego należy powiązać z samym faktem bycia właścicielem gospodarstwa rolnego lub wykonywania nad nim władztwa, czy też koniecznym jest dodatkowo, aby na jego obszarze osoba będąca rolnikiem prowadziła osobiście i na własny rachunek działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej, w rozumieniu art. 6 ust. 1 i ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Sąd Najwyższy dokonując wykładni analizowanego pojęcia w kontekście zawieszenia w całości lub w części prawa do świadczenia wskazał na jego nieprzystawalność z pojęciem własności (posiadania) gospodarstwa rolnego. W wyroku z dnia 8 stycznia 1997r. (II UKN 39/96, OSNAPiUS 1997/16/299), a następnie w uchwale z dnia 6 maja 2004r. (II UZP 5/04) Sąd ten stanął na stanowisku, i tę wykładnię Sąd Okręgowy podziela, że nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w związku z ust. 4 ustawy wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. W uzasadnieniu powołanej uchwały Sąd Najwyższy wskazał na specyficzną konstrukcję prawną art. 28 ust. 4 ustawy. Zastosowana w nim technika legislacyjna sugeruje przyjęcie, że wyliczenie zawarte w punktach 1-4 służy wyłącznie ułatwieniom dowodowym. Rolnicy będący właścicielami gospodarstw wymienionych w powołanym wyżej przepisie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie muszą wykazywać, że nie prowadzą w nich działalności rolniczej; ten fakt uznaje sam ustawodawca. Przepis ten zawiera domniemanie, które każdorazowo może zostać obalone przez zainteresowanego poprzez adekwatne środki prawne. Właściciele gospodarstw rolnych mogą dowodzić, że nie są rolnikami, gdy nie prowadzą na nich działalności rolniczej. Przy czym w orzecznictwie wskazuje się, iż pojęcie prowadzenia działalności rolniczej zostało w ustawie tylko częściowo zdefiniowane przez określenie pojęcia rolnika i charakteru działalności rolniczej. Przypisanie ubezpieczonemu tego rodzaju aktywności musi być poprzedzone ustaleniem, iż podejmuje on wszelkie czynności niezbędne do prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa, a mogą być nimi działania organizacyjne, kierownicze, jak i osobiste zaangażowanie w bezpośrednim wykonywaniu pracy fizycznej w gospodarstwie (uzasadnienie wyroku Sadu Najwyższego z dnia z dnia 19 lipca 2001r., UKN 492/00, OSNP 2003, Nr 9, poz. 233).

W konkluzji powyższych rozważań należy przyjąć, że własność lub posiadanie gospodarstwa rolnego pozostają poza sferą ubezpieczenia społecznego rolników, a więc nie mogą mieć wpływu na wysokość pobieranych świadczeń, wobec czego uzyskanie możliwości pobierania pełnego świadczenia może zależeć tylko od faktycznego zaprzestania działalności rolniczej. Częściowe zawieszenie wypłaty świadczeń następuje bowiem tylko wówczas, gdy emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą, czyli przy przyjęciu, że ma z gruntu jakieś źródło dochodu. Porównanie ustępów 1 i 4 z art. 28 ustawy prowadzi do uwypuklenia pojęcia "prowadzenia (kontynuowania) działalności rolniczej" oraz pojęcia "własności lub posiadania gruntu". Pojęcia te nie są znaczeniowo tożsame. Właśnie z ich niespójności należy wyprowadzić wniosek, że zawieszenie wypłaty świadczeń nie dotyczy osoby jedynie posiadającej gospodarstwo rolne, ale tylko takiej osoby, która gospodarstwo rolne prowadzi i z reguły gospodarstwo to przynosi jej dochód.

Biorąc pod uwagę przedstawione wywody i ustalenia faktyczne, Sąd ocenił, że zachodzą podstawy pozwalające w sposób jednoznaczny stwierdzić, że ubezpieczona obaliła powyższe domniemanie wynikające z art. 28 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zebrany w sprawie materiał dowodowy w postaci zeznań świadków w sposób nie budzący wątpliwości wykazał, że ubezpieczona nie prowadzi działalności rolniczej w gospodarstwie rolnym, którego jest współwłaścicielem, ani też w żadnym innym gospodarstwie rolnym co najmniej od dnia 12 kwietnia 2007r., to jest od dnia, w którym wraz z mężem scedowała na rzecz córki w drodze darowizny własność nieruchomości niezabudowanych oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...) o łącznym obszarze 14.300 m ². Okoliczność ta została przez ubezpieczoną potwierdzona poprzez złożenie do akt sprawy dowodów z dokumentów, w szczególności aktów notarialnych dotyczących rozporządzenia nieruchomościami wchodzącymi do małżeńskiej wspólności majątkowej państwa S., jak również zeznaniami świadków A. S., M. S., E. B., R. D., M. W. oraz R. W.. Zeznania te, odnośnie okoliczności nieprowadzenia przez ubezpieczoną działalności rolniczej, były zbieżne. Wobec tego stanowisko organu rentowego wyrażone w skarżonej decyzji nie mogło zostać uwzględnione, skoro z wykładni cytowanych wyżej przepisów ustawy o ubezpieczeniach społecznych rolników, jak również omówionej praktyki orzeczniczej Sądu Najwyższego wynika, iż do stwierdzenia istnienia podstaw do zawieszenia części uzupełniającej emerytury konieczne jest przede wszystkim ustalenie, że osoba pobierająca świadczenie faktycznie działalności rolniczej nie prowadzi.

Powyższej oceny nie zmienia, zdaniem Sądu, okoliczność, że A. S. otrzymał od matki darowiznę w dniu 24 kwietnia 2009r. Darowizna ta została dokonana bez wiedzy ubezpieczonej, o czym świadczy opisywana przez świadków i ubezpieczoną, specyfika relacji łączących małżonków S.. A. i G. S., choć do chwili wyrokowania pozostali małżeństwem, z czym wiąże się domniemanie wspólnoty majątkowej, ekonomicznej i gospodarczej, to nie łączyły ich żadne więzi co najmniej od roku 2007. Zarówno w sferze uczuciowej, jak i ważniejszej dla rozpatrywanej sprawy sferze majątkowej i gospodarczej, od w/w daty nie istniały więzi małżeńskie, co potwierdzili zeznający w sprawie świadkowie.
Z ich zeznań wynika, że ubezpieczona od wielu lat ma co najmniej ograniczony kontakt z mężem. Małżonkowie w zasadzie ze sobą nie rozmawiają, mieszkają osobno i nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. Nadto nie informują się o jakichkolwiek zmianach w zakresie dysponowania i rozporządzania posiadanym dobytkiem. Świadczy o tym również fakt, iż między małżonkami w przeszłości toczyły się postępowania o rozwód (sygn. akt XXVI C 498/05) i o alimenty (sygn. akt III RC 233/05), które co prawda nie zakończyły się rozwiązaniem związku małżeńskiego G. i A. S., gdyż małżonkowie doszli do porozumienia, nie oznacza to jednak, że powrócili do wspólnego pożycia. Zgoda małżonków miała charakter krótkotrwały, na co zgodnie wskazywali oboje małżonkowie w trakcie składania zeznań. W efekcie obecnie i już od kilku lat wstecz (co najmniej od roku 2007) związek małżeński ma jedynie charakter formalny. W praktyce doszło do głębszego rozkładu pożycia małżeńskiego i faktycznej separacji małżonków, którzy nie utrzymują kontaktów na żadnej płaszczyźnie – zarówno towarzyskiej, jak i gospodarczej. G. S. więc nie tylko nie pracowała na gruntach, które jej małżonek otrzymał w roku 2009 i nie czerpała dochodów z tychże gruntów i pracy małżonka, ale nawet nie wiedziała, że w dniu 24 kwietnia 2009r. została dokonana darowizna na rzecz A. S..

W opisanych okolicznościach dokonanie przez organ rentowy oceny tego rodzaju, że otrzymanie przez A. S. gruntów w drodze darowizny, w kontekście dosłownego brzmienia art. 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniach społecznych rolników, miałoby świadczyć o prowadzeniu przez ubezpieczoną działalności gospodarczej, stanowi zbyt daleko idącą interpretację przesłanek zawieszenia wypłaty rolniczego świadczenia emerytalnego. Powoływanie się przez organ rentowy na fakt, że w dostarczanych ubezpieczonej decyzjach oraz korespondencji widniały pouczenia informujące o tym co należy rozumieć przez zaprzestanie prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz o zasadach zawieszania lub zmniejszania wypłaty części uzupełniającej nie miało w tym kontekście znaczenia, gdyż jak zaprezentowano w powyższych rozważaniach, ubezpieczona nie miała żadnej wiedzy co do okoliczności nabycia, dysponowania czy też rozporządzania przez
jej małżonka otrzymanymi od rodziców gruntami ze względu na brak kontaktów z mężem.

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd uznał, że w przypadku G. S. nie doszło do zaistnienia przesłanek zawieszenia wypłaty części uzupełniającej rolniczego świadczenia emerytalnego od dnia 1 maja 2009r. Ubezpieczona w toku postępowania obaliła domniemanie prowadzenia działalności rolniczej
i wykazała, że ani w dniu 1 maja 2009r., ani też w okresie późniejszym, nie prowadziła działalności tego rodzaju.

Powyższe rozważania skutkowały przyjęciem przez Sąd, że nie istniała podstawa
do naliczenia przez organ rentowy nadpłaty świadczenia za okres od 1 maja 2009r.
do 31 sierpnia 2015r. w wysokości 58.100,90 zł oraz obowiązek zwrotu nienależnie pobranego za okres nieprzedawniony od 1 września 2012r. do 31 sierpnia 2015r.
w wysokości 25.256,04 zł. Zgodnie z treścią art. 138 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(t.j. Dz. U. z 2016r. poz. 887 ze zm.) za nienależnie pobrane świadczenie, do którego zwrotu obowiązana jest osoba, która świadczenie to pobrała, uważa się między innymi świadczenie wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących zawieszenie prawa do świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania. W rozpatrywanym stanie faktycznym nie istniały podstawy do zawieszenia prawa do części uzupełniającej rolniczego świadczenia emerytalnego przysługującego ubezpieczonej, a zatem nie zaszła prezentowana powyżej przesłanka nienależności tego świadczenia, określona w art. 138 ust. 2 pkt 2 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS. W konsekwencji Sąd uznał, że stwierdzenie przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji nadpłaty świadczenia oraz konieczności dokonania przez G. S. zwrotu świadczenia za powyższy okres nie znajdywało podstawy prawnej w okolicznościach niniejszej sprawy, w efekcie czego skarżona decyzja podlegała zmianie.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.
w punkcie 1 sentencji wyroku zmienił zaskarżoną decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 30 września 2015r. w ten sposób, że stwierdził brak nadpłaty emerytury rolniczej od dnia 1 maja 2009r. do dnia 30 czerwca 2012r. oraz brak nadpłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej od dnia 1 lipca 2012r.
do dnia 31 sierpnia 2015r. w łącznej kwocie 58.100,90 zł oraz, że G. S.
od dnia 1 maja 2009r. przysługuje emerytura rolnicza i nie jest zobowiązana do zwrotu kwoty 25.256,04 zł za okres od 1 września 2012r. do 31 sierpnia 2015r.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. Na koszty postępowania złożyły się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 180,00 złotych, ustalone według przepisów obowiązujących w momencie wniesienia odwołania przez G. S., tj. § 12 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 461 ze zm. Dz. U. z 2015r. poz. 1079).