Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 30 maja 2014 roku – znak (...) , po rozpatrzeniu wniosku z dnia 8 kwietnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., na podstawie art. 12, 14, 57 i 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz. U. z 2013 roku, poz. 1440 ze zm.) odmówił P. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 26 maja 2014 roku nie stwierdziła niezdolności do pracy wnioskodawcy. Mimo wymaganego stażu pracy wnioskodawca nie spełnił zatem w ocenie organu rentowego wszystkich określonych powołanymi przepisami przesłanek do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

/ decyzja - k. 147 – 148 akt ZUS/

W dniu 10 czerwca 2014 roku P. S. odwołał się od ww. decyzji wnosząc
o ponowne rozpatrzenie sprawy. Podniósł, że ze względu na stan zdrowia nie może podjąć pracy.

/ odwołanie – k. 2/

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 26 czerwca 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo wskazał, że P. S. pobierał świadczenie rehabilitacyjne w okresie od 15 maja 2013 roku do 9 maja 2014 roku, a w dniu
8 kwietnia 2014 roku złożył wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Wobec treści orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia 13 maja 2014 roku i wydanego na skutek sprzeciwu orzeczenia Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 26 maja 2014 roku organ rentowy nie znalazł podstaw do przyznania P. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Organ rentowy podniósł przy tym, że odwołanie nie zawiera nowych okoliczności dotyczących niezdolności do pracy.

/ odpowiedź na odwołanie – k. 3 – 3 verte/

W toku postępowania wnioskodawca poparł odwołanie, a pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

/ stanowiska stron – e-protokół z dnia 6 lipca 2016 roku – 00:01:15 – 00:05:27 – płyta
– k. 104; e-protokół z dnia 14 września 2016 roku – 00:00:48 – 00:01:28, 00:18:59 -00:19:33 – płyta – k. 120/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca P. S. urodził się w dniu (...).

/okoliczność bezsporna, a nadto: wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy – k. 1-7 akt ZUS/

Wnioskodawca pracował na stanowisku robotnika magazynowego, pomocnika, dziewiarza, sprzedawcy, pomocnika murarza, hydraulika, konserwatora instalacji wodno
–kanalizacyjnej i CO, pracownik ochrony. Prowadził również działalność gospodarczą przez 3,5 roku.

/bezsporne, a nadto: informacja dodatkowa dotycząca okresów składkowych i nieskładkowych – k. 8-24 akt ZUS, świadectwa pracy – k. 31 – 54 akt ZUS/

Wnioskodawca pobierał świadczenie rehabilitacyjne w okresie od 15 maja 2013 roku do 9 maja 2014 roku.

/ okoliczność bezsporna, a nadto: zaświadczenie – k. 131-132 akt ZUS/

W dniu 8 kwietnia 2014 roku P. S. złożył wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy.

/ okoliczność bezsporna, a nadto: wniosek – k. 1 – 7 akt ZUS/

Lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 13 maja 2014 roku uznał, że wnioskodawca nie jest niezdolny do pracy. Orzeczenie zostało wydane po przeprowadzeniu bezpośredniego badania i dokonaniu analizy przedstawionej dokumentacji medycznej. Lekarz orzecznik rozpoznał u wnioskodawcy dysfunkcję w stopniu lekkim bez istotnego naruszenia sprawności narządu ruchu i chodu w trakcie dalszej diagnostyki i leczenia. Wnioskodawca wniósł sprzeciw od tego orzeczenia.

/ okoliczności bezsporne, a nadto: orzeczenie – k. 137 – 138 akt ZUS, wniosek – k. 139 – 140 akt ZUS /

Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 26 maja 2014 roku nr (...) również ustaliła, że P. S. nie jest niezdolny do pracy. Po analizie dokumentacji medycznej i badaniu ubezpieczonego Komisja Lekarska ZUS rozpoznała u wnioskodawcy zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa szyjnego i LS z zespołem bólowym bez istotnego ograniczenia sprawności, bez objawów korzeniowych. Zaburzenia nastroju i osobowości w przebiegu ZZA, nadciśnienie tętnicze poddające się leczeniu, (...). Komisja nie stwierdziła naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym długotrwałą niezdolność do pracy zgodnej z poziomem kwalifikacji.

/ okoliczności bezsporne, a nadto: orzeczenie – k. 141-142 akt ZUS /

Decyzją z dnia 30 maja 2014 roku, po rozpatrzeniu wniosku z dnia 8 kwietnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., odmówił P. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

/ decyzja - k. 147 – 148 akt ZUS/

W badaniu sądowo – neurologicznym rozpoznano u P. S. zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne odcinka szyjnego i lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa
z zespołem bólowym bez istotnych deficytów neurologicznych. W ocenie neurologicznej nie stwierdza się niezdolności do pracy.

/ pisemna opinia biegłego neurologa J. B. – k. 10 – 11, uzupełniająca pisemna opinia biegłego neurologa J. B. – k. 56 i 70/

W badaniu sądowo – psychiatrycznym rozpoznano u P. S. zaburzenia lękowo – depresyjne oraz zespół zależności alkoholowej. Z psychiatrycznego punktu widzenia brak jest podstaw, aby stwierdzić u wnioskodawcy niezdolność do pracy.

/ pisemna opinia biegłej psychiatry K. K. – k. 15/

W badaniu sądowo – kardiologicznym rozpoznano u P. S. wyrównane nadciśnienie tętnicze leczone farmakologicznie, a ponadto: astmę oskrzelową, nawracające zapalenie oskrzeli, stan po wycięciu płata górnego płuca prawego z powodu zmian drobnoguzkowych, zmiany rozejmowe w płucach, chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo – krzyżowego, przerost gruczołu krokowego, zaburzenia lękowo – depresyjne, zespół zależności alkoholowej, hipercholesterolemię. W ocenie kardiologicznej nie stwierdza się niezdolności do wykonywania pracy. Jedyne schorzenie kardiologiczne, jakim jest nadciśnienia tętnicze jest dobrze kontrolowane lekami.

/ pisemna opinia biegłego kardiologa R. G. – k. 19 – 21/

W badaniu sądowo – ortopedycznym rozpoznano u P. S. stan po przebytym leczeniu operacyjnym przepukliny jądra miażdżystego L5 – S1 w dniu 27 maja 2015 roku i w dniu 4 października 2015 roku, z ograniczeniem jego ruchomości, z zespołem bólowym oraz objawami przewlekłej rwy kulszowej prawostronnej, wielopoziomowe zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa szyjnego i lędźwiowo – krzyżowego
z przewlekłym zespołem bólowym oraz przebyte, niewygojone złamanie żebra VIII-go prawego. W ocenie ortopedycznej wnioskodawca jest częściowo, okresowo niezdolny do pracy zarobkowej od daty hospitalizacji, czyli od 26 maja 2015 roku przez okres 1 roku, tj. do maja 2016 roku. Stwierdzone zmiany upośledzają bowiem czynność narządu ruchu wnioskodawcy. Hospitalizacja wnioskodawcy i leczenie operacyjne jest nową okolicznością w sprawie, która nastąpiła po dacie wydania decyzji przez ZUS. Wnioskodawca w związku ze zmianami w postaci przepukliny jądra miażdżystego L5 – S1 był leczony od 2010 roku. Zgłaszał wciąż te same dolegliwości. Operacja w dniu 27 maja 2015 roku miała charakter planowy i była niezbędna ze względu na stan zdrowia wnioskodawcy. Po wyczerpaniu świadczenia rehabilitacyjnego wnioskodawca odzyskał zdolność do pracy. Natomiast po dacie hospitalizacji wnioskodawca nie będzie zdolny do pracy co najmniej przez rok.

/ pisemna opinia biegłego ortopedy – E. B. – k. 52 -53, uzupełniająca pisemna opinia biegłego ortopedy E. B. – k. 73 – 74, uzupełniająca ustna opinia biegłego ortopedy E. F. – e-protokół z dnia
14 września 2016 roku – 00:01:28 – 00:15:45 – płyta – k. 120/

W badaniu sądowo – pulmonologicznym rozpoznano u P. S. astmę oskrzelową kontrolowaną z okresowymi zaostrzeniami infekcyjnymi, stan po resekcji klinowej płuca prawego metodą (...) 24 października 2014 roku z powodu zmian guzkowych łagodnych, szczelinę złamania bez odczynów naprawczych w żebrze VIII prawym po przedmiotowym zabiegu. W ocenie pulmonologicznej wnioskodawca jest zdolny do wykonywania pracy zarobkowej.

/ pisemna opinia biegłego pulmonologa A. M. – k. 78/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o powołane dokumenty oraz opinie biegłych lekarzy specjalistów z zakresu: neurologii, psychiatrii, kardiologii, ortopedii i pulmonologii.

Dokonując oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, Sąd uznał opinie biegłych za wiarygodne, gdyż są rzetelne i sporządzone zgodnie z wymaganiami fachowości
i niezbędną wiedzą w zakresie stanowiącym ich przedmiot. Opinie zostały sporządzone
w oparciu o analizę przedłożonej dokumentacji lekarskiej oraz wyniki badania bezpośredniego. Biegli zdiagnozowali schorzenia, ocenili ich wpływ na sprawność organizmu i zdolność wnioskodawcy do wykonywania pracy, odnosząc swą ocenę do jego doświadczenia i kwalifikacji zawodowych. Opinie są pełne, nie zawierają sprzeczności ani braków, które pozbawiałyby ich mocy dowodowej, zostały przekonująco uzasadnione,
a zawarty w nich końcowy wniosek orzeczniczy logicznie wynika z przeprowadzonych badań i analizy dokumentacji medycznej.

Dowód z opinii biegłego ma szczególny charakter, a mianowicie korzysta się z niego
w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Do dowodów tych nie mogą więc mieć zastosowania wszystkie zasady o prowadzeniu dowodów, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c. W konsekwencji nie można przyjąć, że Sąd obowiązany jest dopuścić dowód
z kolejnych biegłych w każdym wypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony. Sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z opinii kolejnych biegłych lub z opinii instytutu, jedynie wtedy gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas, gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, względnie też nie wyjaśnia istotnych okoliczności ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1974r. II CR 817/73, nie publ).

Opinie zostały doręczone zarówno pełnomocnikowi organu rentowego, jak
i wnioskodawczyni ze zobowiązaniem do ustosunkowania się do nich. Obie strony podnosiły zastrzeżenia do opinii biegłych. Pełnomocnik organu rentowego zakwestionował stanowisko biegłej ortopedy – E. B., że hospitalizacja wnioskodawcy od dnia 26 maja 2015 roku oraz operacja, którą przebył w dniu 27 maja 2015 roku stanowią nową okoliczność w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Podniósł, że instytucji uchylenia nie można stosować w sytuacji istniejących nadal schorzeń, z powodu których ubezpieczony był wcześniej uznawany za zdolnego do pracy. Samo zakwalifikowanie badanego do zabiegu operacyjnego jako konsekwencja istniejących od lat schorzeń nie może być uznane za nową okoliczność.

W ocenie Sądu stanowisko biegłej znalazło jednak swoje uzasadnienie
w okolicznościach sprawy. Pełnomocnik organu rentowego podniósł, że operacja, którą przeprowadzono w dniu 27 maja 2015 roku była konsekwencją schorzenia kręgosłupa, które istniało już w dacie wydania decyzji. Jak słusznie podniosła biegła nie jest przedmiotem postępowania, dlaczego operacja nie odbyła się wcześniej, mimo istnienia w tym zakresie wskazań medycznych. Wnioskodawca nie miał jednak na to wpływu. Obie strony są zatem zgodne co do tego, że operacja była wykonana w związku ze schorzeniami, które istniały już w dacie wydania decyzji. Biegła nie kwestionowała jednak zdolności do pracy wnioskodawcy w dniu wydania decyzji i złożenia odwołania, ale podniosła, że decyzja o hospitalizacji P. S. i przeprowadzeniu operacji przepukliny jądra miażdżystego L5 – S1 jest nową okolicznością, która ujawniła się już w toku postępowania. Oceniając przy tym jako rzetelną i wyczerpującą opinię biegłej Sąd nie znalazł podstaw, by zakwestionować jej stanowisko, że operacja była konieczna i spowodowała okresową, częściową niezdolność do pracy wnioskodawcy przez okres roku od dnia hospitalizacji.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jednolity: Dz. U. z 2016 roku, poz. 887 ze zm.) renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1.  jest niezdolny do pracy;

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3.  niezdolność do pracy powstała w wymienionych okresach składkowych lub nieskładkowych albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

W myśl art. 57 ust. 2 warunku przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

W myśl art. 12 ustawy niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Przy ocenie stopnia
i przewidywanego okresu niezdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 13 ust. 1).

Warunki określone w art. 57 powołanej ustawy muszą być spełnione łącznie, by istniały podstawy do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zgodnie zaś z art. 14 ust. 1 oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do pracy, dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik. Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej, która dokonuje rozstrzygnięcia w formie orzeczenia (ust. 2a).

Komisja lekarska, rozpatrując sprzeciw lub zarzut wadliwości, dokonuje oceny niezdolności do pracy i jej stopnia oraz ustalenia okoliczności, o których mowa w ust. 1 (ust. 2e).

Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji (ust. 3).

W niniejszej sprawie zaskarżoną decyzją z dnia 30 maja 2014 roku – znak (...) - organ rentowy, po stwierdzeniu przez Komisję Lekarską w dniu 26 maja 2014 roku, że P. S. nie jest niezdolny do pracy, odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Zasadność takiego stanowiska zakwestionował skarżący, podnosząc, że jest niezdolny do pracy.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe, jedynie częściowo potwierdziło trafność zaskarżonej decyzji ZUS. Opinie biegłych specjalistów z zakresu neurologii, psychiatrii, kardiologii i pulmonologii nie wykazały, aby wnioskodawca był niezdolny do pracy w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Odmienna była jednak opinia biegłego ortopedy, który wskazał na nową okoliczność, która powstała po dniu złożenia odwołania od decyzji z dnia 30 maja 2014 roku – znak (...). Wnioskodawca przeszedł bowiem w dniu 27 maja 2015 roku operację przepukliny jądra miażdżystego L5 – S1. Operacja ta miała charakter planowy i była niezbędna ze względu na stan zdrowia wnioskodawcy.

Sytuacja zdrowotna wnioskodawcy jest o tyle szczególna, że operacja z dnia 27 maja 2015 roku była konsekwencją schorzeń, które występowały co najmniej od 2010 roku, kiedy to P. S. rozpoczął leczenie ortopedyczne. Biegła nie kwestionowała, że po zakończeniu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, P. S. odzyskał zdolność do pracy. Podważyła jednak stanowisko organu rentowego, że operacja nie jest nową okolicznością w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Nawet przyjmując bowiem, że operacja, której został poddany wnioskodawca była następstwem dolegliwości, które już w dacie wydania decyzji istniały, to jednak początek niezdolności do pracy datować można dopiero od dnia hospitalizacji. Gdyby zatem operacja została przeprowadzona wcześniej, do czego istniały wskazania, okres niezdolności do pracy również rozpocząłby się odpowiednio wcześniej.

W dacie wydania zaskarżonej decyzji wnioskodawca był zdolny do pracy zarobkowej, a zdolność ta dotyczyła okresu po dniu 9 maja 2014 roku, tj. po ustaniu prawa do świadczenia rehabilitacyjnego. Wnioskodawca wykonywał dotychczas pracę fizyczną. Po wyczerpaniu świadczenia rehabilitacyjnego odzyskał zdolność do tej pracy. Jednak późniejsza operacja z
dnia 27 maja 2015 roku uczyniła go częściowo, okresowo niezdolnym do pracy na okres co najmniej roku od daty hospitalizacji.

Powyższe okoliczności ujawniły się na etapie postępowania sądowego, a zatem dopiero po wydaniu przez organ rentowy zaskarżonej decyzji z dnia 30 maja 2014 roku i po złożeniu odwołania.

W tym miejscu należy przytoczyć treść art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. (w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania zaskarżonej decyzji), zgodnie, z którym w sprawie
o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia, Sąd nie orzeka, co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. W tym przypadku Sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie. Przedmiotowa regulacja została wprowadzona do polskiego systemu prawa na mocy ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw ( Dz.U. 2004, Nr 121, poz. 1264), zaś początek jej obowiązywania datuje się na dzień
1 stycznia 2005 roku.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższy przepis znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie.

W pierwszej kolejności warto zauważyć, że decyzje organu rentowego w sprawach dotyczących świadczeń z ubezpieczenia rentowego mają charakter deklaratoryjny. Organ rentowy stwierdza jedynie, czy zostały spełnione ustawowe warunki nabycia prawa do wnioskowanego świadczenia. Postępowanie sądowe w sprawach dotyczących ubezpieczenia rentowego wszczynane jest w wyniku wniesienia przez ubezpieczonego odwołania od decyzji organu rentowego. Jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy. Badanie legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego
w chwili wydawania decyzji. Inaczej mówiąc - o zasadności przyznania lub odmowy przyznania świadczenia decydują okoliczności istniejące w chwili ustalania do niego prawa. Postępowanie dowodowe przed sądem jest bowiem postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy. Biegli sądowi nie zastępują lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS, a jedynie zgodnie z posiadaną wiedzą specjalistyczną poddają ocenie merytorycznej trafność wydanego orzeczenia o zdolności wnioskodawcy do pracy lub jej braku. Dlatego też późniejsza zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego nie może stanowić - co do zasady - podstawy do uznania decyzji za wadliwą i jej zmiany przez Sąd. ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2007 r. I UK 316/06, opubl: M. P. Pr. rok 2007, Nr 11, poz. 600).

Wskazany powyżej pogląd, dotyczący kognicji sądu w zakresie kontroli decyzji organu rentowego, doznaje jednakże istotnego wyjątku w postaci dyspozycji art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., który obliguje Sąd do uchylenia decyzji i przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu w przypadku ujawnienia się nowej okoliczności dotyczącej stanu zdrowia ubezpieczonego, wpływającej na możność przyznania określonego świadczenia, po wydaniu decyzji przez ZUS, a przed zakończeniem postępowania sądowego. Warto zwrócić przy tym uwagę na fakt, iż w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego wykładnia pojęcia „nowa okoliczność” kształtuje się niejednolicie.

W wyroku z dnia 12 stycznia 2012 roku Sąd Najwyższy wyraził pogląd, iż „nowe okoliczności” to schorzenia istniejące przed wydaniem decyzji, lecz wykazane przez ubezpieczonego dopiero po wniesieniu odwołania do sądu albo ujawnione na podstawie badań lekarskich w trakcie postępowania sądowego i których nie oceniał ani lekarz orzecznik, ani komisja lekarska organu rentowego. Jeśli ujawnią się one w postępowaniu przed sądem
I instancji, sprawa „wraca” na etap postępowania przed organem rentowym po to zasadniczo, aby organy orzecznicze ZUS mogły dokonać ponownej oceny stanu zdrowia z ich uwzględnieniem. W przypadku zaś, gdy z przeprowadzonych w postępowaniu sądowym dowodów (opinii biegłych), wynika, iż niezdolność do pracy powstała dopiero po wniesieniu odwołania do sądu, należy uznać, że zaskarżona decyzja, a wcześniej - orzeczenie komisji lekarskiej, nie były wadliwe, a zatem nie ma racjonalnego powodu, aby niewadliwa decyzja miała podlegać uchyleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. W ocenie Sądu Najwyższego stan zdrowia jest wartością zmienną. Przyjęcie koncepcji, że „nowe okoliczności”, które zobowiązują Sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenie postępowania (a więc zakończenia sprawy przed sądem),
to także okoliczności dotyczące pogorszenia stanu zdrowia po wniesieniu odwołania, spowodowałoby brak możliwości zakończenia sprawy o rentę. Pojawienie się po każdorazowej negatywnej decyzji organu rentowego tak rozumianych „nowych okoliczności” prowadziłoby do konieczności jej uchylenia i w efekcie do trwającego w nieskończoność stanu „niezałatwienia wniosku o rentę” (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 12 stycznia 2012 roku, II UK 79/11, opubl. MoPr 2012 nr 5, str. 261).

Zasadność powyższego stanowiska może budzić wątpliwości z dwojakiego rodzaju przyczyn. Po pierwsze Sąd Najwyższy podejmując rozstrzygnięcie w sprawie II UK 79/11 nie był jednomyślny, czego wyrazem jest złożenie zdania odrębnego przez sędziego Sądu Najwyższego – Z. M.. Po wtóre wykładania art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. zaprezentowana w przytoczonym wyroku odbiega od wykładni gramatycznej niniejszego przepisu, co powinno mieć miejsce jedynie wyjątkowo i znajdować uzasadnienie w wynikach wykładni celowościowej, funkcjonalnej, systemowej albo w świetle innych ważnych okoliczności.

Analiza treści złożonego w sprawie II UK 79/11 zdania odrębnego prowadzi do wniosku, iż brak jest podstaw do odstąpienia od zasad wykładni językowej w przypadku
art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Prawidłowe zastosowanie przedmiotowego przepisu powoduje, że nie dochodzi do wydania orzeczenia, co do istoty sprawy, zaś Sąd ma obowiązek uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia dotychczasowego postępowania sądowego. W wyniku wydania takiego orzeczenia o naturze „kasacyjnej”, które nie jest orzeczeniem co do istoty sprawy, nie dochodzi do prawomocnego osądu odwołania od decyzji, która została uchylona, i dopiero nowa decyzja może być kwestionowana także w zakresie jej aspektów wynikających z decyzji poprzednio uchylonej w trybie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c., np. dotyczącym dat przyznania świadczeń rentowych kolejną (nową) deklaratoryjną i zaskarżalną decyzją organu rentowego.

Autor zdania odrębnego podniósł, że od dnia 1 stycznia 2005 roku obowiązuje
art. 477 ⁹ § 2 ¹ k.p.c. i art. 477 ¹⁴ k.p.c. Pierwszy z tych przepisów stanowi, że jeżeli w odwołaniu od decyzji organu rentowego wskazano nowe okoliczności dotyczące niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu wydania przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub orzeczenia komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, organ rentowy nie przekazuje odwołania do sądu, lecz kieruje do lekarza orzecznika do ponownego rozpatrzenia. Organ rentowy (następnie) uchyla poprzednią decyzję, rozpatruje nowe okoliczności i wydaje nową decyzję, od której przysługuje odwołanie do sądu. Przepis ten stosuje się także wówczas, gdy nie można ustalić daty powstania wskazanych w odwołaniu nowych okoliczności. Nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy to ujawnione „nowości” dotyczące potencjalnej niezdolności do pracy ubezpieczonego, które powstały
w terminie późniejszym, bo po dniu wydania orzeczeń przez lekarza orzecznika lub komisję lekarską Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, których te organy nie znały ani nie mogły ocenić i których nie znał organ rentowy w chwili wydawania decyzji, a które nadal „utrzymują” warunek niezdolności ubezpieczonego do pracy w okresie wymaganym do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Z kolei regulacja art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. nie tylko zakazuje wyrokowania co do istoty sprawy w razie ujawnienia nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji, tj. tych, które jeszcze nie istniały przed zaskarżeniem negatywnej decyzji rentowej, ale w celu ich weryfikacji w postępowaniu rentowym zobowiązuje Sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia dotychczasowego postępowania odwoławczego. Obowiązek takiego orzekania należy do sądu pierwszej instancji, zważywszy że wedle dotychczasowej wykładni art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. dokonanej przez Sąd Najwyższy
w wyroku z dnia 5 kwietnia 2007 roku, I UK 316/06 (OSNP 2008 nr 13-14, poz. 199), przepis ten nie ma zastosowania w postępowaniu apelacyjnym, jeżeli nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji powstały po wyroku sądu pierwszej instancji (por. zdanie odrębne do wyroku SN z dnia 12 stycznia 2012 roku, II UK 79/11, opubl. MoPr 2012 nr 5, str. 261).

Stanowisko wyrażone w zdaniu odrębnym do wyroku Sądu Najwyższego w sprawie
II UK 79/11 znalazło odzwierciedlenie w późniejszym orzecznictwie. W wyroku z dnia
17 stycznia 2012 roku Sąd Najwyższy uznał, że art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. znajduje zastosowanie nie tylko wtedy, gdy nowa okoliczność istniała (dotyczyła stanu zdrowia) już w dacie wydania zaskarżonej decyzji rentowej (por. wyrok SN z dnia 16 maja 2008 r., I UK 385/07, OSNP 2009 nr 17-18, poz. 240), ale także wtedy, gdy powstała - w kontekście wymagającym zbadania jej jako „nowości” dotyczącej stwierdzenia „potencjalnej” niezdolności do pracy - po dniu złożenia odwołania od zaskarżonej decyzji, ale przed wydaniem wyroku przez Sąd pierwszej instancji (por. wyrok SN z dnia 17 stycznia 2012 roku, I UK 190/11, L.).

Tożsamy pogląd wyrażony został w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 2012 roku, zgodnie z którym art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. jest wyjątkiem od zasady, według której Sąd pierwszej instancji kontroluje tylko stan rzeczy - faktyczny i prawny - istniejący w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. Wyjątek ten przewiduje możliwość uchylenia przez Sąd decyzji organu rentowego, przekazania sprawy do rozpoznania (i ewentualnego wydania nowej decyzji) organowi rentowemu, z jednoczesnym umorzeniem postępowania sądowego. Jest to możliwe wówczas, gdy w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji doszło do ujawnienia się nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji. Ujawnienie się tego rodzaju nowych okoliczności może wpłynąć na sposób rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd pierwszej instancji. Muszą one jednak ujawnić się przed zamknięciem rozprawy w tym sądzie. Inaczej mówiąc, w sprawie o stwierdzenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy możliwe jest uchylenie decyzji organu rentowego
i przekazanie sprawy temu organowi do ponownego rozpoznania, jednak tylko wtedy, gdy zmiana w stanie zdrowia wnioskodawcy wpływająca na stwierdzenie jego niezdolności do pracy nastąpiła do chwili zamknięcia rozprawy przed sądem pierwszej instancji (por. wyrok SN z dnia 11 maja 2012 roku, I UK 411/11, L.).

W ocenie Sądu Okręgowego argumentacja zaprezentowana w powyższych orzeczeniach prowadzi do wniosku, że brak jest podstaw do odstąpienia od zasad wykładni gramatycznej przepisu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. i ograniczenia możliwości zastosowania tej regulacji jedynie do przypadków, w których okoliczność wpływająca na stan zdrowia ubezpieczonego istniała już w chwili wydawania decyzji przez organ rentowy, jednakże została ujawniona dopiero na etapie postępowania sądowego. Wprowadzona regulacja winna obejmować również te sytuacje, w których zmiana stanu zdrowia uprawnionego pojawiła się po wydaniu zaskarżonej decyzji, jednakże przed zamknięciem rozprawy przed sądem
I instancji. Stanowisko to znajduje odzwierciedlenie nie tylko w przedstawionych poglądach Sądu Najwyższego w sprawach I UK 190/11, I UK 411/11 oraz zdaniu odrębnym w sprawie II UK 79/11, ale również w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w myśl którego jeżeli przyczyną stwierdzonej niezdolności do pracy jest nowa okoliczność w sprawie, a zdarzenie jakie ją spowodowało zaistniało po złożeniu odwołania do sądu, to wobec tego w sprawie ma zastosowanie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 2 grudnia 2008 r., III AUa 860/2008, LexPolonica 1820147).

Przenosząc treść powyższych rozważań na grunt przedmiotowej sprawy należało uznać, że hospitalizacja wnioskodawcy od dnia 26 maja 2015 roku stanowi nową okoliczność w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c.
w związku z nową okolicznością, uchylił zaskarżoną decyzję, umorzył postępowanie
i przekazał sprawę do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi
w Ł..

ZARZĄDZENIE

Odpis postanowienia z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego oraz wnioskodawcy z pouczeniem o sposobie i terminie wniesienia środka odwoławczego

30.09.2016r.