Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 września 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 15 września 2016 r. w Gdańsku

sprawy A. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do renty

na skutek apelacji A. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 9 lutego 2016 r., sygn. akt V U 639/15

1.  oddala apelację;

2.  przyznaje ze środków Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Słupsku na rzecz radcy prawnego Ł. R. kwotę 240,00 (dwieście czterdzieści 00/100) złotych powiększoną o 23 % stawki podatku VAT tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu.

SSA Aleksandra Urban SSA Małgorzata Gerszewska SSA Jerzy Andrzejewski

Sygn. akt III AUa 651/16

UZASADNIENIE

Ubezpieczony A. W. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 24.02.2015 r., odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podnosząc, że ubezpieczony nie posiada wymaganego okresu ubezpieczenia na dzień 30.04.1994 r. (ubezpieczony udowodnił 4 lata
i 9 miesięcy) oraz na datę złożenia wniosku 17.11.2014 r.

Sąd Okręgowy w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem
z dnia 9 lutego 2016 r. oddalił odwołanie A. W. (sygn. akt III AUa 639/15).

Sąd Okręgowy orzekał w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

Ubezpieczony A. W., urodzony (...), lat (...), w dniu
17.11.2014 r. złożył wniosek o ,,przywrócenie” prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Ubezpieczony miał przyznane prawo do renty od 01.01.1995 r. na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie, który przyjął okresy niemieckie z dowodów pośrednich – (...) Oddział w O. nie był stroną postępowania przed Sądem w Koszalinie.

W związku z okresami pracy na terenie Niemiec sprawa ubezpieczonego została przekazana do (...) Oddział w O. zgodnie z właściwością celem podjęcia postępowania zgodnie z przepisami polsko-niemieckiej umowy z 1990 r.

Decyzją z dnia 24.08.1999 r. (...) Oddział w O. odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ ubezpieczony nie posiada 5 lat zatrudnienia w ostatnim 10-leciu (1985 r. - 1995 r.).

Prawomocnym wyrokiem z dnia 30.05.2000 r., w sprawie V U 2846/00 Sąd Okręgowy w Opolu oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Zaskarżoną decyzją z dnia 24.02.2015 r. odmówiono ubezpieczonemu prawa do renty, z uwagi na brak wymaganego okresu ubezpieczenia na dzień 30.09.1994 r. oraz na datę złożenia wniosku 17.11.2014 r.

Na przestrzeni całego życia ubezpieczony udowodnił 16 lat, 10 miesięcy i 17 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 8 lat, 4 miesiące i 17 dni okresów składkowych w Polsce po uwzględnieniu okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych
w okresie od 29.08.1998 r. do 28.08.1999 r.

Na dzień powstania niezdolności do pracy tj. 30.04.1994 r. ubezpieczony udowodnił
4 lata i 9 miesięcy. Na datę złożenia wniosku 17.11.2014 r. - brak okresów ubezpieczenia.

Jedynie w 10-leciu od 16.12.1978 r. do 16.12.1988 r. jest spełniony warunek posiadania przez ubezpieczonego 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Od 2000 r. ubezpieczony nie posiada żadnych okresów ubezpieczenia.

Przechodząc do rozważań prawnych, Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności wskazał, że był związany prawomocnym wyrokiem z dnia 30.05.2000 r. wydanym w sprawie
V U 2846/00 Sądu Okręgowego w Opolu, którym oddalono odwołanie ubezpieczonego
od decyzji odmawiającej ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ ubezpieczony nie posiadał wymaganych 5 lat zatrudnienia w ostatnim 10-leciu (1985 r. -1995 r.).

Sąd I instancji zważył dalej, że w niniejszej sprawie roszczenie ubezpieczonego podlegało rozstrzygnięciu w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U.
z 2015 r., poz. 748 ze zm.).

Stosownie do art. 57 ust 1 cytowanej ustawy renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1) jest niezdolny do pracy,

2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b), pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a), pkt 10 lit. a), pkt 11-12, 13 lit. a), pkt 14 lit a) i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-4, 5 lit. a), pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu
18 miesięcy od ustania tych okresów.

Z kolei w myśl art. 58 ust.1 – 3 powyższej ustawy warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1) 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2) 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3) 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4) 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5) 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Stosownie do ust. 2 art. 58 okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

Zgodnie z ust. 4 dodanym przez art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2011 r. zmieniającej ustawę o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 08 września 2011 r.
Nr 11.187.1112), który wszedł w życie 23 września 2011 r., przepisu ust. 2 nie stosuje się
do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony nie posiada 30-letniego okresu składkowego,
a zatem w jego przypadku konieczne do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności
do pracy jest spełnienie warunku posiadania 5-letniego okresu ubezpieczenia przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Ubezpieczony w toku niniejszego postępowania
nie wykazał, że spełnia powyższy warunek.

Ubezpieczony posiada okres ubezpieczenia emerytalno-rentowego wynoszący łącznie 16 lat, 10 miesięcy i 17 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Ostatnie ubezpieczenie ustało 28.08.1999 r.

Ubezpieczony nie posiada wymaganego okresu ubezpieczenia 5 lat przypadającego
w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę.

Wobec powyższego Sąd I instancji doszedł do przekonania, że A. W. nie spełnia warunków niezbędnych do przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego, skoro ubezpieczony nie spełnia warunku
co do wymaganego stażu pracy, bezprzedmiotowe było powoływanie biegłych sądowych lekarzy.

Z tych racji natury faktycznej i prawnej, Sąd Okręgowy, uznając odwołanie
za nieuzasadnione w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, o czym orzeczono
w pkt I sentencji wyroku.

W punkcie II sentencji wyroku Sąd I instancji przyznał ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Słupsku na rzecz radcy prawnego Ł. R. kwotę 180 zł powiększoną o 23 % stawki podatku VAT tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu z uwagi na nakład pracy pełnomocnika zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Apelację od wyroku wywiódł ubezpieczony, zaskarżając go w części tj. co do punktu
I i zarzucając naruszenie: art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, art. 217 § 1 w związku z art. 227 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez pominięcie dowodu z opinii biegłego diabetologa oraz wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie I oraz uwzględnienie odwołania
w całości i ustalenie, iż ubezpieczonemu przysługuje prawo do renty z tytułu niezdolności
do pracy, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji, przyznanie pełnomocnikowi powoda kosztów pomocy prawnej świadczonej z urzędu przed Sądem II instancji, które to koszty nie zostały opłacone ani w całości ani w części oraz zwolnienie ubezpieczonego od kosztów sądowych w całości.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że nie zgadza się z rozstrzygnięciem Sądu I instancji, gdyż jego zdaniem w dalszym ciągu obowiązuje prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Koszalinie z dnia 28 lutego 1997 r., przyznający mu rentę inwalidzką
od 1 stycznia 1995 r. W wyroku tym Sąd ostatecznie ustalił, iż ubezpieczony spełnia wszystkie przesłanki uprawniające do uzyskania renty. Wyrok ten jest prawomocny i nie został zmieniony ani uchylony. Od wydania ww. wyroku stan zdrowia ubezpieczonego nie poprawił się, a wręcz pogorszył. Cierpi on na cukrzycę typu 1 i miał z tego tytułu szereg poważnych powikłań. Od 1995 roku ubezpieczony ze względu na swój stan zdrowia nie jest w stanie podjąć jakiejkolwiek pracy zarobkowej i jest – w swojej ocenie - trwale niezdolny
do pracy. Na tę okoliczność zgłosił wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego diabetologa, który został przez Sąd Okręgowy pominięty, czym w ocenie ubezpieczonego Sąd naruszył art. 217 § l w zw. z art. 227 k.p.c.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja A. W. nie zasługuje na uwzględnienie. Nie zawiera bowiem zarzutów skutkujących koniecznością zmiany bądź uchylenia zaskarżonego wyroku.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była kwestia spełniania
przez ubezpieczonego kumulatywnie przesłanek ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie art. 57 w zw. z art. 58 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Na wstępie wyjaśnić należy, że celem postępowania apelacyjnego jest ponowne rozpoznanie sprawy pod względem faktycznym i prawnym, przy czym prawidłowa ocena prawna, może być dokonana jedynie na podstawie właściwie ustalonego stanu faktycznego sprawy, którego kontrola poprzedzać musi ocenę materialno-prawną. Jeżeli bowiem Sąd
I instancji błędnie ustali kluczowe dla rozstrzygnięcia fakty, to nawet przy prawidłowej interpretacji stosowanych przepisów prawa materialnego, wydany wyrok nie będzie odpowiadał prawu. Innymi słowy, subsumcja nieodpowiadających prawdzie przedmiotowo istotnych ustaleń faktycznych skutkuje naruszeniem prawa materialnego.

Mając zatem na względzie podniesiony w apelacji zarzut błędnych ustaleń faktycznych oraz naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przypomnieć należy, że podstawę ustaleń faktycznych mających wpływ na rozstrzygnięcie sprawy winien stanowić materiał dowodowy zebrany w sprawie, który podlega swobodnej ocenie sądu orzekającego w granicach zakreślonych treścią art. 233 § 1 k.p.c. Przepis ten kreuje zasadę swobodnej oceny dowodów, która nie oznacza oceny dowolnej. Podkreślania wymaga, że zwalczenie swobodnej oceny dowodów nie może polegać tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego wersji zdarzeń /ustaleń stanu faktycznego/ opartej wyłącznie na własnej ocenie,
lecz konieczne jest przy posłużeniu się argumentami jurydycznymi wykazywanie,
że wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy. Zasadność zarzutu apelacji zasadzającego się na obrazie art. 233 § 1 k.p.c. nie może się przeto sprowadzać wyłącznie do polemiki
z dowodami, którymi dysponował Sąd, a których mocy dowodowej nie podważono.

W ocenie Sądu Apelacyjnego Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zaś w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił on też błędów w rozumowaniu
w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej, albowiem prawidłowo zinterpretował i zastosował odpowiednie przepisy prawa.

W konsekwencji, Sąd odwoławczy oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne
i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, uznał je za własne,
co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Sąd odwoławczy w pełni podziela także ocenę prawną, jakiej dokonał Sąd pierwszej instancji, uznając ją za wyczerpującą, a tym samym nie ma potrzeby powtarzać w całości trafnego wywodu prawnego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2006 r., IV CK 380/05, LEX nr 179977; z dnia 16 lutego 2005 r., IV CK 526/04, LEX nr 177281).

Rozważania merytoryczne wypada rozpocząć od wyjaśnienia ubezpieczonemu,
że renta inwalidzka według II grupy inwalidów przyznana mu wyrokiem Sądu Okręgowego
w Koszalinie z dnia 28 lutego 1997 r., począwszy od dnia 1 stycznia 1995 r. (k. 91 akt sprawy V U 1420/95 SO w Słupsku), wbrew jego interpretacji, nie została przyznana mu na stałe.

Przed dniem 1 września 1997 r. prawo do renty inwalidzkiej było przyznawane
w oparciu o art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem renta przysługiwała pracownikowi, który spełnił określone warunki, w tym warunek inwalidztwa jednej z grup. Spełnienie tych warunków było podstawą do przyznania renty na przyszłość bez określenia okresu korzystania z tego prawa. W przypadku zaistnienia w okresie korzystania z prawa do renty zmian w stanie zdrowia następowała zmiana w prawie
do świadczeń na zasadach określonych w art. 78 ustawy.

Przepis art. 34 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. 1982 r. Nr 40, poz. 267 ze zm.) przewidujący renty stałe,
w razie trwałej niezdolności do pracy oraz renty okresowe – jeśli niezdolność do pracy jest okresowa obowiązuje dopiero od dnia 1 września 1997 r., w wyniku nowelizacji ustawą
z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym
i o ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz. U. Nr 100, poz. 461). Jednocześnie znowelizowany został przepis art. 78 cyt. ustawy, który od dnia 1 września 1997 r., stanowi, iż prawo do świadczeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę stopnia niezdolności do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie (ust. 1); oraz że prawo do świadczenia z tytułu okresowej niezdolności do pracy ustaje z upływem okresu, na jaki to świadczenie przyznano (ust. 2).

W stanie prawnym obowiązującym przez dniem 1 września 1997 r., tj. gdy wydana została decyzja organu rentowego, zmieniona korzystnym dla wnioskodawcy wyrokiem Sądu Okręgowego z dnia 28 lutego 1997 r., sygn. akt V U 1420/95, nie obowiązywał podział
na renty stałe i okresowe. Przepis art. 78 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin w pierwotnym brzmieniu stanowił natomiast,
iż prawo do świadczeń uzależnionych od inwalidztwa oraz wysokość tych świadczeń ulega zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego, przeprowadzonego na wniosek lub z urzędu, ustalono zmianę grupy inwalidzkiej, brak inwalidztwa lub ponowne powstanie inwalidztwa. Podkreślenia zatem wymaga, że fakt, iż w wyroku Sądu Wojewódzkiego w Koszalinie z dnia
28 lutego 1997 r. nie wskazano daty końcowej, do której ubezpieczonemu miało przysługiwać prawo do renty, nie świadczy o tym, że było to prawo przyznane bezterminowo.

Zauważyć zresztą należy, że decyzją z dnia 15 kwietnia 1998 r., po przeprowadzeniu stosownych badań lekarskich, od dnia 1 maja 1998 r. wstrzymano ubezpieczonemu dalszą wypłatę renty z uwagi na stwierdzony brak niezdolności do pracy (k. 56 akt ZUS). Na skutek odwołania ubezpieczonego Sąd Okręgowy w Koszalinie wyrokiem z dnia 22 kwietnia
1999 r., sygn. akt V U 2286/98, zmienił zaskarżoną decyzję, uznał wnioskodawcę
za częściowo niezdolnego do pracy i przyznał mu prawo do renty na okres dwóch lat (k. 78 akt ZUS).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. Wydział Rent Polsko – Niemieckich decyzją z dnia 24 sierpnia 1999 r. odmówił natomiast ubezpieczonemu renty
z tytułu niezdolności do pracy z powodu braku 5-letniego okresu ubezpieczenia w ostatnim dziesięcioleciu przed powstaniem inwalidztwa (01.01.1985 r. – 01.01.1995 r.)
z uwzględnieniem okresu niemieckiego (k. 74 akt ZUS O/O.).

Prawomocnym wyrokiem z dnia 30 maja 2000 r. Sąd Okręgowy w Opolu, sygn. akt
V U 2846/00, oddalił odwołanie A. W. od ww. decyzji (k. 23 akt V U 2846/99 SO w Opolu, k. 79 akt ZUS O/O.).

Sąd odwoławczy zwraca także uwagę, że Sąd Okręgowy w Opolu wyrokiem z dnia 27 czerwca 2006 r. oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji (...) Oddział w O.
z dnia 9 czerwca 2004 r., 17 stycznia 2006 r. oraz 27 kwietnia 2006 r., przyjmując, że brak jest podstaw do uznania, że posiadane przez wnioskodawcę niemieckie okresy ubezpieczenia są dłuższe niż wskazane w decyzji z dnia 24 sierpnia 1999 r. (k. 277 – 279 akt ZUS).

Sąd I instancji prawidłowo wskazał, że związany jest prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Opolu dnia 30 maja 2000 r. To samo odnosi się do również do ww. wyroku tego Sądu z dnia 27 czerwca 2006 r.

Moc wiążąca prawomocnego orzeczenia jest ściśle związana z powagą rzeczy osądzonej (art. 366 § 1 k.p.c.), gdy występuje w nowej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami, choć przedmiot obu spraw jest inny. W nowej sprawie nie może być wówczas zastosowany negatywny (procesowy) skutek powagi rzeczy osądzonej polegający
na niedopuszczalności ponownego rozstrzygania tej samej sprawy. Występuje natomiast skutek pozytywny (materialny) rzeczy osądzonej przejawiający się w tym, że rozstrzygnięcie zawarte w prawomocnym orzeczeniu (rzecz osądzona) stwarza stan prawny taki, jaki z niego wynika. Sądy rozpoznające między tymi samymi stronami nowy spór muszą przyjmować,
że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto to w prawomocnym, wcześniejszym wyroku, a więc ostatecznym rezultacie procesu uwzględniającym stan rzeczy na datę zamknięcia rozprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009 r. w sprawie
II CSK 12/09, publik. LEX nr 515722). A zatem w kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się ta sama kwestia, nie może być ona już ponownie badana. Związanie orzeczeniem oznacza zakaz dokonywania ustaleń sprzecznych z uprzednio osądzoną kwestią, a nawet niedopuszczalność prowadzenia w tym zakresie postępowania dowodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r. w sprawie II CSK 452/06, publik. OSNC-ZD 2008
nr 1, poz. 20 oraz uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2008 r.
w sprawie III CZP 72/08, publik. OSNC 2009 nr 2, poz. 20; Glosa 2009 nr 3, s. 24 z glosą
M. Sieradzkiej oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08 marca 2010 r. w sprawie II PK 249/09, publik. OSN - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z 2011 r. Nr 17-18 poz. 225). W szczególności, powagą rzeczy osądzonej mogą być objęte ustalenia faktyczne w takim zakresie, w jakim indywidualizują one sentencję jako rozstrzygnięcie
o przedmiocie sporu i w jakim określają one istotę danego stosunku prawnego. Chodzi jednak tylko o elementy uzasadnienia dotyczące rozstrzygnięcia co do istoty sprawy, w których sąd wypowiada się w sposób stanowczy, autorytarny o żądaniu (por. wyroki Sądu Najwyższego:
z dnia 21 maja 2004 r. w sprawie V CK 528/03, publik. LEX nr 188496 oraz z dnia
21 września 2005 r. w sprawie V CK 139/05, publik. LEX nr 186929).

Przekładając powyższe na grunt niniejszej sprawy stwierdzić zatem należy,
że rozstrzygające je Sądy I i II instancji związane są ustaleniem ww. wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 30 maja 2000 r. co do braku legitymowania się A. W. wymaganym 5-letnim okresem składkowymi i nieskładkowym przypadającym
w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed dniem powstania niezdolności do pracy
tj. przed 30 kwietnia 1994 r. (a jedynie 4 latami i 9 miesiącami), jak również ustaleniem stanowiącym podstawę wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 27 czerwca 2006 r., iż nie ma podstaw do uwzględnienia ubezpieczonemu niemieckich okresów zaliczonych do okresów ubezpieczenia wymaganych do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy
w Polsce w wymiarze wyższym niż wynika to z decyzji organu rentowego z dnia 24 sierpnia 1999 r.

Powyższe kwestie, dotyczące niewątpliwie rozstrzygnięcia co do istoty sprawy
o prawo ubezpieczonego do renty, zostały już rozstrzygnięte w prawomocnych orzeczeniach sądowych, a zatem w niniejszej sprawie Sąd zobligowany jest przyjąć, że kształtują się one tak, jak wynika to z tychże orzeczeń.

Sąd Apelacyjny miał na względzie, że prawomocny wyrok sądu pracy i ubezpieczeń społecznych rozstrzygający negatywnie wniosek ubezpieczonego nie musi stanowić przeszkody do wystąpienia z ponownym wnioskiem o to samo świadczenie. Zasadą rządzącą stosunkami prawnymi ubezpieczenia społecznego jest to, że zmiana okoliczności
lub ujawnienie nowych dowodów zawsze otwiera drogę do ponownego rozpoznania sprawy. Ustawa o emeryturach i rentach z FUS zawiera przepisy stanowiące podstawę prawną weryfikacji i wzruszalności decyzji organów rentowych, w których zawarto ustalenia pozostające w obiektywnej sprzeczności z ukształtowanym ex lege stanem uprawnień emerytalno-rentowych ubezpieczonych. Podstawę tę stanowi przepis art. 114, zgodnie
z którym prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące
przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. W ponowionym postępowaniu organ rentowy dąży więc do ustalenia, czy popełnione
przez niego uchybienia albo przedłożone przez ubezpieczonego dowody lub ujawnione fakty mają wpływ na zmianę dokonanych wcześniej ustaleń. Bezpośrednim celem ponownego ustalenia jest rozstrzygnięcie o uprawnieniach emerytalno-rentowych ubezpieczonych, według stanu faktycznego z chwili wydania weryfikowanych decyzji rentowych.

Należy stwierdzić, że w rozpoznawanej sprawie A. W. nie zaoferował nowych dowodów ani nie ujawnił nowych okoliczności, które mogłyby mieć wpływ
na ustalenie ma prawa do żądanego świadczenia w trybie art. 114 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS.

A. W. posiada sumarycznie 16 lat, 10 miesięcy i 17 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Ostatnie ubezpieczenie ustało 28 sierpnia 1999 r.

Jak prawidłowo przytoczył Sąd Okręgowy, zgodnie z art. 57 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki: 1) jest niezdolny do pracy; 2) ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy; 3) niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa
w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a,
pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów (ust. 1). Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny
do pracy (ust. 2). Z kolei warunek posiadania wymaganego okresu składkowego
i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat (art. 58 ust. 1 pkt 5 cyt. ustawy). Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności
do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej (art. 58 ust. 2 ustawy). Przepisu ust. 2 nie stosuje się jednak o ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa
w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art. 58 ust. 4 ustawy).

A. W. bezsprzecznie nie legitymuje się 30 latami okresów składkowych. Nie ma zatem podstaw do wyłączenia, na podstawie art. 58 ust. 4 ustawy o emeryturach
i rentach z FUS, warunku, o którym mowa w art. 58 ust. 2 ustawy tj. wykazania 5 lat okresów składowych i nieskładkowych przypadających w ciągu ostatniego dziesięciolecia
przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Ubezpieczony nie posiada żadnych okresów ubezpieczenia od roku 2000. Nie jest zatem w stanie wykazać 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych w dziesięcioleciu poprzedzającym datę złożenia wniosku tj. w dziesięcioleciu przez dniem 17 listopada 2014 r.

W zakresie natomiast ustalenia, czy wnioskodawca posiada 5 lat okresów ubezpieczenia w dziesięcioleciu przed powstaniem niezdolności do pracy, jak już wyżej wskazano, Sąd odwoławczy wiąże ustalenie stanowiące podstawę wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 30 maja 2000 r. w sprawie V U 2846/00, zgodnie z którym ubezpieczony warunku tego nie spełnił.

A. W. nie wykazał zatem, aby legitymował się wszystkimi przesłankami warunkującymi możliwość przyznania mu prawa do żądanego świadczenia. Wszystkie wymagania określone w art. 57 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS muszą zaś zostać spełnione kumulatywnie, aby ubezpieczony mógł uzyskać prawo do tego świadczenia,
przy czym ustawa nie przewiduje pierwszeństwa którejkolwiek z nich.

Wobec powyższego Sąd I instancji prawidłowo odstąpił od prowadzenia dalszego postępowania mającego na celu ustalenie, czy wnioskodawca spełnia pozostałe przesłanki prawa do renty, w szczególności przesłankę istnienia niezdolności do pracy. Nawet bowiem pozytywne przesądzenie tej kwestii, nie pozwoliłoby na przyznanie mu prawa do renty.
W tym stanie rzeczy nie doszło do zarzucanego w apelacji naruszenia art. 217 § 1
w zw. z art. 227 k.p.c.

Wyjaśnić należy, że wobec faktu, iż A. W. warunek legitymowania się
5 latami okresów składkowych i nieskładkowych spełniał jedynie w dziesięcioleciu od dnia 16 grudnia 1978 r. do 16 grudnia 1988 r., jego niezdolność do pracy – aby możliwe było przyznanie prawa do renty – musiałaby powstać przed dniem 16 grudnia 1988 r. Tymczasem, u podstaw wyroku Sądu Wojewódzkiego w Koszalinie z dnia 28 lutego 1997 r. leżało ustalenie, że A. W. jest inwalidą II grupy z powodu istnienia poważnych powikłań cukrzycowych co najmniej od roku 1992. Jak natomiast wynika z ustaleń w sprawie V U 2846/99 Sądu Okręgowego w Opolu częściowa niezdolność ubezpieczonego do pracy istnieje od 9 lipca 1998 r., a nadto nie mogła występować przed dniem 16 grudnia 1988 r.,
nie stwierdzono niezdolności do pracy w okresie od 16 czerwca 1987 r. do 16 grudnia 1988 r.

Reasumując, Sąd Apelacyjny podziela rozstrzygnięcie Sądu I instancji, zgodnie
z którym A. W. nie spełnia przesłanek ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W prawidłowo ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy trafnie zastosował przepisy art. 57 i 58 ustawy o emeryturach i rentach z ZUS, także zatem i w tym zakresie zarzuty apelacji okazały się chybione.

W tym stanie rzeczy, uznając apelację ubezpieczonego za bezzasadną, Sąd Apelacyjny oddalił ją na mocy art. 385 k.p.c., jak w pkt I sentencji wyroku.

W pkt II sentencji Sąd Apelacyjny przyznał ze środków Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Słupsku na rzecz radcy prawnego Ł. R. kwotę 240,00 zł powiększoną o 23% stawki podatku VAT tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu, działając w tym zakresie na podstawie § 2, § 4, § 15 ust. 2 oraz § 16 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2015 r. poz. 1805).

Na zakończenie Sąd Apelacyjny zwraca uwagę na przepis art. 83 ust. l ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.
z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.), zgodnie z którym ubezpieczonym, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków przewidzianych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes ZUS może przyznać w drodze wyjątku świadczenie w wysokości nieprzekraczającej wysokości odpowiednich świadczeń przewidzianych
w ustawie.

SSA Aleksandra Urban SSA Małgorzata Gerszewska SSA Jerzy Andrzejewski