Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 września 2016r.

Sąd Okręgowy/Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie

Wydział IV

w składzie:

Przewodniczący SSO Monika Wąsowicz

Protokolant Karina Zbroińska

po rozpoznaniu w dniu 9 września 2016r. w Częstochowie

sprawy E. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w C.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania E. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w C.

z dnia 29 kwietnia 2016r. Nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu E. K. prawo do emerytury od dnia 7 maja 2016 roku.

Sygn. akt IV U 647/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 kwietnia 2016 roku numer (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. odmówił ubezpieczonemu E. K. przyznania prawa do emerytury.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że ubezpieczony na dzień
1 stycznia 1999 roku nie wykazał wymaganego 15-letniego okresu pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz nie ukończył wymaganego wieku emerytalnego. Jednocześnie wskazano, iż za pracę
w szczególnych warunkach nie uznano zatrudnienia w (...) (...) w C. w okresie od 10 maja 1978 roku do 30 czerwca 1994 roku na stanowisku elektromontera instalacji wodociągowych, kierownika grupy robót oraz w okresie od 1 lipca 1994 roku do 31 grudnia 1998 roku na stanowisku kierownika oddziału terenowego, z uwagi na fakt, iż stanowisko podane na świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach nie odpowiada postanowieniom zarządzenia resortowego, na które powołuje się zakład pracy w świadectwie pracy. Ponadto trudno przyjąć, że praca na stanowisku kierownika grupy robót oraz kierownika oddziału terenowego wykonywana była stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio przy pracach, przy których wykonywane są prace wymienione w wykazie i przy stanowiskach, na których wykonywane są prace w warunkach szczególnych.

W odwołaniu wniesionym do Sądu ubezpieczony E. K. wniósł
o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do emerytury podnosząc, iż przez całe życie pracował w szczególnych warunkach. Dodał, iż w spornym okresie pracował przy usuwaniu awarii wodociągowych w głębokich wykopach. Na potwierdzenie charakteru swojej pracy przedłożył zeznania dwóch świadków.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych – Oddział w C. wniósł
o oddalenie odwołania wywodząc jak w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

S ą d u s t a l i ł i z w a ż y ł, c o n a s t ę p u j e:

E. K. urodził się (...).

W dniu 25 kwietnia 2016 roku ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury.

Na dzień 1 stycznia 1999 roku wnioskodawca wykazał staż emerytalny w wymiarze 27 lat i 3 miesięcy okresów składkowych.

W (...) Zakładzie(...) w C., przekształconym następnie w (...) (...) C. ubezpieczony zatrudniony był w okresie od 10 maja 1978 roku do 31 maja 1999 roku na stanowiskach:

-

elektromontera instalacji wodociągowych w okresie od 10 maja 1978 roku do 30 czerwca 1994 roku oraz

-

kierownika oddziału terenowego w okresie od 1 lipca 1994 roku do 31 maja 1999 roku.

Do obowiązków ubezpieczonego jako elektromontera i montera - eklektyka
należało usuwanie awarii sieci wodociągowej i kanalizacyjnej wiejskiej.
W szczególności zajmował się on ręcznym wykonywaniem wykopów w miejscu awarii, usuwaniem fragmentów pękniętych rur lub ich uszczelnieniem, ewentualnie montażem nowych rurociągów, co odbywało się w głębokich wykopach. Po usunięciu awarii ubezpieczony pracował także przy zasypywaniu wykopu, co również wykonywane było ręcznie. Prace te wykonywane były do czasu usunięcia awarii, co często wiązało się z pracą w godzinach nadliczbowych.

Z kolei jako kierownik oddziału terenowego ubezpieczony zajmował się przyjmowaniem zleceń napraw wodociągów oraz rozdzielał roboty na poszczególnych pracowników. Ponadto nadzorował niektóre prace w terenie (zasadniczo co drugą awarię). Charakter jego pracy w tym okresie wymagał jego obecności zarówno w terenie jak i w biurze znajdującym się w Urzędzie Gminy.

(vide: akta rentowe, akta osobowe ubezpieczonego z (...) (...) w C., akta sprawy tut. Sądu sygn. akt (...) zeznania świadków E. B. k. 20v-21, W. Ś. k. 21 oraz wyjaśnienia ubezpieczonego słuchanego w charakterze strony k. 21-21v.)

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 roku, poz. 748 ze zm.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia
w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury
w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy -
w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2).

Od dnia 1 stycznia 2013 roku wykreślony został obowiązek rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Jak stanowi art. 27 powyższej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1)osiągnęli wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn;

2)mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn.

W myśl zaś art. 32 ust. 1 powołanej wyżej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w ust. 1, za pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach
o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (art. 32 ust. 2). Wiek emerytalny, o którym mowa wyżej, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wykonującym pracę w warunkach szczególnych przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych z uwzględnieniem art. 32 ust. 4a (art. 32 ust. 4). Art. 32 ust. 4a utracił moc z dniem 24 czerwca 2004 roku na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 czerwca 2004 roku (Dz. U. Nr 144, poz. 1530), z powodu niezgodności z art. 2 i 32 Konstytucji RP. Co należy rozumieć przez przepisy dotychczasowe zostało wyjaśnione w uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 roku III ZP 30/01 (OSNP 2002/10, poz. 243). Według Sądu Najwyższego przez „przepisy dotychczasowe” należy rozumieć niektóre normy rozporządzenia, jednakże nie całość przepisów rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z §1 ust. 1 wyżej wskazanego aktu prawnego rozporządzenie stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia, zwanych dalej "wykazami". Właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związki spółdzielcze
w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalali w podległych
i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B (§ 1 ust. 2). Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych
w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy te, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac
w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 wyżej powołanego rozporządzenia).

Przepisy § 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia, zgodnie z powołanym wyżej orzeczeniem Sądu Najwyższego nie należą do „przepisów dotychczasowych”, bowiem nie normują materii wskazanej w art. 32 ust. 4 powołanej ustawy, czyli nie określają ani wieku emerytalnego, ani rodzajów i stanowisk pracy, ani warunków przechodzenia na emeryturę. Stanowisko Sądu Najwyższego znalazło również potwierdzenie
w uzasadnieniu powołanego wyżej wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 czerwca 2004 roku.

Za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej "wymaganym okresem zatrudnienia", uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§3 rozporządzenia). Pracownik, który wykonywał prace
w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach (§4 powołanego wyżej rozporządzenia).

W niniejszej sprawie bezspornym jest, iż na dzień 1 stycznia 1999 roku ubezpieczony wykazał wymagany okres zatrudnienia. Spornym zaś jest, czy E. K. przepracował na ten dzień 15 lat w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony w celu wykazania wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach przedłożył świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawione przez (...) (...)
w C., zgodnie z którymi w okresie od 10 maja 1978 roku do 31 czerwca 1994 roku oraz w okresie od 1 lipca 1994 roku do 31 maja 1999 roku stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace wymienione w wykazie A, dział V, poz. 1 oraz
w dziale XIV, poz. 24 stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 roku oraz w poz. 1 pkt 4 działu V załącznika nr 1 i w poz. 23 pkt 1 działu XIII załącznika nr 1 do zarządzenia Nr 55 Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 lipca 1983 roku w sprawie prac wykonywanych
w szczególnych warunkach będąc zatrudnionym na stanowisku elektromontera instalacji wodociągowej i kierownika grupy oraz kierownika oddziału terenowego.

Organ rentowy odmówił uznania powyższych okresów, z uwagi na niezgodność zajmowanych stanowisk z resortowym wykazem stanowisk. Ponadto trudno przyjąć, aby prace na stanowisku kierownika oddziału terenowego
i kierownika grupy robót wykonywane były stale i w pełnym wymiarze czasie bezpośrednio przy pracach, przy których wykonywane są prace wymienione
w wykazie.

Okresy pracy w warunkach szczególnych wskazane w powołanym wyżej rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach mogą być wykazywane przez zainteresowanego, przed Sądem wszelkimi środkami dowodowymi, a przewidzianymi przez kodeks postępowania cywilnego, a w szczególności dokumentami z osobowych akt pracowniczych, zeznaniami świadków, przesłuchaniem stron. Przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków przed organem rentowym nie jest dopuszczalne (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1985 roku - III UZP 5/85 LEX nr 14635, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1984 roku - III UZP48/84LEX nr 14630 uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1984 roku - III UZP 6/84 LEX nr 14625).

W obecnym stanie prawnym zarządzenia resortowe zawierające uściślenia dokonane w innym okresie przez właściwych ministrów, polegające na ustaleniu wykazów stanowisk, powołane w świadectwach wykonywania prac w warunkach szczególnych zakwestionowanych przez organ rentowy nie mają wartości normatywnych, lecz jedynie informacyjną. „W państwie prawnym nie jest dopuszczalne zamieszczanie w rozporządzeniu jako akcie wykonawczym upoważnienia do podejmowania określonych działań przez inny podmiot
i wyposażanie go w kompetencje wykonawcze. W świetle Konstytucji z 1997 roku rozporządzenie jako akt wykonawczy oparty na ustawie nie może zawierać subdelegacji. W konsekwencji, przedmiotem wykładni są wyłącznie przepisy ustawy
i wydane na jej podstawie akty wykonawcze [...]. W rezultacie zatem o spełnieniu przesłanki "praca w szczególnych warunkach" przesądza wykonywanie pracy wymienionej w załącznikach (...)do rozporządzenia z 7.II.1983 r., które stanowią integralną część rozporządzenia jako aktu wykonawczego, niezależnie od tego,
w jakim zakładzie praca taka była (lub jest) wykonywana.” (por. glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 1999 III RN 25/99 T. M. OSP 2002/4/48 t. 2).

Zdaniem Sądu ubezpieczony wykazał, iż pracował w warunkach szczególnych przez wymagany okres 15 lat.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż ubezpieczony
w okresie zatrudnienia w(...) Zakładzie (...) w C. zarówno jako elektromonter instalacji wodociągowych, tj. w okresie od 10 maja 1978 roku do 30 czerwca 1994 roku stale i w pełnym wymiarze czasu stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał wyłącznie prace, o których mowa w Dziale V, poz. 1 Wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 ze zm.). W całym powyższym okresie zajmował się on bowiem usuwaniem awarii sieci wodociągowej i kanalizacyjnej znajdującej się na głębokości około 2 metrów pod ziemią. W szczególności do jego obowiązków należało zlokalizowanie awarii, zakręcenie właściwego zaworu oraz odkopanie rurociągu, co zasadniczo odbywało się ręcznie. W późniejszym okresie brygady korzystały z koparki, jednakże i tak wykop do głębokości 70 centymetrów zawsze wykonywany był ręcznie. Po odkopaniu miejsca awarii pracownicy, w tym ubezpieczony przystępowali do jej usunięcia, co w zależności od jej rodzaju polegało na wymianie odcinka rury lub jej uszczelnieniu ołowiem – w przypadku rurociągów żeliwnych lub założeniem obejmy – w przypadku rurociągów z tworzywa sztucznego. Po zakończeniu powyższych prac wykop był zasypywany, przy czym ta czynność również wykonywana była ręcznie. Co prawda część tych prac wykonywana była na powierzchni, jednakże w ocenie Sądu prace przy wykonywaniu wykopu oraz jego zasypywaniu również należy kwalifikować jako prace w wykopie (jest to zresztą najniebezpieczniejszy
i wymagający największego wysiłku moment pracy). Charakter pracy odwołującego stanowczo potwierdzili zresztą powołani w sprawie świadkowie. I tak W. Ś., który pracował z odwołującym na analogicznym stanowisku
i ma przyznaną emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach potwierdził, iż ubezpieczony w tym czasie wykonywał wszystkie czynności związane z robotami wodnokanalizacyjnymi i budową rurociągów w głębokich wykopach. Dodał, iż charakter pracy odwołującego niczym nie różnił się od jego pracy, który szczegółowo opisany został w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 marca 2015 roku w sprawie sygn. akt (...), na mocy którego przyznano mu prawo do wcześniejszej emerytury. Potwierdził on zatem, iż do obowiązków pracowników brygady, w tym ubezpieczonego należały wszystkie roboty wodnokanalizacyjne począwszy od wykopania wykopu, po usunięcie awarii oraz zakopanie wykopu. Także E. B. przyznał, iż ubezpieczony do czasu przeniesienia go na stanowisku kierownika oddziału stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace wymienione w wykazie A, dział V, poz. 1 rozporządzenia. Co prawda zeznał on, iż odwołujący zajmował się także pewnymi pracami elektrycznymi jak naprawa pomp głębinowych, jednakże powyższemu zaprzeczył sam odwołujący wskazując, iż czynności te zlecane były firmom zewnętrznym. Powyższe potwierdził także W. Ś.. Potwierdzeniem wykonywanych przez odwołującego czynności w powyższym okresie są również załączone do akt jego akta osobowe, w których stanowisko jego pracy określane jest zasadniczo jako elektromontera i montera – elektryka.

W ocenie Sądu brak jest natomiast podstaw do uwzględnienia ubezpieczonemu do warunków szczególnych okresu jego pracy w okresie od 1 lipca 1994 roku do 31 grudnia 1998 roku na stanowisku kierownika oddziału terenowego, albowiem było to stanowisko wyższego dozoru. Co prawda odwołujący przedłożył na ten okres świadectwo pracy w szczególnych warunkach, jednakże zauważyć należy, iż świadectwo pracy w warunkach szczególnych jakkolwiek jest dokumentem ważnym, to zawiera jedynie oświadczenie wiedzy. Nie jest to dokument prawotwórczy i mający znaczenie prejudycjalne dla ustalania ewentualnych przyszłych uprawnień, a okoliczności w tym dokumencie potwierdzone przez pracodawcę, podlegają weryfikacji zarówno w postępowaniu przed organem rentowym, jak i w postępowaniu sądowym. Taki też pogląd wyraził Sąd Najwyższy
z dnia 16 czerwca 2009 roku w sprawie sygn. akt I UK 24/09 (LEX nr 518067) wskazując, iż świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania
z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny
w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Także Sąd Apelacyjny wK.
w wyroku z dnia 9 kwietnia 2013 roku w sprawie sygn. akt III AUa 808/12 ( LEX nr 1313299) wskazał, iż świadectwa pracy (wykonywania pracy w szczególnych warunkach), nie są dokumentami urzędowymi, lecz dokumentami prywatnymi, wystawianymi przez pracodawcę, a zatem wyłącznie oświadczeniem wiedzy tego pracodawcy, które może być podważane w każdy sposób przed sądem
w postępowaniu w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych. Sąd nie jest
w żaden sposób związany oceną charakteru zatrudnienia pracownika dokonaną przez pracodawcę w wystawionym pracownikowi świadectwie pracy czy
w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ma ono służyć jedynie celom dowodowym. Samo zatem złożenie przez ubezpieczoną świadectw pracy w warunkach szczególnych z dnia 26 listopada 2015 roku nie jest wystarczające do bezwzględnego uznania, że w tych okresach faktycznie świadczyła ona pracę w tych warunkach, a okoliczności wskazane w tym dokumencie, na normalnych zasadach podlegają badaniu w toku procesu.

Z przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego, w tym zwłaszcza z zeznań świadków oraz wyjaśnień samego odwołującego wynika, iż jako kierownik oddziału terenowego około 50% czasu spędzał w terenie bezpośrednio przy pracach wykonywanych w warunkach szczególnych, a pozostały czas zajmowały mu czynności administracyjne. Do obowiązków tych należały zasadniczo kwestie związane z zaopatrzeniem czy dostarczeniem kwitów wpłat za wodę. Powyższe potwierdził także E. B., który zeznał, iż ubezpieczony jako kierownik oddziału przyjmował zlecenia awarii oraz rozdzielał prace pomiędzy poszczególnych pracowników. Nadzorował także bezpośrednio prace wykonywane w terenie, jednakże dotyczyło to zasadniczo co drugiej awarii. Dodał również, iż czynności administracyjne wykonywał w budynku Urzędu Miasta, gdzie miał swoje miejsce pracy. Powyższe wyklucza zatem przyjęcie, iż ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu jako kierownik oddziału terenowego wykonywał prace wymienione
w wykazie A, dział XIV, poz. 24 rozporządzenia bezpośrednio przy stanowiskach, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach. Nie uwzględnienie jednak powyższego okresu pozostaje bez wpływu na uprawnienia E. K. do wcześniejszej emerytury, albowiem uwzględnienie mu okresu pracy
w (...) Zakładzie(...)w C. w okresie od 10 maja 1978 roku do 30 czerwca 1994 roku (w tej nawet w sytuacji da mu już wymagany okres pracy w szczególnych warunkach.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.