Wyrok

XVII AmA 60/13

Podstawa prawna:

art. 33 ust. 5 i 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów art. 268 a k.p.a. § 2 statutu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

Powołane przepisy:

  1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 - ) Przejdź do ustawy w dzienniku ustaw
  2. Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2011 r. Nr 126, poz. 715 - art. 24; art. 24 ust. 1; art. 24 ust. 2; art. 24 ust. 2 pkt. 3; art. 4; art. 4 ust. 1; art. 5; art. 5 ust. 1; art. 5 ust. 3; art. 5 ust. 3 pkt. 1; art. 7; art. 7 ust. 1; art. 7 ust. 2; art. 7 ust. 2 pkt. 2) Przejdź do ustawy w dzienniku ustaw
  3. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296 - art. 479; art. 479(45); art. 479(45) § 2; art. 5; art. 5 ust. 3; art. 5 ust. 3 pkt. 1; art. 98; art. 98 § 1; art. 98 § 3; § 1; § 3) Przejdź do ustawy w dzienniku ustaw
  4. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 1960 r. Nr 30, poz. 168 - art. 101; art. 101 ust. 2; art. 110; art. 111; art. 111 § 1; art. 126; art. 19; art. 20; art. 233; art. 233 § 1; art. 268 a; art. 31; art. 31 ust. 2; art. 33; art. 33 ust. 3; art. 33 ust. 5; art. 33 ust. 6; art. 49; art. 49 ust. 1; art. 6; art. 7; art. 74; art. 83; art. 84) Przejdź do ustawy w dzienniku ustaw
  5. Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Dz. U. z 2009 r. Nr 107, poz. 887 - § 5; § 5 ust. 2) Przejdź do ustawy w dzienniku ustaw
  6. Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 171, poz. 1206 - art. 2; art. 2 pkt. 8; art. 24; art. 24 ust. 1; art. 24 ust. 2; art. 24 ust. 2 pkt. 3; art. 4; art. 4 ust. 1; art. 4 ust. 3; art. 4 ust. 3 pkt. 1; art. 5; art. 5 ust. 1; art. 5 ust. 2; art. 5 ust. 3; art. 5 ust. 3 pkt. 1; art. 5 ust. 4) Przejdź do ustawy w dzienniku ustaw
  7. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r. Nr 163, poz. 1348 - § 18; § 18 ust. 2; § 18 ust. 2 pkt. 1) Przejdź do ustawy w dzienniku ustaw
Zmiana rodzaju orzeczenia z "Wyrok, Uzasadnienie" na "Wyrok".
Automatyczne korekty wprowadzone przez system SAOS w czasie importu orzeczenia z zewnętrznego systemu

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XVII AmA 60/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 stycznia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSO Jolanta de Heij - Kaplińska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Katarzyna Dawejnis

po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 2015 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z odwołania (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 28 grudnia 2012 roku Nr (...)

1.  uchyla zaskarżoną decyzję w punkcie lII (trzecim) i V (piątym);

2.  zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz (...) Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 1377,00 zł (jeden tysiąc trzysta siedemdziesiąt siedem złotych) tytułem kosztów postępowania.

SSO Jolanta de Heij - Kaplińska

Sygn. akt XVII AmA 60/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 grudnia 2012 r. nr (...) po przeprowadzeniu z urzędu postępowania przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. (dalej: (...)) w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:

I. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej: uokik), uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, określoną w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 uokik, działania (...) polegające na zamieszczeniu we wzorcach o nazwie: „Umowa o prowadzenie indywidualnego konta emerytalnego « (...) Obligacje»” oraz „Aneks nr (...) do umowy o prowadzenie indywidualnego konta emerytalnego « (...) Obligacje»” postanowień wpisanych do rejestru postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 45 § 2 k.p.c., o treści:

1.  Zmiana taryfy nie stanowi zamiany Umowy o (...) (§ 9 pkt 3 ww. wzorców);

2.  Taryfa jest udostępniana Oszczędzającemu: a) w oddziałach (...) SA prowadzących obsługę Kont (...), b) (...), c) na stronie internetowej www.(...).pl, d) drogą telefoniczną (§ 9 pkt 4 ww. wzorców);

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 28 marca 2011 r.

II. na podstawie art. 28 ust. 1 i 2 uokik, wobec uprawdopodobnienia w toku postępowania stosowania przez (...) praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów określonych w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 uokik polegającej na zamieszczeniu we wzorcach o nazwie „Taryfa prowizji i opłat bankowych (...) Banku (...) S.A. za usługi oferowane klientom rynku detalicznego: osobom fizycznym, klientom instytucjonalnym rynku mieszkaniowego oraz małym i średnim przedsiębiorcom” w zakresie odnoszącym się do następujących rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych: (...) (...)h (z (...) lub bez (...)), (...) za Z. (z (...) lub bez (...)) oraz Kont I., postanowień, wpisanych do rejestru postanowień wzorców umów uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 45 § 2 k.p.c., o treści:

Za sporządzenie i wysłanie zawiadomienia/monitu związanego z powstaniem niedopuszczalnego salda debetowego [tu wysokość kwoty odpowiednia dla określonego typu rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego – dopisek Prezesa Urzędu] (pkt 13 (...) Banku (...) S.A. oferowane osobom fizycznym, Dział I rachunki zlotowe i walutowe, Rozdział I Rachunki oszczędnościowo – rozliczeniowe);

Opłata za monit listowy: 1) pierwszy… 2) drugi… Opłata za monit listowy – trzeci [tu wysokość kwoty odpowiednia dla określonego typu karty kredytowej – dopisek Prezesa Urzędu] (pkt 16 i 17 (...) Banku (...) S.A. oferowane osobom fizycznym, Dział III Karty kredytowe);

Telefon interwencyjny w sprawie opóźnienia w spłacie do klienta detalicznego lub klienta bankowości osobistej i prywatnej 10 zł. Interwencyjna wizyta bezpośrednia klienta detalicznego lub klienta bankowości osobistej i prywatnej 85 zł. SMS w sprawie opóźnienia w spłacie do klienta detalicznego lub klienta bankowości osobistej i prywatnej 0,00 zł (Część IV Pozostałe czynności i (...) Banku (...) S.A., Dział VIII Inne czynności i usługi, Rozdział IV Różne czynności, pkt 38-40);

Przesłanie wezwania do zapłaty [tu wysokość kwoty odpowiednia dla określonego typu rachunku I. – dopisek Prezesa Urzędu] (pkt 61 Taryfy prowizji i opłat bankowych (...) Banku (...) S.A. dla kont I. prywatnych (indywidualnych i wspólnych) i firmowych, dla klientów którzy zawarli umowę rachunku bankowego konta I. przed dniem 11 maja 2010 r., Dział I Tabela opłat i prowizji dla Kont I. prywatnych – indywidualnych i wspólnych);

Telefon interwencyjny w sprawie opóźnienia w spłacie – każdorazowo – 10 zł, Przesłanie wezwania do zapłaty – każdorazowo – 20 zł (pkt 54-55 Część VA Taryfy prowizji i opłat bankowych (...) Banku (...) S.A. dla kont I. prywatnych (indywidualnych i wspólnych) i firmowych, dla klientów którzy zawarli umowę rachunku bankowego konta I. do dnia 11 maja 2010 r., Dział I Tabela opłat i prowizji dla kont I. prywatnych – indywidualnych i wspólnych);

Telefon interwencyjny w sprawie opóźnienia w spłacie – każdorazowo - [tu wysokość kwoty odpowiednia dla określonego typu rachunku I. – dopisek Prezesa Urzędu]. Przesłanie wezwania do zapłaty – każdorazowo - [tu wysokość kwoty odpowiednia dla określonego typu rachunku I. – dopisek Prezesa Urzędu] (pkt 5-6 Działu III Tabela Warunków produktów kredytowych w ramach Kont I. Limit debetowy)

po zobowiązaniu się przez (...) do podjęcia działań zmierzających do zapobieżenia naruszeniom zbiorowych interesów konsumentów poprzez wprowadzenie do wzorców umów dotyczących rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych postanowień określających sposób i koszty podejmowania działań monitorująco – upominawczych zgodnie z propozycją zawartą w piśmie z dnia 9 maja 2012 r., nałożył na (...) obowiązek wykonania tego zobowiązania poprzez wprowadzenie do obrotu z konsumentami nowych wzorców umownych dotyczących rachunków oszczędnościowo – rozliczeniowych, w których określono sposób i koszty podejmowania działań monitorująco – upominawczych oraz wystąpienie do kontrahentów będących konsumentami z propozycją zmian we wszystkich nadal obowiązujących umowach poprzez podpisanie aneksów zgodnie z nowymi wzorcami umów, w terminie 2 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji;

III. na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 uokik, uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, określoną w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik, działania (...) polegające na prezentowaniu w kampaniach reklamowych pod nazwą (...), „(...)” oraz „Kampania letnia: (...) w okresie od 5 października 2010 r., w reklamach promujących określone warunki udzielania kredytów pod nazwą marketingową (...) informacji o skierowaniu ww. oferty udzielenia kredytów na tych warunkach wyłącznie do aktualnych klientów Banku posiadających w nim (...) od minimum 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i na którym nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie, w taki sposób, że – biorąc pod uwagę m.in. zastosowaną wielkość czcionki, czas ekspozycji, umiejscowienie i długość ww. komunikatu – informacja ta mogła być nieczytelna dla przeciętnego konsumenta i wprowadzać go w błąd co do dostępności kredytu na promowanych warunkach, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową określoną w art. 4 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 i 3 pkt 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów

- i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 31 sierpnia 2011 r.

IV. na podstawie art. 28 ust. 3 uokik nałożył na (...) obowiązek przekazania, w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji, informacji o stopniu realizacji zobowiązania nałożonego w pkt II decyzji poprzez dostarczenie dokumentów świadczących o wprowadzeniu do obrotu z konsumentami nowych wzorców umów oraz zaoferowaniu dotychczasowym klientom będącym konsumentami propozycji zmian w obowiązujących umowach.

V. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik, w zw. naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik, w zakresie opisanym w pkt III sentencji niniejszej decyzji, nałożył na (...) karę pieniężną w wysokości 2.844.558 zł płatną do budżetu państwa.

( decyzja, k. 3-21).

Odwołanie od powyższej decyzji w dniu 16 stycznia 2013 r. wywiodła (...) S.A., zaskarżając decyzję w części, tj. w zakresie punktów III i V rozstrzygnięcia (sentencji) oraz wnosząc o:

1.  uchylenie decyzji w zaskarżonej części, tj. w zakresie punktów III i V rozstrzygnięcia decyzji, a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku, wniesiono o:

2.  zmianę decyzji w zaskarżonej części, tj. w zakresie punktów III i V rozstrzygnięcia decyzji, poprzez uchylenie punktów III i V rozstrzygnięcia decyzji, a na wypadek nieuwzględnienia tego wniosku,

wniesiono o:

3.  zmianę decyzji w zaskarżonej części, tj. w zakresie punktów III i V rozstrzygnięcia decyzji, poprzez zmianę punktu III rozstrzygnięcia decyzji poprzez umorzenie postępowania lub uznanie, że praktyka opisana w tym punkcie nie stanowi praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, przy jednoczesnym uchyleniu punktu V rozstrzygnięcia decyzji.

Ewentualnie, na wypadek nieuwzględnienia ww. wniosków, strona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji w zaskarżonej części, tj. w zakresie punktów III i V rozstrzygnięcia decyzji poprzez:

1.  usunięcie w punkcie III rozstrzygnięcia decyzji, w opisie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, odniesienia do reklam pod nazwą „M. pożyczka M. (...)[k]a” oraz „Kampania wiosenna: Skorzystaj z M. (...)” oraz zmianę wskazanej w tym opisie daty, od której praktyka była stosowana, z dnia „5 października 2010 r.” na dzień „13 czerwca 2011 r.”;

2.  odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej wskazanej w punkcie V rozstrzygnięcia decyzji lub obniżenie wysokości tej kary.

Strona odwołująca wniosła również o zasądzenie na jej rzecz od Prezesa UOKiK kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Zaskarżonej decyzji zarzucono naruszenie przepisów prawa materialnego i procedury administracyjnej, a w szczególności:

1.  naruszenie § 5 ust. 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. ws. właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur UOKIK (dalej: rozporządzenie) w zw. z art. 33 ust. 3, ust. 5 i ust. 6 uokik oraz w zw. z art. 6, art. 19 i art. 20 k.p.a. w zw. z art. 83 uokik poprzez przekazanie przez Prezesa UOKiK sprawy zakończonej wydaniem decyzji Delegaturze UOKiK w Poznaniu, pomimo że:

(i)  w niniejszej sprawie właściwy był Prezes UOKiK – (...) w Warszawie, a nie zachodził szczególnie uzasadniony przypadek, który mógłby stanowić podstawę przekazania tej sprawy delegaturze,

(ii)  przekazanie sprawy określonej w § 5 ust. 2 rozporządzenia może nastąpić wyłącznie po jej wszczęciu, do czego wyłączną kompetencję posiada Prezes UOKiK – (...) w Warszawie, a w niniejszej sprawie postępowanie zostało wszczęte przez dyrektora delegatury,

co skutkowało wydaniem decyzji z naruszeniem przepisów o właściwości, a w konsekwencji nieważnością decyzji;

2.  naruszenie art. 49 ust. 1 i art. 101 ust. 2 oraz art. 74 uokik w zw. z art. 110 i art. 126 k.p.a. w zw. art. 83 uokik poprzez zmianę przez Prezesa UOKiK w dniu 22 listopada 2012 r. postanowienia z dnia 3 stycznia 2012 r. o wszczęciu postępowania w zakresie zarzucanych powodowi praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na rzekomym stosowaniu nieuczciwych praktyk rynkowych (pkt III postanowienia z dnia 3 stycznia 2012 r.), co skutkowało wydaniem decyzji uwzględniającej zarzut stosowania praktyk określonych w postanowieniu z dnia 22 listopada 2012 r., podczas gdy brak było podstaw do zmiany postanowienia z dnia 3 stycznia 2012 r., a w konsekwencji wydania decyzji uwzględniającej zarzut stosowania praktyk, które nie były przedmiotem postępowania i nie mogły stanowić podstawy decyzji, co skutkuje wydaniem decyzji w zakresie punktu III i V rozstrzygnięcia z rażącym naruszeniem prawa, a w rezultacie nieważnością decyzji w tym zakresie;

3.  naruszenie art. 105 uokik poprzez wszczęcie w dniu 3 stycznia 2012 r. postępowania między innymi w zakresie reklamy „M. M. Rat[k]a”, pomimo że od końca roku, w którym powód zaprzestał tej reklamy, tj. od końca 2010 r., upłynął rok, co wyłączało możliwość wszczęcia w tym zakresie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

4.  naruszenie art. 7 k.p.a. w zw. z art. 83 uokik oraz art. 233 § 1 k.p.a. w zw. z art. 84 uokik, polegające na błędnym ustaleniu stanu faktycznego stanowiącego podstawę wydania decyzji, będącym skutkiem braku wszechstronnego rozważenia zebranego materiału i wadliwej oceny wiarygodności oraz mocy dowodów zgromadzonych w postępowaniu, polegające w szczególności na:

(i)  błędnym ustaleniu, jakoby pożyczka gotówkowa oferowana pod nazwą (...) była dostępna wyłącznie dla dotychczasowych klientów Banku, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że pożyczka była dostępna zarówno dla dotychczasowych, jak i nowych klientów Banku;

(ii)  błędnym ustaleniu, jakoby w kampanii reklamowej pożyczki prowadzonej pod nazwą „Kampania wiosenna: Skorzystaj z M. (...)”, uznanej za przejaw praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, jednym z przekazów reklamowych było hasło: „25 złotych 40 groszy za każdy 1000 złotych – tylko tyle wynosi miesięczna rata pożyczki w (...) Banku (...)”, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że we wskazanej kampanii przedmiotowe hasło ani hasła podobne nie były wykorzystywane;

( (...))  błędnym ustaleniu, jakoby zawarty w reklamach pod nazwą „(...), „Kampania wiosenna: Skorzystaj z M. (...)” oraz „Kampania letnia: (...)”, uznanych za przejaw praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, komunikat dotyczący kręgu podmiotów, które mogły skorzystać z oferty pożyczki na warunkach przedstawionych w reklamach, był nieczytelny i mógł wprowadzać w błąd co do dostępności pożyczki na tych warunkach, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że przedmiotowy komunikat był wystarczająco czytelny dla przeciętnego konsumenta i nie wprowadzał w błąd, a wniosek przeciwny nie został poparty żadnymi dowodami;

(iv)  błędnym i dowolnym ustaleniu charakterystyki przeciętnego konsumenta, tj. z pominięciem elementów charakterystyki właściwych dla konsumentów usług finansowych oraz błędnym i dowolnym ustaleniu wpływu spornych reklam na zachowania takich konsumentów;

(v)  błędnym i dowolnym ustaleniu, jakoby reklamy były sprzeczne z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształcały lub mogły zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że reklamy nie naruszały dobrych obyczajów i nie zniekształcały ani nie mogły zniekształcić zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta, a wniosek przeciwny nie został poparty żadnymi dowodami;

powyższe naruszenie miało istotny wpływ na wynik sprawy, bowiem skutkowało ustaleniem, że reklamy stanowiły nieuczciwe praktyki rynkowe, a w konsekwencji praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów;

2.  naruszenie art. 2 pkt 8 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (dalej: upnpr) w zw. z motywem 18 dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady praz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (dalej: dyrektywa) w zw. z art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik w zw. z art. 4 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 upnpr poprzez przyjęcie, dla potrzeb ustalenia, czy reklamy stanowią nieuczciwą praktykę rynkową, wzorca przeciętnego konsumenta w oderwaniu od charakteru usług, których dotyczyły reklamy (tj. usługi finansowe), pomimo że charakter towarów i usług, których dotyczy praktyka ma istotne znaczenie dla ustalenia wzorca przeciętnego konsumenta, jako że poziom uwagi przeciętnego konsumenta różni się w zależności od towarów i usług, a w przypadku usług finansowych poziom uwagi przeciętnego konsumenta jest wyższy niż w przypadku innych towarów i usług, co skutkowało błędną oceną, że reklamy stanowiły przejaw nieuczciwych praktyk rynkowych oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

3.  naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik w zw. z art. 4 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 pnpr w zw. z art. 5 ust. 2 lit. b oraz art. 2 lit. e dyrektywy, poprzez przypisanie powodowi stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, przy jednoczesnym braku przypisania powodowi winy umyślnej w stosowaniu tych praktyk oraz braku wykazania takiej winy, podczas gdy przesłanką nieuczciwej praktyki rynkowej jest wina umyślna przedsiębiorcy, co skutkowało brakiem podstaw do przypisania powodowi stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, a w konsekwencji brakiem podstaw do przypisania powodowi stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

4.  naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik w zw. z art. 4 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 upnpr w zw. z art. 5 ust. 2 lit. a oraz art. 2 lit. e dyrektywy poprzez przypisanie powodowi stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, pomimo że reklama była zgodna ze standardami staranności zawodowej, a pozwany nie wykazał, aby reklama była z tymi standardami sprzeczna, co skutkowało brakiem podstaw do przypisania powodowi stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, a w konsekwencji brakiem podstaw do przypisania powodowi stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

5.  naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik w zw. z art. 4 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 upnpr w zw. z art. 5 ust. 2 lit. b oraz art. 2 lit. e dyrektywy poprzez przypisanie powodowi stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, pomimo że:

(i)  reklamy nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami;

(ii)  reklamy nie zniekształcają ani nie mogą zniekształcić w istotny sposób zachowania rynkowego przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w szczególności reklamy nie powodują znacznego ograniczenia zdolności konsumenta do podjęcia świadomej decyzji i skłonienia go tym samym do podjęcia decyzji dotyczącej transakcji dotyczącej produktu, której inaczej by nie podjął;

( (...))  reklamy nie stanowią działania dotyczącego dostępności produktu;

6.  naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik w zw. z art. 4 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 upnpr w zw. z art. 5 ust. 4 i art. 6 ust. 6 upnpr oraz art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 3 dyrektywy poprzez ocenę zakwestionowanych reklam z pominięciem ograniczeń czasowych i przestrzennych wynikających ze specyfiki środków komunikowania się z konsumentami zastosowanych w spornych reklamach oraz środków podjętych przez Bank w celu udostępnienia informacji konsumentom, podczas gdy ograniczenia te i środki mają istotne znaczenie dla oceny czy sporne reklamy wprowadzały w błąd, a ich uwzględnienie prowadzi do wniosku, że sporne reklamy nie stanowiły nieuczciwej praktyki rynkowej ani praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów;

7.  naruszenie art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 uokik w zw. z art. 4 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 upnpr w zw. z art. 7 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej: ukk) w zw. z art. 8 ust. 1 tej ustawy poprzez uznanie za nieuczciwą praktykę rynkową i praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania Banku wypełniającego dyspozycję art. 7 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 w zw. z art. 8 ust. 1 ukk polegającego na informowaniu klienta w sposób jednoznaczny, zrozumiały i widoczny o wysokości miesięcznej raty spłaty ustalonej na podstawie reprezentatywnego przykładu, podczas gdy działanie zgodne z prawem nie może stanowić nieuczciwej praktyki rynkowej ani praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów;

8.  naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 111 uokik poprzez nie uwzględnienie, przy ustalaniu wysokości kary nałożonej decyzją, istotnych okoliczności zarzucanego naruszenia przepisów ustawy.

Strona podtrzymała powyższe stanowisko w piśmie procesowym z dnia 12 lipca 2013 r.

( odwołanie, k. 22-75; replika na odpowiedź na odwołanie, k. 349-368).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 14 czerwca 2013 r. Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania w całości na podstawie art. 479 31a § 1 k.p.c. ze względu na brak podstaw do jego uwzględnienia oraz o zasądzenie od (...) na rzecz Prezesa UOKiK kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

W ocenie organu, odwołanie co do zasady nie zawiera nowej argumentacji, która pozwoliłaby na zmianę dotychczasowego stanowiska i dokonanie odmiennej oceny okoliczności, które zadecydowały o stwierdzeniu stosowania przez powoda praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów o nałożeniu na powoda kary pieniężnej oraz jej wysokości. Wobec tego, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji, Prezes Urzędu uznał, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Prezes UOKiK podtrzymał swoje stanowisko w piśmie procesowym z dnia 2 grudnia 2014 r.

( odpowiedź na odwołanie, k. 324-340; pismo pełnomocnika pozwanego k. 433-435).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. z siedzibą w W. jest bankiem prowadzącym działalność, między innymi, w zakresie pośrednictwa finansowego, udzielania kredytów, działalności maklerskiej, trustowej, funduszów inwestycyjnych.

(dowód: odpis pełny z rejestru przedsiębiorców KRS, k.80-100).

9 czerwca 2011 r. dyrektor Delegatury w Poznaniu wszczął na podstawie art. 48 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 uokik oraz art. 33 ust. 6 uokik i §2 rozporządzenia postępowanie wyjaśniające w celu ustalenia, czy nastąpiło naruszenie przepisów ustawy w związku m.in. z działaniami reklamowo-promocyjnymi dotyczącymi warunków udzielania kredytu („(...) m. (...) w (...) Banku (...)”).

(dowód: postanowienie z 9.06.2011 r. (...), k. 24 akt admin.).

Bank został wezwany do przekazania materiałów reklamowych i promocyjnych: prasowych, telewizyjnych, jak również zamieszczanych w Internecie związanych z reklamą „Święta z m. (...) w (...) Banku (...)” publikowanych w okresie 1-31 grudnia 2010 r.

(dowód: wezwanie z 10.06.2011 r. (...), k. 25 akt admin.).

W odpowiedzi na wezwanie (...) przesłał materiały reklamy prasowej, wyklejki witryn, siatki na budynku (...), reklamy na przystankach, plakat, ulotki dotyczące reklamy (...) z głównym hasłem: Z (...).

W reklamach zawarto informację: „25,40 zł miesięcznie za każdy 1000 zł pożyczki”. Natomiast w ulotce na drugiej stronie wskazano,

(…) teraz rata tylko 25,40 zł miesięcznie za każdy 1000 zł pożyczki*. P. możesz otrzymać podczas jednej wizyty w placówce Banku, standardowo bez poręczycieli i zabezpieczeń. Jeśli jesteś klientem (...) Banku (...), możesz liczyć na pożyczkę z niższym oprocentowaniem (…) ” Odnośnik (*) precyzował

*„ Za każdy 1.000 zł pożyczki udzielonej w placówkach Banku klientom posiadającym (...) w (...) Banku (...) od co najmniej 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie, spłacanej w 60 równych ratach kapitało-odsetkowych, rata miesięczna wynosi 25,40 zł. (...) wynosi 22,51%. Oprocentowanie zmienne w stosunku rocznym 17,99%, prowizja za udzielenie pożyczki 5%. Informacja na dzień 29.10.2010 r.”

Dodatkowo załączono ulotkę reklamy (...) z głównym hasłem: W (...) Na drugiej stronie ulotki zawarto informację „teraz tylko 26 zł miesięcznie za każdy 1000 zł pożyczki*” podobnie jak w poprzedniej ulotce znalazł się tekst:

„P. możesz otrzymać podczas jednej wizyty w banku, standardowo bez poręczycieli i zabezpieczeń. Jeśli jesteś Klientem (...) Banku (...), możesz liczyć na pożyczkę z niższym oprocentowaniem (…) ” Odnośnik (*) precyzował

* (...) (...) , oprocentowanie zmienne (...), prowizja za udzielenie pożyczki (...), dla raty miesięcznej 25,67 za każdy 1.000 zł pożyczki udzielonej w placówkach Banku (...) posiadającym (...) w (...) Banku (...) od co najmniej 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i na którym nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie, spłacanej w 60 równych ratach kapitałowo - odsetkowych. Informacja na dzień 3.06.2011 r.”

(dowód: pismo z 29.06.2011 r. (...) z załącznikami, k. 119-126, 145 akt admin.).

Po otrzymaniu tych materiałów, kolejnym wezwaniem (...) został zobowiązany do (i) złożenia wszelkich materiałów reklamowych i promocyjnych (spoty telewizyjne, reklamy prasowe, ulotki reklamowe, plakaty, zrzuty internetowe itp.) dotyczących kredytu (...) a rozpowszechnianych od stycznia 2011 r., (ii) wskazania stacji telewizyjnych, w których emitowano począwszy od listopada 2010 r. spoty reklamowe kredytu (...) oraz częstotliwości i czasu ich emisji, a w przypadku reklamy w prasie o wskazanie tytułów prasowych i okresu rozpowszechniania w obu przypadkach za okres do dnia doręczenia wezwania (tj. 28 września 2011 r.).

(dowód: pismo z 21.09.2011 r. (...), k. 156 akt admin.).

(...) podał stacje telewizyjne, w których wyemitowano spoty reklamowe pożyczki gotówkowej od listopada 2010 r. do 28 września 2011 r. oraz dołączył materiały reklamowe i promocyjne pożyczki gotówkowej za podany w wezwaniu okres, które przyjęły formę reklamy:

(i) (...) z głównym hasłem: Z (...) (materiały już przekazano poprzednim pismem); wydruk ulotki podawał aktualność informacji na 29.10.2010, 6.12.2010 r., reklama prasowa miała miejsce 6 grudnia 2010,

(ii) (...) z głównym hasłem: (...) oraz „25,40 zł miesięcznie za każdy 1000 zł pożyczki”; wydruk ulotki podawał aktualność informacji na 18.02.2011 r. (plakat, ulotka),

( (...)) (...) z głównym hasłem: „(...) M. (...)!” oraz „0% prowizji za udzielenie pożyczki z ubezpieczeniem i spłatą w minimum 48 ratach” w wersji (i) promocja trwa od (...). do (...) r. wydruk ulotki podawał aktualność informacji na 18.02.2011 r. oraz (ii) promocja trwa do 31 maja 2011 r. wydruk ulotki podawał aktualność informacji na (...) (uchwyt w środkach transportu miejskiego, prasa, plakat, ulotka), reklama prasowa trwała od 21 lutego do 20 kwietnia 2011

(iv) W (...) (materiały już przekazano poprzednim pismem); wydruk ulotki podawał aktualność informacji na 3.06.2011, reklama prasowa trwała od 20 czerwca 2011 r. do 1 października 2011 r.

Wszystkie materiały zawierały wyliczenie raty miesięcznej odnoszącej się do pożyczki udzielonej „ Klientom posiadającym (...) w (...) Banku (...) od co najmniej 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i na którym nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie”.

Na załączonej płycie CD w materiałach „kampania letnia” dołączono reklamę telewizyjną, gdzie motywem przewodnim był zakup lampy. Tak samo oznaczono produkt w wykazie reklam telewizyjnych emitowanych od 13 czerwca 2011 do 28 sierpnia 2011 r.

(dowód: pismo z 12.10.2011 nr (...) z załącznikami, k. 158 – 221 akt admin., wykaz reklam z lampą (k. 187-214), zeznania świadka M. G. nagranie od 01:12:55 do 01:16:25; od 01:19:50 do 01:21:52)

W sporządzonej notatce do postanowienia z dnia 3 stycznia 2012 r. zamykającego postępowanie wyjaśniające odniesiono się do spotów reklamowych dotyczących kredytu (...) zatytułowane „Święta z M. (...)” oraz „S. M. jako M. (...)” rozpowszechnianych w telewizji, Internecie oraz na billboardach i plakatach zewnętrznych. Akcent położono na sposób prezentacji komunikatu (wielkość czcionki, długość komunikatu i krótki czas emisji), co powodowało, że przekaz reklamowy jest taki, jakby oferta handlowa była skierowana do wszystkich potencjalnie zainteresowanych podmiotów, a spoty (treść i forma graficzna) sugerują, że każdy zainteresowany może zawrzeć umowę kredytu na wskazanych w reklamie warunkach. Zaś informacja, że oferta handlowa skierowana jest do dotychczasowych klientów posiadających (...) w (...) Banku (...) od minimum 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i na którym nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie jest niewłaściwie wyeksponowana.

(dowód: postanowienie (...), k. 352-354 akt admin.).

W dniu 30 grudnia 2011 r. na podstawie art. 33 ust. 4 i 5 uokik, Prezes UOKiK upoważnił Delegaturę UOKiK w Poznaniu do podjęcia czynności wynikających z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów dotyczących wszczęcia i prowadzenia postępowania w trybie art. 49 ust. 1 w zw. z art. 24 tej ustawy oraz do wydania decyzji ws. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów – przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W., zaś Dyrektora ww. Delegatury upoważnił do podpisania decyzji w tej sprawie.

(dowód: upoważnienie znak: (...) tom 1 akt admin.).

Postanowieniem z dnia 3 stycznia 2012 r. Dyrektor Delegatury UOKiK w Poznaniu, w imieniu Prezesa UOKiK, wszczął z urzędu postępowanie ws. stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w zawiązku z podejrzeniem stosowania przez (...) S.A. z siedzibą w W., między innymi, praktyk określonych w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik, polegających na prezentacji w reklamach telewizyjnych, internetowych i zewnętrznych komunikatu informującego o skierowaniu oferty kredytu (...) wyłącznie do aktualnych klientów Banku posiadających w nim (...) od minimum 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i na którym nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie, w taki sposób, że – biorąc pod uwagę zastosowaną wielkość czcionki, czas ekspozycji i długość ww. komunikatu – komunikat ten mógł być nieczytelny dla przeciętnego konsumenta, co może stanowić nieuczciwą praktykę rynkową określoną w art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 3 pkt 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów.

W uzasadnieniu postanowienia podniesiono, że Prezes Urzędu zakwestionował spoty reklamowe dotyczące kredytu (...) zatytułowane „(...) M. (...)” oraz „S. M. jako M. (...)” rozpowszechniane w telewizji, Internecie, oraz na bilbordach i plakatach zewnętrznych. W ocenie Prezesa Urzędu komunikat o kręgu podmiotów, do których skierowana jest przedmiotowa oferta w obu zakwestionowanych kampaniach reklamowych jest trudny do odczytania z uwagi na wielkość zastosowanej czcionki, długość komunikatu oraz krótki czas jego ekspozycji. Prezes zważył, że przekaz reklamowy całej kampanii kredytu gotówkowego (...) jest taki, jakby oferta handlowa ww kredytu skierowana była do wszystkich potencjalnie zainteresowanych podmiotów. Zakwestionowane spoty reklamowe rozpowszechniane były i są w środkach masowego przekazu, a ich treść oraz forma graficzna sugerują, że każdy zainteresowany może zawrzeć umowę kredytu na wskazanych w reklamie warunkach. W ocenie Prezesa informacja o tym, że przedmiotowa oferta handlowa skierowana jest do dotychczasowych klientów banku posiadających w nim (...) od minimum 6 miesięcy, na który dokonywane są systematycznie wpływy i na którym nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie jest niewłaściwie wyeksponowana i z uwagi na krótki czas emisji planszy zawierającej przedmiotową informację oraz niewielką czcionkę niedostrzegalna dla przeciętnego konsumenta.

(dowód: postanowienie znak: (...), k. 1-3 akt admin.).

W postępowaniu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów organ wezwał do (i) wskazania liczby przypadków za okres 2010 – 2012, w których (...) negatywnie rozpatrzył wnioski kredytowe lub zmienił zasady udzielania kredytu z uwagi na niespełnienie przez ubiegających się o kredyt w ofercie (...) warunku posiadania (...) w (...) Banku (...) od minimum 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i na którym nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie (ii) przekazania materiałów reklamowych i promocyjnych związanych z ofertą kredytu (...) od 28 września 2011 r.

Odpowiedź Banku była zaprzeczająca, aby posiadanie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w (...) było kiedykolwiek przesłanką negatywnego rozpatrzenia wniosku kredytowego. Posiadanie (...) jest jednym z kilkudziesięciu czynników uwzględnianych w ocenie wiarygodności kredytowej klienta. Bank różnicował natomiast warunki cenowe przez wyodrębnienie dwóch grup klientów (i) tzw. klientów banku posiadających (...) od minimum 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i na którym nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie, tu zaliczano też konsumentów posiadających (...) o wymaganych cechach w innych bankach i zdecydowali sie go przenieść do (...) przed uzyskaniem pożyczki, (ii) pozostałych wnioskodawców.

Nowe materiały reklamowe dotyczyły reklamy pod nazwą (...) z przekazem: „Bez zaświadczeń o dochodach: dla klientów (...) Banku (...) - do 20.000 zł, dla nowych Klientów - do 10.000 zł”; wydruk ulotki podawał aktualność informacji na 22.11.2011 r. W ramach tej kampanii Bank (...) wykorzystywał siatki, witryny, (od 1 grudnia 2011 r. do 20 stycznia 2012 r.), prasa (od 21 listopada 2011 r. do 5 grudnia 2011 r.), plakat (od 8 grudnia 2011 r.), Internet (od 1 grudnia 2011 r.), spoty telewizyjne (od 7 listopada 2011 r. do 11 grudnia 2011 r.), ulotki.

Spółka (...) tym samym pismem wystąpiła do Prezesa UOKiK o wydanie decyzji zobowiązującej do podjęcia określonych działań zmierzających do zapobieżenia naruszeniom na podstawie art. 28 uokik, w ramach których (...) zobowiązał się zapewnić, aby informacje o warunkach koniecznych do spełnienia celu uzyskania raty kredytu, przykładowo wskazanej w treści reklam kredytu (...) prezentowane były większą czcionką lub przez dłuższy czas, niż to miało miejsce w dotychczasowych przekazach reklamowych lub takiego przygotowania przekazu reklamowego, w którym nie będzie prezentowana przykładowa wysokość raty kredytu, a tym samym nie będzie konieczne wskazanie szczególnych warunków koniecznych do spełnienia przez klienta. Powyższe zobowiązanie miało zostać zrealizowane w przypadku każdej kolejnej emisji reklam kredytu (...) zatytułowanych „(...) M. (...)” oraz „S. M. jako M. (...)”.

(dowód: zawiadomienie o wszczęciu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów z 3.01.2012 r. (...)k. 359 akt admin., pismo (...) z dnia 3.02.2012 r. załącznikami, k. 362 – 468 akt admin.)

Ponowne wezwanie dotyczyło materiałów reklamowych i promocyjnych dotyczących oferty kredytu (...) rozpowszechnianych w okresie od dnia 1 lutego 2012 r. do dnia 30 czerwca 2012 r. Bank przedstawił materiały reklamy z głównym przekazem „(...) (...) M. (...)” trwającą od 22 lutego 2012 r. do 8 kwietnia 2012 r. z dodatkową promocją „0% (...)” oraz materiały kampanii (...) - M. (...)” obowiązującą od 7 maja 2012 r. do 30 czerwca 2012 r.

(dowód: wezwanie z dnia 3.07.2012 r. (...), k. 505 akt admin., pismo (...) z dnia 23.07.2012 r. z załącznikami, k. 506-546 akt admin.).

Zbiorcze podsumowanie wszystkich kampanii reklamowych w okresie od 1 stycznia 2011 r. do 31 stycznia 2012 r. pod względem nazwy, materiałów i czasokresu zawierał załącznik nr 2 pisma (...) z dnia 21 września 2012 r.

„Kampania wiosenna: „Skorzystaj z M. (...)”, (i) główny przekaz: „0% prowizji za udzielenie pożyczki z ubezpieczeniem i spłatą w minimum 48 ratach”, (ii) jako materiały reklamowe wykorzystano prasę, radio, plakaty, ulotki, Internet, nośniki reklamy zewnętrznej (outdoor), ( (...)) trwała od 21 lutego 2011 r. do 31 maja 2011 r.

„Kampania letnia: (...)”, (i) główny przekaz: „Rata 26 zł miesięcznie za każdy 1.000 zł pożyczki”, (ii) w ramach której wykorzystano spoty telewizyjne, radiowe, plakaty, ulotki, Internet; ( (...)) trwała od 13 czerwca 2011 r. do 31 sierpnia 2011 r.

„Kampania jesienno - zimowa: (...) (i) główny przekaz: „Przekaz z płatkami róż: 0% prowizji dla pożyczki z ubezpieczeniem w wariancie rozszerzonym” (ii) trwała od 24 października 2011 r. do 30 listopada 2011 r. oraz z ( (...)) przekazem: „Przekaz z płatkami śniegu: bez zaświadczeń o dochodach: dla klientów (...) Banku (...) - do 20.000 zł, dla nowych Klientów - do 10.000 zł”; trwała (iv) od 7 listopada 2011 r. do 11 grudnia 2011 r. W ramach tej kampanii Bank (...) wykorzystywał spoty telewizyjne, siatki, witryny, plakaty, ulotki oraz Internet.

To samo pismo wskazywało jakie warunki stosował Bank dla tzw. klientów banku oraz tzw. nowych klientów.

Klientem Banku była osoba fizyczna, spełniająca co najmniej jeden z następujących warunków:

- posiada rachunek oszczędnościowo — rozliczeniowy w Banku (...) od co najmniej 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie,

- w przypadku przeniesienia rachunku z innego banku — wymagany 6 miesięczny łączny okres posiadania (...) w Banku (...) i w banku poprzednim, na których nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie, dokonywane były systematyczne wpływy i nastąpił co najmniej pierwszy wpływ na (...) prowadzony w Banku (...); dodatkowo klient udokumentuje historię rachunku w innym banku,

- posiada pozytywną historię kredytową w Banku (...) ustaloną na podstawie raportu kredytowego.

Natomiast za nowego klienta uznawano osobę fizyczną nie spełniającą powyżej wskazanych warunków.

(dowód: pismo (...) z dnia 21.09.2012 r. z załącznikami, k. 549 -551 akt admin.).

(...) pożyczki w postaci spotu telewizyjnego miały długość piętnastu, trzydziestu lub czterdziestu pięciu sekund, a w każdym przypadku przez cztery sekundy zawierały planszę z hasłem reklamowym, w której dolnej części znajdował się tekst z informacją o warunkach udzielenia kredytu, w tym także wymóg posiadania (...) od 6 miesięcy. Informacja zawarta na wskazanej planszy o podmiotach, które mogą skorzystać z oferty, zawierała również tą samą czcionką informację o warunkach kredytu w zakresie przewidzianym w ustawie o kredycie konsumenckim (m.in. o (...)). W reklamach zawierano, m.in., następujące informacje:

- „ Za każdy 1.000 zł pożyczki udzielonej w Banku klientom posiadającym (...) w (...) Banku (...) od co najmniej 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie, spłacanej w 60 równych ratach kapitało-odsetkowych, rata miesięczny wynosi 25,40 zł. (...) wynosi 22,51%. Oprocentowanie zmienne w stosunku rocznym 17,99%, prowizja za udzielenie pożyczki 5%. Informacja na dzień 29.10.2010 r. Taryfa prowizji i opłat bankowych oraz szczegóły oferty dostępne są w placówkach Banku oraz na www.(...).pl” (w 2010 r.);

- (...) (...), oprocentowanie zmienne (...), prowizja za udzielenie pożyczki (...), dla raty miesięcznej 25,67 za każdy 1.000 zł pożyczki udzielonej w placówkach Banku (...) posiadającym (...) w (...) Banku (...) od co najmniej 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie, spłacanej w 60 równych ratach kapitałowo - odsetkowych. Szczegóły dotyczące pożyczki, w tym Taryfa prowizji i opłat bankowych są dostępne w placówkach Banku oraz na stronie www.(...).pl” (w 2011 r.).

(dowód: płyty DVD zawierające spoty reklamowe nadawane w TV, radiu i materiały internetowe, k. 221 i 544 akt admin.; pendrive zawierający spot reklamowy, k. 470 akt admin.).

W Internecie reklamy wyświetlane były w formie graficznej animacji, gdzie po naciśnięciu odnośnika „sprawdź” rozwijał się komunikat o informacjach na temat pożyczki zamieszczonych na stronie internetowej (...), w tym także wymóg posiadania (...) od 6 miesięcy. W reklamach zawierano, m.in., następujące informacje:

- „ Za każdy 1.000 zł pożyczki udzielonej w Oddziałach i (...) Banku, klientom posiadającym (...) w (...) Banku (...) od co najmniej 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie, spłacanej w 60 równych ratach kapitałowo - odsetkowych, rata miesięczna wynosi 25,40 zł. (...) wynosi 22,51 %. Oprocentowanie zmienne 17,99%, prowizja za udzielenie pożyczki 5%. Informacja na dzień 05.10.2010 r.” (w 2010 r.);

- (...) wynosi 31,09% i dotyczy umowy pożyczki gotówkowej w kwocie 8.000 zł udzielonej klientom posiadającym (...) w (...) Banku (...) od co najmniej 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie, spłacanej w 48 równych ratach kapitałowo - odsetkowych. Podane (...) zawiera koszty składki ubezpieczenia w wysokości 0,45% w skali miesiąca; płatnej jednorazowo z góry za cały okres i podlegającej kredytowaniu. Stawka prowizji wynosi 0%. Kwota wypłacana klientowi do dyspozycji wynosi 6.578,95 zł. Oprocentowanie zmienne 15,99%. Maksymalny okres kredytowania dla klientów powyżej 65 roku życia wynosi 60 miesięcy. Oferta dostępna w oddziałach (...) Banku (...). Informacja na dzień 18.02.2011 r.” (w 2011 r.).

(dowód: płyty DVD zawierające spoty reklamowe nadawane w TV, radiu i materiały internetowe, k. 221 i 544 akt admin.; pendrive zawierający spot reklamowy, k. 470 akt admin.; wydruk ze strony internetowej, k. 456 akt admin.).

Reklama pożyczki (...) w prasie obejmowała jedną stronę formatu A4, gdzie ok. 3/4 strony zajmował rysunek, natomiast pozostałą część hasła reklamowe, zaś na samym dole strony umieszczony był małą czcionką tekst z informacją o warunkach udzielenia kredytu, w tym warunek posiadania (...) od 6 miesięcy. Podobnie jak w reklamie telewizyjnej, w taki sam sposób jak i taką samą czcionką, (...) informował także o warunkach kredytu w zakresie przewidzianym ustawą o kredycie konsumenckim. W reklamach zawierano, m.in., następujące informacje:

- „ Taryfa prowizji i opłat bankowych oraz szczegóły oferty w tym dotyczące ubezpieczenia, są dostępne w placówkach (...) Banku (...) oraz na stronie www.(...).pl. (...) każdy 1.000 zł pożyczki udzielonej w Banku klientom posiadającym (...) w (...) Banku (...) od co najmniej 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie, spłacanej w 60 równych ratach kapitało - odsetkowych, rata miesięczny wynosi 25,40 zł. (...) wynosi 22,51%. Oprocentowanie zmienne w stosunku rocznym 17,99%, prowizja za udzielenie pożyczki 5%. Informacja na dzień 29.10.2010 r.” (w 2010 r.);

- „ Taryfa prowizji i opłat bankowych oraz szczegóły oferty dostępne są w placówkach banku oraz na stronie www.(...).pl. (...) 23,13%, oprocentowanie zmienne 18,49%, prowizja za udzielenie pożyczki 5%, dla raty miesięcznej 25,67 za każdy 1.000 zł pożyczki udzielonej w placówkach Banku (...) posiadającym (...) w (...) Banku (...) od co najmniej 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i na którym nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie, spłacanej w 60 równych ratach kapitałowo – odsetkowych” (w 2011 r.).

(dowód: materiały reklamowe – reklama prasowa, k. 119, 161, 165, 453-454, 540 akt admin.).

(...) w postaci billboardów oraz plakatów zewnętrznych (siatki wielkoformatowe i witryny) miały jednakową formę graficzną, jak reklamy w prasie, przy czym różna była skala ich wielkości.

(dowód: materiały reklamowe k. 120-124, 162-164, 169, 453-455, 539, 541-542, 545-546 akt admin.).

(...) radiowe obejmowały przekaz marketingowy oraz informację czytaną przez lektora, który przedstawiał niektóre warunki udzielenia pożyczki oraz wskazywał, gazie można uzyskać szczegółowe informacje, a także miejsca, w których dostępny jest reklamowany produkt .. (...) reklamach zawarto, m.in., następujące informacje: „ (...) (...) Banku (...) mamy 0% prowizji za pożyczkę z ubezpieczeniem i spłatą w minimum 48 ratach. (...) dla 4 letniej pożyczki, w wysokości 8.000 zł, dla klientów posiadających (...) w (...) 31,9%, pozostałe warunki i inne szczegóły na www.pkobp.pl. (...) dostępna w oddziałach od 31 lutego do 22 kwietnia.” (w 2011 r.).

(dowód: płyty DVD zawierające spoty reklamowe nadawane w TV, radiu i materiały internetowe, k. 221 i 544 akt admin.; pendrive zawierający spot reklamowy, k. 470 akt admin.).

S. telewizyjne emitowano w 38 stacjach telewizyjnych (min. w (...), (...), (...), (...), P., P. N., (...) (...), (...) (...), (...), (...) K.).

(...) radiowe ogłaszano w około 100 stacjach radiowych (m.in. w (...) wraz z oddziałami lokalnymi, R. (...) - wraz z oddziałami lokalnymi, (...) P. - wraz z oddziałami lokalnymi, (...) E. - wraz z oddziałami lokalnymi, (...)- wraz z oddziałami lokalnymi, V. W., W..

(...) prasowe zamieszczano w 24 tytułach, takich jak np.: Gazeta (...), F. N. (...) W., (...), M.,T., T. (...), (...), G., Gazeta (...)).

(dowód: pismo z dnia 12.10.2011 r. z załącznikami, k. 158, 170-215 akt admin., oraz 23.07.2012 r. z załącznikami, k. 506-538, 540, 544 akt adm.)

W dniu 22 listopada 2012 r. Prezes UOKiK - w imieniu którego działał Dyrektor Delegatury UOKiK w P. - wydał postanowienie, którym zmienił postanowienie z dnia 3 stycznia 2012 r. w ten sposób, że pkt III nadano następujące brzmienie:

„wszczyna się z urzędu postępowanie w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w zawiązku z podejrzeniem stosowania przez (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów określonych w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik, polegających na prezentowaniu, w okresie od 5 października 2010 r., w reklamach promujących określone warunki udzielania kredytów pod nazwą marketingową „M. (...) informacji o skierowaniu ww. oferty udzielenia kredytów na tych warunkach wyłącznie do aktualnych klientów Banku posiadających w nim (...) od minimum 6 miesięcy, na który dokonywane były systematyczne wpływy i na którym nie wystąpiły niedopuszczalne salda debetowe w tym okresie, w taki sposób, że – biorąc pod uwagę m.in. zastosowaną wielkość czcionki, czas ekspozycji, umiejscowienie i długość ww. komunikatu – informacja ta mogła być nieczytelna dla przeciętnego konsumenta i wprowadzać go w błąd co do dostępności kredytu na promowanych warunkach, co może stanowić nieuczciwą praktykę rynkową określoną w art. 4 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 1 i 3 pkt 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (…) oraz godzić w zbiorowe interesy konsumentów”.

(dowód: postanowienie o zmianie postanowienia o wszczęciu postępowania ws. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów znak: (...) k. 558-559 akt admin.).

W 2011 r. (...) osiągnęła przychód w wysokości 15.803.099.000 zł.

(dowód: pismo Departamentu Rachunkowości i Sprawozdawczości (...) ws. osiągniętego przez Bank w 2011 r. przychodu, k. 501 akt admin.; rachunek zysków i strat za lata zakończone odpowiednio dnia 31 grudnia 2011 r. i dnia 31 grudnia 2010 r., k. 502 akt admin.).

Pismem z dnia 13 grudnia 2012 r. Prezes UOKiK zawiadomił (...) o zakończeniu zbierania materiału dowodowego w niniejszej sprawie, a także pouczył stronę o możliwości zapoznania się z tym materiałem oraz złożenia dodatkowych wyjaśnień.

(dowód: zawiadomienie o zakończeniu zbierania materiału dowodowego znak: (...), k. 569 akt admin.).

W dniu 28 grudnia 2012 r. wydano decyzję, która została zaskarżona w niniejszym postępowaniu sądowym.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe z zeznań świadków A. B. i M. G. przybliżyło sposób podchodzenia przez Bank do zagadnień modelu klienta i funkcji reklamy. Zeznania stanowią subiektywny przekaz wiedzy, nie ma podstaw do odmowy przyznania im waloru wiarygodności.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie w zakresie prowadzącym do uchylenia decyzji.

Ustosunkowując się w pierwszej kolejności do zarzutów dotyczących naruszenia przepisów o właściwości i przekroczenia przez dyrektora Delegatury UOKiK zakresu umocowania, które to naruszenia skutkują - zdaniem odwołującego - nieważnością zaskarżonej decyzji, Sąd Okręgowy uznaje je za zasadne.

Zgodnie z art. 29 uokik Prezes Urzędu jest jednoosobowym centralnym organem administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów. W przepisie art. 31 uokik zamieszczono obszerny katalog zadań, jakie ustawa nakłada na Prezesa UOKiK. Powierzone zadania Prezes realizuje przy pomocy Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (art. 29 ust. 6 uokik).

Zgodnie z art. 33 ust. 1 uokik w skład (...) wchodzi (...) w W. oraz delegatury Urzędu w B., w G., w K., w K., w L., w Ł., w P., w W. i we W..

Na podstawie delegacji z art. 33 ust. 3 ustawy Prezes Rady Ministrów określił w drodze rozporządzenia z dnia 1 lipca 2009 r. właściwość miejscową i rzeczową delegatur Urzędu w sprawach z zakresu działania Prezesa Urzędu po uwzględnieniu charakteru i liczby spraw występujących na danym terenie (rozporządzenie w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Dz. U. z dnia 7 lipca 2009 r.).

Delegatury stosownie do §2 Rozporządzenia mają zadania w postaci (i) sprawowania kontroli, (ii) prowadzenia postępowań wyjaśniających, antymonopolowych w sprawach praktyk ograniczających konkurencję, w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, w sprawach kar pieniężnych; ( (...)) przekazywania informacji, (iv) współpracy z wojewódzkimi inspektorami Inspekcji Handlowej, (v) udzielanie pomocy. Zasadą ustanowioną §5 Rozporządzenia jest, że postępowania w sprawach naruszania zbiorowych interesów konsumentów prowadzi delegatura właściwa miejscowo ze względu na siedzibę przedsiębiorcy stosującego praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów. Regulacja ta odpowiada treści 33 ust. 4 uokik odwołującej się do spraw „ oprócz spraw należących do ich właściwości”.

Wyjątek od reguły wprowadza §5 ust. 2 Rozporządzenia dla praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, które ujawniają się na całym lub znacznej części rynku krajowego, wówczas właściwy w tych sprawach jest Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów - (...) w W.. Jednak Prezes Urzędu korzystając z uprawnienia art. 33 ust. 5 uokik może sprawę należącą do swojej właściwości przekazać do załatwienia wskazanej delegaturze pod warunkiem, że jest to szczególnie uzasadniony przypadek. Jest to wyjątek od art. 33 ust. 3 uokik, gdzie właściwość miejscowa delegatur jest określona Rozporządzeniem z uwzględnieniem charakteru i liczby spraw występujących na danym terenie. Na podstawie art. 33 ust. 5 chodzi zatem o „indywidualną sprawę” z właściwości Centrali. W niniejszej sprawie właściwa była (...) w W., bowiem w uzasadnieniu decyzji przy nakładaniu kary Prezes Urzędu wziął pod uwagę ogólnopolski zakres stwierdzonych naruszeń. Nie było właściwości delegatury Urzędu w P. ze względu na siedzibę przedsiębiorcy stosującego praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.

Zawsze zgodnie z art. 33 ust. 6 uokik decyzje i postanowienia w sprawach z zakresu właściwości delegatur oraz w sprawach przekazanych do załatwienia przez Prezesa Urzędu na podstawie ust. 5 dyrektorzy delegatur wydają w imieniu Prezesa Urzędu.

Prezes Urzędu stosownie do §2 Statutu Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kieruje Urzędem przy pomocy m.in. dyrektorów delegatur Urzędu. Prezes może upoważnić osoby wymienione w §2 ust. 1 (m.in. dyrektorów delegatur) do podejmowania decyzji, w określonych sprawach, w jego imieniu.

W związku z tym dyrektorzy delegatur posiadają kompetencje do wydawania postanowień i decyzji w imieniu Prezesa Urzędu co do zasady w sprawach z zakresu właściwości swoich delegatur, a drodze wyjątku (i) w wyniku przekazania sprawy delegaturze, (ii) bądź na podstawie indywidualnego upoważnienia Prezesa UOKiK wydanego na podstawie art. 268a k.p.a. w związku z §2 ust. 1 Statutu.

Upoważnienie z dnia 30 grudnia 2011 r. zawiera:

(i)  podstawę prawną art. 33 ust. 4 i 5 uokik,

(ii)  i na tej podstawie upoważnienie Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w P.,

( (...))  do podjęcia czynności wynikających z ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów dotyczących wszczęcia i prowadzenia postępowania w trybie art. 49 ust. 1 w związku z art. 24 tej ustawy oraz do wydania decyzji w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów – przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.,

(iv)  oraz upoważnienie dyrektora Delegatury do podpisania decyzji w sprawie.

Niniejsze upoważnienie mimo powołania się na przepisy o przekazaniu nie przekazuje sprawy delegaturze tylko upoważnia delegaturę do wymienionych zadań. Upoważnienie delegatury do zadań, które nie mieszczą się w jej uprawnieniach określonych Rozporządzeniem tj. „wszczęcia postępowania” i „wydania decyzji” stanowi przekazanie ustawowych kompetencji Prezesa Urzędu jednostce nie posiadającej osobowości prawnej, która nie może działać w imieniu organu. Tylko organ jakim jest Prezes Urzędu może wydać postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (tu art. 101 ust. 2 uokik) i wydać decyzję w sprawie praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów (art. 31 ust. 2 uokik). Aby dyrektor Delegatury wszczął postępowanie i wydał decyzję w imieniu Prezesa Urzędu w sprawie nie należącej do właściwości delegatury musi być przypadek przekazania sprawy i w to w okolicznościach szczególnie uzasadnionych albo posiadania indywidualnego upoważnienia do działania w imieniu Prezes Urzędu jako organu uzyskanego na podstawie art. 268a k.p.a. w zw. z §2 Statutu.

W tym stanie postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawie i decyzja nr (...) są aktami wydanymi bez upoważnienia, gdyż dyrektor delegatury nie nabył go ani na podstawie art. 33 ust. 6 uokik ani na podstawie upoważnienia z dnia 30 grudnia 2011 r. Nie tyle naruszenie przepisów o właściwości uzasadnia stwierdzenie nieważności decyzji ile jej wydanie przez nieuprawnionego do działania dyrektora Delegatury.

Zarzut dotyczący zmiany postanowienia jest również zasadny. Zdaniem Sądu należy wskazać, że postanowienie z dnia 3 stycznia 2012 r. jako praktykę nieuczciwą traktowało komunikat o skierowaniu oferty wyłącznie do aktualnych klientów banku, którzy mieli określone cechy i komunikat ten mógł być nieczytelny ze względu na czysto techniczne aspekty – czcionka, czas i długość. Założenie zarzutu było więc takie, że oferta dotyczy aktualnych klientów, a mogą nią się zainteresować „nie klienci” ze względu na słabą ekspozycję. (...) wyjaśnił, że nie było celem kampanii reklamowej skierowanie oferty tylko do klientów Banku, ale właśnie do wszystkich. W kontekście takiego zarzutu Bank wystąpił z propozycją wydania decyzji zobowiązującej na podstawie art. 28 uokik i przedstawił projekty zmian reklamy poprzez zwiększenie czcionki, czasu ekspozycji oraz usunięcie wysokości raty kredytu przez co uniknęłoby się potrzeby wskazania szczególnych warunków do spełnienia przez klienta (pismo z 3 lutego 2012 r. strona 13 i 15).

Zmiana postanowienia w dniu 22 listopada 2012 r. była skutkiem uzyskania dodatkowych informacji w postępowaniu właściwym po przedstawieniu uzasadnienia zarzutów. Po zmianie postanowienia istota zarzutu polegała na wprowadzaniu konsumentów w błąd co do dostępności kredytów (...) na promowanych w reklamach warunkach. W postępowaniu wyjaśniającym nie skierowano żadnych pytań do (...) dotyczących liczby przypadków, w których bank negatywnie rozpatrzył wnioski kredytowe lub zmienił zasady udzielonego kredytu ze względu na niespełnienie warunków podawanych w kampanii. Postępowanie wyjaśniające ograniczało się do gromadzenia materiałów reklamowych za poszczególne okresy. W obu przypadkach kwestionowano reklamę, ale przy pierwszym zarzucie jej parametry, co prowadziło do nieczytelności jej dostępności, a w drugim jej treść, gdyż mogła wprowadzać w błąd co do promocyjnych warunków. Postanowienie z dnia 3 stycznia 2012 r. kwalifikuje działanie (...) jako nieuczciwą praktykę rynkową określoną w art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 i 3 pkt 1 upnpr (kwalifikacja błędnie powołuje nieistniejący art. 4 ust. 3 pkt 1). Zmienione postanowienie kwalifikuje działanie jako naruszające art. 4 ust. 1 w związku z art. 5 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 upnpr i dodaje nową cechę zarzucanego czynu oraz uszczegóławia reklamy, których dotyczy zarzut. Wybrane reklamy „Kampania wiosenna: (...)” oraz „Kampania letnia: (...)” odwołują się do warunków cenowych (wysokość raty spłaty), co w istocie dotyczy ceny produktu a nie jego dostępności. Przekaz reklamowy docierający do konsumentów przemawia ceną jako kryterium decyzji dotyczącej umowy.

Celem postępowania wyjaśniającego jest wstępne ustalenie, czy istnieją podstawy do podjęcia interwencji przez Prezesa Urzędu. Postępowanie służy zatem także zebraniu odpowiednich informacji pozwalających na określenie w postanowieniu o wszczęciu postępowania jego przedmiotu. Postępowanie antymonopolowe nie służy zgromadzeniu dowodów pozwalających na zakwestionowanie przez Prezesa Urzędu dowolnego zachowania przedsiębiorcy, lecz polega na rozstrzygnięciu o zasadności podejrzenia naruszenia reguł konkurencji w zakresie wskazanym w postanowieniu o wszczęciu postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2013 r. III SK 67/12, OSNP 2014/5/79). Postanowienie to – jego konieczna zawartość – pełni doniosłą funkcję procesową z punktu widzenia ochrony praw przedsiębiorcy, w tym zwłaszcza zapewnienia mu możliwości czynnego udziału w tym postępowaniu oraz realizacji prawa do obrony. Zgodnie z art. 110 k.p.a. w zw. z art. 126 k.p.a. (w zw. z art. 83 uokik) organ administracji publicznej, który wydał postanowienie, jest nim związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, o ile kodeks (ustawa) nie stanowi inaczej. Także w doktrynie wskazuje się na niedopuszczalność (przynajmniej co do zasady) zmiany (w tym uzupełniania) postanowienia o wszczęciu postępowania antymonopolowego (chyba że z żądaniem uzupełnienia postanowienia wystąpi sama strona, co przewiduje art. 111 § 1 k.p.a. w zw. z art. 126 k.p.a., w zw. z art. 83 uokik) (por. K. Kohutek, Glosa do wyroku SN z dnia 3 października 2013 r., III SK 67/12, LEX). W związku z tym za niedopuszczalne w ocenie Sądu jest orzekanie w niniejszej sprawie przez Prezesa UOKiK o takich zachowaniach, które nie zostały wskazane w postanowieniu o wszczęciu postępowania, a wynikają dopiero ze zmienionego postanowienia, bowiem to ostatnie nie było tylko doprecyzowaniem zarzutów. W ocenie Sądu powołane kwalifikacje prawne w obu postanowieniach mają istotny wpływ na zakres prowadzonego postępowania ze względu na inną ocenę prawa materialnego, o czym poniżej. W konsekwencji pkt III decyzji wydany na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 uokik nie odpowiada postanowieniu z dnia 3 stycznia 2012 r. co przekłada się na naruszenie zasad postępowania wskazanych przez odwołującego i niewłaściwe zastosowanie prawa materialnego (art. 5 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 upnpr) prowadzące do uchylenia decyzji.

Nie doszło do naruszenia art. 105 uokik, gdyż w sentencji postanowienia z dnia 3 stycznia 2012 r. zakwestionowano oferty kredytu (...), a nie Z (...) trwającą od 5 października 2010 r. do 31 grudnia 2010 r. W ramach kampanii reklamowej produktu (...) pojawiły się różne jej wersje:

Z M. (...) (...)

M. (...) (...)

(...) M. (...),

(...)

M. (...) (...)

O ile postanowienie z dnia 3 stycznia 2012 r. dotyczyło oferty kredytu, o tyle już zmieniające postanowienie z dnia 22 listopada 2012 r. wiązało się z konkretnymi cechami dwóch kampanii:

(...) M. (...) i

(...)

Wskazane różnice dodatkowo potwierdzają naruszenie poprzednio omawianego zarzutu.

Trafny jest zarzut wadliwie ustalonego przez Prezesa Urzędu treści przekazu reklamowego kampanii reklamowej (...) M. (...). Materiał dowodowy potwierdza stanowisko odwołującego, że hasło kampanii brzmiało „0% prowizji za udzielenie pożyczki z ubezpieczeniem i spłatą w minimum 48 ratach” a nie „25 złotych 40 groszy za każdy 1000 zł – tylko tyle wynosi miesięczna rata pożyczki w (...) Banku (...)”. To ostatnie dotyczyło kampanii Z M. (...) (...) i M. (...) (...) Postawiony zarzut zmierzałby do zmiany decyzji poprzez usunięcie odniesień do kampanii (...) M. (...), gdyby nie zarzuty dalej idące prowadzące do uchylenia decyzji.

Nie jest rzeczą ustalenia faktycznego, ale rozumienia przekazu reklamy jak oceni się krąg odbiorców reklamowanego produktu i proponowanych warunków dla adresatów reklamy z podziałem na tzw. klientów Banku i nie-klientów, co stało się powodem zmiany postanowienia o wszczęciu postępowania. Podobnie z faktu, że część przekazu reklamowego odpowiada wymaganiom ustawy o kredycie konsumenckim nie wynika zakaz postawienia innej części przekazu reklamowego zarzutu naruszenia praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 uokik zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy (art. 24 ust. 2 ustawy).

(...) jako spółka wpisana do rejestru przedsiębiorców i prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą w sposób zorganizowany, ciągły i w celach zarobkowych jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 pkt 1 uokik.

Dla przypisania przedsiębiorcy jakim jest (...) działania naruszającego zbiorowe interesy konsumentów konieczne jest stwierdzenie, aby to działanie było bezprawne. Bezprawność oznacza sprzeczność z porządkiem prawnym jako całość. Przez „porządek prawny" rozumie się nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej, ale również nakazy i zakazy wynikające z norm moralnych i obyczajowych, czyli zasad współżycia społecznego (dobrych obyczajów). Z kolei przepisy prawa obejmują konstytucyjnie rozumiane źródła prawa: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Bezprawnym zachowaniem się będzie więc takie, które stanowi obiektywne złamanie określonych reguł postępowania. Dla ustalenia bezprawności działania wystarczy, że określone zachowanie koliduje z przepisami prawa.

Przepis art. 24 ust. 2 uokik zawiera otwarty katalog działań stanowiących praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów. Wśród praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów ustawodawca wymienił w szczególności dopuszczenie się nieuczciwej praktyki rynkowej.

Bezprawność przypisanej (...) praktyki wywodzi się więc z naruszenia przepisów ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym stanowi implementację do prawa polskiego przepisów dyrektywy 2005/29/WE o nieuczciwych praktykach handlowych. W związku z tym, że dyrektywa 2005/29/WE jest objęta pełną harmonizacją w zakresie nieuczciwości praktyk rynkowych polskie przepisy w tym zakresie stanowią odzwierciedlenie postanowień dyrektywy. Zupełna harmonizacja przepisów dyrektywy 2005/29/WE oznacza jednolitość w zakresie interpretacji jej przepisów przez państwa członkowskie.

W terminologii ustawy przez praktykę rynkową rozumie się działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta. Zgodnie z art. 3 upnpr zakazane jest stosowanie nieuczciwych praktyk.

W art. 4 ust. 1 upnpr określono dwie przesłanki, których łączne spełnienie pozwala na zakwalifikowanie praktyki przedsiębiorcy jako nieuczciwej, a mianowicie: sprzeczność z dobrymi obyczajami oraz rzeczywiste lub potencjalne zniekształcenie w istotny sposób zachowań rynkowych przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Pojęcie produktu ma znaczenie szerokie i obejmuje każdy towar lub usługę (art. 2 pkt 3 i 4 upnpr). Powołany przepis art. 4 ust. 1 upnpr ma charakter klauzuli generalnej, która w celu wykazania stosowania danej praktyki wymaga odpowiedniej konkretyzacji. Z kolei art. 4 ust. 2 upnpr zawiera otwarty katalog nieuczciwych praktyk rynkowych i wyróżnia m.in. praktyki rynkowe wprowadzające w błąd. Praktyki te mogą polegać zarówno na działaniu (art. 5) jak i zaniechaniu (art. 6), przy czym nie są one zakazane w każdych okolicznościach (art. 7).

Zgodnie z art. 5 ust. 1 upnpr praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Decyzją taką jest „każda podejmowana przez konsumenta decyzja co do tego, czy, jak i na jakich warunkach dokona zakupu”, a zatem nie tylko decyzja o dokonaniu lub niedokonaniu zakupu produktu (tu zawarcia umowy o kredyt gotówkowy), lecz również decyzja, która ma bezpośredni związek, w szczególności zaś decyzja o zasięgnięciu szczegółowych informacji (tu chęć analizy warunków umowy, udanie się do Banku). Takim zagadnieniem zajmował się Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia 19 grudnia 2013 r. i uznał, że działania o charakterze przygotowawczym, zmierzające do zakupu można kwalifikować jako decyzję w rozumieniu art. 2 lit. k dyrektywy 2005/29/WE. Trybunał podkreślił ogólną definicję „decyzji dotyczącej transakcji", co pozwala objąć nią również decyzje mające bezpośredni związek z decyzją o dokonaniu bądź niedokonaniu zakupu produktu. (C-281/12 sprawaTrento Sviluppo srl i Centrale Adriatica Soc. coop. arl v. Autorita Garante della Concorrenza e del Mercato, LEX nr 1400567, www.eur-lex.europa.eu).

Trybunał Sprawiedliwości dokonywał wykładni postanowień dyrektywy i wyjaśnił wzajemną relację art. 5 ust. 2 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych do art. 5 ust. 4 dyrektywy (wyroki: w sprawach połączonych C-261/07 VTB-VAB i Galatea, pkt 54; w sprawie C-304/08 Plus Warenhandelsgesellschaft, pkt 43, oraz w sprawie C-540/08 Mediaprint Zeitungs- und Zeitschriftenverlag, pkt 32, www.eur.lex-europa.eu). W sytuacji gdy praktyka handlowa spełnia wszystkie kryteria nieuczciwości, określone w art. 6 ust. 1 dyrektywy 2005/29/WE, nie zachodzi konieczność badania tej praktyki pod kątem nieuczciwości z art. 5 ust. 2 dyrektywy 2005/29/WE, aby można było uznać ją za nieuczciwą i zakazać jej stosowania na podstawie art. 5 ust. 1 dyrektywy 2005/29/WE. (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 19 września 2013 r. C-435/11 w sprawie CHS Tour Services GmbH v. Team4 Travel GmbH, LEX nr 1363112, www.eur-lex.europa.eu, M. Sieradzka, Glosa do wyroku TS z dnia 19 września 2013 r., C-435/11). Na gruncie polskiej regulacji oznacza to, że zachowania mieszczące się w znamionach praktyk wprost wyspecyfikowanych w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym trzeba rozpatrywać na ich podstawie bez potrzeby odniesienia do ogólnej definicji nieuczciwej praktyki rynkowej zawartej w art. 4 ust. 1 upnpr. Tym samym w zależności od przyjętej kwalifikacji prawnej (inna w obu postanowieniach) zależy jaki jest przedmiot oceny prawnej. Postanowienie z dnia 3 stycznia 2012 r. odnosiło się do klauzuli generalnej (art. 4 ust. 1 i art. 5 ust. 1 upnpr), natomiast postanowienie z 22 listopada 2012 r. do wyspecyfikowanej praktyki (art. 5 ust. 3 pkt 1 upnpr). Zachowania mieszczące się w znamionach praktyk wprost wyspecyfikowanych w ustawie o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym trzeba zatem rozpatrywać na ich podstawie. Dopiero praktyki rynkowe niedookreślone w ustawie należy oceniać przez pryzmat klauzuli generalnej nieuczciwej praktyki rynkowej (art. 4 ust. 1 upnpr).

Model przeciętnego konsumenta został ujęty w słowniku ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Ustawa niniejsza dokonała wdrożenia dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady („dyrektywa o nieuczciwych praktykach handlowych”) (Dz.Urz. UE L 149 z 11.06.2005, str. 22).

Zgodnie z motywem 18 dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych, w razie gdy określona praktyka handlowa przeznaczona jest dla szczególnej grupy konsumentów, oddziaływanie tej praktyki należy oceniać z perspektywy przeciętnego członka tej grupy. Zgodnie z tym motywem, w celu ustalenia typowej reakcji przeciętnego konsumenta w danym przypadku sądy krajowe muszą polegać na własnej umiejętności oceny. Motyw 19 kładzie nacisk na kategorię konsumentów szczególnie podatnych na określoną praktykę handlową i na ich odpowiednią ochronę poprzez ocenę danej praktyki z perspektywy przeciętnego członka takiej grupy. Artykuł 5 ust. 2 lit. b) dyrektywy o nieuczciwych praktykach handlowych definiuje nieuczciwy charakter praktyki handlowej poprzez odniesienie do szczególnej grupy konsumentów, do których praktyka ta jest skierowana.

Przepisy ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym posługują się pojęciem przeciętnego konsumenta, w odniesieniu do którego powinna być dokonana ocena każdej praktyki rynkowej.

Art. 2 pkt 8 upnpr za przeciętnego uznaje konsumenta, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny. Wymaga zarazem dokonania oceny tych cech z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów, przez którą rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów, szczególnie podatną na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego praktyka rynkowa dotyczy, ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa. Na tle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wykształcił się model przeciętnego konsumenta (odbiorcy), który jest "rozsądnie", "dosyć", "w miarę" dobrze poinformowany oraz "rozsądnie", "dosyć", "w miarę" spostrzegawczy i ostrożny (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2014 r., III SK 34/13, LEX nr 1463897).

Adresatem reklamy (...) był ogół konsumentów. Na tle niniejszej sprawy nie można określić cech takiego konsumenta poza klasycznymi atrybutami przeciętnego konsumenta „dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny”. Bank nie wskazał, aby inne cechy mieli konsumenci przy podziale na tzw. klientów i nie-klientów. Natomiast różnica polegała na płaszczyźnie ochrony zachowań rynkowych przeciętnego konsumenta, a zatem podkreśleniu co może doprowadzić do zniekształcenia zachowania. Przed zmianą postanowienia o wszczęciu postępowania zdaniem Prezesa reklama była adresowana do klientów Banku a mogli się nią zainteresować wszyscy ze względu na nieczytelność komunikatu („komunikat o kręgu podmiotów, do których skierowana jest przedmiotowa oferta jest trudny do odczytania z uwagi na wielkość zastosowanej czcionki, czas ekspozycji, umiejscowienie lub długość komunikatu”). Po zmianie zaś niedozwolone działanie przejawiało się w kierowaniu reklamy do wszystkich, ale z określonymi warunkami tylko dla klientów, czyli nierzetelność przekazu („pomimo faktycznego skierowania promowanej w reklamie oferty i warunków w niej zawartych tylko i wyłącznie dla tzw. (...) Banku spełniającego enumeratywnie określone warunki, reklama jest na tyle nieczytelna, że sprawia wrażenie jakby zaprezentowane warunki dostępne były dla każdego potencjalnego konsumenta zainteresowanego oferta Banku”).

W związku z tym, że inaczej należy oceniać praktykę rynkową w zależności od tych dwóch płaszczyzn zniekształceń zachowań rynkowych, niecelowa jest analiza dalszych zarzutów naruszenia prawa materialnego koncentrująca się na ocenie samej reklamy. Niewątpliwie przy ocenie reklamy uwzględnić należy, że reklama posługuje się skrótami, hasłami, których celem jest dotarcie do potencjalnych klientów i skłonienie ich do zainteresowania się reklamowanym produktem. Sąd jedynie zauważą, że niezrozumiałe jest takie podejście przedsiębiorcy, które zakłada, że przez to, iż konsument zna specyfikę języka reklamy, zatem winien zakładać jej umowność, przesadę i podchodzić do niej z dystansem. Rzetelne pozyskanie wiedzy następuje już niejako na innym poziomie relacji między stronami wymagających dokładniejszych informacji. Przy takim założeniu w zasadzie nie ma znaczenia konstrukcja modelu konsumenta, bo nieważna jest wiedza i cechy mentalne konsumenta, tylko zaakceptowanie kanonu języka reklamy zakładającego odesłanie zainteresowanego konsumenta do szczegółów reklamy na następnej płaszczyźnie kontaktów. Klient, którego model przedstawiała świadek A. B., to klient który już przychodzi do banku w celu zweryfikowania przekazu reklamowego. Jak wynika z badania „Konsumenci na rynku usług bankowych- raport z badań” lipiec 2009, wiodącym kryterium wyboru kredytu gotówkowego jest oprocentowanie. Podobnie wypowiadała się świadek M. G., mianowicie reklama ma za zadanie zwrócenia uwagi i zachęcenia klienta do przyjścia do oddziału.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem przepisów prawa (wskazanych w zarzucie pierwszym i drugim oraz art. 5 ust. 3 pkt 1 uokik) i podlega uchyleniu na podstawie art. 479 31a § 3 k.p.c. W konsekwencji zbędne jest badanie zarzutów odnoszących się do wymiaru kary pieniężnej.

Uznając odwołującego za wygrywającego sprawę stosownie do przepisu art. 98 §1 k.p.c. w związku z art. 98 § 3 k.p.c. zaliczono do niezbędnych kosztów procesu poniesionych przez (...) opłatę od odwołania (1 000 zł) i wynagrodzenie adwokata należne stosownie do § 18 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. poz. 461) w wysokości 360 zł z opłatą skarbową 17,00 zł.

SSO Jolanta de Heij - Kaplińska

Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13