Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 lutego 2016 roku w sprawie z powództwa P. K. i A. K. przeciwko (...) SA z siedzibą w W. o zadośćuczynienie w kwocie 24 000 złotych, Sąd Rejonowy w Łowiczu w pkt. 1. Zasądził od (...) SA z siedzibą w W. na rzecz: P. K. kwotę 7 000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 31 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty (pkt. 1a.) oraz na rzecz A. K. kwotę 9 000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 31 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty (pkt. 1b.); w pkt. 2. umorzył postepowanie co do kwoty 8 000 złotych tytułem zadośćuczynienia na rzecz P. K. wraz z odsetkami ustawowymi od tej kwoty za okres od 31 grudnia 2011 roku do dnia 13 lipca 2015r. w kwocie 3 456 złotych; w pkt. 3. zasądził od (...) SA z siedzibą w W. na rzecz P. K. kwotę 3 203,40 złotych (pkt. 3c) i na rzecz A. K. kwotę 1 967 złotych (pkt. 3d.), zaś w pkt.4. oddalił powództwo w pozostałej części; w pkt. 5 Sąd nakazał pobrać od (...) SA z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Łowiczu kwotę 843 złote tytułem zwrotu wydatków wyłożonych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana, zaskarżając go w części, tj. w zakresie pkt. 1b sentencji wyroku w zakresie zasądzenia na rzecz A. K. kwoty 9.000 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 31 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty oraz w zakresie pkt. 3d sentencji wyroku dotyczącego kosztów procesu zasądzonych na rzecz A. K.. Zaskarżonemu wyrokowi strona pozwana zarzuciła:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 448 k.c. w związku z art. 24 k.c. przez uznanie, iż powódka A. K. (szwagierka) należy do kręgu najbliższych członków rodziny zmarłej, a w związku z tym przysługuje jej zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych w postaci utraty więzi rodzinnych;

2.  naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegającej na przyjęciu, iż między powódką A. K. a zmarłą A. D. istniała bardzo bliska więź faktyczna i emocjonalna uzasadniająca uznanie, iż powódka A. K. należy do kręgu najbliższych członków rodziny zmarłej.

W oparciu o wskazane zarzuty strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 1. B) poprzez oddalenie powództwa w całości w stosunku do powódki A. K., zmianę postanowienia o kosztach procesu zawartego w pkt 3. D) wyroku i orzeczenie o kosztach z uwzględnieniem wyniku postępowania apelacyjnego oraz zasądzenie na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne według norm prawem przepisanych.

Na rozprawie apelacyjnej powódka wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja nie jest zasadna i podlega oddaleniu.

Ustalenia faktyczne Sądu I instancji zostały oparte na zgodnej z wymogami
z art. 233 § 1 k.p.c. ocenie całokształtu materiału dowodowego i nie budzą żadnych zastrzeżeń. Sąd Okręgowy przyjął więc ustalenia faktyczne Sądu I instancji za własne
i uczynił jej integralną częścią swoich rozważań.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie jest trafny. Jest on w istocie zarzutem przeciwko ocenie prawnej sprawy dokonanej przez Sąd pierwszej instancji zdaniem strony skarżącej błędnej. Dla skutecznego postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. koniecznym jest bowiem wykazanie przez skarżącego konkretnych zasad (logicznego rozumowania, doświadczenia życiowego, całokształtu zebranego materiału dowodowego, przeprowadzenia określonych dowodów niezgodnie z zasadami procedury cywilnej, na przykład niezgodnie z zasadą bezpośredniości) lub przepisów, które sąd naruszył przy ocenie określonych dowodów (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 grudnia 2005 r., III CK 314/05, lex nr 172176, z dnia 13 października 2004 r., III CK 245/04, lex nr 174185). Takie zaś zarzuty w sprawie niniejszej nie zostały postawione. Apelujący, jak wynika z uzasadnienia apelacji, nie kwestionuje oceny dowodów w sprawie przeprowadzonych oraz poczynionych w następstwie te oceny ustaleń, co brak wyprowadzenia w oparciu o te dowody właściwych wniosków. Strona skarżąca odwołuje się bowiem do ustaleń poczynionych przez Sąd, nie negując ich trafności. Nie usiłuje podważyć toku rozumowania Sądu Rejonowego w zakresie dotyczącym dokonywania tych ustaleń, oraz nie wskazuje jakie ustalenia faktyczne byłyby prawidłowe. Zważyć należy zatem, iż jakkolwiek apelujący w treści swojego środka zaskarżenia, obok zarzutów naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego, formułuje również zarzut uchybienia art. 233 § 1 k.p.c., w istocie wywody zawarte w uzasadnieniu apelacji sprowadzają się jedynie do wytknięcia Sądowi pierwszej instancji przeprowadzenia błędnej oceny prawnej i naruszenia przepisu art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c. i tylko w kontekście ustalenia, iż powódka A. K. należy do kręgu najbliższych członków rodziny zmarłej, a w związku z tym przysługuje jej zadośćuczynienie z tytułu naruszenia dóbr osobistych w postaci utraty więzi rodzinnych.

Nietrafny jest także zarzut apelacji strony pozwanej dotyczący naruszenia przepisów prawa materialnego. Sąd instancji nie naruszył bowiem dyspozycji art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c., słusznie uznając, że powódkę A. K. należy zaliczyć do kręgu najbliższych członków rodziny. Sąd Okręgowy w pełni podziela powołane przez Sąd I instancji stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 13 kwietnia 2015 roku, zgodnie z którym pokrewieństwo nie stanowi wyłącznego kryterium zaliczenia do najbliższych członków rodziny w rozumieniu art. 446 § 3 k.c. i konkretyzacja tego, kto jest w danym wypadku najbliższym członkiem rodziny, należy do sądu orzekającego. Stwierdzić zatem należy, że najbliższym członkiem rodziny zarówno na gruncie art. 448 k.c. w zw. z art. 23 k.c., jak i art. 446 § 4 k.c. są osoby, z którymi zmarły zamieszkiwał, tworzyli z nim grupę o silnej więzi emocjonalnej, którzy sprawowali nad nim bezpośrednią opiekę, uczestniczyli w wychowaniu, czy też uczestniczyli nie tylko w ważnych wydarzeniach życia zmarłego, lecz także w jego życiu codziennym. Najbliższym członkiem rodziny nie musi być więc krewny, a judykatura ukształtowała z biegiem czasu rozszerzający kierunek definiowania kręgu rodziny przyjmując, że uprawnionych do świadczeń należy wskazać po zbadaniu wszelkich okoliczności danego przypadku i nie ma uniwersalnego przepisu, który by określał kto zalicza się do rodziny. Decydujące dla zaliczenia do tego kręgu jest poczucie bliskości i wspólności, więzy emocjonalne i uczuciowe oraz ścisła wspólność gospodarcza, wynikające nie tylko z pokrewieństwa. O bliskości nie decydują wyłącznie względy pokrewieństwa, lecz faktyczny układ stosunków łączących zmarłego z osobą żądającą świadczenia (por. wyrok SN z dnia 13 kwietnia 2005 r., IV CK 648/04, OSNC 2006/3/54, Biul.SN 2005/6/12, M.Prawn. 2006/6/314). Podobnie w wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 29.03.2013 r. w sprawie I ACa 16/13 ( LEX nr 1316174) wskazano, iż ustawowe pojęcie "najbliższego członka rodziny zmarłego" nie musi być tożsame z istnieniem faktycznego pokrewieństwa bądź stosunku powinowactwa pomiędzy zmarłym, a powodem. Przepis art. 446 k.c. operuje bowiem pojęciem rodziny w szerokim znaczeniu, jednakże w szczególnych, uzasadnionych konkretnymi okolicznościami wypadkach nie można wykluczyć, że bliska więź o charakterze rodzinnym występująca po stronie powodowej z osobą zmarłą także przyda jej legitymację czynną do dochodzenia tego rodzaju roszczeń (por. także wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, LEX nr 898254, z dnia 18 listopada 1961 r., 2 CR 325/61, OSNCP 1963/2/32 i z dnia 10 grudnia 1969 r., III PRN 77/69, OSNCP 1970/9/160, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 kutego 2016 roku I ACa 659/15, orzeczenia.waw.sa.gov.pl).

Reasumując najbliższym członkiem rodziny - w zależności od sytuacji -
niekoniecznie musi być najbliższy krewny, a zatem pokrewieństwo nie stanowi
podstawowego, ani też wyłącznego kryterium bliskości oraz przynależności do
rodziny. Powyższa interpretacja pozwala w ocenie Sądu Okręgowego na przypisanie powódce A. K. statusu najbliższego członka rodziny w stosunku do zmarłej w świetle powyższej regulacji i przyznanie jej zadośćuczynienia. Szwagierka powódki była jej najbliższym członkiem rodziny. Powódka znała zmarłą od czasów szkolnych, gdy spędzały razem czas wolny w wakacje na wsi, z której pochodzili ich rodzice. Jak trafnie dostrzegł Sąd I instancji więź ta zacieśniła się, gdy powódka została żoną brata A. D. i te relacje przyjacielskie zostały pogłębione o bliskie relacje o charakterze rodzinnym skutkujące współdziałaniem w bieżących sprawach życia codziennego. A. D. była w wieku siostry powódki noszącej również imię A. i powódka traktowała swoją szwagierkę na równi z siostrą. Zatem powódkę ze zmarłą A. D. łączyło nie tylko powinowactwo, lecz także silna więź emocjonalna, poczucie bliskości i wspólności oparte na więzach osobistych i rodzinnych. Niewątpliwie wyjątkowo bliski i szczególny charakter tych więzi potwierdziła biegła sądowa z zakresu psychologii, wskazując w swojej opinii, że śmierć szwagierki wpłynęła na obniżenie jej jakości życia w sensie psychicznym. Po śmierci szwagierki powódka zażywała leki uspokajające. Choć biegła wskazała, że w obecnym stanie psychicznym powódki nie stwierdza się negatywnych zmian w postaci zaburzeń osobowości ani zaburzeń psychotycznych, jednak ujawniły się zaburzenia funkcjonowania sfery emocjonalnej i obniżony nastrój. Powódka nadal głęboko odczuwa efekty nagłej śmierci szwagierki oraz jej brak w swoim życiu. Biegła wskazała również, że wskazane jest podjęcie przez powódkę terapii psychologicznej. Biegła podała, że niezależnie od skłonności osób najbliższych do gloryfikacji zmarłych, na podstawie rozmowy z powódką oraz po analizie akt sprawy należy stwierdzić, że pomiędzy powódką i A. D. istniał silny związek emocjonalny. Aktualne obniżone samopoczucie powódki w znacznym stopniu spowodowane jest nieodwracalnością zaistniałego stanu faktycznego związanego ze śmiercią szwagierki i rozmiar cierpień psychicznych powódki należy uznać nadal jako znaczny. Rokowania zaś co do stanu zdrowia psychicznego powódki, a zwłaszcza uporania się ze śmiercią szwagierki, zależą od wsparcia osób najbliższych, ale także od efektów psychoterapii.

W świetle powyższych okoliczności, trudno zgodzić się ze stanowiskiem strony apelującej, iż powódka nie wykazała, by łączyły ją szczególne więzi ze zmarłą. Pomimo przeciwnych sugestii apelacji powódkę ze zmarłą łączyła silna pozytywna więź emocjonalna, której zerwanie stanowi krzywdę podlegającą wynagrodzeniu na podstawie art. 446 § 4 k.c., co czyni apelację bezzasadną.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł o oddaleniu apelacji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i zasądzono od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym ustaloną na podstawie § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015.1804).