Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 03.06.2016 roku ZUS I Oddział w Ł. ponownie ustalił wartość kapitału początkowego J. P. (1) na kwotę 52.966,87 złotych.

Wcześniejsza decyzja w tym przedmiocie była wydana w dniu 13.04.2016 roku i wówczas ustalono wartość kapitału na kwotę 294.180,04 złotych.

W oparciu o decyzję z dnia 13.04.2016 roku wnioskodawcy ustalono wysokość emerytury decyzją z dnia 14.04.2016 roku na kwotę 6366,16 złotych.

Zaskarżoną decyzją z dnia 7 czerwca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych uchylił swoją decyzję z dnia 14 kwietnia 2016 roku, a dotyczącą wysokości emerytury. W decyzji wskazano, że dokonano ponownego obliczenia wysokości świadczenia po korekcie kapitału początkowego. Wysokość emerytury wynosi 2615,46 złotych i jej wypłata ulega zawieszeniu, bowiem wnioskodawca ma prawo do emerytury policyjnej w Zakładzie Emerytalno - Rentowym MSW. Do stażu pracy nie uwzględniono zatrudnienia od 06.09.1968 do 09.09.1972 w (...) oraz od 15.09.1972 do 18.12.1992 w charakterze funkcjonariusza Zakładowej Straży Pożarnej w Zespole Elektrociepłowni w Ł., ponieważ okresy te zostały zaliczone przy ustalaniu emerytury mundurowej w MSW.

J. P. (1) złożył odwołanie od obu decyzji podnosząc, że organ rentowy nie wskazał podstawy prawnej wznowienia postępowania prawomocnie zakończonego wydaniem pierwotnych decyzji. Ponadto ZUS nie otrzymał jakichkolwiek nowych dowodów, ani też nie ujawniono nowych okoliczności, istniejących przed wydaniem decyzji w kwietniu 2016 roku.

Wniósł o uchylenie zaskarżonych decyzji i umorzenie postepowania, ewentualnie o ich zmianę i orzeczenie tak, jak stanowiły decyzje pierwotnie wydane.

Sąd połączył obie sprawy do wspólnego rozpoznania na podstawie art. 219 kpc.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

J. P. (1) urodził się w dniu (...).

W dniu 30 grudnia 2003 roku ZUS wydał pierwszą decyzję dotyczącą wysokości kapitału początkowego, który na dzień 1 stycznia 1999 roku ustalony został na kwotę 293 958,50 złotych. Organ rentowy uwzględnił wówczas okresy zatrudnienia oraz wynagrodzenia z: (...) (06.09.1968 – 20.10.1969, 09.11.1971 – 09.09.1972), Zespołu Elektrociepłowni w Ł. ( 15.09.1972 – 18.12.1992), Zespołu Elektrociepłowni w (...) SA – obecnie (...) SA (zatrudniony od 19.12.1992) – łącznie 29 lat 10 miesięcy i 16 dni okresów składkowych oraz 4 miesiące okresów nieskładkowych.

J. P. (1) otrzymał powyższą decyzję w dniu 15 stycznia 2004 roku i nie złożył od niej odwołania.

W dniu 11 grudnia 2015 roku J. P. (1) złożył wniosek o emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych, w którym zawarł jednocześnie wniosek o ponowne ustalenie kapitału początkowego. We wniosku wskazał również, że pobiera świadczenie emerytalne z organu emerytalno – rentowego MSW i zamierza z tego świadczenie zrezygnować po przyznaniu emerytury przez ZUS.

Organ rentowy rozpoczął procedurę sprawdzania uprawnień wnioskodawcy do emerytury. Załączono dokumentację, dotyczącą ustalania kapitału początkowego, bowiem tam znajdowała się pełna dokumentacja związana z okresami zatrudnienia oraz wysokością zarobków.

Pismem z dnia 21 grudnia 2015 roku ZUS zawiadomił J. P. (1), że termin wydania decyzji ulega przesunięciu z powodu konieczności zastosowania postępowania wyjaśniającego z Zakładem Emerytalno – Rentowym MSW, dotyczącego okresów zatrudnienia zaliczonego do przyznanego świadczenia. Jednocześnie ZUS zwrócił się do Zakładu Emerytalno – Rentowego MSW o informację, czy okres zatrudnienia w (...) SA od 15.09.1972 do 18.12.1992 roku został zaliczony do obecnie pobieranej emerytury mundurowej oraz, czy świadczenie to jest lub było wypłacane.

W odpowiedzi na powyższe zapytanie, pismem z dnia 26 stycznia 2016 roku poinformowano, że przy ustalaniu prawa do policyjnej emerytury został uwzględniony okres od dnia 15.09.1972 do 18.12.1992 roku w charakterze funkcjonariusza pożarnictwa z Zakładowej Straży Pożarnej przy Zespole Elektrociepłowni w Ł. jak okres równorzędny ze służbą.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ponownie, pismem z dnia 9 lutego 2016 roku, wystąpił do Zakładu Emerytalno – Rentowego MSW o podanie wszystkich okresów zatrudnienia J. P. (1), a przyjętych przy ustalaniu prawa do policyjnej emerytury.

W odpowiedzi, pismem z dnia 25 lutego 2016 roku Zakład Emerytalno – Rentowy MSW podał, że przy ustaleniu prawa do emerytury policyjnej uwzględniono następujące okresy zatrudnienia i służby:

- od dnia 08.06.1967 do dnia 24.04.1968 roku w Kopalni (...) w K.,

- od dnia 06.09.1968 do dnia 09.09.1972 roku w Zakładzie (...) SA w Z.,

- od dnia 15.09.1972 do dnia 18.12.1992 roku w Zakładowej Straży Pożarnej przy Zespole Elektrociepłowni w Ł..

Decyzją z dnia 15 marca 2016 roku ZUS odmówił J. P. (1) prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, uzasadniając to brakiem udowodnienia wymaganej ilości okresów pracy w szczególnych warunkach.

Wnioskodawca nie zaskarżył powyższej decyzji.

W dniu 22 marca 2016 roku J. P. (1) złożył kolejny wniosek o emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Po raz kolejny wskazał, że miał już ustalony kapitał początkowy, ale wniósł jednocześnie o jego ponowne ustalenie, podał, że pobiera emeryturę z innego organu emerytalno – rentowego oraz że ubiegał się już o świadczenie emerytalne – wskazał nr akt ZUS.

W oparciu o powyższy wniosek wydane zostały dwie decyzje.

Pierwsza z nich została wydana w dniu 13 kwietnia 2016 roku i dotyczyła ponownego ustalenia kapitału początkowego. Wskazano okresy składkowe łącznie na 29 lat 10 miesięcy i 14 dni oraz nieskładkowe na 4 miesiące, zaś wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku została ustalona na kwotę 294 180,04 złotych.

Podstawę ponownego ustalenia kapitału początkowego stanowiły te same, co poprzednio okresy zatrudnienia.

J. P. (1) nie kwestionował powyższej decyzji i nie odwołał się od niej.

Druga decyzja wydana była w dniu 14 kwietnia 2016 roku i stanowiła o przyznaniu J. P. (1) emerytury od dnia 1 marca 2016 roku. W decyzji tej podano, że wysokość świadczenia wynosić będzie 6366,16 złotych oraz że wypłata świadczenia zostanie zawieszona z uwagi na wypłacanie emerytury mundurowej.

J. P. (1) nie kwestionował powyższej decyzji i nie odwołał się od niej.

Obie decyzje, tj. z 13.04.2016 oraz z 14.04.2016 roku uprawomocniły się.

W dniu 25 kwietnia 2016 roku J. P. (1) złożył do ZUS wniosek o podjęcie wypłaty przyznanego świadczenia emerytalnego oraz o wstrzymanie wypłaty emerytury mundurowej.

ZUS, pismem z dnia 17 maja 2016 roku poinformował Zakład Emerytalno – Rentowy MSW o przyznaniu J. P. emerytury oraz poprosił o informację o kwocie brutto wypłaconej mu od dnia 1 marca 2016 roku – w celu dokonania potrącenia z przyznanego świadczenia.

W dniu 3 czerwca 2016 roku ZUS – z urzędu - wydał decyzję o ponownym ustaleniu kapitału początkowego J. P. (1), mocą której wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku określono na kwotę 52 966,87 złotych, okresy składkowe na 5 lat 8 miesięcy i 23 dni, zaś okresy nieskładkowe na 3 miesiące.

W dniu 7 czerwca 2016 roku ZUS – z urzędu – wydał kolejną decyzję o przyznaniu emerytury J. P. (1) od dnia 1 marca 2016 roku, gdzie wysokość świadczenia określono na kwotę 2615,46 złotych. W uzasadnieniu podano, że organ rentowy nie uwzględnił zatrudnienia od dnia 06.09.1968 do dnia 09.09.1972 roku w Zakładzie (...) SA w Z. i od dnia 15.09.1972 do dnia 18.12.1992 roku w Zakładowej Straży Pożarnej przy Zespole Elektrociepłowni w Ł., ponieważ okresy te zostały zaliczone przy ustaleniu prawa do emerytury mundurowej w MSW, zaś nowa wysokość świadczenia wynika z korekty kapitału początkowego.

Ponadto podano, że niniejszą decyzją uchyla się decyzję z dnia 14.04.2016 roku.

Powyższe ustalenia faktyczne nie są sporne i zostały poczynione w oparciu o akta rentowe J. P. (1).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Oba odwołania zasługiwały na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

Przy wykładni powyższego przepisu trzeba mieć na względzie fakt, że z dniem 8 marca 2012 roku utracił moc art. 114 ustęp 1a ustawy, pozwalający organowi rentowemu na weryfikację prawomocnych decyzji, jeżeli okazało się, że przedłożone dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości. Przepis ten został uznany za niezgodny z zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa ( patrz wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28.02.2012 roku).

Po drugie, należy mieć na uwadze okoliczność, że obecnie obowiązujące przepisy prawa nie zawierają uregulowania, pozwalającego organowi rentowemu na ingerencję w przyznane prawo do świadczenia, jedynie w oparciu o odmienną ocenę dowodów dołączonych do wniosku o emeryturę lub rentę.

W tym zakresie orzecznictwo sądów powszechnych oraz stanowisko doktryny wydaje się jednolite i stanowi, że organ rentowy, bez przedstawienia nowych dowodów nie ma prawa zmiany decyzji pierwotnej, jedynie na podstawie odmiennej oceny dowodów (zobacz wyroki Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 21.04.2016 w sprawie III AUa 1216/15 oraz w sprawie III AUa 1239/15).

Należy zauważyć, że przesłankami ponownej oceny uprawnień ubezpieczonego są: nowe dowody i ujawnione okoliczności, istniejące przed podjęciem decyzji organu rentowego i mające wpływ na ustalenie prawa do emerytur i rent.

Odnosząc się do pierwszej przesłanki należy stwierdzić, że o ile organ rentowy nie posiada uprawnień do dokonywania niekorzystnej zmiany pierwotnej decyzji w oparciu o odmienną - powtórną – ocenę dowodów zebranych w poprzednim postępowaniu, o tyle wzruszenie takiego rozstrzygnięcia może być przeprowadzone w sytuacji przedstawienia nowych dowodów podważających wiarygodność uprzednio zgromadzonego materiału dowodowego.

W rozpoznawanej sprawie poza sporem pozostaje okoliczność, że organ rentowy nie dysponował żadnymi nowymi dowodami, które mogłyby doprowadzić do wznowienia postępowania i wydania obu zaskarżonych decyzji. Nie ujawniły się również jakiekolwiek nowe okoliczności istniejące przed wydaniem decyzji, a nieznane ZUS w chwili ich wydawania.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych prowadził na początku 2016 roku postępowanie wyjaśniające w celu ustalenia, jakie okresy zatrudnienia zostały wnioskodawcy zaliczone do emerytury wypłacanej przez organ emerytalno – rentowy MSW. W tym celu, dwukrotnie zwracano się do tego organu o podanie wszystkich okresów ubezpieczeniowych. W odpowiedzi, pismem z dnia 25 lutego 2016 roku Zakład Emerytalno – Rentowy MSW podał, że przy ustaleniu prawa do emerytury policyjnej uwzględniono następujące okresy zatrudnienia i służby:

- od dnia 08.06.1967 do dnia 24.04.1968 roku w Kopalni (...) w K.,

- od dnia 06.09.1968 do dnia 09.09.1972 roku w Zakładzie (...) SA w Z.,

- od dnia 15.09.1972 do dnia 18.12.1992 roku w Zakładowej Straży Pożarnej przy Zespole Elektrociepłowni w Ł..

Oznacza to, że ZUS dysponował wiedzą odnośnie stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy oraz tego, które okresy zostały uwzględnione do emerytury mundurowej już na początku marca 2016 roku i w oparciu o tę wiedzę i zgromadzone dowody wydał dwie decyzje. W dniu 13 kwietnia 2016 roku wydano decyzję, która dotyczyła ponownego ustalenia kapitału początkowego. Wskazano okresy składkowe łącznie na 29 lat 10 miesięcy i 14 dni oraz nieskładkowe na 4 miesiące, zaś wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku została ustalona na kwotę 294 180,04 złotych.

Druga decyzja wydana była w dniu 14 kwietnia 2016 roku i stanowiła o przyznaniu J. P. (1) emerytury od dnia 1 marca 2016 roku. W decyzji tej podano, że wysokość świadczenia wynosić będzie 6366,16 złotych oraz, że wypłata świadczenia zostanie zawieszona z uwagi na wypłacanie emerytury mundurowej.

Powyższe decyzje uprawomocniły się i do tej pory nie jest tak naprawdę wiadomo, co skłoniło organ rentowy do ponownego ustalania, tym razem z urzędu, uprawnień wnioskodawcy.

Wydaje się, że jedynym wytłumaczalnym elementem tej sytuacji stała się powtórna ocena dowodów już zgromadzonych i wyprowadzenie z tej oceny innych – niż pierwotnie – wniosków. Takie działanie jednak, jak już była szeroko o tym mowa, jest niedopuszczalne przez przepisy prawa. Nawet, jeżeli organ rentowy popełnił błąd przy pierwotnej ocenie dowodów, to nie miał podstaw prawnych do uchylenia bądź zmiany prawomocnych decyzji z kwietnia 2016 roku.

Dlatego Sąd Okręgowy, mając na uwadze obowiązujące prawo oraz to, że wyeliminowanie z obrotu prawnego art. 114 ustęp 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS miało zapobiec tego typu sytuacjom, orzekł jak w sentencji, kierując się treścią art. 477 ¹⁴ § 2 kpc.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 98 kpc w związku z § 9 ustęp 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie, mając na uwadze, że wnioskodawca wygrał sprawę w zakresie odwołania od 2 decyzji, a sprawy połączono do wspólnego rozpoznania.