Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku T. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie VII Wydziału Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 16 listopada 2012 r. sygn. akt VII U 1455/12

z m i e n i a zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

sygn. akt III AUa 487/13

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział VII Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 16 listopada 2012 r., sygn. akt VII U 1455/12, zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 19 lipca 2012 r. w ten sposób, że stwierdził, iż T. N. nie ma obowiązku zwrotu kwoty 611, 17 złotych pobranej tytułem renty socjalnej za okres od 1 lipca 2011 r. do 31 lipca 2011 r. Zaskarżoną przez T. N. decyzją z dnia 19 lipca 2012 r. organ rentowy zobowiązał go do zwrotu kwoty 611, 67 złotych pobranej tytułem renty socjalnej za okres od 1 lipca 2011 r. do 31 lipca 2011 r., uzasadniając to tym, że za lipiec 2011 r. przekroczona została maksymalna kwota przychodu.

Z poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych wynika, że decyzją z dnia 1 października 2003 r. T. N., ur. (...), została przyznana renta socjalna od dnia 1 października 2003 r. na stałe. Pismem z dnia 16 października 2003 r. T. N. zwrócił się do organu rentowego o zawieszenie świadczenia od października 2003 r. w związku z podjęciem pracy od dnia 15 października 2003 r. Decyzją z dnia 22 października 2003 r. organ rentowy wstrzymał wypłatę renty socjalnej począwszy od dnia 1 listopada 2003 r. W dniu 21 kwietnia 2003 r. do ZUS wpłynęło zaświadczenie pracodawcy wnioskodawcy z informacją o wysokości przychodu wnioskodawcy za okres od 1 października 2003 r. do 31 grudnia 2003 r.: X, XI, XII – po 730 zł miesięcznie, przy czym XII - dodatkowo premia 250 zł. W związku z powyższym wnioskodawca zwrócił rentę socjalną za miesiąc październik 2003 r. 16 maja 2006 r. T. N. złożył wniosek o wznowienie wypłaty świadczenia od dnia 1 czerwca 2006 r. w związku z zakończeniem pracy – umowa o pracę rozwiązana z dniem 31 maja 2006 r. Decyzją z dnia 22 maja 2006 r. organ rentowy podjął wypłatę renty socjalnej począwszy od dnia 1 czerwca 2006 r. Pismem z dnia 14 sierpnia 2007 r. ubezpieczony wnosił o ponownie o zawieszenie wypłacania renty socjalnej od dnia 6 sierpnia 2007 r. , z uwagi na podjęcie pracy w (...), a decyzją z dnia 24 sierpnia 2007 r. wypłata świadczenia została wstrzymana (od dnia 1 września 2007 r.). Jednocześnie organ rentowy zwrócił się do ubezpieczonego o nadesłanie informacji o kwocie przychodu osiągniętego w sierpniu 2007 r. Pismem z dnia 19 września 2007 r. pracodawca wnioskodawcy poinformował organ rentowy, że T. N. jest zatrudniony od dnia 6 sierpnia 2007 r. i za sierpień 2007 r. jego wynagrodzenie brutto wyniosło 2 901,70 zł, a przekazane zostało na konto bankowe ubezpieczonego w dniu 6 września 2007 r. Decyzją z dnia 24 września 2007 r. organ rentowy zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu renty socjalnej za okres od 1 sierpnia 2007 r. do 31 sierpnia 2007 r. T. N. pismem z dnia 11 maja 2011 r. wnosił o podjęcie wypłaty renty socjalnej w związku ze zwolnieniem z pracy, a decyzją z dnia 21 czerwca 2011 r. wypłata świadczenia została podjęta od dnia 1 lipca 2011 r. W dniu 11 maja 2011 r. ZUS Oddział w K. zwrócił się do wnioskodawcy o nadesłanie informacji o wysokości przychodu z tytułu zatrudnienia od dnia 1 lipca 2011 r., szczegółowo za każdy z miesięcy. Ubezpieczony pismem z dnia 31 maja 2012 r. poinformował organ rentowy, że od dnia 1 lipca 2011 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą i korzysta z preferencyjnych składek na ZUS dla nowych firm. Pismem z dnia 19 czerwca 2012 r. (...)poinformowało ZUS, że T. N. w czerwcu 2011 r. osiągnął przychód w wysokości 5 077,56 zł - wypłacony w dniu 8 czerwca 2012 r. a kolejnym pismem z dnia 9 lipca 2012 r. poinformowało organ rentowy, że w lipcu 2011 r. T. N. osiągnął przychód w wysokości 5 330,97 zł brutto – wypłacony 6 lipca 2011 r. Ubezpieczony był zatrudniony w (...)sp. z o.o. od 6 sierpnia 2007 r. do 30 czerwca 2011 r. Wynagrodzenie za czerwiec 2011 r. zostało przekazane na jego konto bankowe w dniu 6 lipca 2011 r., w czasie zatrudnienia wnioskodawca zawsze otrzymywał wynagrodzenie w następnym miesiącu za miesiąc poprzedni.

W powyższym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie i odwołał się do przepisu art.10 ust. 6 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej – w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2011 r. – zgodnie z którym prawo do renty socjalnej zawiesza się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody, o których mowa w ust. 1-5, w łącznej kwocie wyższej niż 30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych. W ocenie Sądu Okręgowego słusznie podnosił wnioskodawca, że w stanie faktycznym niniejszej sprawy, doszło do sytuacji, w której organ rentowy zastosował różne reguły domagając się zwrotu świadczenia w 2007 r. i w 2011 r. W 2007 r. zobowiązał wnioskodawcę do zwrotu renty socjalnej za miesiąc sierpień 2007 r. mimo, że wynagrodzenie za ten miesiąc zostało wypłacone w miesiącu wrześniu, natomiast w 2011 r., w sytuacji gdy wnioskodawca pozostawał w zatrudnieniu do 30 czerwca 2011 r. i za czerwiec 2011 r. wypłacono mu wynagrodzenie w lipcu 2011 r. zobowiązał go do zwrotu świadczenia także za miesiąc lipiec 2011 r. W tej sytuacji sąd uznał, że w analogicznych sytuacjach powinny być stosowane te same reguły i dlatego uznał, że brak jest podstaw do żądania zwrotu renty socjalnej za miesiąc lipiec 2011 r. skoro wnioskodawca w zatrudnieniu pozostawał do 30 czerwca 2011 r. i za ten miesiąc osiągnął przychód (wypłacony w lipcu w 2011 r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. zaskarżył apelacją powyższy wyrok i zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 10 ust. 6 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej, a w oparciu o ten zarzut wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania od decyzji z dnia 19 lipca 2012 r.

W uzasadnieniu apelujący wywodził, że bezsporny w sprawie jest fakt podjęcia wypłaty zawieszonej renty socjalnej od dnia 1 lipca 2011 r. oraz uzyskanie w lipcu 2011 r. przychodu w kwocie 5 330,97 złotych, jak też bezsporna jest data wypłaty tego przychodu w dniu 6 lipca 2011 r. W świetle tych faktów nie budzi wątpliwości, że pomimo zaistnienia okoliczności uzasadniających zawieszenie renty socjalnej za lipiec 2011 r. została ona wypłacona i dlatego podlega zwrotowi jako nienależnie pobrane świadczenie po myśli art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Organ rentowy w wywiedzionej apelacji trafnie zarzucił, że świadczenie pobrane przez ubezpieczonego za miesiąc lipiec 2011 r. stanowi świadczenie pobrane nienależnie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.) i jako takie podlega zwrotowi. Spór w rozpoznawanej sprawie powstał w związku z tym, że ubezpieczony, który decyzją organu rentowego posiadał uprawnienie do renty socjalnej, był zatrudniony w (...)sp. z o.o. do 30 czerwca 2011 r., zaś wynagrodzenie za miesiąc czerwiec 2011 r. zostało przekazane na jego rachunek bankowy w dniu 6 lipca 2011 r. Rozstrzygnięcia wymagało, czy przychód w postaci wynagrodzenia za pracę należnego za czerwiec 2011 r., ale wypłaconego faktycznie ubezpieczonemu w lipcu 2011 r., implikował zawieszenie prawa do renty socjalnej. Sąd I instancji dokonując oceny tego stanu rzeczy niezasadnie powołał się na to, że organ rentowy zastosował odmienne kryteria kwalifikacji świadczenia jako nienależnie pobranego w odniesieniu do renty socjalnej pobranej za sierpień 2007 r. i za lipiec 2011 r. ( w 2007r. zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu renty socjalnej za sierpień 2007 r. mimo, że wynagrodzenie za ten miesiąc zostało wypłacone w miesiącu wrześniu, natomiast w 2011 r., zobowiązał do zwrotu świadczenia za lipiec 2011 r. w sytuacji gdy wynagrodzenie było należne za czerwiec 2011 r.) Przede wszystkim zauważyć należy, że decyzja organu rentowego z dnia 24 września 2007 r. dotycząca obowiązku zwrotu świadczenia za okres od 1 sierpnia 2007 r. do 31 sierpnia 2007 r. nie została zaskarżona przez ubezpieczonego a w związku z tym nie była poddana w postępowaniu sądowym weryfikacji pod kątem legalności i prawidłowości. W takiej sytuacji decyzja z dnia 24 września 2007 r. nie mogła stanowić dostatecznej przesłanki wnioskowania Sądu I instancji bez odniesienia tego rozstrzygnięcia do obowiązujących przepisów.

W świetle art. 138 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z art. 15 pkt 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2013 r. poz. 982 j.t.), osoba która nienależnie pobrała świadczenie, obowiązana jest do jego zwrotu. Za świadczenie nienależnie pobrane uważa się natomiast takie świadczenie, które zostało wypłacone pomimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do niego albo wstrzymania jego wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do jego otrzymania. Stosownie do art. 10 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej, prawo do renty socjalnej zawiesza się w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, przy czym prawo to zawiesza się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody, o których mowa w ust. 1-5, w łącznej kwocie wyższej niż 30 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych.

Rozważając sporną w niniejszej sprawie kwestię zauważyć należy, że w przepisach powołanej wyżej ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej nie została zamieszczona definicja pojęcia „przychodu”. Jednakże sygnalizowany wyżej przepis art. 15 ustawy o rencie socjalnej odsyła w sprawach nieuregulowanych do przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w tym również do art. 104 tej ustawy dotyczącego zawieszania prawa do świadczeń, a w konsekwencji także do przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205 poz. 1585 ze zm.). Stosownie do przepisu art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie pojęcia „przychodu” konieczne jest zastosowanie regulacji wynikających z ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 j.t.), a zgodnie z art. 11 ust. 1 tej ostatniej ustawy przychodami, z zastrzeżeniem wymienionych w przepisie artykułów niedotyczących niniejszego stanu faktycznego, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Na podkreślenie zasługuje, że zarówno w literaturze, jak i judykaturze, utrwalony jest pogląd, iż ta definicja ujmuje pojęcie przychodu w kategoriach kasowych, w związku z czym przychodem, co do zasady, nie jest należna kwota lub wartość pieniężna, ale kwota rzeczywiście przez podatnika osiągnięta. Samo stwierdzenie przez osobą zobowiązaną, że podatnikowi przysługuje należność w konkretnej wysokości nie stanowi jeszcze przychodu, który pojawia się dopiero w tym momencie, kiedy podatnik otrzymał pieniądze albo kiedy pieniądze zostały pozostawione do jego dyspozycji tak, iż mógł swobodnie nimi rozporządzać (por. np. wyrok NSA z dnia 24 lutego 1994 r., SA/Wr 1804/93, POP 1996, nr 5, poz. 160). Odnosząc powyższe rozważania na grunt okoliczności rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że ubezpieczony wraz z końcem czerwca 2011 r. nabył prawo do wynagrodzenia za ten miesiąc, ale ponieważ wynagrodzenie za czerwiec 2011 r. faktycznie wypłacone zostało ubezpieczonemu w lipcu 2011 r., to kwota odpowiadająca temu wynagrodzeniu stanowiła w istocie rzeczy przychód za lipiec 2011 r. Mając zaś na uwadze wysokość tak ustalonego przychodu za lipiec 2011 r. stwierdzić należy, że przychód ten przewyższał 30 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych, zatem spełniona została przesłanka zawieszenia prawa do renty socjalnej za lipiec 2011 r. Świadczenie pobrane przez ubezpieczonego w lipcu 2011 r. miało zatem nienależny charakter i podlegało zwrotowi, o czym słusznie rozstrzygnął organ rentowy w zaskarżonej decyzji.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny, orzekając na zasadzie art. 386 § 1 kpc, zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.