Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2013 r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. W.

przeciwko Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu Nr (...)w Ł.

o zadośćuczynienie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 4 lutego 2013 r. sygn. akt I C 1219/12

i zażalenia pełnomocnika powoda na postanowienie zawarte w punkcie 3 tego wyroku

1.  oddala apelację i zażalenie;

2.  nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu na rzecz strony pozwanej kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

3.  przyznaje i nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi radcy prawnemu R. R. (1) kwotę 147,60 (sto czterdzieści siedem i 60/100) złotych brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 403/13

I ACz 479/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 4 lutego 2013r. Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie z powództwa Z. W. przeciwko Skarbowi Państwa – Zakładowi Karnemu nr (...)w Ł. o zadośćuczynienie, sygn. akt I C 1219/12, oddalił powództwo, nie obciążył powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego oraz kosztami sądowymi, a także orzekł o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, przyznając je w kwocie 147,60 zł.

Sąd oparł powyższe rozstrzygniecie na następujących ustaleniach faktycznych, które Sąd Apelacyjny podzielił przyjmując za własne, a z których wynika, że Z. W. przebywał na oddziale chirurgii szpitala w Zakładzie Karnym nr (...)w Ł. w okresie od 3 do 17 lipca 2012r. Powód przebywał na tym oddziale w związku z przeprowadzoną u niego operacją żylaków. Powód przebywał na sali, w której było sześć łóżek, a w której łącznie z powodem przebywało 5 chorych. W sali tej był kącik sanitarny z umywalką i ubikacją, wydzielony od reszty sali murem do wysokości około 1,20 metra, a wyżej parawanem. W wejściu do kącika sanitarnego była zasłona.

Z. W. jest osobą niepalącą, o czym informował personel szpitala. Wychowawca i ordynator oddziału informowali powoda, że w całym szpitalu obowiązuje zakaz palenia papierosów.

W lipcu 2012r przez około miesiąc w oddziale chirurgii szpitala Zakładu Karnego nr(...)w Ł. przebywał również B. S., który nie pamięta, jacy skazani leżeli w tych salach co on. W sali szpitalnej, w której leżał B. S., skazani nie palili papierosów.

W szpitalu ZK nr (...) w Ł. obowiązuje zakaz palenia papierosów, który

dotyczy skazanych i personelu placówki. W sytuacjach naruszania tego zakazu przez skazanych, np. poprzez palenie na korytarzu, skazanym wymierzane były kary dyscyplinarne.

W oknach cel szpitalnych położonych od strony ulicy (...) zamontowane są przesłony, tzw. blendy, w celu uniemożliwienia skazanym nielegalnych kontaktów z otoczeniem zewnętrznym, które wykonane są z półprzeźroczystego poliwęglanu osadzonego w konstrukcji stalowej, odsunięte od otworu okiennego w celu umożliwienia swobodnego przepływu powietrza.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny, po dokonaniu oceny materiału dowodowego, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że brak było podstaw do uwzględnienia powództwa. Na wstępie rozważań, Sąd podniósł, że toku postępowania ani powód, ani jego pełnomocnik nie wskazywali podstawy prawnej, z której powód wywodzi swoje roszczenie, natomiast powód podał, iż dochodzone przez niego roszczenie dotyczy „utraty zdrowia poprzez umieszczenie w palącej celi”. Określenie to jak i dalsza treść pozwu zdaniem Sądu wskazywały, że powód dochodził naprawienia szkody – doznanego uszczerbku na zdrowiu – którą poniósł wskutek umieszczenia go w celi z osobami palącymi. Jak należy zatem przypuszczać, palenie papierosów przez współosadzonych spowodowało u powoda określony uszczerbek na zdrowiu. Jak wyjaśnił Sąd I instancji podstawą prawną tak rozumianego roszczenia jest przepis art. 417 § l k.c., w myśl którego za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Zgodnie z treścią tego przepisu przypisanie odpowiedzialności Skarbowi Państwa wymaga spełnienia kumulatywnie następujących przesłanek:

• wyrządzenia szkody przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie,

• normalnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a wyrządzoną szkodą,

• bezprawności rozumianej, jako niezgodnego z prawem działania lub zaniechania,

• wyrządzenia szkody przy wykonywaniu władzy publicznej.

Przesłanki te, w ocenie Sądu Okręgowego, nie zostały spełnione w niniejszej sprawie. Przede wszystkim, jak wskazał Sąd, w ustalonym stanie faktycznym brak było jakichkolwiek podstaw do przypisania funkcjonariuszom Zakładu Karnego nr (...)w Ł. – w szczególności pracownikom więziennej służby medycznej – zaniedbań w zakresie postępowania z chorymi w oddziale

chirurgicznym podczas pobytu powoda w tym oddziale, a powód nie udowodnił, aby w szpitalu ZK nr(...)w Ł. w okresie przebywania tam powoda skazani z jego sali palili papierosy, personel placówki zaś nie reagował na te naruszenia. Sąd stwierdził, że strona powodowa nie wykazała, aby jakiekolwiek działania funkcjonariuszy Zakładu Karnego nr (...)w Ł., w szczególności służb medycznych, doprowadziły do pogorszenia stanu zdrowia powoda, czy wręcz wywołały określone jednostki chorobowe. Działania pozwanego podejmowane w ramach wykonywanej władzy publicznej nie były zatem bezprawne w rozumieniu art. 417 § l k.c., czyli nie były to działania niezgodne z prawem.

Niespełniona jest także, zdaniem Sądu Okręgowego kolejna przesłanka odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa, a mianowicie przesłanka wyrządzenia szkody w dobrach prawnie chronionych. Również bowiem w zakresie tej przesłanki powód nie udowodnił, aby jakiekolwiek działania funkcjonariuszy pozwanej jednostki penitencjarnej wyrządziły mu uszczerbek na zdrowiu. Powód nie udowodnił, aby wskutek działań pozwanego wyrządzona została mu jakakolwiek szkoda, nie mówiąc już o szkodzie wyrażającej się kwotą 100.000 zł, jakiej powód dochodził w niniejszej sprawie.

W ocenie Sądu, niespełnione były zatem trzy ze wskazanych wyżej przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa – nie ma szkody i nie miały miejsca niezgodne z prawem działania lub zaniechania pozwanej jednostki przy wykonywaniu władzy publicznej. Skoro zaś nie ma szkody ani bezprawnego działania władzy publicznej, nie może też być także mowy o występowaniu adekwatnego związku przyczynowego między wyrządzoną szkodą a bezprawnymi działaniami.

Wobec powyższego, w przekonaniu Sądu I instancji, brak było podstaw do przyjęcia w niniejszej sprawie odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa – Zakładu Karnego nr (...)w Ł. w oparciu o treść przepisu art. 417 § l k.c.

Rozpatrując roszczenie zgłoszone przez Z. W. przez pryzmat przepisów o ochronie dóbr osobistych Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że również w oparciu o te przepisy, brak było podstaw do uwzględnienia żądania pozwu.

Jak wywodził Sąd Okręgowy, w przedmiotowej sprawie ewentualne naruszenie dóbr osobistych powoda wiązać można było z warunkami bytowymi panującymi w szpitalu pozwanej jednostki podczas pobytu w nim powoda, w szczególności z osadzeniem z osobami palącymi i niekorzystnym wpływem palenia na stan samopoczucia, czy zdrowia powoda, a także bardzo wysoką temperaturą w celi. Dla wykazania zasadności swoich żądań powód jednak winien udowodnić, że pozwany umieścił go w celi, w której skazani palili papierosy i nie reagował na zgłaszane przez powoda naruszenia zakazu palenia, jak również powinien udowodnić negatywny wpływ tychże naruszeń na swój stan zdrowia. Tymczasem z ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy nie wynikało, aby skazani przebywający z powodem w jednej sali szpitalnej palili papierosy. Sąd przy tym ponownie podkreślił, że powód nie udowodnił, aby w szpitalu ZK nr(...) w Ł. współosadzeni pacjenci palili papierosy na sali, personel placówki zaś nie reagował na te naruszenia, a niewątpliwie to na powodzie jako osobie, która wywodzi skutki prawne z faktów przez siebie podanych, spoczywa ciężar udowodnienia tych faktów (art. 6 k.c.). Tym bardziej, jak podkreślił Sąd, że powód działał przez profesjonalnego pełnomocnika.

Z tych względów, zdaniem Sądu Okręgowego, żądanie pozwu nie znajdowało oparcia również w przepisach art. 23 i 24 k.c., dlatego też sąd żądanie pozwu Z. W. oddalił w całości.

W przedmiotowej sprawie powód korzystał z pomocy prawnej radcy prawnego ustanowionego z urzędu. W związku z tym, iż koszty pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu nie zostały pokryte ani w całości, ani w części, Sąd Okręgowy - na podstawie § 10 pkt 25 w zw. z § 2 ust. 3 i § 15 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 r. Nr 163 poz. 1349 ze zm.) - przyznał r.pr. R. R. wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną powodowi z urzędu w kwocie 147,60 złotych obejmującą 23% podatek VAT oraz zwrot uzasadnionych wydatków w kwocie 444,64 złotych i nakazał wypłacenie tych kwot ze Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi. Biorąc za podstawę art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, póz. 1398 ze zm.) oraz art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy – uznając niniejszą sprawę jako wypadek szczególnie uzasadniony – nie obciążył powoda kosztami sądowymi od oddalonej części powództwa wyłożonymi tymczasowo przez Skarb Państwa - Sąd Okręgowy w Łodzi, przejmując je na rachunek tegoż Sądu oraz kosztami procesu na rzecz strony przeciwnej.

Rozstrzygnięcie powyższe w części oddalającej powództwo zaskarżył powód, zarzucając:

1.  naruszenie prawa procesowego:

-

art.227 k.p.c. w związku z art.232 zd.1 k.c. poprzez oddalenie wniosku dowodowego strony powodowej o dopuszczenie i przeprowadzenie w sprawie dowodu z uzupełniającego przesłuchania świadka B. S., w obecności powoda, celem skonfrontowania treści ich zeznań,

-

art.233 § 1 k.p.c. w związku z art.328 § 2 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów w związku z nie rozważeniem w sposób wszechstronny zebranego w sprawie materiału dowodowego i pominięciem przy dokonywaniu oceny, czy doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda zeznań powoda, które bezzasadnie uznane zostały za niewiarygodne.

2.  naruszenie prawa materialnego, a to art.24 i n. k.c. w związku z art. 6 k.c. we związku z art.448 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w związku z uznaniem, że powód nie wykazał, iż jego dobra osobiste w postaci zdrowia zostały przez pozwanego naruszone, co w konsekwencji skutkowało bezzasadną odmową przyznania powodowi stosownego zadośćuczynienia.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 100.000 zł tytułem zadośćuczynienia.

Pełnomocnik powoda wniósł także zażalenie na postanowienie o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu, zamieszczone w pkt 3 zaskarżonego wyroku, zarzucając naruszenie § 6 pkt 6 w związku z § 2 ust.2 i § 15 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 r. Nr 163 poz. 1349 ze zm., w związku z art.67 i nast. ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. kodeks karny wykonawczy, poprzez ich błędną wykładnię prowadząca do uznania, że pod pojęciem „warunków wykonywania kary pozbawienia wolności” mieszczą się również warunki, w jakich osoby osadzone są leczone oraz naruszenie § 10 ust.1 pkt 25 tegoż rozporządzenia, poprzez jego niezastosowanie.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i przyznanie pełnomocnikowi z urzędu powoda wynagrodzenie za świadczoną powodowi pomoc prawną w kwocie 4.428 zł, oraz zwrot wydatków w wysokości 444,64 zł.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zarówno apelację, jak i zażalenie należało uznać za nieuzasadnione.

Skarżący niesłusznie zarzuca, że Sąd Okręgowy dopuścił się naruszenia art. 233 k.p.c. W szczególności należy wskazać, że ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego została dokonana bez przekroczenia granic wyznaczonych treścią art. 233 § 1 k.p.c., co znalazło swój wyraz w należytym uzasadnieniu wyroku (art. 328 § 2 k.p.c.). Zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. byłby skuteczny wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt III CK 314/05, opubl. lex nr 172176). Ocena mocy i wiarygodności dowodów, przeprowadzona w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia, mogłaby być skutecznie podważona w postępowaniu odwoławczym tylko wówczas, gdyby wykazano, że zawiera ona błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności, jest niepełna itp. Tymczasem wbrew zarzutom skarżącego Sąd Okręgowy w sposób wszechstronny, bezstronny i zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów dokonał analizy zgromadzonego materiału dowodowego, w tym zeznań świadka i powoda, przesłuchanego w charakterze strony. Depozycje tych osób, były ze sobą sprzeczne, nie mniej w orzecznictwie utrwalony jest pogląd, w świetle którego w sytuacji, gdy z materiału dowodowego wyłaniają się dwie wersje wydarzeń pozostające względem siebie w sprzeczności, sąd według swobodnego uznania decyduje, którą spośród prawdopodobnych wersji uznaje za prawdziwą. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 9 stycznia 2004r. sygn. akt IV CK 339/02 w tym przedmiocie stwierdził, że „wiarygodność i moc poszczególnych dowodów nie podlega klasyfikacji parametrycznej, stąd przekonanie uczestników postępowania może być odmienne od przekonania składu orzekającego. Rozwiązanie pozornej sprzeczności istnienia dwóch usprawiedliwionych sądów (mniemań) tkwi w ustawowym przyznaniu kompetencji składowi orzekającemu ustalenia według swobodnego uznania, którą spośród prawdopodobnych wersji uznaje za prawdziwą”.

Nie ulega wątpliwości, że fakt, iż dowód oceniony został niezgodnie z intencją powoda nie oznacza naruszenia art.233 § 1 k.p.c., co więcej sprzeczność zeznań zgłoszonego przez powoda świadka B. S. z twierdzeniami samego powoda nie obligowała sądu do ich konfrontowania. Co do zasady dopuszczalne jest konfrontowanie świadków ze stronami (tak SN w wyroku z 26 lutego 1970r. II CR 10/70), nie mniej zarządzenie konfrontacji na podstawie art.272 k.p.c. jest prawem, a nie obowiązkiem sądu (tak SN w wyroku z 10 stycznia 2002r. II CKN 473/99), sąd bowiem z reguły bez sięgania do tego środka potrafi ocenić wiarygodność zeznań świadka. W tej sytuacji nieprzeprowadzenie przez sąd konfrontacji, nie stanowi uchybienia procesowego (K.Knoppek Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz pod red. H.Doleckiego i T.Wiśniewskiego Tom I str.922). Aprobując w pełni dokonaną przez Sąd I instancji ocenę materiału dowodowego, warto skarżącemu zwrócić uwagę, że świadek B. S. został zgłoszony przez samego powoda, był przesłuchany w obecności pełnomocnika powoda, który miał możliwość zadawania świadkowi pytań na okoliczności istotne z punktu widzenia roszczeń i twierdzeń powoda, świadek nie był, w przeciwieństwie do powoda, zainteresowany wynikiem procesu, a nadto, jego zeznania w zestawieniu z przedstawionym przez stronę pozwaną wnioskiem o ukaranie innego osadzonego za palenie tytoniu na korytarzu, zaprzeczały twierdzeniom powoda, że osadzeni palili w celach szpitalnych, a administracja pozwanej jednostki na fakty te nie reagowała. W tych okolicznościach zestawienie depozycji świadka z gołosłownymi i zdecydowanie przerysowanymi twierdzeniami powoda, w oczywisty sposób zainteresowanego wynikiem postępowania, nie mogły wypaść z korzyścią dla tego drugiego.

Prawidłowe ustalania faktyczne dokonane przez Sąd Okręgowy doprowadziły także do właściwej oceny roszczeń powoda przez pryzmat norm prawa materialnego. Skoro bowiem powód nie udowodnił, że w celach szpitalnych wbrew zakazom i przy biernej postawie administracji jednostki, osadzeni palili tytoń, brak było podstaw do przyjęcia, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda. W postępowaniu nie wykazano także, aby funkcjonariusze pozwanego Skarbu Państwa dopuścili się wobec powoda działań bezprawnych. Tym samym brak było jakichkolwiek podstaw do uznania odpowiedzialności Skarbu Państwa, z którejkolwiek z omawianej przez Sąd Okręgowy podstaw.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art.385 k.p.c. oddalił apelację, jako bezzasadną, nie obciążając powoda na podstawie art.102 k.p.c. obowiązkiem zwrotu na rzecz strony pozwanej kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, nieuzasadnione jest także zażalenie pełnomocnika powoda.

Przepis § 10 pkt 25 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 r. Nr 163 poz. 1349 ze zm.), na który powołał się Sąd I instancji orzekając o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu stanowi, że stawka minimalna za prowadzenie sprawy o odszkodowanie lub zadośćuczynienie związane z warunkami wykonywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania wynosi 120 zł. Kwestionując rozstrzygnięcie Sądu w tej części pełnomocnik powoda podnosi, że rozpoznawana sprawa nie była sprawą o odszkodowanie lub zadośćuczynienie związane z warunkami wykonywania kary pozbawienia wolności, bowiem pod tym pojęciem nie można rozumieć zadośćuczynienia dochodzonego z tytułu niezapewnienia odpowiednich warunków leczenia.

Formułując ten zarzut pełnomocnik powoda nie dostrzega, że w istocie sprawa niniejsza w zakresie jej podstaw faktycznych wprost dotyczy warunków odbywania kary pozbawienia wolności, a nie warunków leczenia. Powód bowiem, choć istotnie był leczony w szpitalu pozwanego Zakładu Karnego nr (...) w Ł., to niewątpliwie odbywał w tym czasie karę pozbawienia wolności i podstawą faktyczną swych roszczeń uczynił, nie sposób, prawidłowość i warunki leczenia, lecz warunki bytowe w celi szpitalnej (zbyt wysoka temperatura) i postępowanie współosadzonych, palących pomimo zakazu wyroby tytoniowe. Niewątpliwie zatem wskazywał na warunki wykonywania kary pozbawienia wolności, do których zalicza się nie tylko przeludnienie w celach, ale także niedostateczne wyposażenie cel mieszkalnych, brak wydzielonych pomieszczeń sanitarnych, brak regulaminowego dostępu do bieżącej zimnej wody, czy możliwości kąpieli choćby raz w tygodniu, niewystarczająca wentylacja, na którą wskazywał powód, czy wreszcie umieszczenie osadzonych palących z niepalącymi.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art.385 k.p.c. w związku z art.397 § 2 k.p.c. oddalił zażalenie, jako bezzasadne orzekając o kosztach postępowania odwoławczego na podstawie § 10 pkt 25 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2002 r. Nr 163 poz. 1349 ze zm).