Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim, Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący SSO Magdalena Marczyńska

Protokolant stażysta Bożena Sobczyk

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim na rozprawie

sprawy z wniosku L. Ś. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania L. Ś. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 18 grudnia 2015 r. sygn. (...)

oddala odwołanie.

V U 83/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 grudnia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.. odmówił wnioskodawcy L. Ś. (2) prawa do emerytury. Organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca nic wykazał ani 25 lat okresu składkowego i nieskładkowego, ani też 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Od decyzji powyższej L. Ś. (1) odwołał się w dniu 12 stycznia 2016 roku. Wniósł o przyznanie prawa do emerytury, podnosząc, że organ rentowy niezasadnie:

-

odmówił zaliczenia do okresu uzupełniającego pracy wnioskodawcy po ukończeniu 16 roku życia od 1 czerwca 1970 roku do 17 lipca 1974 roku w gospodarstwie rolnym dziadków;

-

odmówił przeliczenia przelicznikiem 1,5 okresu pracy w warunkach szczególnych w (...) B. od 12 kwietnia 1983 roku do 17 kwietnia 1985 roku oraz od 15 kwietnia 1986 roku do 30 września 1988 roku.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Wskazał, że nie zaliczył wnioskodawcy jako okresu uzupełniającego okresu od 1 czerwca 1970 roku do 17 lipca 1974 roku z uwagi na powierzchnię gospodarstwa rolnego dziadków (0,7 ha) oraz brak wykonywania przez wnioskodawcę stałej pracy w tym gospodarstwie, jako osoby uczącej się. Nie ma także podstaw, by okres zatrudnienia wnioskodawcy w (...) B. od 12 kwietnia 1983 roku do 17 kwietnia 1985 roku oraz od 15 kwietnia 1986 roku do 30 września 1988 roku przeliczyć przelicznikiem 1,5 albowiem przelicznik ten stosuje się wyłącznie przy ustalaniu emerytur górniczych.

W piśmie procesowym, które wpłynęło w dniu 4 kwietnia 2016 roku pełnomocnik wnioskodawcy podtrzymał żądanie zaliczenia wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w (...) B. w okresach wskazanych w świadectwie pracy górniczej z zastosowaniem przelicznika 1,5. Na rozprawie w dniu 8 czerwca 2016 roku pełnomocnik wnioskodawcy ponownie wskazał, że nie wnosi o zaliczenie do pracy w warunkach szczególnych żadnych innych okresów, niż zaliczone już przez ZUS, z tym, że okres pracy górniczej powinien być przeliczony z zastosowaniem przelicznika 1,5.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Wnioskodawca L. Ś. (1), urodzony w dniu (...), złożył w dniu 18 listopada 2015 roku wniosek o przyznanie emerytury. Wnioskodawca przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego, ale złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

(dowód: wniosek o emeryturę k. 1-4 - w aktach emerytalnych)

Organ rentowy uznał za udowodniony przez wnioskodawcę na dzień 1 stycznia 1999 roku staż ubezpieczeniowy, wynoszący łącznic 23 lata i 2 miesiące.

ZUS zaliczył wnioskodawcy do pracy w warunkach szczególnych okres 13 lat 2 miesięcy i 6 dni. Do okresu tego zaliczono okres zatrudnienia wnioskodawcy:

-

w Fabryce (...) w R. od 18 lipca 1974 roku do 31 października 1975 roku, od 1 listopada 1975 roku do 30 czerwca 1976 roku, od 1 lipca 1976 roku do 31 marca 1983 roku,

-

w (...) B. od 12 kwietnia 1983 roku do 17 kwietnia 1985 roku oraz od 15 kwietnia 1986 roku do 30 września 1988 roku.

(dowód: świadectwa pracy w warunkach szczególnych k. 14, 15, świadectwo wykonywania pracy górniczej k. 16, karta przebiegu zatrudnienia k. 29 - w aktach emerytalnych)

Wnioskodawca w okresie w okresie od 1 czerwca 1970 roku do 17 lipca 1974 roku był nadal zameldowany z rodzicami w R..

(okoliczność niesporna)

Jego dziadkowie posiadali w tym okresie gospodarstwo rolne o powierzchni 0,71 ha. Dziadek wnioskodawcy A. Ś. urodził się w dniu (...)

r

(...) 1982 roku, a babka M. S. (1) w dniu (...)1899 roku.

(dowód: zaświadczenie Starostwa (...) k. 11 - w aktach emerytalnych; odpisy skrócone aktów zgonu k. 39, 40)

Wnioskodawca w latach 1969 - 1972 uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej w Zespole Szkół Zawodowych nr (...) w R., szkołę tę ukończył w dniu 24 czerwca 1972 roku. Zatrudnienie wnioskodawca podjął od dnia 18 lipca 1974 roku.

(dowód: zaświadczenie k. 46, świadectwo pracy k. 3 — w aktach kapitałowych wnioskodawcy)

W trakcie uczęszczania do (...) Szkoły Zawodowej oraz po jej ukończeniu wnioskodawca pomagał dziadkom w gospodarstwie rolnym. Wnioskodawca, pomagając w tym gospodarstwie doił krowy, karmił krowy i świnie, gotował jedzenie dla trzody chlewnej, pomagał w obrządku zwierząt. Pomagał też przy sianokosach, w żniwach oraz wykopkach.

(dowó: zeznania świadków: częściowo M. S. (2) k. 41 odwrót - 42, 44, M. B. k. 42-43, 44, M. S. (3) k. k. 42-43, 44, częściowo zeznania wnioskodawcy k. 69-70, 71)

W (...) B. wnioskodawca zatrudniony był od dnia 12 kwietnia 1983 roku do 30 września 1988 roku. W okresie od 18 kwietnia 1985 roku oraz do 12 kwietnia 1986 roku wnioskodawca był uprawniony do świadczenia rehabilitacyjnego.

Pracodawca wystawił wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy górniczej, w którym podał, że wnioskodawca w okresie od 12 kwietnia 1983 roku do 17 kwietnia 1985 roku oraz od 15 kwietnia 1986 roku do 30 września 1988 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę górniczą na stanowisku górnika kopalni odkrywkowej wymienionym w załączniku 3 Dział III poz. 1 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty.

(dowód: świadectwo pracy k. 5 - w aktach kapitałowych wnioskodawcy; świadectwo wykonywania pracy górniczej k. 16)

Sąd Okręgowy zważył i ocenił co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 887), zwanej dalej ustawą, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 (tj. poniżej 65 lat dla mężczyzn). Ustęp 4 art. 32 stanowi zaś, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Stosownie do art. 184 ust. 1 wskazanej wyżej ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku) osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W świetle powyższych regulacji żądanie wnioskodawcy należało rozpoznać w aspekcie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem. Z treści § 4 ust. 1 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w Wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ten „wymagany okres zatrudnienia” to okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia), natomiast pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tegoż aktu (§ 1 i § 2 rozporządzenia).

Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Brak takiego świadectwa nie wyklucza jednak dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w loku postępowania sądowego. Stanowisko takie wielokrotnie zajmował również Sąd Najwyższy, który między innymi w wyroku z dnia 2 lutego 1996 roku, II URN 3/95, OSNAP 1996/16/239 stwierdził, że w' postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412), dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami.

Spór pomiędzy stronami, w związku z zarzutami podniesionymi przez wnioskodawcę w odwołaniu, ograniczał się do dwóch okoliczności, to jest czy ma on wymagany 15-letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach oraz 25-letni staż ubezpieczeniowy. Spełnienie pozostałych przesłanek nie było przedmiotem sporu.

Organ rentowy uznał że wnioskodawca nie spełnia przesłanki zatrudnienia w warunkach szczególnych przez co najmniej 15 lat, wnioskodawca twierdził zaś, że legitymuje się wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych. Twierdził mianowicie, że organ rentowy niezasadnie odmówił przeliczenia przelicznikiem 1,5 okresu pracy w warunkach szczególnych w (...) B. od 12 kwietnia 1983 roku do 17 kwietnia 1985 roku oraz od 15 kwietnia 1986 roku do 30 września 1988 roku. Nie wnosił o uwzględnienie do tej pracy jakichkolwiek innych okresów, niż okresy zatrudnienia w Fabryce (...) w R. oraz w (...) B..

Z argumentacją wnioskodawcy nie można się zgodzić. Przepis § 4 ust. 3 rozporządzenia stanowi, że do okresów' zatrudnienia w szczególnych warunkach, o których mowa w ust. 1 zalicza się także okresy pracy górniczej w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz okresy zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów' o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, a także okresy pracy lub służby, o których mowa w § 5-10. Na podstawie tego właśnie unormowania ZUS zaliczył wnioskodawcy okres zatrudnienia w (...) B. wskazany w świadectwie wykonywania pracy górniczej do pracy w warunkach szczególnych. Nie ma natomiast racji wnioskodawca, że okres ten powinien być przeliczony przelicznikiem 1,5. Do wnioskodawcy nie ma bowiem zastosowania art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy. Stanowi on, że przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Unormowanie to ma więc zastosowanie tylko przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej, do której wnioskodawca nie ma prawa.

Mając na uwadze powyższe, to jest jasne brzmienie ww. przepisów nie było potrzeby prowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność rodzaju pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w okresie zatrudnienia w (...) B.. Sąd, tak jak i ZUS, nie kwestionuje bowiem treści świadectwa pracy wystawionego wnioskodawcy przez (...) B.. W związku z tym Sąd Okręgowy oddalił wnioski dowodowe pełnomocnika wnioskodawcy o przesłuchanie na tę okoliczność świadków. Należy także dodać, że nawet uwzględnienie do pracy w warunkach szczególnych okresu, w którym wnioskodawca w trakcie zatrudnienia uprawniony był do świadczenia rehabilitacyjnego, także nie uzupełni okresu pracy w takich warunkach do wymaganych 15 lat.

Mając na uwadze powyższe nie było także w istocie potrzeby prowadzenia postępowania dowodowego na okoliczność pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym dziadków. Nawet bowiem w sytuacji uzupełnienia okresu ubezpieczeniowego do wymaganych 25 lat wnioskodawca nie spełnił przesłanki wymaganego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

W tym zakresie należy jedynie podnieść co następuje. Możliwość uwzględnienia pracy w gospodarstwie rolnym jako okresu uzupełniającego przewiduje art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który stanowi, że przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również jako okresy składkowe przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Przy tym za okresy pracy w gospodarstwie rolnym przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 roku, uważać należy okresy wykonywania pracy na takich warunkach, jakie po tym dniu dawałyby podstawę do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników. W przepisie art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach nie wyznaczono rozmiaru świadczonej pracy, jak również nie wprowadzono w nim wymogu, aby praca ta stanowiła jedyne lub główne źródło utrzymania zainteresowanego, jednakże wątpliwości te zostały usunięte licznymi orzeczeniami Sądu Najwyższego zapadłymi w obecnym, jak i w poprzednim stanie prawnym, a zachowującymi aktualność również obecnie, w których jako przesłankę zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, a przed objęciem ubezpieczeniem społecznym, przyjmowano wymiar pracy przekraczający 4 godziny dziennie. Doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej do stażu ubezpieczeniowego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 18 września 2014 roku w sprawie 1 UK 17/14, z dnia 25 marca 2014 roku w sprawie I UK 340/13 oraz z dnia 6 czerwca 2013 roku w sprawie II UK 368/12). Należy przy tym podkreślić, że każdy przypadek wskazywania na pracę w gospodarstwie rolnym winien być oceniany indywidualnie, tzn. z uwzględnieniem wszelkich towarzyszących okoliczności, m.in. charakteru gospodarstwa, jego rozmiaru, ilości domowników oraz innych okoliczności istniejących po stronie danej osoby (np. uczęszczanie do szkoły w miejscowości znacznie oddalonej od miejsca zamieszkania - położenia gospodarstwa rolnego).

Przede wszystkim Sąd Okręgowy uznał za niewiarygodne zeznania świadków M. B. i M. S. (3) oraz wnioskodawcy, że dziadkowie wnioskodawcy posiadali w użytkowaniu grunty przekazane przez (...)w S.. Wnioskodawca w toku procesu nie przedstawił bowiem na tę okoliczność jakichkolwiek dokumentów.

Nie można także przyjąć, że wnioskodawca mieszkał w spornym okresie z dziadkami. Wprawdzie tak zeznali świadkowie M. B. i M. S. (3) oraz wnioskodawca, jednakże nie potwierdziła tego świadek M. S. (2), która zeznała, że wnioskodawca z dziadkami nie mieszkał, miejsce zamieszkania miał w R..

Wreszcie Sąd nie dał wiary zeznaniom świadka M. S. (3), że prace wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym dziadków zajmowały mu przez cały rok, a więc niezależnie od pory roku, tyle samo godzin, to jest 5 - 5,5 godziny. Przede wszystkim przeczą tym zeznaniom zeznania pozostałych świadków, którzy twierdzili, że wnioskodawca od wiosny do jesieni pracował w gospodarstwie więcej, a w zimie mniej. Świadek M. S. (2) zeznała, że od wiosny do jesieni wnioskodawca pracował 3-4 godziny oraz w zimie mniej godzin, zaś świadek M. B., że było to od wiosny do jesieni 4-5 godzin, a w zimie 3. Natomiast wnioskodawca zeznał, że w lecie w gospodarstwie pracował 8 godzin, a w pozostałych porach roku 6 godzin.

Zdaniem Sądu, w świetle wewnętrznie sprzecznych zeznań przesłuchanych w przedmiotowej sprawie świadków oraz wnioskodawcy jego twierdzenia, że w całym spornym okresie świadczył pracę w gospodarstwie rolnym dziadków w wymiarze przekraczającym 4 godziny dziennic, nie mogły zostać uwzględnione. Sąd Okręgowy ocenił, że praca wnioskodawcy w gospodarstwie nie miała charakteru stałego, ale doraźny, pomocniczy. Wpływ na taką ocenę ma także bardzo mała wielkość gospodarstwa oraz to, że wnioskodawca w spornym okresie nie był zameldowany u dziadków (a Sąd nie uznał za wiarygodnych jego twierdzeń, że z dziadkami mieszkał). Powyższe dotyczy całego okresu spornego, w tym w szczególności okresu, kiedy wnioskodawca się uczył, a więc musiał przeznaczać czas na naukę w szkole, ale także w domu.

Biorąc pod uwagę powyższe uznać należało, iż w toku procesu wnioskodawca nie wykazał, by spełnił przesłankę tak posiadania stażu ubezpieczeniowego, jak i stażu pracy w warunkach szczególnych w ilości niezbędnej do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Z tych też względów. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, uznał odwołanie za nieuzasadnione i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji.