Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 2 lutego 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zobowiązał M. Z. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 stycznia 2012 r. do 29 lutego 2012 r. i od 1 czerwca 2012 r. do 31 lipca 2012 r. w kwocie 1.513,54 zł oraz odsetek za okres od 10 stycznia 2012 r. do 2 lutego 2016 r. w kwocie 665,98 zł / decyzja k. 173-174 akt ZUS/.

Decyzją z dnia 9 marca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zobowiązał M. Z. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 lutego 2013 r. do 30 kwietnia 2013 r. i od 1 czerwca 2013 r. do 30 czerwca 2013 r. w kwocie 1.617,10 zł oraz odsetek za okres od 7 lutego 2013 r. do 9 marca 2016 r. w kwocie 517,53 zł / decyzja k. 537-538 akt ZUS/.

Decyzją z dnia 20 kwietnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zobowiązał M. Z. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 stycznia 2014 r. do 31 marca 2014 r. i od 1 sierpnia 2014 r. do 31 października 2014 r. , od 1 lutego 2015 r. do 31 marca 2015 r., od 1 listopada 2015 r. do 31 stycznia 2016 r. w kwocie 4.606,21 zł oraz odsetek za okres od 8 stycznia 2014 r. do 20 kwietnia 2016 r. w kwocie 553,22 zł / decyzja k. 561-562 akt ZUS/.

Odwołanie od decyzji z dnia 2 lutego 2016 r. M. Z. złożyła w dniu 3 marca 2016 r. wnosząc o jej zmianę , wskazała na zapłatę należności głównej i bezprawność żądania odsetek / odwołanie k. 2-3/.

Odwołanie od decyzji z dnia 9 marca 2016 r. i z 20 kwietnia 2016 r. M. Z. złożyła w dniu 3 marca 2016 r. wnosząc o zmianę , wskazała na zapłatę należności głównej i bezprawność żądania odsetek / odwołanie k. 2-3 akt VIIIU 1257/16/.

W odpowiedziach na odwołania organ rentowy wnosił o jego oddalenie. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni osiągnęła przychód z tytułu umowy zlecenia, zaś odsetki naliczono od wysokości zwróconej kwoty liczone do dnia wydania zaskarżonej decyzji /odpowiedź na odwołanie k. 5 i k.4 akt VIIIU 1257/16/

Na rozprawie w dniu 22 listopada 2016 r. pełnomocnik wnioskodawczyni poparł odwołania w zakresie odsetek. Pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołań /e- protokół rozprawy 00:01:07 oświadczenia/.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny :

Wnioskodawczyni M. Z., urodzona (...) maja (...). pobierała świadczenie w postaci emerytury i połowy renty wypadkowej /okoliczności bezsporne - decyzje w aktach ZUS k. 22/.

Wnioskodawczyni w spornym okresie czasu świadczyła zatrudnienie na podstawie umowy zlecenia, osiągając z tego tytułu przychód /okoliczności bezsporne/.

Zaskarżoną decyzją z dnia 2 lutego 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zobowiązał M. Z. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 stycznia 2012 r. do 29 lutego 2012 r. i od 1 czerwca 2012 r. do 31 lipca 2012 r. w kwocie 1.513,54 zł oraz odsetek za okres od 10 stycznia 2012 r. do 2 lutego 2016 r. w kwocie 665,98 zł / decyzja k. 173-174 akt ZUS/.

Wnioskodawczyni w dniu 12 lutego 2012 r. zwróciła na rzecz organu rentowego należność główną tj. kwotę 1.513,54 zł okres od 1 stycznia 2012 r. do 29 lutego 2012 r. i od 1 czerwca 2012 r. do 31 lipca 2012 r. jako świadczenie nienależne /okoliczności bezsporne/.

Decyzją z dnia 25 sierpnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. uchylił decyzje z dnia 2 lutego 2016 r. dotyczącą zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, argumentując, że okres nienależnie pobranych świadczeń wykracza poza okres 3 lat od ostatniej wypłaty nienależnie pobranego świadczenia / decyzja k. 193-194 akt ZUS/.

Decyzją z dnia 9 marca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zobowiązał M. Z. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 lutego 2013 r. do 30 kwietnia 2013 r. i od 1 czerwca 2013 r. do 30 czerwca 2013 r. w kwocie 1.617,10 zł oraz odsetek za okres od 7 lutego 2013 r. do 9 marca 2016 r. w kwocie 517,53 zł / decyzja k. 537-538 akt ZUS/.

Decyzją z dnia 20 kwietnia 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zobowiązał M. Z. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 stycznia 2014 r. do 31 marca 2014 r. i od 1 sierpnia 2014 r. do 31 października 2014 r. , od 1 lutego 2015 r. do 31 marca 2015 r., od 1 listopada 2015 r. do 31 stycznia 2016 r. w kwocie 4.606,21 zł oraz odsetek za okres od 8 stycznia 2014 r. do 20 kwietnia 2016 r. w kwocie 553,22 zł / decyzja k. 561-562 akt ZUS/.

Wnioskodawczyni w dniu 20 kwietnia 2016 r. zwróciła na rzecz organu rentowego należność główną tj. kwotę 4.606,21 zł za okres od 1 stycznia 2014 r. do 31 marca 2014 r. i od 1 sierpnia 2014 r. do 31 października 2014 r. , od 1 lutego 2015 r. do 31 marca 2015 r., od 1 listopada 2015 r. do 31 stycznia 2016 r. jako świadczenie nienależne /okoliczności bezsporne/.

Wnioskodawczyni w dniu 4 maja 2016 r. zwróciła na rzecz organu rentowego należność główną tj. kwotę 1.617,10 zł za okres od 1 stycznia 2014 r. do 31 marca 2014 r. i od 1 sierpnia 2014 r. do 31 października 2014 r. , od 1 lutego 2015 r. do 31 marca 2015 r., od 1 listopada 2015 r. do 31 stycznia 2016 r. jako świadczenie nienależne /okoliczności bezsporne/.

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał głównie w oparciu o dowody z dokumentów, stan faktyczny w niniejszej sprawie był niesporny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Przedmiotem sporu biorąc pod uwagę żądania wnioskodawczyni były jedynie odsetki, albowiem kwoty główne zostały przez nią zwrócone.

Na podstawie zaś art. 138 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Stosownie do ust. 2 pkt. 1 art. 138 za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

W rozpoznawanej sprawie skarżonymi decyzjami z dnia 2 lutego 2016 r., 9 marca 2016 r. i 20 kwietnia 2016 r. ZUS ustalił, wnioskodawczyni pobierała w spornych okresach świadczenie nienależne, które jest ona zobowiązana zwrócić wraz z odsetkami za wskazane w decyzjach okresy, przy czym decyzja z dnia 2 lutego 2016 r. została uchylona w zakresie zwrotu świadczenia nienależnego z uwagi na to, iż wykracza poza okres 3 lat od ostatniej wypłaty nienależnie pobranego świadczenia.

W sprawie ustalono, że wnioskodawczyni pobrała świadczenie w sposób nienależny, czego nie kwestionowała, natomiast przedmiotem sporu były jedynie wskazane w odwołaniach odsetki do zwrotu.

Na tle tak dokonanych ustaleń faktycznych rozważenia i rozstrzygnięcia wymagała kwestia obciążenia ubezpieczonej obowiązkiem uiszczenia odsetek, które to żądanie Sąd ocenił jako niezasadne.

Z mocy art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego. W myśl ust. 11 wskazanego przepisu - jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek za zwłokę.

Istotną kwestią jest zatem ustalenie daty wymagalności nienależnie pobranych świadczeń. Organ rentowy naliczył je aż do dnia wydania skarżonych decyzji, a zatem niejako uznał, że miał prawo żądać ich zwrotu już w dacie wypłaty. Z poglądem takim nie sposób się zgodzić. Trzeba bowiem przypomnieć, że świadczenia z ubezpieczeń społecznych są przyznawane w drodze decyzji administracyjnych i na podstawie decyzji administracyjnych są wypłacane. Nie można zatem utrzymywać, że świadczenia wypłacone na podstawie pozostającej w obrocie prawnym decyzji administracyjnej jako nienależne podlegały zwrotowi w dacie wypłaty, choćby przesłanki przyznania świadczenia w rzeczywistości nie istniały lub odpadły. Świadczenia w myśl art. 84 ustawy systemowej i art. 138 ustawy o emeryturach i rentach uważane za nienależne podlegają zwrotowi dopiero wtedy, gdy organ rentowy wyda stosowną decyzję administracyjną. Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 II 2010 roku w sprawie I UK 210/09 ( LEX 585713).

Odesłanie do prawa cywilnego w kwestii naliczania i ustalania odsetek oznacza, że organy ZUS naliczać powinny odsetki ustawowe (art. 359 § 2 k.c.) od dnia doręczenia decyzji obligującej do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia ( por. orzecznictwo SN odnoszące się do stosunków cywilnych: wyrok z dnia 8 lipca 1977 r., II CR 233/77, Lex nr 7962; uchwała z dnia 6 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCAPiUS 1991, nr 7, poz. 93; wyrok z dnia 30 marca 1998 r., III CKN 330/97, OSNCAPiUS 1998, nr 12, poz. 209).

Decyzje organu rentowego w zakresie odsetek uznać należy zatem za nieprawidłowe. Z tych też względów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc, zaskarżone decyzje ZUS zmienił orzekając w wyroku, że wnioskodawczyni nie jest zobowiązana do uiszczenia odsetek od nienależnie pobranych świadczeń za wskazane w wyroku okresy i kwoty.