Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 13 czerwca 2016 r.

Sąd Rejonowy w Toruniu XI Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2016 r. w Toruniu na rozprawie

sprawy z wniosku M. K.

z udziałem Skarbu Państwa - Starosty Powiatowego w T., Agencji Nieruchomości Rolnych

o zasiedzenie

postanawia:

I.  stwierdzić, że D. Ś. nabyła przez zasiedzenie na własność nieruchomość składającą się z działki ewidencyjnej numer (...), obręb ewidencyjny 12, o pow. 0,06 ha, położoną w L., dla której Sąd Rejonowy w Toruniu Wydział VI Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) z dniem 1 października 2005 roku,

II.  zwolnić wnioskodawczynię od kosztów sądowych w całości,

III.  ustalić, że wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą koszty postępowania zgodnie ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt XI Ns 1730/15

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni M. K., reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika, wniosła o stwierdzenie, że nabyła z dniem 1 stycznia 1985 roku przez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w L. oznaczonej jako działka nr (...), obręb L. o łącznej powierzchni 0,06 ha. W uzasadnieniu wnioskodawczyni wskazała, że D. i S. Ś. (1) - będący jej rodzicami, od 1958 roku jako posiadacze samoistni użytkowali nieruchomości obejmujące działki nr (...) o pow. 0,06 ha, 42/1 o pow. 0,06 ha oraz 585/1 o pow. 0,02 ha. Postanowieniem z dnia 25 listopada 1986 roku Sąd Rejonowy w Toruniu w sprawie I Ns 758/85 stwierdził, że nabyli oni przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1985 r. własność nieruchomości - działki (...), przy czym w opinii biegłego B. S. stanowiącej integralną część postanowienia Sądu wskazano, że użytkują oni działkę (...). Spadkobiercami S. Ś. (2) zmarłego w dniu 2 maja 1996 roku są D. Ś. oraz M. K., J. Ś. i W. Ś. w ¼ części każdy. Wnioskodawczyni wskazała, że w dniu 6 września 2005 roku została zwarta umowa nieodpłatnego zniesienia współwłasności, na której podstawie stała się ona wyłącznym właścicielem nieruchomości obejmującej działkę (...).

M. K. podniosła, że w wypisie z rejestru gruntów jako właściciel widnieje Skarb Państwa. Rodzice wnioskodawczyni byli samoistnymi posiadaczami działki (...), na której posadowili budynek gospodarczy, plac przed budynkiem był przez nich użytkowany jako podwórko, a pozostała część działki była uprawiana: sadzono na niej drzewa owocowe, warzywa. Wnioskodawczyni podniosła, że jej poprzednicy prawni, a następnie ona opłacali podatek od nieruchomości.

Jako uczestnika wnioskodawczyni wskazała Skarb Państwa – Starostę Powiatowego w T..

Uczestnik w piśmie z dnia 20 sierpnia 2015 roku (k. 76) podniósł zarzut braku legitymacji procesowej po stronie Starosty (...) jako statio fisci Skarbu Państwa wskazując, że z treści księgi wieczystej dla działki (...) Kw (...) wynika, że jako właściciel ujawniony jest Skarb Państwa - Agencja Nieruchomości Rolnych w W.. Z ostrożności procesowej uczestnik wniósł o oddalenie wniosku o zasiedzenie.

Uczestnik Agencja Nieruchomości Rolnych w W. (k. 91-97) wniosła o oddalenie wniosku o zasiedzenie. Z ostrożności procesowej uczestnik wskazał, że przedmiotowa działka znajduje się w jej władaniu w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa i Agencja nigdy władztwa nad nią się nie wyzbyła, a w powszechnym odbiorze traktowana była jak właściciel, czego dowodem jest oddanie działki w dzierżawę.

Pismem z dnia 8 marca 2016 roku (k. 117-118) wnioskodawczyni zmodyfikowała wniosek, domagając się stwierdzenia, że własności działki (...) nabyli przez zasiedzenie D. i S. Ś. (1) we wspólności ustawowej małżeńskiej. Wnioskodawczyni podkreśliła, ze jej rodzice władali przedmiotową działką od lat 60-tych, a upływ okresu zasiedzenia nastąpił analogicznie jak w przypadku działki nr (...) tj. najpóźniej w 1985r.

Sąd ustalił, co następuje:

Postanowieniem z dnia 25 listopada 1986 roku Sąd Rejonowy w Toruniu w sprawie sygn. akt I Ns 758/85 stwierdził, że D. i S. Ś. (1) nabyli przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1985 r. własność nieruchomości położonej w L. o pow. 0,06 ha jako działkę (...), stanowiącej część nieruchomości o pow. 0,83 ha (Kw nr (...). Kw . L. tom I karta 19), której wpisanymi właścicielami są Z. W. i H. W. we wspólności ustawowej. W opinii biegłego B. S. stanowiącej integralną część niniejszego postanowienia wskazano, że D. i S. Ś. (1) użytkują także działkę (...).

(dowód: akta sygn. I Ns 758/85)

Postanowieniem z dnia 10 marca 2005 roku Sąd Rejonowy w Toruniu w sprawie XI Ns 177/05 stwierdził, że spadek po S. Ś. (1) zmarłym dnia 2 maja 1996 roku w L. nabyli na podstawie ustawy: żona D. Ś. i dzieci: M. K., J. Ś. i W. Ś. w ¼ części każdy z nich.

(dowód: akta XI Ns 177/05)

W dniu 6 września 2005 roku D. Ś., M. K., J. Ś. i W. Ś. zawarli w formie aktu notarialnego umowę nieodpłatnego zniesienia współwłasności, na której podstawie M. K. stała się wyłącznym właścicielem nieruchomości obejmującej działkę (...) (Kw (...)).

(dowód: akt notarialny Rep. A nr (...) k. 16-21)

Działka (...) położona w L., obręb ewidencyjny 12 o pow. 0,06 ha stanowi własność Skarbu Państwa – osobą prawną, której powierzono wykonywania praw Skarbu Państwa jest Agencja Nieruchomości Rolnych w W..

(dowód: akta księgi wieczystej Kw (...), wypis z rejestru gruntów k. 8-9)

Działka (...) od 1958 roku użytkowna była przez D. i S. Ś. (1), którzy zniwelowali nasyp kolejowy i posadowili na niej budynek gospodarczy o pow. 9 m2. Plac przed budynkiem był przez nich użytkowany jako podwórko, a pozostała część działki była uprawiana: sadzono na niej drzewa owocowe, warzywa, hodowano zwierzęta. Do śmierci działką zajmował się S. Ś. (1) wraz z żoną, następnie D. Ś. wraz z córką M. K.. Obecnie na części działki zasiana jest trawa, którą kosi syn wnioskodawczyni D. K.. W powszechnym odczuciu S. i D. Ś. postrzegani byli jako właściciele przedmiotowej nieruchomości, opłacali podatek o nieruchomości, na której posadowiony jest budynek gospodarczy, następnie obowiązek ten przejęła M. K., która włada działką od września 2005r. Obecnie budynek gospodarczy wykorzystywany jest jako składzik węgla i drewna na zimę.

(dowód: zaświadczenie k. 22, akta I Ns I 758/85, zeznania: J. Ś. k. 106v-107, D. K. k. 107-107v, Ł. R. k. 107 v- 108, W. Ś. k. 108-108v, zeznania M. K. k. 141-141v)

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny niniejszej sprawy Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów prywatnych i urzędowych oraz zeznania świadków. Treść i prawdziwość dokumentów nie była kwestionowana przez żadnego z uczestników postępowania. Nie budziły one również wątpliwości Sądu, stąd zostały one uznane za wiarygodne.

Sąd dał wiarę zeznaniom: J. Ś. (k. 106v-107), D. K. (k. 107-107v) i W. Ś. (k. 108-108v), którzy wskazywali na sposób użytkowania przedmiotowej nieruchomości przez rodziców D. i S. Ś. (1), a także co do okoliczności objęcia w posiadanie w 2005 roku wskazanej działki przez siostrę M. K.. Zeznania świadków są jasne, spójne, zbieżne ze zgromadzonymi dowodami z dokumentów, a także zeznaniami Ł. R. (k. 107 v- 108), która jako osoba obca dla wnioskodawczyni potwierdziła, że działka (...) była użytkowana przez jej rodziców, a następnie przez M. K. i w powszechnym odczuciu byli oni jej właścicielami tj. zachowywali się jak właściciele – S. Ś. (1) posadowił na działce budynek gospodarczy, wraz z żoną wykorzystywał część działki po uprawę warzyw i drzew owocowych, hodował na niej zwierzęta.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania M. K. (k. 141-141v), bowiem są one jasne, niesprzeczne, zbieżne z zeznaniami świadków wskazanych wyżej i zebranymi dowodami z dokumentów.

W niniejszej sprawie wnioskodawczyni wskazywała (po modyfikacji wniosku), że jej rodzice D. i S. Ś. (1) nabyli własność nieruchomości – działki (...) przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1985 roku – analogicznie jak w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości działki (...). Podnosiła, że rodzice władali przedmiotową działką od końca lat 60-tych jako posiadacze samoistni, ona sama włada nią od 2005r. Uczestnik Skarb Państwa - Agencja Nieruchomości Rolnych wnosząc o oddalenie wniosku wskazywał, że nie wyzbył się władztwa nad nieruchomością, o czym świadczy zawarcie w 2012 roku umowy dzierżawy odnośnie m.in. działki (...).

Przechodząc do rozważań prawnych należy wskazać, że istota instytucji zasiedzenia sprowadza się do nabycia prawa własności przez osobę lub osoby niebędące jej właścicielami, ale sprawujące faktyczne władztwo nad rzeczą, na skutek upływu czasu. Nabycie w drodze zasiedzenia udziału we współwłasności także jest dopuszczalne (por. postanowienie SN z 14.10.1999r., I CKN 154/98, Lex nr 50683).

Posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto postępuje z rzeczą jak właściciel, tym samym wyrażając wolę wykonywania względem niej prawa własności. Sama wola posiadania, tj. wykonywanie praw wynikających z własności czy innego prawa, jeżeli nie jest realizowana, nie może mieć znaczenia dla posiadania. Również samo władztwo nie decyduje o posiadaniu; muszą istnieć dwa czynniki – władztwo i wola (por. orzeczenie SN z dnia 14.04.1961 r., CR 961/60, NP 12/62, s. (...); postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 1997 r., III CKN 35/97, OSNC 1997/10/150). Zakres faktycznego władztwa przy posiadaniu samoistnym, odpowiadający prawu własności, sprowadza się do korzystania z rzeczy i rozporządzania nią w sposób jak najbardziej pełny, czyli do postępowania z nią jak właściciel. Posiadanie samoistne oznacza więc wolę posiadania jak właściciel a więc wolę traktowania siebie jak właściciela, z zamiarem posiadania dla siebie ( cum animo rem sibi habendi ). Sama tylko świadomość posiadacza, że inna osoba jest właścicielem rzeczy nie wyklucza samoistnego charakteru posiadania. Dla oceny charakteru władztwa posiadacza nad rzeczą decydujące znaczenie ma jego rzeczywista wola a pomocne w jej ocenie są zewnętrzne, dostrzegalne dla innych osób przejawy władztwa (zob. wyrok SN z dnia 19.12.2000r., V CKN 164/00, Lex Nr 5266; postanowienie SN z 28.02.2002r., III CKN 891/00, Lex nr 54474). Traktowanie siebie jako właściciela stanowi zasadniczy element posiadania prowadzącego do zasiedzenia. Nie wyłącza to jednak zezwolenia innej osobie na korzystanie zależne. Posiadanie samoistne może być bowiem wykonywane bezpośrednio przez takiego posiadacza, jak i poprzez oddanie rzeczy we władanie posiadaczowi zależnemu np. najemcy, dzierżawcy. Wypada przy tym zaznaczyć, że posiadaczem nieruchomości jest nie tylko ten, kto efektywnie wykonuje nad nią władztwo, lecz również ten, kto ma możność wykonywania tego władztwa, choćby z tej możliwości nie korzystał.

W ocenie Sądu posiadaczem samoistnym przedmiotowej nieruchomości tj. działki (...) jest D. Ś.. Sposób władania odpowiadał treści prawa własności, co było także widoczne dla otoczenia, nikt nie kwestionował jej uprawnień właścicielskich. Należy więc przyjąć, że D. Ś. ma zarówno władztwo jak i wolę posiadania wskazanej nieruchomości. Zarówno ona, jak i jej nieżyjący już mąż S. Ś. (1) mieli świadomość tego, że działka (...) nie jest ich własnością – na jej terenie znajdowała się część nasypu kolejowego, który rozkopano i działkę przygotowano pod zabudowę i uprawę. Jej właścicielem pozostawał jednak Skarb Państwa - Państwowy Fundusz Ziemi, obecnie Agencja Nieruchomości Rolnych. Z związku z powyższym, w ocenie Sądu w niniejszej sprawie można jedynie brać pod uwagę złą wiarę posiadacza nieruchomości.

W ocenie Sądu sprawą zasadniczą jest ustalenie daty początkowej, od której może być liczony okres czasu, wskazany ustawowo niezbędny do uznania, że nastąpiło zasiedzenie przedmiotowej nieruchomości.

Zgodnie z art. XLI § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks cywilny (Dz. U. 1964, Nr 16, poz. 94 ze zm.) do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego (tj. przed 1 stycznia 1965r), stosuje się od tej chwili przepisy tego kodeksu; dotyczy to w szczególności możności nabycia prawa przez zasiedzenie.

W myśl art. 177 kc w ówczesnym brzmieniu „przepisów o nabyciu własności przez zasiedzenie nie stosuje się, jeżeli nieruchomość jest przedmiotem własności państwowej”, co stanowiło realizację zasady jedności własności państwowej (art. 128 k.c.). Dotyczy więc równolegle zarówno nieruchomości pozostających w zarządzie stationes fisci, jak też państwowych osób prawnych. W konsekwencji rozpoczynany z dniem 1 października 1990 r. bieg dopuszczalnego już obecnie zasiedzenia jest skierowany (stosownie do konkretnych realiów) bądź to przeciwko Skarbowi Państwa, bądź też przeciwko innym państwowym osobom prawnym.

Stan ten uległ zmianie: art. 177 został skreślony przez art. 1 pkt 34 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. (Dz.U.1990.55.321) zmieniającej nin. ustawę z dniem 1 października 1990 r.

Zatem przed dniem 1 października 1990 r. wyłączone było zasiedzenie nieruchomości państwowych. Bieg zasiedzenia tych nieruchomości mógł się rozpocząć dopiero po tej dacie. Jednakże, zgodnie z art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r., co do osób, które były posiadaczami samoistnymi takich nieruchomości przed dniem 1 października 1990 r., kodeksowe terminy ulegają skróceniu o czas trwania tego posiadania, lecz nie więcej niż o połowę (tak w szczególności uchwała SN z dnia 31 stycznia 2002 r., III CZP 72/01, OSN 2002, nr 9, poz. 107, z glosami: A. S., OSP 2002, z. 10, poz. 126; J. S., PS 2003, nr 3, s. 155 oraz T. S., PS 2003, nr 5, s. 138). Dodajmy, że obowiązują tu obecne terminy zasiedzenia i właśnie one podlegają skróceniu, najwyżej o połowę. Podlega zatem skróceniu do dziesięciu lat (w przypadku nabycia posiadania w dobrej wierze) lub do piętnastu lat (w przypadku złej wiary) biegnący od dnia 1 października 1990 r. termin zasiedzenia, jeżeli przedtem upłynął równy lub dłuższy termin posiadania.

W tym stanie rzeczy nie można zgodzić się ze stanowiskiem wnioskodawczyni reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika jakoby zasiedzenie własności działki (...) nastąpiło w dacie 1 stycznia 1985 roku tj. analogicznie do zasiedzenia działki (...). Działka (...) nie była bowiem przedmiotem własności Skarbu Państwa, zatem w stosunku do niej zasiedzenie było możliwe we wskazanej dacie. Na marginesie jedynie wskazać należy, że we wskazanych okolicznościach nie ma znaczenia prawnego okoliczność zawarcia w 2012 r. przez Agencję Nieruchomości Rolnych umowy dzierżawy działki (...).

Mając to na uwadze Sąd przyjął że bieg terminu zasiedzenia rozpoczął się 1 października 1990 roku, przy czym 30 – letni termin wymagany do zasiedzenia nieruchomości w złej wierze uległ skróceniu o połowę tj. do 15 lat. Zatem termin, w którym D. Ś. (S. Ś. (1) zmarł w dniu 2 maja 1996r.) nabyła własność nieruchomości – działki (...) położonej w L., dla której w 2013 roku została założona księga wieczysta nr (...) przez zasiedzenie jako samoistny posiadacz w złej wierze upłynął dnia 1 października 2005 roku.

O kosztach orzeczono w myśl art. 520 § 1 kpc.