Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 12 września 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z wniosku J. K. (1) i I. K.

z udziałem M. K. (1) i M. K. (2)

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim

z dnia 19 marca 2013 r. sygn. akt I Ns 171/13

postanawia:

I.  oddalić apelację;

II.  zasądzić solidarnie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki postępowania kwotę 1.200 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Wnioskodawcy J. i I. K. wnieśli o zniesienie współwłasności zabudowanej nieruchomości położonej w B., oznaczonej numerem geodezyjnym (...), o powierzchni 0,0940 ha w ten sposób, że przyznać ją na ich rzecz w całości ze spłatą na rzecz uczestników postępowania M. i M. K. (2) w kwocie 40 000 zł.

Uczestnik postępowania M. K. (1) przychylił się do wniosku i wniósł o przyznanie nieruchomości wnioskodawcom bez spłat i dopłat, zaś uczestniczka postępowania M. K. (2) wniosła o oddalenie wniosku i zasądzenie od wnioskodawców kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Postanowieniem z dnia 19 marca 2013 roku Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim oddalił wniosek i zasądził solidarnie od J. K. (1) i I. K. na rzecz M. K. (2) kwotę 2 417 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz stwierdził, że pozostałe koszty postępowania zainteresowani ponoszą we własnym zakresie.

Z poczynionych przez Sąd I instancji ustaleń wynikało, że nieruchomość położona w B., oznaczona numerem geodezyjnym (...), o powierzchni 0,0940 ha jest zabudowana domem mieszkalnym, w którym ustanowiono dwa, stanowiące przedmiot odrębnej własności lokale mieszkalne o równych powierzchniach. I tak, lokal nr (...) o powierzchni użytkowej 52,4 m ² został ustanowiony wraz z udziałem w wysokości ½ części w prawie własności działki nr (...) i sprzedany przez Gminę Miejską B. J. K. (2) mocą umowy z dnia 11 października 1996 roku. Dla lokalu tego prowadzona jest księga wieczysta nr (...). W dniu 4 listopada 1997 roku J. K. (2), w zamian za dożywotnią rentę, przeniósł prawo własności lokalu i przynależny mu udział w prawie własności działki nr (...) na M. i M. K. (2), a ich prawo zostało ujawnione w księdze wieczystej. Lokal nr (...), o powierzchni użytkowej 52,4 m ² został z kolei ustanowiony wraz z udziałem w wysokości ½ części w prawie własności działki nr (...) i sprzedany przez Gminę Miejską B. J. i I. K. mocą umowy z dnia 11 października 1996 roku, a ich prawo zostało ujawnione w księdze wieczystej. Dla tego lokalu prowadzona jest księga wieczysta nr (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji stwierdził, że wniosek podlegał oddaleniu. Powołał się w tym przedmiocie na przepis art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 roku o własności lokali, z którego wynikało, że nie można żądać zniesienia współwłasności nieruchomości wspólnej, dopóki trwa odrębna własność lokali. Tymczasem, prawo własności poszczególnych lokali stanowiących odrębne nieruchomości przysługuje wnioskodawcom i uczestnikom postępowania, a współwłasność gruntu jest przymusowa, ponieważ jest to prawo związane z prawem do lokalu. W ocenie Sądu Rejonowego, dopóki nie zostanie wygaszone odrębne prawo do lokalu, nie jest możliwe zniesienie współwłasności nieruchomości gruntowej. W tej sytuacji, Sąd oddalił wnioski dowodowe zgłoszone przez uczestniczkę postępowania, uznając że pozostawały one zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Wskazując na powyższe, Sąd I instancji oddalił wniosek orzekając o kosztach postępowania na podstawie art. 520 § 3 k.p.c.

Apelację od powyższego postanowienia wnieśli wnioskodawcy, zaskarżając je w całości. Orzeczeniu zarzucili:

1.  nierozpoznanie istoty sprawy, art. 378 § 2 k.p.c. w zw. z art. 368 k.p.c. polegające na przyjęciu, że strony nie zgłosiły zgodnego wniosku, podczas gdy uczestniczka postępowania wniosła o przyznanie całej nieruchomości ewentualnie podzielenie jej na dwie odrębne nieruchomości /gruntowe/, podczas gdy Sąd stanął na stanowisku, iż współwłasność gruntu jest przymusowa pomimo poważnych wątpliwości w tym względzie wynikających z faktu, iż nigdzie nie został określony status gruntu, a odrębna własność lokali jest nieprawidłowa;

2.  niezgodność ustaleń faktycznych Sądu z materiałem dowodowym zebranym w sprawie, w szczególności poprzez ustalenie, że wniosek jest bezzasadny dopóki trwa odrębna własność lokali oraz współwłasność gruntu;

3.  naruszenie przepisów postępowania w zakresie, który miał istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 227 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. i art. 241 k.p.c. – przez niedopuszczenie i nieprzeprowadzenie zgłoszonych przez wnioskodawców i uczestniczkę postępowania środków dowodowych mających istotne znaczenie dla rozpoznania wniosku wnioskodawców i uczestniczki postępowania, a także naruszenie art. 354 k.p.c. w zw. z art. 236 k.p.c. poprzez nierozstrzygnięcie o przeprowadzeniu bądź odmowie przeprowadzenia zgłoszonych przez strony dowodów, a jedynie faktyczne ich pominięcie;

4.  naruszenie przepisów prawa procesowego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na całkowitym pominięciu dowodu z treści aktów notarialnych na okoliczność braku podstaw do ustanowienia odrębnej własności lokali i nie zachowania wymogów do ich ustanowienia, a mianowicie braku zaświadczeń odpowiednich władz o spełnieniu warunków wymaganych do ustanowienia odrębnych własności lokali oraz nie wskazanie charakteru gruntu, na którym znajduje się budynek;

5.  naruszenie przepisów postępowania poprzez obciążenie wnioskodawców kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego na rzecz uczestniczki postępowania w związku z oddaleniem wniosku.

Wskazując na powyższe, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i rozpoznanie sprawy zgodnie z wnioskiem ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi niższej instancji przy uwzględnieniu kosztów dotychczasowego postępowania.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja wnioskodawców jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Analiza materiału dowodowego zebranego w sprawie, pod kątem podniesionych w apelacji zarzutów prowadzi do wniosku, że Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne. Na aprobatę zasługuje również wywiedziony na ich podstawie wniosek o niezasadności wniosku o zniesienie współwłasności w okolicznościach przedmiotowej sprawy, chociaż poprzedzający go wywód wymaga uzupełnienia przez Sąd Odwoławczy.

Odnosząc się do zarzutów apelacji, w pierwszej kolejności wskazać trzeba, że kwestionowanie przez skarżących sposobu ustanowienia odrębnej własności lokali jest na tym etapie postępowania nieuprawnione i nie mogło odnieść żadnego skutku. Kwestia ta została już ustalona, a dla obu lokali założone zostały księgi wieczyste, potwierdzające ich niewzruszalny obecnie stan prawny.

Kontynuując stwierdzić należy, że wydając zaskarżone rozstrzygnięcie, Sąd I instancji słusznie odwołał się do dyspozycji przepisu art. 3 ust. 1 ustawy o własności lokali, zgodnie z którym w razie wyodrębnienia własności lokali właścicielowi lokalu przysługuje udział w nieruchomości wspólnej, jako prawo związane z własnością lokali. Nie można żądać zniesienia współwłasności nieruchomości wspólnej, dopóki trwa odrębna własność lokali. Lektura uzasadnienia zaskarżonego postanowienia pozwala jednak stwierdzić, że uszło uwadze Sądu Rejonowego, iż w orzecznictwie ugruntowany jest pogląd o dopuszczalności zniesienia przez Sąd odrębnej własności lokali w postępowaniu o zniesienie współwłasności nieruchomości wspólnej, jeżeli możliwy jest fizyczny podział budynku, w którym tę własność ustanowiono (vide: uchwała Sadu Najwyższego z dnia 14 lipca 2006 roku, III CZP 53/06, Lex 188829; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2008 roku, II CSK 664/07, Lex 424311). W uchwale z dnia 14 lipca 2006 roku Sąd Najwyższy wyjaśnił, że uznanie, iż przewidziana w art. 3 ust. 1 ustawy przeszkoda stanowi absolutny zakaz znoszenia współwłasności nieruchomości wspólnej byłoby niedocenieniem roli, jaką w systemie obowiązującego prawa odgrywa odrębna własność lokali. W kontekście ugruntowanego stanowiska w tym przedmiocie podkreślenia wymaga, że zakaz znoszenia współwłasności nieruchomości wspólnej w czasie istnienia odrębnej własności lokali dotyczy takich stanów faktycznych, w których ustanowiono odrębną własność lokali w budynkach, których podział prowadzący do całkowitego wyjścia ze współwłasność jest nierealny. Jednakże, w wypadku odrębnych lokali w budynku, który można podzielić, aktualne staje się zniesienie odrębnej własności lokali przez Sąd, aby umożliwić - przy spełnieniu przesłanek z art. 210 k.c. - orzeczenie podziału fizycznego nieruchomości wspólnej. Wbrew poglądowi Sądu I instancji, przepis art. 3 ust. 1 ustawy nie zawiera więc zakazu znoszenia odrębnej własności lokali. Zakazu takiego nie zawierają także inne przepisy ustawy o własności lokali, ani kodeksu cywilnego, nie wyłączając tym samym zniesienia odrębnej własności lokali w drodze orzeczenia Sądu. Za wykładnią przyjmującą dopuszczalność zniesienia przez Sąd odrębnej własności lokali w sytuacji, w której możliwy jest fizyczny podział budynku i całkowite wyjście ze współwłasności oprócz argumentów natury jurydycznej przemawiają również względy praktyczne, wyrażające się w celowości zarówno punktu widzenia słusznych interesów współwłaścicieli, jak i interesu społeczno – gospodarczego. Niewątpliwie, w ten sposób umacnia się przecież sytuacja prawna każdego dotychczasowego właściciela lokalu, który przy spełnieniu przesłanek określonych w art. 210 k.c. stanie się właścicielem odrębnej nieruchomości, dla której zostanie założona oddzielna księga wieczysta.

Sąd Okręgowy orzekający w niniejszej sprawie podziela stanowisko wyrażone w przywołanych orzeczeniach oraz argumentację przytoczoną dla jego uzasadnienia. Tym samym, kategoryczne stwierdzenie Sądu I instancji o bezzasadności wniosku w oparciu jedynie o przepis art. 3 ust. 1 ustawy nie jest uprawnione. Sąd Odwoławczy zwraca jednak uwagę, że stwierdzone uchybienie nie miało wpływu na prawidłowość orzeczenia, które ostatecznie odpowiada prawu. Wnikliwa analiza okoliczności sprawy prowadzi bowiem do wniosku, że ewentualny podział fizyczny budynku, w którym ustanowiono odrębną własność lokali nie jest możliwy, co potwierdziły informacje uzyskane od wnioskodawczyni na rozprawie apelacyjnej.

Jedynie na marginesie, Sąd Okręgowy zauważa, że z tych samych względów w sprawie nie miał zastosowania przepis art. 5 ust. 1 ustawy o własności lokali. Zgodnie z jego brzmieniem: jeżeli powierzchnia nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem, w którym wyodrębniono własność lokali jest większa niż powierzchnia działki budowlanej w rozumieniu przepisów o gospodarce nieruchomościami, niezbędnej do korzystania z niego, współwłaściciele mogą dokonać podziału tej nieruchomości. Wobec braku zaktualizowania się wymienionych przesłanek, także ten przepis nie mógł stanowić uzasadnienia dla uwzględnienia wniosku skarżących. Odnoszenie się wiec do pozostałych zarzutów procesowych jest więc bezprzedmiotowe.

Zastrzeżeń Sądu Okręgowego nie budzi również rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w przedmiocie kosztów postępowania. Sąd I instancji trafnie ocenił interesy zainteresowanych jako sprzeczne, co skutkowało zastosowaniem w sprawie przepisu art. 520 § 3 k.p.c.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy na mocy art. 385 k.p.c., uznając zarzuty apelacji wnioskodawców za bezzasadne, orzekł jak w sentencji.

O kosztach zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 8 pkt 6 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 roku, Nr 461).