Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2016 r. w Warszawie

sprawy A. S. i T. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w
W.

o wyrównanie renty rodzinnej i odsetki

na skutek odwołania A. S. i T. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w
W.

z dnia 11 lipca 2016 r., znak: (...) oraz

z dnia 11 lipca 2016 r., znak (...)

1.  oddala odwołanie T. R. od decyzji z dnia 11 lipca
2016 r., znak: (...);

2.  zmienia zaskarżone decyzje z dnia 11 lipca 2016r., znak: (...), w ten sposób, że przyznaje T. R. i
A. S. prawo do ustawowych odsetek od niezrealizowanego świadczenia w postaci renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, za okres od dnia 20
sierpnia 2010r. do dnia 24 lutego 2016 r.;

3.  oddala w pozostałym zakresie odwołania T. R. i
A. S. od decyzji z dnia 11 lipca 2016 r., znak: (...).

UZASADNIENIE

A. S. w dniu 16 sierpnia 2016r. złożyła do Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W., odwołanie od decyzji z dnia 11 lipca 2016r., w części dotyczącej wypłacenia ustawowych odsetek od świadczenia po zmarłym ojcu S. R. za okres od 1 czerwca 2010r. do dnia wypłaty świadczenia, tj. do 6 kwietnia 2016r., wskazując, iż organ rentowy nie wykonał wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 listopada 2015r. Odwołanie zostało zarejestrowanie pod sygnaturą VIIU 1368/16 (odwołanie z dnia 12 sierpnia 2016r., k. 2 a.s. o sygn. VII U 1368/16).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania A. S. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oraz o łączne rozpoznanie ze sprawą z odwołania T. R. od decyzji z dnia 11 lipca 2016r., znak: (...), na podstawie art. 219 k.p.c.

W uzasadnieniu odwołania organ rentowy wskazał, że w wyniku zmian wprowadzonych ustawą z dnia 28 lipca 2011r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2011r., nr 187, poz. 1112) i dodania art. 58 ust. 4, S. R. na dzień 23 września 2011r. nabyłby prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. W związku z tym decyzją z dnia 19 października 2011r. organ rentowy przyznał prawo do renty rodzinnej od 23 września 2011r. Decyzja nie została zaskarżona.

Ponadto Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, iż prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy zostało przyznane S. R. od 1 czerwca 2010r. do 11 lutego 2011r. na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 listopada 2015r., sygn. akt III AUa 1816/14. Sąd Apelacyjny we wskazanym orzeczeniu ani we wcześniejszym wyroku Sąd Okręgowy nie stwierdziły jednak odpowiedzialności po stronie organu rentowego za opóźnienie w wypłacie świadczenia. Dodatkowo organ rentowy podkreślił, że w dniu 21 lipca 2016r. została wydana decyzja o wypłacie odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie niezrealizowanego świadczenia po zmarłym S. R. za okres od 25 lutego 2016r. do 6 kwietnia 2016r. (odpowiedź na odwołanie z dnia 30 sierpnia 2016r., k. 3 a.s. o sygn. VII U 1368/16).

T. R. w dniu 16 sierpnia 2016r. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z dnia 11 lipca 2016r. w części dotyczącej:

- wypłacenia ustawowych odsetek od niezrealizowanego świadczenia po zmarłym S. R. za okres od 1 czerwca 2010r. do dnia wypłaty tego świadczenia, tj. do 30 marca 2016r.;

- wyrównania renty rodzinnej za okres od 10 czerwca 2011r. do 22 września 2011r. wraz z ustawowymi odsetkami.

W uzasadnieniu odwołania odwołująca wskazała, że nie zgadza się z zaskarżoną decyzją. Podkreśliła, że w dacie złożenia wniosku o rentę rodzinną S. R. nie miał ustalonego prawa do renty. Takie świadczenie zostało mu przyznane dopiero wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń z dnia 26 listopada 2015r. Wyraziła również opinię, że kierowanie sprawy na drogę sądową i wnoszenie apelacji mimo niekorzystnego dla Zakładu wyroku Sądu, stanowiło przejaw złej woli, nieprzyznawanie się do błędu i celowe uchylanie się od wykonania orzeczenia Sądu w całości. Z tego względu odwołująca zmuszona została do wniesienia odwołania. Zostało ono zarejestrowane pod sygnaturą VIIU 1369/16 (odwołanie z dnia 15 sierpnia 2016r., k. 2 a.s. o sygn. VII U 1369/16).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania T. R. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a także o łączne rozpoznanie ze sprawą z odwołania A. S. od decyzji z dnia 11 lipca 2016r., na podstawie art. 219 k.p.c.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podniósł tą samą argumentację co w odpowiedzi na odwołanie A. S. wskazując, że S. R. nie miał ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Dopiero w następstwie zmian wprowadzonych ustawą z dnia 28 lipca 2011r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2011r., nr 187, poz. 1112) spełnił warunki do przyznania świadczenia, wobec tego decyzją z dnia 19 października 2011r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał odwołującej prawo do renty rodzinnej. Od tej decyzji nie zostało wniesione odwołanie. Dodatkowo, odnosząc się do kwestii dotyczącej odsetek, organ rentowy wskazał, że ani Sąd Apelacyjny w Warszawie, ani Sąd Okręgowy nie stwierdziły odpowiedzialności organu rentowego za opóźnienie w wypłacie świadczenia. Decyzja przyznająca odsetki została wydana w dniu 20 lipca 2016r., ale dotyczyła okresu od 25 lutego 2016r. do 30 marca 2016r. (odpowiedź na odwołanie z dnia 30 sierpnia 2016r., k. 2 a.s. o sygn. VII U 1369/16).

Zarządzeniem z dnia 6 września 2016r., wydanym na podstawie art. 219 k.p.c., sprawa z odwołania T. R. została połączona ze sprawą A. S. celem wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygnaturą VII U 1368/16 (zarządzenie z dnia 6 września 2016r., k. 6 a.s. o sygn. VII U 1369/16).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

S. R. w dniu 10 czerwca 2010r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy (wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy, k. 1 – 4 t. I a.r.). Lekarz Orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 21 lipca 2010r. uznał, iż wnioskodawca jest całkowicie niezdolny do pracy do 31 lipca 2011r. Wskazał również, że całkowita niezdolność do pracy istnieje od 22 lutego 2010r. (orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 21 lipca 2010r., k. 21 t. I a.r.). Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 20 sierpnia 2010r., znak: (...), odmówił jednak S. R. przyznania prawa do wnioskowanego świadczenia z uwagi na okoliczność, że w dziesięcioleciu przed dniem złożenia wniosku, jak i w dziesięcioleciu przed powstaniem niezdolności do pracy, nie udowodnił wymaganego 5 letniego okresu składkowego i nieskładkowego (decyzja ZUS z dnia 20 sierpnia 2010r., znak: (...), k. 33 – 34 t. I a.r.).

W dniu 15 września 2010r. S. R. wniósł odwołanie od wskazanej decyzji. W toku postępowania został poddany badaniu przez biegłego sądowego chirurga naczyniowego, który wskazał na trwałą i całkowitą niezdolność do pracy od czerwca 2010r. (opinia biegłego sądowego chirurga naczyniowego, k. 19 a.s. o sygn. VIIU 983/14, odwołanie S. R. z dnia 12 września 2010r., k. 2 – 3 a.s. o sygn. VIIU 983/14).

W dniu 11 lutego 2011r. S. R. zmarł (odpis skrócony aktu zgonu, k. 38 a.s. o sygn. VIIU 983/14). Postanowieniem z dnia 13 czerwca 2011r. postępowanie zostało zawieszone na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. (postanowienie z dnia 13 czerwca 2011r., k. 44 – 45 a.s. o sygn. VIIU 983/14). Do postępowania przystąpiły córka zmarłego A. S. oraz jego żona T. R., z udziałem których Sąd kontynuował postępowanie w sprawie o rentę z tytułu niezdolności do pracy. W sprawie zostały wydane opinie biegłych sądowych: neurologa, specjalisty chorób wewnętrznych i ortopedy (opinie biegłych sądowych, k. 72 – 74 i k. 81 – 82 a.s. o sygn. VIIU 983/14).

Wyrokiem z dnia 23 lipca 2014r. Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z dnia 20 sierpnia 2010r. w ten sposób, że przyznał T. R. oraz A. S. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy po zmarłym S. R. za okres od dnia 1 czerwca 2010r. do dnia 11 lutego 2011r. (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa – Praga z dnia 23 lipca 2014r., k. 109 a.s. o sygn. VIIU 983/14).

Od powyższego wyroku apelację wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. (apelacja organu rentowego z dnia 2 października 2014r., k. 122 - 124 a.s. o sygn. VIIU 983/14). Wyrokiem z dnia 26 listopada 2015r. Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sprostował niedokładność w komparycji wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy za okres od 1 czerwca 2010r. do 11 lutego 2011r. przyznał S. R., w którego miejsce wstąpiły żona T. R. oraz córka A. S., a w pozostałym zakresie oddalił apelację (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 listopada 2015r. k. 153 - 154 a.s. o sygn. VIIU 983/14).

W dniu 10 czerwca 2011r. T. R. – żona zmarłego S. R., złożyła wniosek o rentę rodzinną (wniosek wraz z załącznikami, k. 1 – 8 t. II a.r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. w dniu 30 września 2011r. wydał decyzję nr (...), którą odmówił wnioskodawczyni prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 11 lutego 2011r. S. R.. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że mąż T. R. nie miał ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy oraz nie spełniał warunków do jej uzyskania. Ponadto do 31 grudnia 2008r. nie ukończył wieku emerytalnego (decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 września 2011r., k. 18 t. II a.r.).

Ustawą z dnia 28 lipca 2011r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2011r., nr 187, poz. 1112) została wprowadzona zmiana dotycząca przepisów odnoszących się do renty z tytułu niezdolności do pracy. W ich wyniku organ rentowy ustalił, że S. R. na dzień 23 września 2011r. nabyłby prawo do świadczenia rentowego i w konsekwencji w dniu 19 października 2011r. wydał decyzję, znak: (...), o przyznaniu T. R. renty rodzinnej na stałe, poczynając od 23 września 2011r., tj. od dnia wejścia w życie wskazanej zmiany przepisów (decyzja z dnia 19 października 2011r., znak: (...) , k. 24 t. II a.r.).

W dniu 11 stycznia 2016r. T. R. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o wypłatę niezrealizowanych świadczeń po osobie uprawnionej do świadczeń emerytalno – rentowych, a następnie w dniu 12 stycznia 2016r. ten sam wniosek złożyła również A. S. (wnioski o wypłatę niezrealizowanych świadczeń, k. 1 - 4 i k. 13 – 16 t. III a.r.). Z uwagi na konieczność oczekiwania na zwrot akt z Sądu w celu realizacji prawomocnego wyroku oraz uzupełnienia dokumentacji, organ rentowy zawiadomił wnioskodawczynie o przesunięciu terminu wydania decyzji, które ostatecznie zapadły: w dniu 21 marca 2016r. w odniesieniu do T. R. oraz w dniu 25 marca 2016r. w odniesieniu do A. S.. Na ich podstawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. przyznał A. S. i T. R. prawo do niezrealizowanego świadczenia po zmarłym S. R. za okres od 1 czerwca 2010r. do 11 lutego 2011r. (decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przyznaniu niezrealizowanego świadczenia, k. 37 - 39 t. III a.r.).

W dniu 18 kwietnia 2016r. do organu rentowego wpłynął wniosek T. R. o przyznanie jej renty rodzinnej za okres od 10 czerwca 2011r. do 23 września 2011r. wraz z odsetkami oraz o wypłatę należnych odsetek od niezrealizowanego świadczenia za okres od dnia 1 czerwca 2010r. do czasu wydania decyzji przez organ rentowy. Tego samego dnia, tj. 18 kwietnia 2016r., również A. S. wniosła o przyznanie niezrealizowanego świadczenia po zmarłym S. R., zgodnie z orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 czerwca 2010r. (wnioski T. R. i A. S. z dnia 18 kwietnia 2016r., k. 41 - 43 t. III a.r.).

Decyzjami z dnia 11 lipca 2016r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych po rozpatrzeniu wniosku z dnia 18 kwietnia 2016r. odmówił A. S. oraz T. R. prawa do wypłaty odsetek za okres od 1 czerwca 2010r. do dnia 24 lutego 2016r. wskazując, że nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w wypłacie świadczenia przez czas toczącego się postępowania sądowego. Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawiadomił, że obu odwołującym przysługują odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty niezrealizowanego świadczenia za okres od dnia 25 lutego 2016r. do 6 kwietnia 2016r. (decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 lipca 2016r., znak: (...), k. 49 - 50 t. III a.r., decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 lipca 2016r., znak: (...), k. 61 - 62 t. III a.r. ).

W dniu 11 lipca 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał również decyzję znak: (...), którą odmówił T. R. wypłaty renty rodzinnej za okres od dnia 10 czerwca 2011r. do dnia 23 września 2011r. Organ rentowy wskazał, że odwołująca ma ustalone prawo do renty rodzinnej decyzją z dnia 19 października 2011r., znak: (...), przysługujące od dnia 23 września 2011r. Od tej decyzji mogła się odwołać, czego nie uczyniła, wobec tego decyzja ta stała się prawomocna (decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 lipca 2016r., znak: (...), k. 59 – 60 t. III a.r.).

W dniu 21 lipca 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał dwie decyzje znak: (...), w których z urzędu przyznał A. S. i T. R. odsetki przysługujące z tytułu opóźnienia w wypłacie niezrealizowanego świadczenia po zmarłym S. R., za okres od 25 lutego 2016r. do 30 marca 2016r. (decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 lipca 2016r., znak: (...), k. 65 - 67 t. III a.r.).

Powyższy stan faktyczny w sprawie został ustalony w oparciu o powołane dowody
z dokumentów znajdujące się w aktach rentowych, a także w aktach o sygn.
VII U 983/14. Zdaniem Sądu były one wiarygodne i korespondowały ze sobą tworząc spójny stan faktyczny, który zresztą nie był kwestionowany przez strony.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. S. i T. R. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w W. z dnia 11 lipca 2016r., znak: (...), zasługiwało na uwzględnienie w przeważającym zakresie.

Zasady wypłaty odsetek reguluje art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.), natomiast art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. z 2015 r., poz. 552 ze zm.) ustala zasady przyznawania i wypłacania świadczeń emerytalno – rentowych. Zgodnie z powołanym art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

W przypadku świadczeń rentowych terminy wypłaty określa art. 118 ust. 1 i ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przewiduje on, że organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, a w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego, za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zatem Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma 30 dni na wydanie prawidłowej decyzji licząc od chwili wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności, rozumianej jako ostatni fakt konieczny, z punktu widzenia przesłanek nabycia prawa, do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia. W przypadku, gdy prawo zostaje przyznane orzeczeniem Sądu ów 30 dniowy termin jest liczony od momentu doręczenia wyroku, ale jedynie wówczas, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy, termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia.

Przez nieustalenie prawa do świadczenia, o którym mowa w art. 85 ustawy systemowej, należy rozumieć zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania. W drugim ze wskazanych przypadków zachodzi sytuacja, gdy do wydania przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia doszło mimo, że było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem.

Użyty w powołanych przepisach zwrot "okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności" jako wyłączający obowiązek wypłaty odsetek, należy rozumieć w ten sposób, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn, niezależnych od ZUS (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2012r., III UK 110/11, LEX nr 1227452).

W judykaturze dokonuje się kwalifikacji błędów organu rentowego na błędy
w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędy w ustaleniach faktycznych, będące skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa ma miejsce wówczas, gdy organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa, z uwagi na błędną interpretację relewantnych przepisów prawa w prawidłowo ustalonym stanie faktycznym. Bardziej złożoną jest prawna kwalifikacja błędu w ustaleniach faktycznych, jako przesłanki uzasadniającej odpowiedzialność organu rentowego z tytułu wypłaty odsetek za opóźnienie. Możliwa jest bowiem sytuacja, iż przyznanie prawa do świadczenia nastąpi na skutek ustaleń faktycznych sądu. Aby stwierdzić w takiej sytuacji, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za to opóźnienie, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie organ rentowy nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia z uwzględnieniem jednakże tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, to nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności za które ponosi on odpowiedzialność (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 maja 2014r., III AUa 2071/13, LEX nr 1483723).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych uzasadniając odmowę wypłaty T. R. i A. S. odsetek od niezrealizowanego świadczenia rentowego po zmarłym S. R., powołał się na brak orzeczenia organu odwoławczego orzekającego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Odnosząc się do tej argumentacji podkreślić należy, że brak orzeczenia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego – tak jak miało to miejsce w rozpoznawanej sprawie - nie przesądza o braku prawa strony do odsetek (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 czerwca 2014r., III AUa 1548/13, Lex nr 1493754). W razie jednak wystąpienia strony o odsetki po wykonaniu wyroku przyznającego świadczenia, konieczne jest ustalenie, z jakich przyczyn doszło do opóźnienia w wypłacie. Ocena tego, która ze stron postępowania odpowiada za opóźnienie wypłaty świadczenia winna być wyprowadzona z całokształtu okoliczności sprawy, gdyż obowiązki stron zależą od przedmiotu sporu w danej sprawie oraz od tego, na której ze stron spoczywa ciężar wykazania okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia konkretnej sprawy.

W rozpatrywanej sprawie ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy w sprawie o sygn. VIIU 983/14 były takie same, jakich dokonał organ rentowy. Nie zaistniała zatem sytuacja błędu organu rentowego w ustaleniach faktycznych. Można natomiast mówić o błędzie w wykładni i stosowaniu prawa, bowiem organ rentowy – choć ustalił, że S. R. jest całkowicie niezdolny do pracy – nie przyznał renty z tytułu niezdolności do pracy. Powołał się na niespełnienie przesłanki związanej z wykazaniem 5 letniego okresu składkowego i nieskładkowego w dziesięcioleciu przed dniem złożenia wniosku o rentę bądź przed dniem powstania niezdolności do pracy oraz na okoliczność, że zmiana przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, umożliwiająca przyznanie świadczenia rentowego (wprowadzenie ust. 4 do art. 58), nastąpiła od dnia 23 września 2011r. W wyniku tej zmiany dodany do art. 58 ustęp 4 wskazuje, że przepisu ust. 2 (określającego warunek, jakiego nie spełnił S. R.) nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Przed wprowadzeniem wskazanej zmiany, mimo wyraźnego brzmienia ustawy, judykatura zgodnie przyjmowała, że renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art. 57 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych - jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zmianami), bez potrzeby wykazywania przewidzianego w art. 58 ust. 2 tej ustawy pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy. Tak stanowisko wyrażał wielokrotnie Sąd Najwyższy m.in. w uchwale 7 sędziów z dnia 23 marca 2006r. (I UZP 5/05), a także w orzeczeniach późniejszych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2008r., II UK 235/07; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2008r., II UK 249/07). Pomimo takiej zgodnej interpretacji art. 58 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, umożliwiającej S. R. uzyskanie prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, błędnie interpretując przepisy i stosując art. 58 ust. 2 ustawy, bez uwzględnienia cytowanego stanowiska judykatury, wydał decyzję odmowną. Popełnił tym samym błąd w wykładni prawa, co w uzasadnieniu wyroku zaakcentował Sąd Okręgowy w sprawie o rentę, choć formalnie nie dał temu wyrazu w rozstrzygnięciu. Takie stanowisko

podzielił również Sąd Apelacyjny, który w uzasadnieniu wydanego orzeczenia odwołał się do słusznej argumentacji Sądu Okręgowego.

A. S. i T. R. wnioskowały o przyznanie odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie niezrealizowanego świadczenia od dnia 1 czerwca 2010r. do dnia wypłaty świadczenia (A. R. do 6 kwietnia 2016r., zaś T. R. do 30 marca 2016r.). W ocenie Sądu w rzeczonej sprawie dniem wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji była nie data 1 czerwca 2010r., kiedy wniosek o rentę jeszcze nawet nie wpłynął do Zakładu (data jego złożenia to 10 czerwca 2010r.), ale dzień 20 sierpnia 2010r., czyli data, w której zapadła decyzja odmowna. Wprawdzie została ona wydana po upływie 30 dni od chwili złożenia wniosku, ale zdaniem Sądu, organ rentowy był zmuszony przeprowadzić dodatkowe postępowanie orzecznicze, związane z ustaleniem niezdolności wnioskodawcy do pracy. Ostatnią okolicznością, która podlegała wyjaśnieniu, było więc wydanie orzeczenia przez Lekarza Orzecznika ZUS potwierdzającego, że S. R. jest niezdolny do pracy. W ciągu 30 dni od daty wydania tego orzeczenia, zapadła decyzja ZUS, wydana w dacie 20 sierpnia 2010r. To zatem w tej dacie, uwzględniając dodatkowe czynności orzecznicze, organ rentowy mógł i powinien wydać decyzję prawidłową. Wobec tego brak było podstaw, by jako początkową datę, od której powinny być przyznane odsetki, przyjmować dzień 1 czerwca 2010r. Nie sposób też uznać, że niezbędne czynności organu rentowego zmierzające do rozpoznania sprawy przez Lekarza Orzecznika ZUS, posiadały cechy opóźnienia w przyznaniu lub wypłacie świadczenia. Odsetki, zdaniem Sądu, powinny być zatem przyznane od daty 20 sierpnia 2010r. Jeśli chodzi zaś o datę, do której odsetki zostały przyznane, to data ta, czyli 24 lutego 2016r., to dzień poprzedzający datę, od której ZUS przyznał odsetki z urzędu. Nie było zatem podstaw, aby Sąd ponownie, nie uwzględniając decyzji, które zapadły 20 lipca 2016r., przyznał odsetki do dat oznaczonych w odwołaniach. Jedyną datą, do której odsetki mogły być przyznane, zarówno w przypadku T. R., jak i A. S., był 24 lutego 2016r.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone przez T. R. i A. S. decyzje z dnia 11 lipca 2016r., znak: (...), w ten sposób, że od niezrealizowanego świadczenia w postaci renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy po zmarłym S. R., przyznał odsetki ustawowe za okres od 20 sierpnia 2010r. do 24 lutego 2016r., a w pozostałym zakresie odwołania oddalił na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

T. R., poza decyzją z dnia 11 lipca 2016r., dot. odsetek ustawowych od niezrealizowanego świadczenia, odwołała się również od decyzji z tej samej daty, nr (...), dotyczącej odmowy przyznania renty rodzinnej za okres od 10 czerwca 2011r. do 22 września 2011r. Zdaniem Sądu Okręgowego, wskazane odwołanie było bezzasadne.

W pierwszej kolejności należy wskazać na okoliczność, że decyzja przyznająca T. R. rentę rodzinną, mogła podlegać zaskarżeniu, ale T. R. z tego prawa nie skorzystała, zatem stała się ona prawomocna. Wynika z niej, że datą, od której Zakład przyznał w/w świadczenie jest 23 września 2011r., tj. dzień wejścia w życie zmiany przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Zdaniem Sądu - co zostało już wskazane i uzasadnione - argumentacja, że dopiero w/w zmiana przepisów, umożliwiała przyznanie S. R. renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz przyznanie renty rodzinnej T. R., jest błędna, ale T. R. – choć mogła – nie skorzystała z prawa zaskarżenia tej decyzji, która dla Sądu jest wiążąca. Ponadto, nawet jeśli doszło do błędu organu rentowego uzasadnione byłoby odwołanie się do art. 133 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przepis ten nie może jednak mieć w sprawie zastosowania. Wskazuje on, że w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż:

1)od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, z zastrzeżeniem art. 107a ust. 3;

2) za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, o którym mowa w pkt 1, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego (ust. 1).

Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio również w razie ponownego ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości wskutek wznowienia postępowania przed organami odwoławczymi albo wskutek kasacji, z tym że za miesiąc zgłoszenia wniosku przyjmuje się miesiąc wniesienia wniosku o wznowienie postępowania lub o kasację (ust. 2).

Z w/w przepisu wynika zasada wyrównywania świadczeń niewypłaconych lub zaniżonych na skutek błędu organu rentowego maksymalnie za trzy lata wstecz (art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy). Przepis ten reguluje zatem swoistego rodzaju "przedawnienie" wypłaty świadczeń. Wynika z niego, że nawet zawinione działanie organu rentowego, które w swej konsekwencji prowadzić może także do pozbawienia uprawnionego części lub całości świadczenia, nie powoduje powstania obowiązku jego wypłaty za cały okres pokrzywdzenia ubezpieczonego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 24 czerwca 2014r., III AUa 756/14; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 12 marca 2015r., III AUa 883/14).

Wskazane ograniczenie musi mieć zastosowanie także i w przedmiotowej sprawie, w której wniosek T. R. o ponowne rozpatrzenie sprawy renty rodzinnej wpłynął w kwietniu 2016r. i choć można mówić o błędzie Zakładu, okres za który T. R. żądała wyrównania renty rodzinnej, nie mieści się we wskazanym w art. 133 ustawy, terminie trzyletnim. Wobec powyższego, działanie ubezpieczonej podjęte zostało zbyt późno w stosunku do uregulowań ustawy i Sąd nie miał możliwości – ze wzglądu na brak podstawy prawnej do takiego działania – by przyznać rentę rodzinną za okres wskazany przez T. R.. Odwołanie od decyzji z dnia 11 lipca 2016r., znak (...), podlegało więc oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)