Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 października 2013 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku K. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w J.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji wniesionej przez stronę pozwaną

od wyroku Sądu Okręgowego w Krośnie

z dnia 27 marca 2013 r. sygn. akt IV U 1040/12

oddala apelację

Sygn. akt III AUa 674/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. decyzją z 23 kwietnia
2012 roku odmówił wnioskodawcy K. L. prawa do emerytury pomostowej, podnosząc w uzasadnieniu, iż nie udowodnił okresu pracy w warunkach szczególnych w wymiarze co najmniej 15 lat oraz nie udokumentował rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą na rzecz którego wykonywał pracę bezpośrednio przed dniem ustalania prawa do emerytury.

W podstawie prawnej wydanej decyzji organ rentowy wskazał art. 4 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, jak również ogólnie przepisy ustawy
z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i retach z FUS oraz rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W ocenie organu rentowego do stażu pracy w szczególnych warunkach nie może zostać uwzględniony okres zatrudnienia w Rafinerii (...) od 2 listopada 1977r. na stanowisku samodzielnego mechanika rejonu, samodzielnego inspektora do spraw (...) oraz UDT, jak i od 16 lipca 1998r. do 31 grudnia 2008r. na stanowisku inspektora nadzoru, starszego specjalisty nadzoru oraz inspektora nadzoru mechaniczno – budowlanego. W ocenie pozwanego Zakładu wnioskodawca pracując na wyżej wymienionych stanowiskach wykonywał szereg czynności administracyjno – biurowych, co wyklucza możliwość zakwalifikowania tej pracy jako zatrudnienia w warunkach szczególnych wykonywanego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Powyższą decyzję odwołaniem zaskarżył wnioskodawca K. L. domagając się zmiany stanowiska organu rentowego i przyznania prawa do emerytury pomostowej. Podniósł, iż będąc zatrudniony na wymienionych stanowiskach wykonywał czynności nadzoru inżynieryjno – technicznego celem zapewnienia prawidłowego tj. bezawaryjnego ruchu poszczególnych instalacji i węzłów zakładowych. Tak więc wykonywanie czynności administracyjno biurowych było związane ze sprawowaniem nadzoru na osobami zatrudnionymi w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.

Po rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie wyrokiem z 27 marca 2013 r. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego przyznając wnioskodawcy K. L. prawo do emerytury pomostowej od daty zaprzestania pobierania zasiłku chorobowego oraz stwierdził brak odpowiedzialności organu rentowego w kwestii nie ustalenia ostatniej okoliczności niezbędnej w zakresie uprawnień wnioskodawcy do świadczenia emerytalnego.

Na podstawie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca K. L. ur. (...) wystąpił do organu rentowego o przyznanie prawa do emerytury pomostowej. Wśród załączonych do tego wniosku dokumentów przedłożył świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 14 marca 2012r. wydane przez pracodawcę tj. Rafinerię (...), które stwierdzało, iż od 2 listopada 1977r. do 30 listopada 1981r. pracując na stanowiskach samodzielnego mechanika rejonu, samodzielnego inspektora do spraw (...) oraz UDT oraz ponownie na stanowisku samodzielnego mechanika rejonu wykonywał kontrolę międzyoperacyjną, kontrolę jakości produkcji oraz dozór inżynieryjno – techniczny na wydziałach i oddziałach, w których jako podstawowe wykonywane były prace w warunkach szczególnych wymienione w wykazie A dział XIV poz. 24 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Kolejne świadectwo pracy z tego zakładu z tej samej daty stwierdzało, że od 6 lipca 1998r. do 31 grudnia 2008r. wnioskodawca pracując na stanowiskach inspektora nadzoru, starszego specjalisty nadzoru oraz starszego specjalisty do spraw mechaniczno – budowlanych, inspektora nadzoru oraz inspektora nadzoru do spraw mechaniczno – budowlanych, wykonywał zatrudnienie w warunkach szczególnych przyporządkowane do wykazu A działu XIV pod poz.24 powołanego wyżej rozporządzenia. Ponadto wnioskodawca przedłożył świadectwo pracy w warunkach szczególnych z 9 sierpnia 1999r. wydane przez (...) Sp. z o.o. w J. będącego następcą prawnym Przedsiębiorstwa (...) K. stwierdzające, że od 1 listopada 1991r. do 30 kwietnia 1996r. w zakładzie tym pracował w warunkach szczególnych na stanowisku mistrza budowy. W dokumencie zostało powołane zarządzenie branżowe ze wskazaniem, iż zajmowane stanowisko wymienione jest w wykazie C część III poz. 1. Sąd Okręgowy ustalił, iż K. L. pracując na stanowisku samodzielnego mechanika rejonu w Wydziale B, w którym produkowane były produkty ropopochodne takie jak oleje w szerokiej gamie oraz gazolina, i gaz propan – butan, zapewniał bezpieczeństwo techniczne czyli pełną sprawność urządzeń pracujących w tym wydziale oraz łączących je instalacji. Zajmował się usuwaniem niesprawności lub usterek dysponując grupą 4 – 5 pracowników (pompiarzy, ślusarzy). Osobiście sprawdzał jakość wykonywanych prac, brał udział w tzw. próbach technicznych oraz wytrzymałościowych celem ich dopuszczenia do dalszej eksploatacji. Był stale obecny na terenie wydziału, gdzie wykonywane były prace naprawczo modernizacyjne, co odbywało się przy ciągłym ruchu tego wydziału. Wnioskodawca podlegał kierownikowi wydziału i głównemu mechanikowi, podejmując szereg ważnych decyzji w procesach technologicznych na instalacjach, które pracowały na bazie niebezpiecznych substancji chemicznych, mogących powodować poważne w skutkach następstwa takie jak: wybuch pożaru, emisję węglowodorów czy innych niebezpiecznych dla zdrowia chemikaliów. Był narażony na hałas oraz uciążliwość wykonywania pracy w różnych warunkach atmosferycznych. 16 maja 1980r. zostało mu powierzone stanowisko inspektora urzędowego dozoru technicznego. Wnioskodawca w ramach swoich obowiązków wydawał polecenia demontażu wymienników ciepła, reaktorów, pieców, zbiorników ciśnieniowych. Prace te wykonywane były przez monterów i ślusarzy, których nadzorował i weryfikował. Od 13 stycznia 1981r. powierzono mu stanowisko samodzielnego mechanika rejonu, które pełnił do 30 listopada 1981r, kiedy to uległ rozwiązaniu jego pierwszy stosunek pracy łączący go Rafinerią (...) (zeznania świadków A. K. (2) W. oraz wnioskodawcy, dokumentacja w aktach osobowych odwołującego). Od 1 grudnia 1981r. wnioskodawca podjął pracę w Przedsiębiorstwie (...) K. Zarząd Budowlano – Montażowy J., gdzie pracował do 15 lipca 1998r. zajmując początkowo stanowisko kierownika działu przygotowania produkcji i kosztorysowania a od 15 maja 1992r. kierownika działu technicznego. Od 3 marca 1986r. był delegowany do pracy eksportowej na terenie byłej NRD, a po zakończeniu tej delegacji 17 lutego 1988r. powrócił na stanowisko kierownika działu technicznego. Powtórnie do pracy za granicą został oddelegowany 29 czerwca 1991r. Po powrocie1 listopada 1991r. został skierowany do pracy na stanowisku mistrza budowy, którą wykonywał do 30 kwietnia 1996r. Zajmował się nadzorem nad pracami remontowymi i modernizacyjnymi wykonywanymi na terenie Rafinerii (...). Bezpośrednio nadzorował prace spawaczy, monterów rusztowań oraz cieśli. Prace te odbywały się przy stałym ruchu urządzeń oraz instalacji znajdujących się w Rafinerii. Wnioskodawcy podlegały 4 brygady pracowników realizujących remonty, składająca się każda z nich od 8 do 15 osób ( zeznania świadków P. W., W. W. oraz wnioskodawcy). Ostatni etap zatrudnienia K. L. w tym zakładzie obejmujący okres od 1 maja 1996r. do 15 lipca 1998r. dotyczył stanowiska zastępcy kierownika działu przygotowania produkcji. 16 lipca 1998r. K. L. podjął powtórne zatrudnienie w Rafinerii (...), gdzie zajmował kolejno stanowiska inspektora nadzoru, starszego specjalisty inspektora nadzoru, starszego specjalisty do sprawa mechaniczno – budowlanych, inspektora nadzoru, inspektora nadzoru do spraw mechaniczno – budowlanych. Na powierzonych stanowiskach wykonywał ten sam zakres czynności, co polegało w pierwszej kolejności na określeniu zakresu prac budowlano – montażowych, które były realizowane na terenie Rafinerii (...), a następnie wykonywaniu nadzoru nad realizacją tych prac oraz uczestnictwie w czynnościach odbioru danej inwestycji. Wnioskodawca był stale obecny w miejscach wykonywania prac ( wykopów ziemnych, spawania, prac montażowych) a to z uwagi na konieczność określania rodzaju mogących się pojawić zagrożeń. Praca ta wiązała się z ciągłym narażeniem na emisje węglowodorów oraz innych chemikaliów, była wykonywana w stałym stresie, bardzo często podczas ruchu produkcyjnego urządzeń oraz instalacji, co dodatkowo wzmagało ryzyko wystąpienia zagrożeń ( dokumentacja dotycząca zakresu czynności, zeznania świadków D. G., J. S., K. W. oraz wnioskodawcy). Sąd ponadto ustalił, że od 1 czerwca do 31 lipca 2011r. wnioskodawca był skierowany do wykonywania specjalnych czynności na stanowisku mistrza ds. produkcji w wydziale regeneracji, gdzie zajmował się regeneracją tzw. olejów przepracowanych i praca ta odbywała się w stałym zagrożeniu wybuchem. Odwołujący zajmował się również modernizacją reaktora wytwórni wodoru bezpośrednio sterując procesami technologicznymi mogącymi zagrażać wystąpieniem poważnej awarii przemysłowej ze skutkiem dla bezpieczeństwa publicznego. Powyższe stanowisko zostało zakwalifikowane jako praca w warunkach szczególnych wskazana w załączniku 2 poz. 13 do ustawy o emeryturach pomostowych. W toku postępowania przed Sądem I instancji Kazimierz L. rozwiązał stosunek pracy z Rafinerią (...), co nastąpiło 31 października 2012r. na mocy porozumienia stron. Od 1 listopada 2012r. wnioskodawca przebywa na zwolnieniu lekarskim.

W świetle powyższych ustaleń, Sąd Okręgowy w Krośnie uznał odwołanie za w pełni zasadne, a zaskarżoną decyzję ZUS za naruszającą prawo. Dokonując oceny prawnej sprawy Sąd I instancji stwierdził, że wbrew stanowisku pozwanego organu rentowego wnioskodawca K. L. spełnił wszystkie konieczne przesłanki nabycia prawa do dochodzonej emerytury pomostowej przewidziane w art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz.1656) jako, że posiada 30 – letni ogólny staż ubezpieczeniowy, w tym ponad 15 letni okres pracy w warunkach szczególnych (o której mowa w poz.13 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych oraz dziale XIV poz. 24 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego), jak również rozwiązał stosunek pracy.

Wobec powyższego na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję.

Powyższy wyrok zaskarżył pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J., zarzucając naruszenie prawa materialnego tj. art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS oraz art. 233 kpc tj. mylną wykładnię przytoczonych przepisów i przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, co doprowadziło do uwzględnienia odwołania. W uzasadnieniu wniesionego środka odwoławczego skarżący podnosił, iż brak jest podstaw do przyjęcia ,że wnioskodawca legitymuje się wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, gdyż nadzoru nad pracą ślusarzy nie można zaliczyć jako tak określonego zatrudnienia. Ponadto będąc zatrudniony w charakterze inspektora ds. (...) i UDT, czy inspektora nadzoru, jak i mistrza budowy, odwołujący wykonywał szereg czynności administracyjno – biurowych, nie sprawował formalnego nadzoru nad pracownikami, co wyklucza przyjęcie wykonywania stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przyporządkowanej do działu XIV poz. 24 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r.

Mając na uwadze powyższe wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania bądź o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Wnioskodawca domagał się oddalenia apelacji.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest nieuzasadniona i dlatego podlega oddaleniu. Wyrok bowiem Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie z dnia 27 marca 2013 r. jest – w ocenie tutejszego Sądu – wyrokiem trafnym i odpowiadającym prawu, zaś w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie występują jakiekolwiek przesłanki zaskarżenia mogące wyrok ten wzruszyć, w szczególności zaś te, które Sąd II instancji ma na uwadze z urzędu (art. 378 § 1 kpc).

Na wstępie należy przypomnieć, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy przez sąd wyznacza decyzja organu rentowego od której wniesiono odwołanie (vide – postanowienie Sądu Najwyższego z 20 stycznia 2010 r. o sygn. akt II UZ 49/09, LEX 583831). Przedmiotem niniejszej sprawy jest zatem ustalenie uprawnień K. L. do emerytury pomostowej na podstawie ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz.1656), bowiem taki jest zakres zaskarżonej decyzji. Tym samym zarzut pozwanego Zakładu – naruszenia art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest nieuprawniony. Odnosząc się więc do stanowiska Sądu Okręgowego należy wskazać, iż stosownie do treści art. 4 powołanej wyżej ustawy o emeryturach pomostowych, prawo do tego świadczenia przysługuje pracownikowi spełniającemu wskazane tym uregulowaniem warunki, między innymi wykazaniem co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych przed 1 stycznia 1999r. w rozumieniu art. 3 ust.1 i 3 ustawy lub art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, oraz po tej dacie, jak również wykonywaniem zatrudnienia w tak określonych warunkach po 31 grudnia 2008r. w rozumieniu art. 3 ust.1 i 3 ustawy. Wymieniony wyżej warunek ( po rozwiązaniu stosunku pracy, co nastąpiło w trakcie postępowania przed Sądem I instancji) pozostawał sporny między stronami, gdyż podstawą odmowy przyznania świadczenia był stwierdzenie, że wnioskodawca wykonywał szereg czynności biurowo administracyjnych, co wykluczało – zdaniem organu rentowego - sprawowanie nadzoru, o którym stanowi Dział XIV poz. 24 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. tj. wykonywanie zatrudnienia w tak określonych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Podstawowym dowodem dla wykazania zatrudnienia w warunkach szczególnych jest świadectwo pracy stwierdzające zatrudnienie w tak określonych warunkach. Takie dowody zostały przez wnioskodawcę przedłożone, jednak po analizie zakresu czynności pracowniczych pozwany Zakład zakwestionował wiarygodność tych dokumentów. W postępowaniu sądowym sporną okoliczność można wykazywać wszelkimi dowodami, a ich ocena przy uwzględnieniu treści art. 233 kpc należy do sądu rozpoznającego sprawę. Sąd Okręgowy przeprowadził szczegółowe postępowanie a zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy – wbrew zarzutowi apelacji - stanowił podstawę do poczynienia istotnego w sprawie ustalenia tj. przyjęcia, iż w spornych okresach wnioskodawca był zatrudniony na stanowiskach wskazanych w powołanych świadectwach, a co za tym idzie uwzględnienia tych okresów do zatrudnienia w warunkach szczególnych, o których mowa w omawianym akcie normatywnym. Dokonane zatem przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne, a dalej przyjęta ocena prawna sprawy w zakresie wyżej wskazanym, są prawidłowe. Dokonana przez ten Sąd ocena dowodów zaprezentowanych przez wnioskodawcę na tę okoliczność, wbrew twierdzeniom apelującego, nie jest dowolna. Sporne okoliczności odwołujący dowiódł zeznaniami świadków, dodatkowo pozyskaną w toku postępowania dokumentacją dotyczącą między innymi specyfiki jego pracy w Rafinerii (...),
a zatem zbędne– jak słusznie przyjął Sąd Okręgowy – stało się przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego specjalisty do spraw organizacji przemysłu i spraw bhp, o co wnioskował organ rentowy. Sąd I instancji wskazał poszczególne okresy zatrudnienia przyporządkowując je do odpowiednich działów i pozycji. Jak już wyżej wskazano organ rentowy negując uprawnienie wnioskodawcy do emerytury pomostowej zarzucił między innymi, że skarżący zajmując stanowisko szczebla kierowniczego obowiązany był do wykonywania czynności administracyjno - biurowych, które uniemożliwiały stałe i w pełnym wymiarze czasu pracy przebywanie w szkodliwym środowisku przy stanowiskach robotniczych, wywodząc dalej, iż w takich okolicznościach wykluczone jest przyjęcie, że dozór o którym mowa w powołanym załączniku do rozporządzenia wykonywany był stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie podzielając w tej kwestii argumentacji apelującego przypomnieć wypadnie, iż wykonywanie kontroli międzyoperacyjnej jak i dozoru inżynieryjno – technicznego kwalifikowanego jako praca w szczególnych warunkach polega nie tylko na czynnym podejmowaniu czynności kontrolno nadzorujących przy produkcyjnych stanowiskach pracy ale również wiąże się z koniecznością wykonywania czynności administracyjno – biurowych, które są niejako wpisane w sprawowanie dozoru.

Definiując pojęcie czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, Sąd Najwyższy w wyroku z 24 września 2009r. (II UK 31/09) stwierdził, że określonymi w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia są wyłącznie te czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na szkodliwe dla zdrowia czynniki, a więc polegające na bezpośrednim dozorze i bezpośredniej kontroli procesu pracy na stanowiskach pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, wskazując dalej, iż jeżeli czynności te wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. Konkludując stwierdził iż nie ma żadnych podstaw do wyłączania czynności administracyjno-biurowych takiego rodzaju z czynności polegających na sprawowaniu dozoru i traktowania ich odrębnie (por. także powołane wyżej wyroki z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09 oraz wyroki z dnia 30 stycznia 2008 r., I UK 195/07, OSNP 2009 Nr 7-8, poz. 105 i z dnia 11 marca 2009 r., II UK 243/08, niepublikowany).

Prezentowany w uzasadnieniu powołanego orzeczenia pogląd Sądu Najwyższego tutejszy Sąd w pełni podziela. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, iż podejmowane przez K. L. w ramach powierzonych obowiązków czynności zarówno kontrolne jak i dozorcze, w tym czynności administracyjno – biurowe, były bezpośrednio związane z pracami podległych pracowników wykonujących pracę kwalifikowaną w myśl powołanego rozporządzenia jako praca wykonywana w szczególnych warunkach, a to praca spawaczy, monterów, cieśli. Brak jest z kolei jakichkolwiek przesłanek o charakterze dowodowym wskazujących na świadczenie przez wnioskodawcę w spornych okresach szeroko pojętych działań kontrolno-dozorczych w pełnym wymiarze czasu pracy i stale, jak też wykonywania przez niego czynności administracyjno - biurowych nie związanych bezpośrednio ze sprawowanym dozorem. Stąd też w takiej sytuacji zarzuty podnoszone przez organ rentowy, a dotyczące powyższej kwestii uznać należy za bezpodstawne. Jeżeli zaś chodzi o okres sprawowania dozoru przy stanowiskach ślusarzy (nie ujętych w wykazie stanowisk pracy w warunkach szczególnych) to zauważyć należy, iż wyłączenie tego okresu zatrudnienia (2.11.1977r. do 30.11.1981r.) nie wpłynie na wymiar czasu pracy w warunkach szczególnych wymagany do przyznania prawa do emerytury pomostowej.

W konsekwencji podzielić więc należało stanowisko Sądu Okręgowego w Krośnie o spełnieniu przez K. L. wszystkich koniecznych przesłanek nabycia prawa do emerytury pomostowej.

Z tych wszystkich więc wyżej naprowadzonych względów na podstawie art. 385 kpc orzeczono jak w sentencji.