Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Andrzej Borucki (spr)

Sędziowie: SO Renata Bober

SO Anna Harmata

Protokolant: Barbara Ćwiok

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2016 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z powództwa: W. K.

przeciwko:

1)  (...) Spółka z o. o. w U.

2)  Gminie U.

przy udziale interwenienta ubocznego Towarzystwa (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego 2) Gminy U. co do pkt I i IV oraz interwenienta ubocznego Towarzystwa (...) w W. od wyroku Sądu Rejonowego w K. V Wydziału Gospodarczego z dnia 18 kwietnia 2016 r., sygn. akt V GC 348/15

1.  oddala obie apelacje,

2.  zasądza od pozwanego 2) Gminy U. na rzecz powoda W. K. kwotę 2.400,00 zł (słownie: dwa tysiące czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt VI Ga 247/16

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 24 listopada 2016 roku

Powód W. K. prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) W. K. w Z. w pozwie skierowanym początkowo przeciwko (...) Sp. z o.o. w U. domagał się zasądzenia kwoty 25.000,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dania 30.08.2014 r. do dnia zapłaty, oraz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podał, że w dniu 21.05.2014 r. zawarł z pozwanym umowę na wykonanie zadania pod nazwą: „Modernizacja parku pod D. w U." i zobowiązał się zrealizować prace polegające na wykonaniu placu zabaw w miejscowości U. w terminie do dnia 20 lipca 2014 r. Zgodnie z § 6 umowy, za wykonanie robót powodowi przysługiwało wynagrodzenie w kwocie 144.881,70 zł brutto. W dniu 12.08.2014 r. dokonano komisyjnego odbioru robót w wyniku czego stwierdzono, że wykonane zostały bez zastrzeżeń. Nie stwierdzono również żadnych niezgodności co do przedmiotu umowy ani wad. Powód wystawił fakturę VAT nr (...) z dnia 13.08.2014 r. na kwotę 124.881,70 zł z terminem płatności do dnia 29.08.2014 r. W/w faktura pomniejszona została o kwotę 20.000 zł brutto, którą pozwany zapłacił w dniu 11.06.2014 r. jako zaliczkę na poczet wykonywanych prac. Pozwany nie uregulował w całości kwoty wynikającej z faktury. Jej część, tj. kwotę 99.881,40 zł spłacił w ośmiu ratach, zmniejszając zadłużenie do kwoty dochodzonej pozwem.

Po wydaniu przez Sąd Rejonowy nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwany wniósł sprzeciw przyznając fakt istnienia zadłużenia oraz niewywiązania się, z uwagi na przejściową trudną sytuację finansową, z przyjętego zobowiązania do uiszczenia należności w ratach. Wniósł o skierowanie sprawy na rozprawę celem podjęcia negocjacji dotyczących terminu zapłaty należności.

Pismem procesowym z dnia 21 września 2015 r. powód wniósł, na podstawie art. 194 § 3 k.p.c., o wezwanie do udziału w sprawie Gminy U. w charakterze pozwanego - gdyż w trakcie toczącego się procesu okazało się, że powództwo o to samo roszczenie może być wytoczone także przeciwko temu podmiotowi. Wskazał, że roszczenie objęte pierwotnym pozwem wynika z umowy zawartej w dniu 21.05.2014r., pomiędzy powodem a pozwanym; gdzie pozwany - (...) sp. o.o. to wykonawca zadania inwestycyjnego pn. „Modernizacja Parku pod D. w U.". Zadanie to było wykonywane w trybie ustawy prawo zamówień publicznych przez pozwanego, a zamawiającym (inwestorem) była Gmina U.. Pozwany - (...) sp. z o.o. powierzył wykonanie części robót powodowi i o tym fakcie poinformował inwestora pismem z dnia 21.05.2014r., na co inwestor wyraził zgodę. Powód zmodyfikował powództwo pierwotne, wnosząc o zasądzenie solidarnie od pozwanych na jego rzecz kwoty 25.000,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 30.08.2015r., do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów postępowania. Jako podstawę dla zmodyfikowanego żądania powód wskazał art. 647 ¹ § 5 k.c.

Postanowieniem z dnia 10 listopada 2015 roku Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Gminę U., która w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania. W uzasadnieniu przyznała, że pismem z dnia 21 maja 2014 roku pozwany (...) Sp. z o.o. zwrócił się z wnioskiem o wyrażenie zgody na udział powoda jako podwykonawcy w realizacji w/w zadania, niemniej jednak do w/w pisma nie załączył ani umowy wykonawcy z podwykonawcą lub jej projektu, ani części dokumentacji dotyczącej wykonania robót określonych w w/w umowie lub jej projekcie. W związku z powyższymi brakami, Gmina pozostawiła bez odpowiedzi przedmiotowe pismo, co wynikało również z faktu, iż na załączniku nr 5 do oferty, zatytułowanym „Informacja o powierzonych częściach zamówienia Podwykonawcom”, zarówno pozwany (...) Sp. z o.o. w U., jak i Lider Konsorcjum, tj. Firma Handlowa (...) Sp. z o. o. z siedzibą w J. oświadczyli, że całość prac wykonają bez udziału podwykonawców. Pozwana Gmina, w związku z powyższym zanegowała - powołując się na orzecznictwo sądów powszechnych i Sądu Najwyższego - zaistnienie w niniejszej sprawie podstaw do przyjęcia tzw. milczącej zgody na zawarcie umowy pomiędzy wykonawcą, a podwykonawcą, skutkującą odpowiedzialnością solidarną inwestora wobec podwykonawcy.

Pismem procesowym z dnia 8 lutego 2016 r. pozwana Gmina wniosła o zawiadomienie o toczącym się postępowaniu Towarzystwa (...) w W.. Zgłoszona interwencja uboczna po stronie pozwanego Gminy U. zawierała powtórzenie stanowiska tego poznanego.

W trakcie postępowania Sąd Rejonowy ustalił, że pozwana Gmina U. była inwestorem zadania „Modernizacja Parku pod D. w U. ” w ramach projektu „W poszukiwaniu wspólnych korzeni — tworzenie zaplecza turystyczno- rekreacyjnego poprzez modernizację Parku pod D. (Polska) i Parku M. (Słowacja)”, realizowanego z programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska – Republika Słowacka współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Zadanie to realizowane było przez wyłonione w trybie ustawy prawo zamówień publicznych Konsorcjum: Firma Handlowa (...) Hurtownia (...). z o. o - Lider Konsorcjum, (...) Sp. z o. o. w U. - (...). Zgodnie z załącznikiem nr 5 do umowy, wykonawcy nie deklarowali powierzenia wykonania części zamówienia podwykonawcom. Projekt umowy w § 4 pkt. 11 stanowił, iż w przypadku powierzenia wykonania części robót podwykonawcy, wykonawca ponosi odpowiedzialność za ich należyte wykonanie zgodnie z dokumentacją, normami i obowiązującymi przepisami.

W dniu 21.05.2014 r. powód (jako podwykonawca) zawarł z pozwanym (...) Sp. z. o. o umowę na wykonanie zadania pod nazwą: „Modernizacja parku pod D. w U." – dostawa i montaż placu zabaw zgodnie z załączonym zakresem w terminie do dnia 20 lipca 2014 r. Powodowi przysługiwało wynagrodzenie w kwocie 144.881,70 zł brutto. Warunkiem przystąpienia przez powoda do wykonywania prac było zgłoszenie go jako podwykonawcy .

Pozwany (...) Sp. z. o. o. w tym samym dniu wystosował do pozwanej Gminy pismo, w którym wystąpił o wyrażenie zgody na akceptację powierzenia części prac podwykonawcy. Jako zakres rzeczowy prac powierzonych podwykonawcy wskazano wykonanie placu zabaw. Jednoznacznie wskazano również powoda, jako osobę, której zamierzano, jako podwykonawcy, powierzyć wykonanie prac. Pismo zakończone było prośbą - z uwagi na krótki termin realizacji prac – o pilną akceptację wniosku. Do powyższego pisma nie został dołączony projekt umowy, ani część dokumentacji projektowej. Pozostało ono bez odpowiedzi ze strony Gminy, która nie domagała się również uzupełnienia zgłoszenia, czy poszerzenia (doprecyzowania) zakresu informacji zawartej we wniosku. Pozwana Gmina już po zgłoszeniu wniosku o dopuszczenie powoda jako podwykonawcy robót, miała świadomość, że część prac faktycznie wykonywana jest przez pracowników powoda i w żaden sposób nie było to kwestionowane. Urząd otrzymał od powoda katalogi z wyposażeniem. Nadto pracownik powoda – D. M., kilkakrotnie spotykał się z pracownikiem Gminy - M. P., z którą uzgadniali kwestie dotyczące wyposażenia placu zabaw. Na miejscu inwestycji doszło również kilkakrotnie do spotkań roboczych z inspektorem nadzoru, gdzie uzgadniane były kwestie terminowości wykonania prac, a także fundamentowania urządzeń. Po zakończeniu robót doszło do ich odbioru bez zastrzeżeń. W czynnościach odbioru uczestniczył inspektor, przedstawiciel (...) oraz zastępca burmistrza, który zadawał szczegółowe pytania, co do certyfikacji urządzeń.

Sąd ustalił dalej, że bezspornym jest, że prace zostały wykonane prawidłowo, a pozwany (...) Sp. z. o. o. nie uiścił umówionej należności na rzecz powoda (dochodzonej niniejszym pozwem).

Pismem z dnia 4.08.2015r. powód wystąpił do pozwanej Gminy U. z wnioskiem o udostępnienie informacji o podwykonawcach biorących udział w realizacji przedmiotowego zadania, uzyskując odpowiedź, że w dokumentacji będącej w posiadaniu Gminy, oprócz powoda, nie widnieją inni podwykonawcy zadania.

W związku z powyższym, w dniu 14.09.2015r. powód wezwał pozwaną Gminę do uiszczenia, na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.p.c., zapłaty nieuiszczonej należności. W odpowiedzi na powyższe, Gmina stwierdziła, że jej wcześniejsze pismo należy rozumieć w ten sposób, że żaden podmiot, oprócz firmy powoda, nie przypisywał sobie przymiotu podwykonawcy. Podała dalej, że nie posiada dokumentów potwierdzających udział powoda, lub innej firmy jako podwykonawców”. Pismem z dnia 25.09.2015r., odmówiła uiszczenia żądanej należności, wskazując, że nie powstała solidarna odpowiedzialność .

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 18 kwietnia 2016r. zasądził od pozwanych (...) Spółka z o. o. w U. i Gminy U. – solidarnie - na rzecz powoda W. K. kwotę 25.000,30 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 września 2015 r. do dnia zapłaty (pkt I), zasądził od pozwanego (...) Spółka z o. o. w U. na rzecz powoda W. K. odsetki ustawowe od kwoty 25.000,30 zł od dnia 30 sierpnia 2014 r. do dnia 17 września 2015 r. ( pkt II ), oddalił powództwo w pozostałym zakresie ( pkt III) i zasądził od pozwanych - solidarnie - na rzecz powoda kwotę 1.250,00 zł tytułem zwrotu kosztów opłaty od pozwu oraz zasądza od pozwanych na rzecz powoda kwoty po 2.417,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego ( pkt IV ).

Uzasadniając wyrok Sąd stwierdził, że powództwo w znacznej mierze zasługiwało na uwzględnienie.

Cytując treść art. 647 k.c. i art. 647 ¹ k.c. wskazał na podstawę odpowiedzialności obu pozwanych. Zauważył, że przepis art. 647 ¹ k.c. ma na celu zapobiegać niekorzystnym zjawiskom występującym w budownictwie, przez zapobieżenie sytuacjom, w których podwykonawcy robót budowlanych zleconych przez generalnego wykonawcę pozbawieni zostają zapłaty wynagrodzenia i nie mogą domagać się go od inwestora, który pozostaje w stosunku prawnym jedynie z ostatnim z wymienionych podmiotów. Rozwiązanie przyjęte w art. 647 ¹ odwołuje się do konstrukcji rozszerzonej skuteczności systemu kontraktowego, umowy z podwykonawcami rodzą bowiem skutek w sferze prawnej osoby trzeciej (inwestora) (tak: Ruszkiewicz Beata, Komentarz do art. 647 ¹ Kodeksu cywilnego [w:] Ciszewski Jerzy (red.), Jędrej Kamil, Karaszewski Grzegorz, Knabe Jakub, Nazaruk Piotr, Ruszkiewicz Beata, Sikorski Grzegorz, Stępień-Sporek Anna, Kodeks cywilny. Komentarz, Lex 453759).

Wywiódł dalej – powołując liczne poglądy wyrażone w orzecznictwie SN - że ocena skuteczności zgody inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą wymaga w pierwszej kolejności ustalenia rodzaju zgody inwestora, a w drugiej kolejności dokonania analizy, czy postępowanie podmiotów zaangażowanych w realizację umowy, poprzedzające udzielenie tej zgody było prawidłowe, a w konsekwencji, czy zgoda inwestora wywarła skutek określony w art. 647 ¹ § 5 k.c.

Sąd Rejonowy – mając na uwadze dokonane w niniejszym stanie faktycznym ustalenia - uznał, że pozwany Gmina U. w sposób dorozumiany czynny wyraził zgodę na prowadzenie prac przez powoda, jako podwykonawcę. Pozwany P. skierował bowiem do Gminy wniosek, wskazujący precyzyjnie podmiot podwykonawczy i zakres powierzonych prac (realizacja placu zabaw, a zatem jednego z czternastu objętych zamówieniem publicznym oraz umową z wykonawcą). Już w trakcie realizacji robót były bezpośrednie kontakty pomiędzy stronami (konsultacje pomiędzy przedstawicielami uszczegóławiające przebieg prac), a obecny na placu budowy inspektor nadzoru (reprezentujący Gminę) w pełni akceptował obecność pracowników powoda i wykonywanie przez nich prac. W ocenie Sądu - o tym, że powód był faktycznie traktowany jako podwykonawca, świadczy jednoznacznie treść odpowiedzi Gminy( na pismo powoda) z dnia 8.09.2015r.

Według Sądu , o ile Gmina miała jakiekolwiek zastrzeżenia, bądź wątpliwości co do osoby podwykonawcy lub wykonania robót przy jego pomocy, powinna domagać się doprecyzowania pisma, czy ewentualnych dalszych wyjaśnień. Ostatecznie również mogła (gdyby nie godziła się na udział podwykonawcy), wyrazić wobec złożonego wniosku swój sprzeciw.

Mając na uwadze powyższe, Sąd zasądził od pozwanych (...) Spółka z o. o. w U. (na podstawie art. 647 k.c. w zw. z art. 481 § 1 k.c.) i Gminy U. (na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c. w zw. z art. 481 § 1 k.c.) – solidarnie - na rzecz powoda kwotę 25.000,30 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 18 września 2015 r. do dnia zapłaty (pkt. I wyroku). Odnośnie zasądzonych odsetek, uznał Sąd, że granice odpowiedzialności pozwanej Gminy sięgają bezskutecznego upływu wyznaczonego jej terminu do zapłaty. Wraz z wezwaniem bowiem aktualizował się obowiązek uiszczenia należności na rzecz podwykonawcy, a zatem uchybienie wyznaczonemu terminowi, uzasadnia zasądzenie odsetek od 18.09.2015r. Żądanie dalej idące wobec pozwanej Gminy U. (odsetki od 30.08.2014 do 17.09.2015r.), zostało zatem oddalone, o czym orzeczono w pkt. III wyroku.

Obowiązek uiszczenia należności odsetkowych za przywołany powyżej okres obciążał natomiast pozwanego (...) Spółka z o. o. w U., stąd konieczność ich zasądzenia, o czym orzekł Sąd w pkt. II wyroku.

O kosztach postępowania orzekł Sąd w ust. IV wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i art. 99 k.p.c., zasądzając od pozwanych - solidarnie - na rzecz powoda kwotę 1.250,00 zł tytułem zwrotu kosztów opłaty od pozwu oraz zasądzają od pozwanych na rzecz powoda kwoty po 2.417,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od tego wyroku wniósł pozwany Gmina U. i interwenient uboczny po stronie pozwanego Towarzystwo (...) w W..

Pozwany ad 2 zarzucił Sądowi Rejonowemu :

I. błędy w ustaleniach faktycznych stanowiących podstawę orzeczenia, mające wpływ na jego treść, polegające na przyjęciu, że:

1) „pozwana Gmina, już po zgłoszeniu wniosku o dopuszczenie powoda jako podwykonawcy robót, miała świadomość, że część prac faktycznie wykonywana jest przez pracowników powoda” (str. 4 uzasadnienia wyroku), podczas gdy:

- na załączniku nr 5 do oferty, zatytułowanym „Informacja o powierzonych częściach zamówienia Podwykonawcom”, zarówno pozwany ad. 1 jak i Lider Konsorcjum, tj. Firma Handlowa (...) Sp. z o. o. z siedzibą w J., oświadczyli, że całość prac wykonają bez udziału podwykonawców;

- z tytułu realizacji przedmiotowego zadania na rzecz wykonawcy zapłacona została przez pozwanego ad. 2 cała kwota wynagrodzenia wynikająca z umowy zawartej pomiędzy wykonawcą a pozwanym ad. 2, co oznacza, iż brak było jakichkolwiek podstaw prawnych czy faktycznych do zapłaty jakiejkolwiek części wynagrodzenia na rzecz powoda;

- pozwanemu ad. 2 nie została przedstawiona umowa zawarta pomiędzy wykonawcą, a podwykonawcą lub jej projekt oraz część dokumentacji dotyczącej wykonania robót określonych w umowie lub jej projekcie;

- pozwany ad. 2 nie miał żadnej wiedzy co do udziału podwykonawców w realizacji przedmiotowego zadania i co do zakresu prac powierzonych podwykonawcy przez pozwanego ad. 1 w realizacji przedmiotowego zadania;

- pozwany ad. 2 powziął wiedzę na temat udziału podwykonawców w realizacji przedmiotowego zadania dopiero z wezwań do zapłaty kierowanych przez powoda z uwagi na brak skutecznego zgłoszenia podwykonawcy przedmiotowego zadania, pozwany ad. 2 pismem z dnia 10 listopada 2014 roku poinformował Lidera Konsorcjum, tj. Firmę Handlową (...) Sp. z o. o. z siedzibą w J., iż „nie dotyczy Gminy U. kwestia Państwa relacji z firmą (...)”; zarówno powód jak i pozwany ad. 1 przez cały okres realizacji przedmiotowego zadania nie czynili nic, aby pozwany ad. 2 wszedł w posiadanie czy to kompletnego pisma zgłaszającego powoda jako podwykonawcę, czy to wiedzy na temat samego faktu zawarcia umowy pomiędzy powodem a pozwaną ad. 1 oraz jej treści;

2.  „po zakończeniu robót doszło do ich odbioru bez zastrzeżeń. W czynnościach odbioru uczestniczył inspektor, przedstawiciel (...) oraz zastępca burmistrza” (str. 4 uzasadnienia wyroku), podczas gdy:

- z notatki służbowej z dnia 25 sierpnia 2014 roku, protokołu odbioru Nr (...)r oraz z zeznań świadków wynika jednoznacznie, że podczas odbioru inwestycji pomiędzy pozwanym ad. 1 i pozwanym ad. 2 nie był obecny żaden z przedstawicieli powoda;

- Sąd błędnie utożsamia odbiór robót dokonany w dniu 12 sierpnia 2014 roku pomiędzy powodem a pozwanym ad. 1 oraz odbiór robót dokonany pomiędzy pozwanym ad. 1 a pozwanym ad. 2;

- wszelkie osoby obecne na placu budowy były przez inwestora (pozwanego ad. 2) traktowane jako pracownicy wykonawcy (pozwanego ad. 1), gdyż umowa zawarta pomiędzy pozwanym ad. 1 (wykonawcą) a pozwanym ad. 2 (inwestorem) nie przewidywała udziału podwykonawców w realizacji przedmiotowego zadania.

- skuteczność dorozumianej zgody inwestora na zawarcie przez wykonawcę z podwykonawcą umowy o roboty budowlane jest uzależniona od zapewnienia inwestorowi możliwości zapoznania się z postanowieniami tej umowy, które wyznaczają zakres jego odpowiedzialności przewidzianej w art. 647 ¹ § 5 k.c.;

- do przyjęcia, że zgoda pozwanego ad. 2 nastąpiła przez „przemilczenie”, niezbędne jest spełnienie warunków, o których mowa w art. 647 ¹ § 2 k.c.;

- "czynna" zgoda inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą będzie mogła być uznana za skuteczną tylko wówczas, jeżeli inwestor ma wiedzę o istotnych elementach tej umowy, tzn. o zakresie prac jakie ma wykonać podwykonawca oraz o przysługującym mu wynagrodzeniu, bowiem te elementy kreują zakres solidarnej odpowiedzialności inwestora;

- w przypadku, gdy zgoda inwestora przyjmuje postać oświadczenia wyrażanego konkludentnie, powinnością podwykonawcy jest zadbanie o wystąpienie przesłanek skuteczności takiej zgody, w tym w szczególności o uzyskanie przez inwestora pozytywnej wiedzy o istotnych postanowieniach zatwierdzanej umowy;

- „staranność urzędnicza nakazywała (...), domagać się doprecyzowania czy ewentualnych dalszych wyjaśnień (str. 8 uzasadnienia wyroku), podczas gdy:

- zaskarżony przepis nie wymaga od pozwanego ad. 2 kierowania jakichkolwiek wezwań celem uzupełnienia złożonego wniosku;

- nie można wymagać, aby inwestor zabiegał o przedstawienie mu umowy podwykonawczej, skoro to nie w jego interesie, a w interesie podwykonawcy leży jej akceptacja przez inwestora;

- powód jako profesjonalny uczestnik obrotu gospodarczego nie dochował staranności wymaganej w jego dziedzinie działalności, tym bardziej, iż powód sam wielokrotnie korzystał z podwykonawców i znał przepisy obowiązujące przy zgłaszaniu ich udziału w realizacji inwestycji.

2) art. 647 ¹ § 5 k.c. poprzez jego błędną wykładnię skutkującą bezpodstawnym uznaniem, że pozwany ad. 2 ponosi wraz z pozwanym ad. 1 solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia na rzecz powoda, podczas gdy:

- odpowiedzialność inwestora ma charakter gwarancyjny (uboczny), a zatem wytoczenie powództwa przeciwko inwestorowi (pozwanemu ad. 2) wymaga uprzedniego stwierdzenia odpowiedzialności wykonawcy robót wobec podwykonawcy, co doprowadziło Sąd I instancji do nierozpoznania istoty sprawy;

- art. 647 ¹ § 5 k.c. jest przepisem o charakterze szczególnym, co wymaga jego ścisłej wykładni;

- w razie nieprzedstawienia umowy z podwykonawcą lub jej projektu oraz części dokumentacji, skutki wynikające z jej zawarcia, również w zakresie zapłaty wynagrodzenia na rzecz podwykonawcy, obowiązują tylko inter partes, natomiast nie powstaje odpowiedzialność solidarna inwestora na podstawie art. 647 ¹ § 5 k.c.;

- zaskarżony przepis nie przewiduje bezwzględnej ochrony podwykonawców w każdym przypadku niewykonania przez podwykonawcę obowiązków wynikających z art. 647 ¹ § 2 k.c.;

- przyjmując, że odpowiedzialność inwestora wobec podwykonawcy wynika wyłącznie z faktu wykonania robót na rzecz inwestora, to udzielenie lub odmowa udzielenia zgody na zawarcie przez wykonawcę umowy z podwykonawcą byłaby zbędna.

Wskazując na powyższe podstawy zaskarżenia pozwany ad 2 wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w stosunku do niego jako bezzasadnego oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych za obie instancje.

Żądaniem ewentualnym wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Interwenient uboczny zarzucił z kolei:

1.  naruszenie przepisów prawa materialnego:

a)  art. 647 ¹ § 2 Kodeksu cywilnego polegające na jego błędnym zastosowaniu i uznaniu, że pozwany Gmina U. wyraziła w sposób dorozumiany zgodę na zawarcie umowy z powodem w sytuacji gdy nie zostały spełnione niezbędne warunki do rozpoczęcia biegu terminu do zgłoszenia sprzeciwu,

b)  art. 647 ¹ § 5 Kodeksu cywilnego polegające na jego błędnym zastosowaniu i uznaniu, że pozwany Gmina U. ponosi solidarną odpowiedzialność wraz (...) sp. z o.o. za zapłatę należnego powodowi wynagrodzenia,

2.  naruszenie przepisów prawa procesowego:

a) art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodów dokonaną w sposób sprzeczny z zasadami doświadczenia życiowego i zasadami logiki polegającą na ustaleniu, iż pozwana Gmina U. miała wiedzę, iż powód jest podwykonawcą, iż wyraziła w sposób dorozumiany zgodę na zawarcie umowy z powodem.

Wskazując na w/w podstawy interwenient wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego wg. norm prawem przepisanych.

Żądaniem ewentualnym wniósł o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Sąd Okręgowy rozpoznając przedmiotowe apelacje uznał je za bezzasadne.

Ponowna analiza niniejszej sprawy nie dała podstaw do zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia. Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, dokonał właściwych ustaleń faktycznych, a zgromadzony w toku postępowania materiał dowodowy ocenił wszechstronnie i z zachowaniem reguł określonym w art. 233 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy w całości podziela również argumentację prawną przedstawioną przez Sąd I instancji.

Za niezasadne Sąd Okręgowy uznał zarzuty skarżących naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 233 §1 kpc poprzez dowolną ocenę dowodów i w konsekwencji wadliwe ustalenie, że pozwana Gmina U. wyraziła zgodę na zawarcie umowy z podwykonawcą.

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem może być jedynie przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie o innej niż przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu. (np. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 16 grudnia 2005 r. III CK 314/2005 Prawo Bankowe 2006/5 str. 12, wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 21 października 2005 r. III CK 73/2005 LexPolonica nr 1625346, wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 13 października 2004 r. III CK 245/2004 LexPolonica nr 1573355) Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008 r. I ACa 180/2008).

Odnosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, iż wszelkie zarzuty apelujących skierowane przeciwko podstawie faktycznej rozstrzygnięcia nie są zasadne. Postępowanie dowodowe przeprowadzone w sprawie wykazało nie tylko, że pozwany inwestor wiedział o powodzie jako podwykonawcy wykonującym roboty, ale także to, że znany był mu zakres wykonywanych przez niego robót - w rezultacie czego ponosił odpowiedzialność solidarną z wykonawcą za zapłatę wynagrodzenia, stosownie do art. 647 ¹ § 5 kc.

Obecnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego i nauce prawa cywilnego w zasadzie jednolicie przyjmuje się, że do zgody inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy z podwykonawcą, wymaganej w art. 647 ¹ § 2 k.c., nie stosuje się art. 63 § 2 k.c.; zgoda ta może być wyrażona przez każde zachowanie, które ujawnia ją w sposób dostateczny (art. 60 k.c.). Zgoda inwestora nie jest przesłanką ważności umowy podwykonawczej, lecz konieczną przesłanką powstania po stronie inwestora i wykonawcy solidarnej odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy.

Natomiast przedmiotem rozbieżnych wypowiedzi w orzecznictwie i literaturze prawa jest nadal kwestia tego, czy do skutecznego udzielenia zgody konieczne jest zachowanie określonej procedury wstępnej z art. 647 ¹ § 2 k.c., polegającej na przedstawieniu inwestorowi przez wykonawcę umowy zawartej z podwykonawcą lub jej projektu wraz z odpowiednią częścią dokumentacji.

Według jednej koncepcji określone w art. 647 ¹ § 5 k.c. skutki wyrażenia zgody przez inwestora lub wykonawcę zależą od uprzedniego, przewidzianego w art. 647 ¹ § 2 i 3 k.c., przedstawienia mu umowy z podwykonawcą lub jej projektu wraz z odpowiednią dokumentacją. (por. m.in. por. SA w Szczecinie, I ACa 275/14, SN:IICSK 210/10, III CSK 245/13, IV CSK 91/12, III CZP 108/15)

Według drugiego zapatrywania, skuteczne wyrażenie zgody przez inwestora nie wymaga poprzedzenia jej określonymi działaniami, art. 647 ¹ § 2 k.c. przewiduje bowiem tylko jedną z możliwych sytuacji, w której dojść może do uzyskania zgody inwestora. Inwestor może jednak także wyrazić skutecznie zgodę, czerpiąc wiedzę o niezbędnych danych z innych źródeł; istotne jest jedynie to, by zindywidualizował swoją zgodę podmiotowo i przedmiotowo. Wystarczająco chroni jego interes konieczność udowodnienia mu przez podwykonawcę, że wyraził zgodę na zawarcie określonej umowy z podwykonawcą. (por. uchwała SN (7) z dn. 29.04.2008 r. III CZP 6/08)

Sąd rozpoznający przedmiotową sprawę podziela ten nurt orzecznictwa SN i doktryny, które opowiada się za przyjęciem, że skuteczność zgody wyrażonej w sposób czynny nie jest uzależniona od zachowania procedury wstępnej z art. 647 ¹ § 2, a potrzebna jest jedynie informacja o konkretnej umowie z konkretnym wykonawcą, niemniej może ona pochodzić z dowolnego źródła i uzyskać ją może inwestor zarówno przed zawarciem jak i po zawarciu umowy. Odpowiedzialności inwestora nie wyłącza zatem okoliczność, iż wykonawca nie zgłosił inwestorowi ,,formalnie’’ podwykonawcy, według reguł z §2 powyższego przepisu.

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że zgoda inwestora na zawarcie przez wykonawcę umowy o roboty budowlane z podwykonawcą może być wyrażona w dwojaki sposób - bierny (pasywny) oraz czynny (aktywny). Wyrażenie zgody w sposób bierny objawia się brakiem zgłoszenia na piśmie sprzeciwu lub zastrzeżeń w terminie 14 dni od przedstawienia mu przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu, wraz z częścią dokumentacji dotyczącą wykonania robót określonych w umowie lub projekcie. Przyjmuje się fikcję prawną, że inwestor zgodę wyraził. Drugi sposób wyrażenia zgody (czynny) może przybrać różną formę. Inwestor może wyrażać ją w sposób wyraźny pisemnie bądź ustnie, albo poprzez inne zachowanie, które w sposób dostateczny ujawnia jego wolę (art. 60 k.c.). Może zatem nastąpić to poprzez czynności faktyczne, w sposób dorozumiany, na przykład przez tolerowanie obecności podwykonawcy na placu budowy, dokonywanie wpisów w jego dzienniku budowy, odbieranie wykonanych przez niego robót, oraz dokonywanie podobnych czynności. Inne zachowania, które mogłyby uzasadniać istnienie czynnej dorozumianej zgody to np. wydawanie poleceń podwykonawcy, uzgadnianie z nim szczegółów technicznych, dopuszczenie do czynności na budowie, udział podwykonawcy w naradach technicznych, wydanie identyfikatorów pracownikom podwykonawcy, umożliwienie podwykonawcy dokonywania zapisów w dzienniku budowy i reagowanie stosownie do ich treści, przeprowadzenie szkoleń BHP. ( komentarz do art. 647 ¹ KC T. II red. Gutowski 2016, wyd. 1/Gutowski, Legalis i powołane w nim orzeczenia)

Na gruncie rozpoznawanej sprawy nie wchodziła w grę zgoda wyrażona pisemnie lub ustnie – wprost. Przedmiotem sporu było wyłącznie to, czy zgoda została wyrażona przez czynności konkludentne (art. 60 k.c.).

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwalał na ustalenie tzw. dorozumianej zgody inwestora na zawarcie spornej umowy między powodem jako podwykonawcą, a firmą (...) sp. z o.o. jako wykonawcą. Inwestor dysponował pismem wykonawcy z dnia 21.05.2014 r. w którym ten zwracał się o wyrażenie zgody na zawarcie umowy podwykonawczej z powodem. W piśmie powyższym precyzyjnie wskazano zarówno podmiot podwykonawczy jak i zakres powierzonych mu prac. Treść tego pisma nie spotkała się z jakąkolwiek reakcją ( także negatywną) ze strony Gminy. Zeznania świadków (zwłaszcza świadka D. M. - vide k. 124 ) potwierdzają również, że w trakcie realizacji robót strony aktywnie współdziałały ze sobą przy wykonywaniu umowy, uzgadniając i uszczegóławiając jej zakres. Także treść pisma pozwanej Gminy z dnia 8.09.2015r. skierowanej do powoda jednoznacznie świadczy o tym, że powód był faktycznie uznawany jako podwykonawca. Kolejne pismo Gminy z daty 21.09.2015 r. ( k.141) sformułowane już po skierowaniu do niej wezwania do zapłaty przez powoda należy traktować jedynie jako nieudolną próbę uchylenia się od wcześniej wyrażonego stanowiska. Okoliczności powyższe pozwalają - zdaniem Sądu Okręgowego - na ustalenie i stwierdzenie, że inwestor wyraził zgodę na podwykonawstwo powoda w sposób dorozumiany.

Wbrew zarzutom skarżącej Gminy, Sąd Rejonowy w rozpoznawanej sprawie nie dopuścił się naruszenia art. 647 ¹§2 i §5 kc w zw. z art. 143b ustawy z dnia 29.01.2004 r. Prawo zamówień publicznych przez ich błędną wykładnię. Przepisy Prawa zamówień publicznych odmiennie niż art. 647. 1 kc regulują procedurę i wymogi zgłaszania podwykonawcy inwestorowi i uzyskiwania jego zgody. Należy mieć przy tym na uwadze, że zgodnie z treścią przepisu art. 143 (c) ust 8 p.z.p., przepisy art. 143a-143d nie naruszają praw i obowiązków zamawiającego, wykonawcy, podwykonawcy i dalszego podwykonawcy wynikających z przepisów art. 647 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny.

Wskazać należy, że w związku z odmienną rolę i funkcją art. 647 ^{( 1)} kc oraz prawa zamówień publicznych należy przyjmować, iż w zakresie powstania solidarnej odpowiedzialności inwestora miarodajna jest wyłącznie regulacja kodeksu cywilnego, a ustawa Prawo zamówień publicznych nie dokonuje jakichkolwiek modyfikacji tej instytucji. (por. J. Jerzykowski, komentarz do art. 143 (b) ustawy - Prawo zamówień publicznych). Na podstawie prawa zamówień publicznych jedynie podwykonawcy, którzy zostali zgłoszeni zamawiającemu zgodnie z zasadami określonymi w przepisie art. 143b p.z.p., mogą żądać zapłaty wymagalnego wynagrodzenia. W sytuacji jednak, gdy nie doszło do przedłożenia lub akceptacji umowy przez zamawiającego, mogą oni wystąpić z żądaniem zapłaty wynagrodzenia na podstawie art. 647 ^{( 1)} k.c. (Małgorzata Sieradzka Solidarna odpowiedzialność inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę). Tak więc podwykonawca, o którego istnieniu zamawiający ma wiedzę wyrażoną w sposób aktywny bądź bierny, ma prawo żądać zapłaty za wykonane roboty zarówno od wykonawcy, jak i od zamawiającego (Edyta Snakowska-Estorninho Analiza modelu podwykonawstwa wprowadzonego nowelizacją w stosunku do dotychczas obowiązujących regulacji, cz. I).

Odnosząc się pozostałych zarzutów pozwanej Gminy należy wskazać, że bez znaczenia dla odpowiedzialności kc inwestora z art. 647 ¹§ 5 kc pozostaje fakt zapłaty wynagrodzenia na rzecz wykonawcy generalnego (uchwała Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 2006-06-28, III CZP 36/06).

Reasumując, zebrany w sprawie materiał dowodowy dawał podstawy do przyjęcia odpowiedzialności inwestora za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy w oparciu o art. 647 ¹ § 5 kc.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy oddalił obie apelacje na podstawie art. 385 k.p.c., o czym orzekł w pkt I sentencji wyroku.

W przedmiocie kosztów postępowania odwoławczego Sąd orzekł na podstawie art. 108 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt. 1 w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015.1804) zasądzając od pozwanych na rzecz powoda kwotę 2400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.