Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 września 2015 roku w sprawie znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił M. G. (1) prawa do wypłaty renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w pełnej wysokości, to jest w kwocie 2.188,42 zł za okres od 1 września 2015 roku.

Decyzja została wydana na podstawie art.130, art.139, art.140 i art.141 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2015 roku, poz.748 ze zm.).

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podał, że świadczenie za wrzesień 2015 roku, z uwagi na ogłoszenie upadłości majątku ubezpieczonego - po potrąceniu kwoty 1.373,24 zł na rzecz syndyka, zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 178 zł, składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 196,96 zł - w kwocie 449,20 zł Zakład przekazał na podany rachunek bankowy.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył M. G. (2). Podał, że kwota wypłaty świadczenia jest poniżej minimum socjalnego. Wniósł o unieważnienie decyzji i przyznanie renty w dotychczasowej wysokości.

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

W piśmie procesowym z dnia 15 lutego 2016 roku pełnomocnik ubezpieczonego wniosła o wypłatę ubezpieczonemu renty w wysokości umożliwiającej zapewnienie minimum egzystencji – 600 zł miesięcznie.

Podała, że decyzja została wydana zgodnie z art.141 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednak przepis ten w ocenie ubezpieczonego jest niezgodny z Konstytucją RP. Wniosła o zwrócenie się przez Sąd do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym, na podstawie art.193 Konstytucji RP w zw. z art.3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym o zbadanie czy art.141 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest zgodny z art.67 ust.1, art.30 w zw. z art.2 Konstytucji RP. Wskazała, że w ocenie ubezpieczonego konieczne jest odwołanie się do przepisów o pomocy społecznej i określonego w tej ustawie katalogu powstania trudnych sytuacji życiowych. Jednym z powodów trudnej sytuacji życiowej jest niepełnosprawność i długotrwała lub ciężka choroba. Pełnomocnik ubezpieczonego podała, iż z wypłacanego świadczenia w wysokości 440,20 zł miesięcznie ubezpieczony nie jest w stanie pokryć potrzeb życiowych i zapewnić minimum egzystencji. Aktualne progi dochodowe uprawniające do ubiegania się o świadczenia socjalne z pomocy społecznej odpowiadające minimum egzystencji dla osoby samotnie gospodarującej wynoszą 634 zł.

Pełnomocnik syndyka masy upadłości M. G. (1) w piśmie z dnia 22 września 2016 roku wskazał, iż ubezpieczony nie ma legitymacji formalnej do wytoczenia powództwa o wypłatę renty w wyższej kwocie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. decyzją z dnia 24 kwietnia 2013 roku przyznał ubezpieczonemu M. G. (1) prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Renta z tytułu całkowitej niezdolności o pracy została przyznana ubezpieczonemu do 30 kwietnia 2018 roku.

(decyzje – k.125, k.137, k.181, k.193 akt ZUS, I plik)

Postanowieniem z dnia 10 lipca 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie XIV GU 22/15 ogłosił upadłość obejmującą likwidację majątku dłużnika M. G. (1) jako osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej.

(odpis postanowienia – k 87 akt ZUS, II plik)

Pismem z dnia 15 lipca 2015 roku syndyk masy upadłości ubezpieczonego T. K. zawiadomił Zakład Ubezpieczeń Społecznych o ogłoszeniu upadłości ubezpieczonego. Syndyk wskazał również rachunek bankowy na który powinny być przekazywane środki pieniężne przysługujące masie upadłości.

(pisma syndyka – k.101, k.76 akt ZUS, II plik)

Pismem z dnia 12 sierpnia 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. poinformował syndyka, iż wysokość części świadczenia podlegającego egzekucjom ustala się do kwoty świadczenia przed odliczeniem miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne oraz iż emerytury i renty są wolne od egzekucji i potrąceń w części odpowiadającej 50% najniższej emerytury i renty.

(pismo – k.100 akt ZUS, II plik)

W dniu 1 września 2015 roku ubezpieczony oświadczył, że nie wyraża zgody na potrącenie świadczenia do wysokości 50% najniższej emerytury i renty.

W dniu 10 września 2015 roku ubezpieczony wniósł o wyrównanie różnicy dotychczasowej wysokości renty od września 2015 roku wraz z odsetkami.

(protokół – k.92, k.93 akt ZUS, I plik)

Powyższy stan faktyczny jest bezsporny między stronami. Istotne w sprawie okoliczności zostały ustalone na podstawie dowodów z dokumentów, które nie były kwestionowane.

Sąd zważył co następuje:

W toku postępowania pełnomocnik ubezpieczonego M. G. (1) nie kwestionowała prawidłowości potrąceń dokonanych przez organ rentowy na podstawie art.141 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2016 roku, poz.887 ze zm.). Wskazała, iż zdaniem ubezpieczonego norma zawarta w art.141 ww. ustawy jest sprzeczna z art.67, art.30 w zw. z art.2 Konstytucji RP i wniosła o zwrócenie się do Trybunału Konstytucyjnego o zadanie jej zgodności z Konstytucją RP.

W ocenie Sądu rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia czy ubezpieczony M. G. (3) posiada legitymację do złożenia odwołania od decyzji ustalającej wysokość świadczenia i prawidłowość dokonanych potrąceń.

Zgodnie z treścią art.144 ust.1 i 2 w zw. z art.491 ² ust.1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe (tekst jednolity Dz.U. z 2015 roku, poz.233 ze zm.) po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowo-administracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu. Postępowania syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym.

Natomiast zgodnie z treścią art.61 ww. ustawy Prawo upadłościowe z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. W skład masy upadłości wchodzi majątek należący do upadłego w dniu ogłoszenia upadłości oraz nabyty przez upadłego w toku postępowania upadłościowego, z wyjątkami określonymi w art. 63-67a (art.62 ustawy Prawo upadłościowe).

Stosownie do treści art.63 ust.1 punkt 1 ww. ustawy Prawo upadłościowe nie wchodzi do masy upadłości: mienie, które jest wyłączone od egzekucji według przepisów ustawy z dnia 17 listopada 1964 roku - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.). Zgodnie z treścią art.833§4 k.p.c. świadczenia pieniężne przewidziane w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym podlegają egzekucji w zakresie określonym w tych przepisach.

Wysokość dopuszczalnych potrąceń ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz kwoty wolne od potrąceń została uregulowana w art.141 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2016 roku, poz.887 ze zm.). Emerytury i renty są wolne od egzekucji i potrąceń w części odpowiadającej 50% najniższej emerytury lub renty – zależnie od rodzaju pobieranego przez emeryta (rencistę) świadczenia – przy potrąceniu należności wskazanych w art.139 ust.1 punkt 3, 4 i 5 ww. ustawy.

Należne ubezpieczonemu świadczenie z tytułu renty wchodzi w skład masy upadłości z wyłączeniem mienia niepodlegającego egzekucji, określonego w art.141 ww. ustawy o emeryturach i rentach.

Po ogłoszeniu upadłości z powództwem o rzecz lub prawo należące do masy upadłości może wystąpić tylko syndyk, przy czym może on to uczynić bez przeszkód w każdym czasie (sam upadły nie mógłby zgłosić tego powództwa, nawet gdyby żądał spełnienia świadczenia do rąk syndyka). Postępowania te syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym. Z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci legitymację do występowania w sprawach, które dotyczącą masy, pozostaje natomiast stroną w znaczeniu materialnoprawnym - jako podmiot stosunku prawnego, z którego wyniknął określony spór. Oznacza to, że w procesie odnoszącym się do przedmiotu dotyczącego masy upadłości, to syndyk uzyskuje status powoda albo pozwanego, a upadły go traci.

Postanowieniem z dnia 10 lipca 2015 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie XIV GU 22/15 ogłosił upadłość likwidacyjną majątku M. G. (1). Z dniem ogłoszenia upadłości, stosownie do treści art.144 ust.1 i 2 ww. ustawy Prawo upadłościowe postępowania sądowe dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu. Ubezpieczony nie na zatem legitymacji procesowej do wszczęcia i prowadzenia procesu przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych dotyczącego mienia wchodzącego w skład masy upadłości. Z treści pisma pełnomocnika syndyka z dnia 22 września 2016 roku wynika, iż syndyk nie popiera wniosku ubezpieczonego ani nie wstępuje do sprawy.

Z tych względów odwołanie jako wniesione przez osobę nieposiadającej legitymacji procesowej do zaskarżenia decyzji organu rentowego podlega oddaleniu na podstawie art.477 ¹⁴§1 k.p.c.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, iż w toku postępowania pełnomocnik ubezpieczonego nie kwestionowała prawidłowości dokonania potrąceń z przysługującemu ubezpieczonemu świadczenia, stwierdzając iż decyzja została wydana zgodnie z treścią art.141 ww. ustawy o emeryturach i rentach.

Po dokonaniu potrąceń ubezpieczonemu przekazywana jest kwota niewchodząca w składa masy upadłości – kwota stanowiąca 50% najniższej renty. Kwota najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w dacie wydania zaskarżonej decyzji wynosi 880,45 zł (art.85 ust.1 punkt 1 ww. ustawy o emeryturach i rentach). Zakład przekazuje na rachunek ubezpieczonego kwotę 440,20 zł, bowiem brak jest podstaw do wypłaty renty w całości.

Odnosząc się do wniosku pełnomocnika ubezpieczonego o zwrócenie się z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego należy wskazać, iż w niniejszej sprawie nie istnieją niedające się usunąć w drodze wykładni wątpliwości co do konstytucyjności aktu normatywnego, od której rozstrzygnięcia zależy orzeczenie w przedmiocie sprawy.

Zgodnie z treścią art.193 Konstytucji RP każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

Pełnomocnik ubezpieczonego podniosła, iż pozostała ubezpieczonemu do dyspozycji kwota nie pozwala na pokrycie podstawowych potrzeb i nie zapewnia minimum egzystencji, zatem przepis art.141 ust.1 ww. ustawy o emeryturach i rentach jest niezgodny z art.67, art.30 w zw. z art.2 Konstytucji RP. Przepis art.67 ust.1 Konstytucji RP jest skierowaną do państwa normą, która z jednej strony nakłada na nie obowiązek stworzenia regulacji prawnych zapewniających realizację prawa każdego obywatela do zabezpieczenia społecznego, a z drugiej - udziela ustawodawcy kompetencji do uregulowania kwestii związanych z przedmiotowym prawem. (...) zabezpieczenia społecznego ma charakter powszechny i jego celem jest urzeczywistnienie zawartego w art.67 ust.1 Konstytucji RP prawa każdego obywatela do zabezpieczenia społecznego ze względu na chorobę lub inwalidztwo. Natomiast przepis art.30 Konstytucji stanowi, iż przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Ustawodawca w przepisach art.139-141 ww. ustawy o emeryturach i rentach wprowadził limity, do których może być prowadzona egzekucja.

Okoliczność, że ubezpieczonemu pozostaje zbyt niska kwota na utrzymanie, nie może wpływać na wysokość dokonywanych potrąceń. Organ rentowy ma obowiązek dokonać potrącenia w takiej wysokości, aby ubezpieczony otrzymał wypłatę tej części renty, która jest wolna od egzekucji – 50% najniższej renty, czyli kwotę 440,20 zł. Nadto ubezpieczony poza zagwarantowanymi mu świadczeniami z zabezpieczenia społecznego (z tytułu renty w związku z całkowitą niezdolnością do pracy) może ubiegać się o świadczenia z pomocy społecznej.

W toku postępowania ubezpieczony był reprezentowany przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu. Pełnomocnik ubezpieczonego złożyła również wniosek o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu, oświadczając, że koszty te nie zostały pokryte ani w całości ani w części.

Zgodnie z art. 22 ³ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych (tj. Dz.U. z 2016 roku , poz. 233 z późn zm.) koszty pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu ponosi Skarb Państwa.

W dacie wydawania wyroku obowiązywało rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. z 2015 roku, poz.1805). Zgodnie z treścią §22 ww. rozporządzenia do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosowało się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego należało zatem ustalić na podstawie §11 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz.U. z 2013 poz.490 z późn. zm.), przy uwzględnieniu treści §22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. z 2015 roku, poz.1805) i §11 ust.2, §2 ust. 1 i 3 rozporządzenia z dnia 28 września 2002 roku Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz.U. z 2013 roku, poz.490 ze zm.). W sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, opłaty sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach (ust. 3).

Wobec powyższego Sąd przyznał pełnomocnikowi wnioskodawcy kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu, którą to kwotę zwiększył o kwotę podatku VAT to jest o kwotę 41,40 zł.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ubezpieczonego.

2.01.2017 r.