Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 grudnia 2016r.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Tomasz Korzeń

Sędziowie: SO Ewa Michalska

SO Marek Zwiernik (spr.)

Protokolant: st.sekr.sądowy Aneta Symeryak

po rozpoznaniu w dniu 13 grudnia 2016 roku w Gorzowie Wielkopolskim na rozprawie

sprawy z powództwa W. K. i A. O.

przeciwko (...)Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Słubicach Wydziału Pracy

z dnia 21 września 2016 roku, sygn. akt IV P 74/15

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób , że:

1.  powództwa oddala,

2.  nie obciąża powodów kosztami procesu na rzecz pozwanego,

II.  zasądza od powodów na rzecz pozwanej po 30 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za postępowanie apelacyjne a w pozostałym zakresie nie obciąża powodów kosztami procesu na rzecz pozwanego.

SSO Ewa Michalska SSO Tomasz Korzeń SSO Marek Zwiernik

Sygn. akt VI Pa 112/16

UZASADNIENIE

Powodowie W. K. i A. O. w pozwach, sprecyzowanych pismem z dnia 18.01.2016 r. (k-410), domagali się zasądzenia na swoją rzecz od pozwanej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w K. odpowiednio kwot: 5.190,00 zł i 10.790,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem ryczałtów za noclegi, odpowiednio za okresy: od października 2012 r. do czerwca 2014 r. i od maja 2011 r. do czerwca 2014 r. oraz kosztów procesu. Wskazali, że byli zatrudnieni w pozwanej spółce jako kierowcy i w ramach obowiązków służbowych wykonywali zagraniczne podróże służbowe. Pozwana nie zapewniła powodom bezpłatnych noclegów, nie zwracała ich kosztów ani nie wypłaciła należnych z tego tytułu ryczałtów.

Powód W. K. wniósł również o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanej kosztów procesu wywołanych podjęciem próby ugodowego zakończenia sporu, w przeprowadzonym przed Sądem Rejonowym w Słubicach postępowaniu w sprawie IV Po 69/14.

Pozwana spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w K. wniosła o oddalenie powództw. Wskazała, że w drodze zawartych z powodami porozumień ustaliła, że wypłacane powodom świadczenia z tytułu podróży służbowych obejmują zarówno diety jak i ryczałty za noclegi.

Postanowieniem z dnia 01.10.2015 r. Sąd Rejonowy w Słubicach połączył sprawę IV P 79/15 z powództwa W. K. ze sprawa IV P 74/15 i rozpoznał obie sprawy w postępowaniu zwykłym.

Wyrokiem z dnia 21 września 2016 r. Sąd Rejonowy w Słubicach orzekł, co następuje:

I. Zasądza od pozwanej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w K. na rzecz powodów:

1.W. K. kwotę 5.190,00zł ( pięć tysięcy sto dziewięćdziesiąt złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15.07.2015r. do dnia zapłaty, tytułem ryczałtów za noclegi,

2. A. O. kwotę 10.790,00 zł ( dziesięć tysięcy siedemset dziewięćdziesiąt złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10.07.2015r. do dnia zapłaty tytułem ryczałtów za noclegi.

II. Wyrokowi w pkt. I. 1, nadaje rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 2.500,00zł oraz wyrokowi w pkt. I.2 nadaje rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 2.200,00 zł.

III. Zasądza od pozwanej na rzecz powoda W. K. kwotę 3.640,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu IVP 74/15
i IV Po 69/14.

IV. Zasądza od pozwanej na rzecz powoda A. O. kwotę 1.800,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

V. Nakazuje ściągnąć od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa Kasa Sądu Rejonowego w Słubicach kwotę 790,00 zł, tytułem opłat sądowych, od których uiszczenia powodowie byli zwolnieni.

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

W okresie objętym przedmiotem sporu w pozwanej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w K. nie obowiązywał regulamin wynagradzania.

Powód W. K. zatrudniony został przez pozwaną spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w K. w dniu 01.10.2012 r., na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony, do dnia 30.09.2015 r., na stanowisku kierowcy. W pisemnej umowie o pracę strony wskazały, że wynagrodzenie miesięczne powoda wynosi 1914,06 zł brutto. W dniu 16.05.2014 r. strony zawarły pisemne porozumienie, w którym wynagrodzenie miesięczne powoda określiły na kwotę 2.500,00 zł brutto, obejmującą płace zasadniczą w wysokości 1.680,00 zł, ryczałt za godziny nadliczbowe w wysokości 150,00 zł, ryczałt za dyżury w kwocie 600,00 zł i ryczałt za godziny nocne w kwocie 70,00 zł. Powód A. O. zatrudniony został przez pozwaną spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w K. w dniu 02.11.2010 r., na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony, do dnia 31.10.2011 r., na stanowisku kierowcy. W pisemnej umowie o pracę strony wskazały, że wynagrodzenie miesięczne powoda wynosi 1914,06 zł brutto. Następnie w dniu 28.10.2011 r. strony podpisały aneks do umowy o pracę, w którym wskazały, że umowę o pracę zawierają na czas nieokreślony, za wynagrodzeniem miesięcznym wynoszącym 2.200,00 zł brutto. W dniu 02.10.2012 r. pozwana wydała powodowi zaświadczenie o zatrudnieniu i wysokości zarobków, w którym wskazała, że oprócz wynagrodzenia zasadniczego w kwocie 1.599,53 zł powód otrzymuje diety w średniej wysokości 3.666,67 zł miesięcznie.

Pomimo istnienia pisemnych ustaleń odnośnie wysokości i składników wynagrodzenia strony W. K. i działający za pozwaną M. R. ustnie ustalili, zawierając umowę o pracę, że wynagrodzenie za pracę będzie faktycznie wynosić 5.000,00 zł netto. W ramach swoich obowiązków służbowych powód wykonywał zagraniczne podróże służbowe m.in. do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Niemiec, Belgii – średnio cztery w ciągu miesiąca. Strony nie określiły składników wynagrodzenia w wysokości 5.000,00 zł, ale wskazały, że stanowi ono równowartość wynagrodzenia za cztery podróże służbowe, tj. przejazdy do Wielkiej Brytanii i z powrotem, tzw. kółka, wyceniając pracę wykonaną w ramach jednej podróży na kwotę 1.250,00 zł.

Również z powodem A. O. pozwana dokonała odmiennych od stwierdzonych pisemną umową, ustaleń dotyczących wynagrodzenia. Ustaliła, że na wynagrodzenie powoda będzie składać się wynagrodzenie zasadnicze, tzw. „podstawa” w wysokości określonej pisemną umową o pracę oraz kwota w wysokości, najpierw – 1.000,00 zł, a od ok. 2012 r. – 1.200,00 zł, wypłacana za każdą podróż zagraniczną. W miesiącu powód odbywał cztery takie podróże – m.in. do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Niemiec, Belgii.

W trakcie podróży służbowych powodowie nocowali w kabinie samochodu. Pozwana wypłacała powodom umówione wynagrodzenie w dwóch transzach- pierwszą opisaną w przelewie jako wynagrodzenie – płaconą z reguły do 10-go dnia następnego miesiąca i kolejną, opisaną w przelewie jako diety - płaconą z reguły do 20-go dnia następnego miesiąca. Nie ustaliła z powodami, że wypłacane powodom kwoty tytułem wynagrodzenia i diet, obejmują również ryczałty za noclegi, bądź, że świadczenie to objęte jest kwotą wypłacaną z jednego z w/w tytułów. Pozwana takich ryczałtów nie wypłacała. Prezes pozwanej spółki (...) o istnieniu obowiązku wypłacania świadczeń z tytułu ryczałtów za noclegi spędzone w kabinie samochodu dowiedział się w 2014 r.

Powód W. K. w październiku 2012 r. odbywał zagraniczne podróże służbowe w okresach od 01. do 03.10.2012 r., od 06. do 10.10.2012 r., od 13. do 17.10.2012 r. od 21. do 24.10.2012 r., od 27. do 31.10.2012 r. do Wielkiej Brytanii, Holandii, Francji i Niemiec. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.798,95 zł. W listopadzie 2012 r. powód odbył zagraniczne podróże służbowe w okresach od 02. do 07.11.2012 r., od 11. do 14.11.2012 r., od 17. do 20.11.2012 r. od 25. do 29.11.2012 r. do Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.318,89 zł. W grudniu 2012 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 02. do 04.12.2012 r., od 09. do 12.12.2012 r., od 15. do 18.12.2012 r. od 21. do 23.12.2012 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii i Holandii. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.473,28 zł. W styczniu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 06. do 10.01.2013 r., od 13. do 16.01.2013 r., od 20. do 23.01.2013 r. od 27. do 30.01.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii i Holandii. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.842,40 zł. W lutym 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 02. do 07.02.2013 r., od 10. do 12.02.2013 r., od 16. do 20.02.2013 r. od 24. do 27.02.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.329,13 zł. W marcu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 03. do 06.03.2013 r., od 10. do 12.03.2013 r., od 17. do 21.03.2013 r. od 24. do 28.03.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii i Niemiec. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.967,20 zł. W kwietniu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 07. do 10.04.2013 r., od 14. do 19.04.2013 r., od 23. do 27.04.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Belgii i Holandii oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.842,05 zł. W maju 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 02. do 07.05.2013 r., od 16. do 18.05.2013 r., od 21. do 25.05.2013 r., od 28. do 31.05.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Holandii i na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.504,59 zł. W czerwcu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 06. do 08.06.2013 r., od 11. do 15.06.2013 r., od 19. do 22.06.2013 r. od 25. do 29.06.2013 r. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.471,70 zł. W lipcu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 02. do 06.07.2013 r., od 09. do 13.07.2013 r., od 16. do 20.07.2013 r. od 25. do 27.07.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii, Niemiec i na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.132,00 zł. W sierpniu 2013 r. powód nie odbywał podróży służbowych. We wrześniu 2013 r. powód odbył zagraniczne podróże służbowe w okresach od 03. do 07.09.2013 r., od 12. do 14.09.2013 r., od 18. do 21.09.2013 r., od 26. do 28.09.2013 r. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.532,69 zł. W październiku 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 01. do 05.10.2013 r., od 12. do 16.10.2013 r., od 20. do 23.10.2013 r. od 29. do 31.10.2013 r. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.327,64 zł. W listopadzie 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 01.11.2013 r. do 02.11.2013 r., od 05. do 09.11.2013 r., od 14. do 16.11.2013 r., od 21. do 23.11.2013 r., od 28. do 30.11.2013 r. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.878,18 zł. W grudniu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 05. do 07.12.2013 r., od 10. do 14.12.2013 r., od 19. do 24.12.2013 r. m.in. do Holandii, Niemiec i na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.223,32 zł. W styczniu 2014 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 07. do 11.01.2014 r., od 16. do 19.01.2014 r., od 21. do 25.01.2014 r., od 30. do 31.01.2014 r. do Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii, Niemiec i na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.809,44 zł. W lutym 2014 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 01. do 02.02.2014 r., od 04. do 08.02.2014 r., od 11. do 15.02.2014 r., od 20. do 22.02.2014 r. od 25. do 28.02.2014 r. do Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii i na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.676,81 zł. W marcu 2014 r. powód odbył podróże służbowe w dniu 01.03.2014 r. oraz w okresach od 06. do 08.03.2014 r., od 11. do 15.03.2014 r., od 26. do 29.03.2014 r. do Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii i na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.794,79 zł. W kwietniu 2014 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 01. do 06.04.2014 r., od 10. do 12.04.2014 r., od 15. do 19.04.2014 r., do Wielkiej Brytanii, Belgii, Holandii, Niemiec i na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.917,93 zł. W maju 2014 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 18. do 22.05.2014 r., od 24. do 28.05.2014 r. do Wielkiej Brytanii, Holandii i na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.630,41 zł. W czerwcu 2014 r. powód nie odbywał podróży służbowych.

Pozwana za okres od października 2012 r. do maja 2014 r. nie wypłaciła powodowi W. K. tytułem ryczałtów za noclegi kwoty 38.471,40 zł.

Powód W. K. w dniu 28.10.2014 r. złożył w Sądzie Rejonowym w Słubicach wniosek o zawezwanie pozwanej do próby ugodowej i zapłaty przez pozwaną na rzecz powoda kwoty 59.164,00 zł tytułem ryczałtów za noclegi. Na wyznaczone w tej sprawie, zarejestrowanej pod sygn. akt IV Po 69/14, posiedzenie w dniu 08.12.2014 r., za pozwaną, prawidłowo zawiadomioną o jego terminie, nie stawił się nikt ani nie przedstawił usprawiedliwienia nieobecności.

Powód A. O. w maju 2011 r. odbył podróże służbowe w okresie od 20. do 27.05.2011 r. do Wielkiej Brytanii, Niemiec i na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 704,42 zł. W okresie od czerwca do sierpnia 2011 r. powód nie odbywał podróży służbowych w pozwanej spółce. W okresie od 08. do 09.09.2011 r., od 15. do 17.09.2011 r., od 20. do 24.09.2011 r. od 29. do 30.09.2011 r. powód odbył podróże służbowe do Wielkiej Brytanii i Niemiec. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.463,97 zł. W październiku 2011 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 04. do 08.10.2011 r., od 13. do 19.10.2011 r., od 22. do 29.10.2011 r. do Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.861,07 zł. W listopadzie 2011 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 03. do 05.11.2011 r., od 08. do 11.11.2011 r., od 17. do 18.11.2011 r. od 22. do 25.11.2011 r. i 30.11.2011 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Belgii oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.312,19 zł. W grudniu 2011 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 01. do 02.12.2011 r., od 06. do 10.12.2011 r., od 15. do 20.12.2011 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Holandii oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.499,19 zł. W styczniu 2012 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 05. do 06.01.2012 r., od 15. do 18.01.2012 r., od 22. do 24.01.2012 r., od 29. do 31.01.2012 r. m.in. na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.055,85 zł. W lutym 2012 r. powód odbył podróże służbowe w okresach 01.02.2012 r., od 05. do 09.02.2012 r., od 12. do 16.02.2012 r., od 21. do 23.02.2012 r., od 26. do 28.02.2012 r. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.950,86 zł. W marcu 2012 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 04. do 08.03.2012 r., od 11. do 20.03.2012 r., od 25. do 31.03.2012 r. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.829,14 zł. W kwietniu 2012 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 01. do 06.04.2012 r., od 14. do 19.04.2012 r., i od 22. do 27.04.2012 r., do Francji, Holandii, Belgii oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.069,50 zł. W maju 2012 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 10. do 14.05.2012 r., od 20. do 23.05.2012 r., i od 27. do 31.05.2012 r., do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Belgii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.764,66 zł. W czerwcu 2012 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 03. do 05.06.2012 r., od 10. do 14.06.2012 r., i od 21. do 27.06.2012 r., do Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.504,26 zł. W lipcu 2012 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 01. do 04.07.2012 r., od 08. do 19.07.2012 r., do Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.480,40 zł. W sierpniu 2012 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 05. do 08.08.2012 r., od 12. do 15.08.2012 r., od 19. do 22.08.2012 r., od 25. do 29.08.2012 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Belgii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.984,24 zł. We wrześniu 2012 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 02. do 05.09.2012 r., od 13. do 14.09.2012 r., od 18. do 22.09.2012 r., od 26. do 29.09.2012 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.519,89 zł. W październiku 2012 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 02. do 06.10.2012 r., od 09. do 13.10.2012 r., od 20. do 24.10.2012 r., od 28. do 31.10.2012 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Belgii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.222,68 zł. W listopadzie 2012 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 06. do 10.11.2012 r., od 13. do 17.11.2012 r., od 20. do 24.11.2012 r., od 27. do 30.11.2012 r. do Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.554,01 zł. W grudniu 2012 r. powód odbył podróże służbowe w okresach 01.12.2012 r., 07.12.2012 r., od 11. do 15.12.2012 r., od 18. do 23.12.2012 r., do Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.524,10 zł. W styczniu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 08. do 11.01.2013 r., od 15. do 19.01.2013 r., i od 22. do 26.01.2013 r. od 30. do 31.01.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.325,39 zł. W lutym 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 01. do 02.02.2013 r., od 05. do 09.02.2013 r., od 12. do 16.02.2013 r., od 19. do 23.02.2013 r. i 28.02.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.963,50 zł. W marcu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 01. do 02.03.2013 r., od 05. do 09.03.2013 r., od 13. do 16.03.2013 r., od 20. do 23.03.2013 r., od 27. do 30.03.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Niemiec, Belgii oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.765,20 zł. W kwietniu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 10. do 13.04.2013 r., od 18. do 20.04.2013 r., i od 23. do 27.04.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Niemiec, Belgii oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.623,58 zł. W maju 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 01. do 04.05.2013 r., od 07. do 11.05.2013 r., od 16. do 18.05.2013 r., od 21. do 25.05.2013 r., od 30. do 31.05.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Niemiec, Belgii oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.334,72 zł. W czerwcu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w dniu 01.06.2013 r., w okresach od 04. do 08.06.2013 r., od 13. do 15.06.2013 r., od 18. do 22.06.2013 r., od 26. do 29.06.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Niemiec, Belgii oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 3.054,67 zł. W lipcu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 18. do 20.07.2013 r., od 23. do 27.07.2013 r., i od 30. do 31.07.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.216,20 zł. W sierpniu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 01. do 03.08.2013 r., od 06. do 11.08.2013 r., od 14. do 17.08.2013 r., od 22. do 24.08.2013 r., od 27. do 31.08.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 3.053,32 zł. We wrześniu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 04. do 07.09.2013 r., od 10. do 14.09.2013 r., od 18. do 21.09.2013 r., od 24. do 28.09.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Niemiec, Belgii oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.167,63 zł. W październiku 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 03. do 05.10.2013 r., od 08. do 12.10.2013 r., od 15. do 19.10.2013 r., od 22. do 26.10.2013 r., w dniu 31.10.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Niemiec, Belgii oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.197,35 zł. W listopadzie 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 01. do 02.11.2013 r., od 07. do 08.11.2013 r., od 12. do 16.11.2013 r., od 19. do 23.11.2013 r., od 28. do 30.11.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Holandii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.607,24 zł. W grudniu 2013 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 03. do 07.12.2013 r., od 12. do 14.12.2013 r., i od 17. do 21.12.2013 r. do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.919,79 zł. W styczniu 2014 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 09. do 11.01.2014 r., od 14. do 19.01.2014 r., od 23. do 25.01.2014 r., od 28. do 31.01.2014 r. do Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 2.058,77 zł. W lutym 2014 r. powód odbył podróże służbowe w dniu 01.02.2014 r. i w okresach od 06. do 08.02.2014 r., od 20. do 22.02.2014 r., do Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii i Niemiec. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.949,07 zł. W marcu 2014 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 13. do 15.03.2014 r., od 19. do 21.03.2014 r., od 25. do 29.03.2014 r. do Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.563,29 zł. W kwietniu 2014 r. powód odbył podróże służbowe w okresach od 03. do 06.04.2014 r., od 08. do 12.04.2014 r., od 17. do 19.04.2014 r. do Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Niemiec oraz na terenie Polski. Należna kwota z tytułu ryczałtów za noclegi wyniosła 1.939,63 zł. W maju i czerwcu 2014 r. powód nie odbywał podróży służbowych.

Pozwana za okres od maja 2011 r. do kwietnia 2014 r. nie wypłaciła powodowi A. O. tytułem ryczałtów za noclegi kwoty 60.039,78 zł.

Sąd I instancji zważył, co następuje:

Powództwa są zasadne.

W myśl art. 77 ⁵ § 1 k.p. pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. § 3 tego artykułu stanowi, że warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej pracownikowi zatrudnionemu u innego pracodawcy niż państwowa lub samorządowa jednostka sfery budżetowej określa się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu wynagradzania.

Minimalną wysokość należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową, w zakresie jedynie diet, określa § 4. Zgodnie z jego brzmieniem postanowienia układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub umowy o pracę nie mogą ustalać diety za dobę podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju w wysokości niższej niż dieta z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju określona dla pracownika, zatrudnionego w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, w rozporządzeniu Ministra właściwego ds. pracy.

Natomiast wg § 5 art. 77 ⁵ k.p. w przypadku, gdy układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o pracę nie zawiera postanowień, o których mowa w § 3, pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej odpowiednio według przepisów, określonych w rozporządzeniu Ministra właściwego ds. pracy.

W przedmiotowej sprawie pozwana spółka, co przyznał również działający za pozwaną M. R., nie ustaliła z powodami wysokości ryczałtów za noclegi ani takich świadczeń nie wypłacała. Pozwana wiedzę o istnieniu takiego obowiązku, co wynika z dowodu z przesłuchania działającego za pozwaną M. R., uzyskała dopiero w 2014 r. Niezasadne jest w związku z tym przyjęcie, jak wnosi pozwana, że w kwocie wypłacanych powodom świadczeń ze stosunku pracy, mieściły się również ryczałty za noclegi. Oznacza to, że należne powodom z tego tytułu świadczenia należy ustalić w oparciu o zapisy Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju i Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju, za okres do 28.02.2013 r., oraz na podstawie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej, za okres od 01.03.2013 r.

Mając jednakże na uwadze stanowisko pozwanej, odnośnie wypłacenia powodom świadczeń należnych z tytułu ryczałtów za noclegi, Sąd zlecił biegłej z zakresu rachunkowości, O. J., sporządzenie opinii określającej wysokość tych świadczeń należnych powodom, w dwóch wariantach: pierwszym przy przyjęciu, że pozwana takie świadczenia wypłacała łącznie z dietami określając oba świadczenia w tytułach przelewów jako „diety”, i jedynie nie wyszczególniła kwot wypłacanych z poszczególnych tytułów; oraz drugim przy przyjęciu, że pozwana wypłacała powodom jako świadczenia z tytułu podróży służbowych jedynie diety.

Zlecając wykonanie opinii, sąd przesłał biegłej akta sprawy oraz załączone do akt przez pozwaną dokumenty, zawierające wg pozwanej dane dotyczące czasu pracy i odpoczynku powodów, pozwalające na sporządzenie opinii. Pozwana wskazała również linki do stron internetowych zawierających dane z kart kierowcy dotyczące powodów. Pod wskazanymi przez pozwaną adresami, jak ustalił sąd przed wysłaniem akt do biegłej, nie otwierały się jednak strony internetowe. Złożone natomiast przez pozwaną dokumenty (obejmujące m.in. faktury, listy przewozowe CMR) nie zawierały żadnych informacji umożliwiających ustalenie okresów wykonywania przez powodów podróży służbowych i należnych z tego tytułu ryczałtów za noclegi. Dopiero zapisy danych z kart kierowcy, zawarte na złożonej przez pozwaną, na wezwanie sądu opatrzone rygorem zastosowania art. 233 § 2 k.p.c., w dniu 09.06.2016 r., płycie CD, umożliwiły dokonanie w/w ustaleń. Niemniej, również dane objęte tym nośnikiem, nie zawierały wszystkich niezbędnych informacji, dotyczących w szczególności krajów, do których powodowie odbywali niektóre podróże służbowe. Biegła w zawartych w załącznikach do opinii rubrykach „kraj odpoczynku nocnego” wpisała w tych przypadkach - „?”, a wysokość należnych ryczałtów określiła na poziomie średniej przyjętej na podstawie danych z pozostałych podróży służbowych. W myśl art. 233 § 2 k.p.c. Sąd oceni na tej samej podstawie, jakie znaczenie nadać odmowie przedstawienia przez stronę dowodu lub przeszkodom stawianym przez nią w jego przeprowadzeniu wbrew postanowieniu sądu. Zgodnie natomiast z art. 322 k.p.c. jeżeli w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

Obowiązek prowadzenia i przedstawienia na żądanie sądu ewidencji czasu pracy oraz pozostałej dokumentacji dotyczącej stosunku pracy, spoczywa na pracodawcy. W przedmiotowej sprawie dokumentację tę, w zakresie danych dotyczących podróży służbowych powodów, pozwana przedstawiła m.in. w części, nie pozwalającej na ustalenie wszystkich krajów do których powodowie wykonywali podróże służbowe. W tym zakresie, sąd dokonał zatem ustalenia wysokości należnych powodom ryczałtów, w oparciu o treść art. 322 k.p.c. oraz na podstawie sporządzonej w tym zakresie opinii. Niemniej, nawet pomijając obliczenia biegłej dotyczące miesięcy, co do których pozwana nie przedstawiła pełnej dokumentacji dotyczącej krajów, do których powodowie wykonywali podróże służbowe, obliczenia biegłej dotyczące ryczałtów należnych za pozostałe miesiące, pozwalają na zasądzenie dochodzonych przez powodów świadczeń w pełnej wysokości.

Do określenia należnych powodom świadczeń z tytułu ryczałtów za noclegi, sąd przyjął, z uwagi na brak odmiennych regulacji stron w tym zakresie, oraz treść dowodu z przesłuchania za pozwaną M. R., wyliczenia biegłej objęte wariantem drugim opinii, sprostowanej pismem z dnia 06.09.2016 r. (k-646).

Sąd oddalił wniosek pozwanej z dnia 22.08.2016 r. o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłej i przesłuchanie biegłej na rozprawie (k-637-638). Zawarte w przedmiotowym piśmie procesowym stanowisko pozwanej, że pozwana wypłacała ryczałt za daną podróż służbową niezależnie od czasu jej trwania i krajów, w których miały miejsce noclegi, nie znajduje potwierdzenia w materiale dowodowym. Przesłuchanie powoda W. K. wskazuje, że cała kwota, którą pozwana wypłacała powodowi, stanowiła wyłącznie wynagrodzenie za świadczoną pracę. Powód A. O. stwierdził natomiast wprawdzie, że pozwana, zgodnie z ustnymi ustaleniami, ponad wynagrodzenie zasadnicze, wypłacała wynagrodzenie za każdą podróż służbową. Nie potrafił jednak określić ewentualnych składowych tego wynagrodzenia, a będąca pracodawcą pozwana, dokonując przelewów, określała ich tytuł jako „diety”. Ponadto, jak przyznał w trakcie przesłuchania działający za pozwaną M. R., pozwana ryczałtów za noclegi nie wypłacała. Pozostałe zastrzeżenia do opinii biegłej, dotyczące, jak wskazuje pozwana, przypisania przez biegłą do jednego noclegu stawki ryczałtu w kilku walutach oraz sprzeczności wyliczeń biegłej z danymi z karty kierowcy, nie zostały poparte żadnymi konkretami.

Mając powyższe na uwadze zasądzono od pozwanej na rzecz powoda W. K. kwotę 5.190,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu, tj. 15.07.2015 r. do dnia zapłaty oraz na rzecz powoda A. O. kwotę 10.790,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia wniesienia pozwu, tj. od 10.07.2015 r. do dnia zapłaty tytułem ryczałtów za noclegi. Na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c. wyrokowi nadano rygor natychmiastowej wykonalności do kwot jednomiesięcznego wynagrodzenia powodów, tj: w zakresie świadczenia zasądzonego na rzecz W. K. – do kwoty 2.500,00 zł, a w zakresie świadczenia zasądzonego na rzecz A. O. – do kwoty 2.200,00 zł. Orzeczenie o kosztach uzasadnione jest treścią art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 4, 5 i 6 w zw. z § 11 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu i § 21 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Określając wysokość kosztów zastępstwa procesowego należnych powodowi W. K., sąd uwzględnił wniosek powoda o przyznanie kosztów wynikających również z zawezwania pozwanej do próby ugodowej na podstawie art. 186 § 2 k.p.c.

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazano ściągnięcie od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Słubicach kwoty 790,00 zł tytułem opłaty sądowej od której uiszczenia powodowie byli zwolnieni (powód W. K. od opłaty w kwocie 250,00 zł, a powód A. O. – od opłaty w kwocie 540,00 zł).

Apelacje od wyroku złożyła pozwana spółka zaskarżając go w całości wyrok i wnosząc o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania wg norm przepisanych

2. zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego wg norm przepisanych

W przypadku nieuwzględnienia wniosku ad 1. wnosiła o:

3. uchylenie zaskarżonego wyroku w całości,

4. pozostawienie sądowi I instancji rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego

W przypadku powzięcia wątpliwości co do zasad właściwej wykładni art. 775 § 3 i 5 k.p., a także przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości i warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej wnosiła o:

5. zwrócenie się do Sądu Najwyższego z pytaniem prawnym czy w świetle brzmienia art. 773 § 3 i 5 k.p. w przypadku uregulowania przez pracodawcę niebędącego państwową lub samorządową jednostką sfery budżetowej zasad zwrotu kosztów podróży służbowych pracowników w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę przepisy rozporządzeń wydanych na podstawie art. 775 § 2 k.p. stanowią przepisy prawa pracy w rozumieniu art. 9 k.p. dla takiego pracodawcy w zakresie uregulowanym w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę wraz z wnioskiem, by pytanie prawne zostało przekazane składowi 7 sędziów, a następnie składowi Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

W przypadku przyjęcia, iż pozwana nie ma możliwości określenia w umowie z powodem wynagradzania wysokości należności z tytułu ryczałtu za noclegi w wysokości niższej niż określone w rozporządzeniach Ministra Pracy i Polityki Społecznej dotyczących należności

pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach państwowych i samorządowych wnosiła o:

6. zawieszenie niniejszego postępowania do czasu zakończenia postępowania przed

Trybunałem Konstytucyjnym prowadzonego pod sygn. K 11/15,

7. zawieszenie niniejszego postępowania do czasu zakończenia postępowania przed

Trybunałem Konstytucyjnym prowadzonego pod sygn. SK 14/16

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1) naruszenie przepisów postępowania, które miały wpływ na wynik sprawy:

a) art. 177 § 1 pkt 31 k.p.c. poprzez odmowę zawieszenia postępowania do czasu zakończenia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym,

b) art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku o przesłuchanie biegłego, choć miało to istotne znaczenie dla sprawy

c) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, iż strony uzgodniły wypłatę wynagrodzenia od każdej trasy, w sytuacji gdy wypłacane powodom środki stanowiły zwrot podróży służbowych

2) naruszenie prawa materialnego:

a) art. 775 § 3 i 5 k.p. poprzez przyjęcie, iż pozwany nie miał prawa ustalić z powodami zwrotu należności z tytułu podróży służbowych na innych zasadach niż przewidziano w rozporządzeniu wydanym na podstawie art. art. 775 § 2

b) § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości i warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju i § 16 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.01.2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poprzez przyjęcie, iż powodom należy się zwrot kosztów podróży służbowych w postaci ryczałtu, pomimo iż powód nie poniósł żadnych kosztów tych podróży

c) § 9 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości i warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu

podróży służbowej poza granicami kraju oraz § 16 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.01.2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poprzez przyjęcie, iż zapewnienie przez pozwanego powodom bezpłatnego noclegu w kabinie pojazdu nie stanowi zapewnienie bezpłatnego noclegu,

d) art. 8 k.p. poprzez uznanie roszczenia powoda za uzasadnione co do zasady, pomimo iż stanowi ono nadużycie prawa i jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego,

Uzasadniając swoje stanowisko podała:

Sąd I instancji nie uwzględnił złożonego w toku postępowania wniosku o zawieszenie postępowania. W uzasadnieniu nie znalazło się jakiekolwiek odniesienie do treści wniosku i podstaw zajętego przez sąd I instancji stanowiska w tym zakresie. Z tego względu pozwany nie ma możliwości odniesienia się do argumentacji sądu, więc zmuszony jest ograniczyć się do wskazania, dlaczego wniosek o zawieszenie postępowania winien był zostać uwzględniony.

W dniu 10.02.2015 r. Związek Pracodawców „Transport i Logistyka Polska" z/s w Warszawie wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego o kontrolę konstytucyjności norm prawnych z art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców, art. 77(5) §

2, § 3 i § 5 kodeksu pracy, § 16 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej, § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości i warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, w zakresie naruszenia przez te normy art. 2, art. 20, art. 22, art. 32 oraz art. 64 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz art. 92 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji RP.

Wniosek został przyjęty przez Trybunał do rozpoznania, co dowodzi, iż Trybunał nie uznał skargi za oczywiście bezzasadną, co stanowiłoby podstawę odmowy przyjęcia skargi do rozpoznania. Potwierdził tym samym, iż zgodność z Konstytucją przepisów dotyczących należności kierowców z tytułu podróży służbowych nie jest oczywista i wymaga zbadania.

Podkreślenia wymaga przy tym, iż zarówno przedstawiciel Sejmu jak i Prokurator Generalny w swoich stanowiskach złożonych w toku postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym jednoznacznie stwierdzili, iż art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców w zw. z art. 775 § 2, 3 i 5 k.p. w zakresie, w jakim kierowcy zatrudnionemu w transporcie (międzynarodowym przyznaje zwrot kosztów za nocleg podczas zagranicznej podróży służbowej jest niezgodny z art. 2 Konstytucji.

W tej sytuacji, skoro wszyscy uczestnicy postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym zgadzają, się iż niekonstytucyjne jest stosowanie regulacji o ryczałtach za noclegi do kierowców w transporcie międzynarodowym, prawdopodobieństwo tego, że pogląd ten podzieli Trybunał Konstytucyjny jest bardzo wysokie. Byłoby zatem sprzeczne z interesem wymiaru sprawiedliwości, by sąd w niniejszym postępowaniu nie czekał na rozstrzygnięcie organu powołanego do rozstrzygania kwestii konstytucyjności przepisów i samemu wydał rozstrzygnięcie pomimo istotnych wątpliwości co do konstytucyjności regulacji, na których opiera się żądanie pozwu.

Możliwość zawieszenia postępowania z powodu toczącego się postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym jest obecnie wprost przewidziana w treści art. 177 § 1 pkt 31 k.p.c. i sąd powinien był z tej możliwości skorzystać.

Warto bowiem podkreślić, iż ochrony praw pracodawców pozwanych przez kierowców nie zapewnia w wystarczającym stopniu an! instytucja wznowienia postępowania, ani skargi konstytucyjnej. Obie te instytucji umożliwiają bowiem wyłącznie wzruszenie już prawomocnych wyroków, które wcześniej mogą zostać wyegzekwowane przez powodów w przypadku niekorzystnego dla pracodawców rozstrzygnięcia. Późniejsze wznowienie postępowania w wielu wypadkach mogłoby nastąpić dopiero po zlicytowaniu majątku pracodawców albo wręcz po ogłoszeniu ich upadłości. Perspektywy te nie są nieprawdopodobne, gdyż podmioty zatrudniające wielu kierowców zmuszone do wypłaty

każdemu po kilkadziesiąt tysięcy złotych utracą w wielu wypadkach cały swój majątek obrotowy i nie będą w stanie prowadzić swojej działalności. Nie będzie zatem komu wystąpić

o wznowienie, gdyż syndyk masy upadłości w wielu wypadkach nie będzie w stanie finansować wielu postępowań o zwrot niesłusznie pobranych ryczałtów.

Nadto w wielu wypadkach nawet w przypadku korzystnego rozstrzygnięcia o zwrot pieniędzy przez kierowcę, pracodawca nie będzie w stanie tego zwrotu wyegzekwować wobec wydania uzyskanych środków przez kierowców.

W konsekwencji stają naprzeciwko siebie dwie wartości: jedną jest chęć jak najszybszego rozstrzygnięcia sprawy przez powoda, drugą ochrona interesów majątkowych ( przez pozwaną, która ma prawo się obawiać, że w przypadku korzystnego dla niej rozstrzygnięcia sprawy przez Trybunał Konstytucyjny i tak nie będzie w stanie odzyskać swoich pieniędzy, a szkody poniesione w toku egzekucji nie będą wyrównane.

Warto także wziąć pod uwagę aspekt ekonomii procesowej. W sytuacji gdy do sądów trafiają bardzo duże ilości spraw o ryczałty, z których każda wymaga opinii biegłego i z tego względu generuje znaczące koszty po stronie sądów, jest rzeczą właściwą, by koszty te były ponoszone w sytuacji, gdy jest pewne, że roszczenia o ryczałty są oparte na przepisach zgodnych z Konstytucją.

Warto zarazem podkreślić, iż przywołana powyżej argumentacja podzielana jest przez część sądów powszechnych, czego wyrazem są zawieszenia postępowań w przedmiocie ryczałtów za nocleg do czasu rozstrzygnięcia, czy przepisy, w oparciu o które ma nastąpić rozstrzygnięcie, są zgodne z Konstytucją.

Sąd I instancji przyjął, iż pozwany nie wypłacał w ogóle należności z tytułu podróży służbowych, a wyłącznie wynagrodzenie. Stanowisko to pozostaje w sprzeczności ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Powodowie otrzymywali bowiem z tytułu wynagrodzenia należności określone w umowie, a nadto zwrot kosztów podróży w zryczałtowanej wysokości w zależności od ilości podróży służbowych. Wynika to jednoznacznie z rozliczeń kwot wypłacanych powodom, a zryczałtowane kwoty nigdy nie wchodziły do podstawy wynagrodzenia i nie były od nich naliczane składki oraz podatki.

Z przesłuchania pozwanego wynika jasno, iż wypłacał on należności z tytułu podróży

służbowych, nazywając je dietą. Z orzecznictwa Sądu Najwyższego w sprawach o ryczałty za noclegi wynika natomiast, iż należy brać pod uwagę całość regulacji wewnątrzzakładowych, aby ocenić, czy użycie pojęcia „dieta" nie dotyczy całościowego świadczenia z tytułu podróży służbowych, które ma pokryć nie tylko koszty wyżywienia (diety), ale również koszty noclegów i innych wydatków.

Sąd Najwyższy w przywołanych wyrokach wskazał, iż dopuszczalne jest tego rodzaju uregulowanie zasad zwrotu kosztów z tytułu podróży służbowych pod warunkiem, iż należności te odpowiadają minimalnym wartościom wynikającym z rozporządzenia. Sąd w niniejszej sprawie nie przeprowadził analizy, czy przy przyjęciu takiej interpretacji powodom należy się jakakolwiek kwota od pozwanego z tytułu podróży służbowych.

Co więcej sąd naruszył art. 227 k.p.c, oddalając wniosek o przesłuchanie biegłego właśnie na okoliczność określenia wielkości należnego powodom ryczałtu w przypadku przyjęcia, iż ryczałt za podróż zawierał w sobie ryczałt za nocleg.

Biorąc pod uwagę powyższe błędy w ustaleniach, których dopuścił się sąd I instancji, sprawa powinna być uchylona i przekazana do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.

Nawet jednak gdyby uznać, że prawidłowe są ustalenia faktyczne sądu I instancji rozstrzygnięcie i tak nie byłoby właściwe.

Sąd dopuścił się bowiem naruszenia przepisów prawa materialnego poprzez błędną wykładnię przepisów stanowiących podstawę roszczeń powoda.

a) naruszenie art. 775 § 3 i 5 k.p. w zw. z art. 9 i 18 k.p.

Podkreślenia wymaga, iż wbrew poglądowi wyrażonemu w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 12.06.2014 r. sygn. II PZP 1/14 przepisy art. 775 § 3 k.p. jednoznacznie wskazują, iż w odniesieniu do pracodawców prywatnych to akty wewnątrzzakładowe mają pierwszeństwo przed przepisami rozporządzenia z 19.12.2002 r. Zgodnie bowiem z tym przepisem wszelkie należności pracowników takich pracodawców wynikające z podróży służbowych powinny być określone w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania bądź w umowie o pracę. Art. 775 § 4 k.p. z kolei przewiduje jedyne ograniczenie swobody stron w zakresie ustalania zasad zwrotu pracownikom kosztów podróży. Wreszcie art. 775 § 5 k.p. stanowi, że jeśli strony nie uregulowały kwestii należności pracowników za podróże służbowe, obowiązują regulacje zawarte w rozporządzeniach wydanych na podstawie art. 775 § 2 k.p..

W świetle powyższej regulacji poglądy Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale uznać należy za całkowicie sprzeczne z postanowieniami kodeksu pracy. Sąd Najwyższy tymczasem ma prawo jedynie dokonywać interpretacji przepisów prawa, a nie zmieniać normy ustanowione przez prawodawcę. Skoro z woli ustawodawcy wyrażonej w art. 775 § 3 k.p. pracodawcy prywatni z zastrzeżeniem regulacji art. 775 § 4 k.p. mogą dowolnie ustanowić zasady zwroty należności z tytułu podróży służbowych, całkowicie pozbawione uzasadnienia jest twierdzenie Sądu Najwyższego, iż przepisy rozporządzenia ustanawiają tylko minimalny standard wynagradzania pracowników. Z żadnego przepisu taki wniosek bowiem nie wynika, a rozporządzenie wprost reguluje wyłącznie sytuację pracowników jednostek budżetowych i do pozostałych pracowników może mieć zastosowanie wyłącznie pomocnicze.

Należy przy tym zwrócić uwagę, iż wyrażony przez Sąd Najwyższy pogląd nie ma mocy zasady prawnej i nie ma mocy wiążącej w niniejszym postępowaniu. Orzecznictwo Sądu Najwyższego oczywiście wpływa na kształtowanie się orzecznictwa sądów powszechnych ale wyłącznie mocą własnego oddziaływania, autorytetem oraz rzetelnie uzasadnionymi rozstrzygnięciami. W przypadku wspomnianej uchwały rzetelności tej zabrakło, a w jej uzasadnieniu brak jakiegokolwiek logicznego wywodu, z którego wynikałoby, że istotnie

ustawodawca zamierzał w rozporządzeniach wprowadzić minimalny standard dla wszystkich pracodawców.

Wręcz przeciwnie treść art, 775 § 4 k.p. wyraźnie wskazuje, że tylko w zakresie diet pracodawca chciał taki standard sformułować - gdyby było inaczej przepis ten byłby zupełnie niepotrzebny. Co więcej gdyby istotnie takie były założenia ustawodawcy, konstrukcja przepisu byłaby zupełnie inna. Po pierwsze przepisy rozporządzenia wprost regulowałyby sytuację wszystkich pracowników, a nie tylko pracowników jednostek budżetowych. Po drugie w art. 77s § 3 k.p. wskazano by wyraźnie, że w układach zbiorowych, regulaminach wynagradzania czy umowach o pracę pracodawca prywatny ma prawo przewidzieć regulacje korzystniejsze niż wskazano w rozporządzeniu. Nic takiego nie nastąpiło, a ustawodawca wprost w przepisie postanowił, że to akty wewnątrzzakładowe są podstawą rozliczeń z tytułu

podróży służbowych, zaś rozporządzenie może być stosowane tylko w ich braku.

Podkreślenia wymaga, iż z przebiegu prac sejmowych jednoznacznie wynika, iż celem nowelizacji art. 775 k.p. w 2002 r. było właśnie umożliwienie pracodawcom prywatnym samodzielnego kształtowania w porozumieniu z pracownikami zasad rozliczania podróży służbowych. W uzasadnieniu projektu nowelizacji ustawy wprost wskazano, iż: „Proponowany tryb regulowania wysokości / warunków ustalania należności pracowniczych z tytułu podróży służbowej jest analogiczny do obowiązującego trybu regulowania zasad wynagradzania i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą, Odgórnie (przez Radę Ministrów, właściwych ministrów lub Ministra Pracy i Polityki Społecznej) są ustalane warunki ( wynagradzania i świadczenia związane z pracą tylko dla pracowników zatrudnionych w państwowych lub samorządowych jednostkach sfery budżetowej. Pozostali pracodawcy ustalają samodzielnie warunki wynagradzania pracowników i przyznawania świadczeń związanych z pracą.

Co więcej w uzasadnieniu wprost wskazuje się, iż nowa regulacja zmierza do poprawienia sytuacji przewoźników: „Obecne uregulowania podróży służbowej są kwestionowane przez przewoźników głównie ze względów finansowych. Wypłacane diety w obligatoryjnie ustalonej wysokości obciążają koszty pracy, stając się jednym z elementów obniżających rentowność przedsiębiorcy.

Należy przy tym zwrócić uwagę, iż na etapie projektu brak było nawet gwarancji minimalnej diety dla pracownika, co zostało zmienione dopiero na etapie prac sejmowych. Gwarancji tych nie rozszerzono jednak na pozostałe należności objęte w rozporządzeniu.

Na taki zamiar ustawodawcy wskazuje również treść opinii prawnej Biura Analiz Sejmowych, w której znalazł się następujący fragment:

„Za zbyt daleko idącą liberalizację - niekorzystną dla pracowników; uznać należy propozycję ograniczenia zakresu obligatoryjności przepisów ustalających wysokość i warunki wypłaty pracownikom należności z tytułu podróży służbowej. Wedle propozycji rządowej Kodeks pracy ustalałby ogólną zasadę; iż takie należności w ogóle przysługują, natomiast szczegółowe zasady określane w rozporządzeniu ministra pracy odnoszące się do tych należności, były stosowane tylko wobec pracowników zatrudnionych w państwowych lub samorządowych jednostkach sfery budżetowej. Pracodawcy ustalaliby zatem, w sposób dowolny warunki wypłacania omawianych należności nie mając obowiązku respektowania pewnego minimalnego poziomu tych świadczeń. W skrajnych wypadkach koszty związane z podróżami służbowymi obciążałyby nadmiernie pracowników."

Również z przebiegu posiedzeń komisji zajmującej się projektem jasno wynika, iż zamiarem ustawodawcy było umożliwienie pracodawcom prywatnym swobodnego kształtowania zasad rozliczania podróży służbowych.

O tym, jakie były intencje ustawodawcy, świadczy również stanowisko Marszałka Sejmu zajęte przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawie sygn. K 36/03, w którym jednoznacznie stwierdzono, iż przepisy wydane przez ministra właściwego do spraw pracy dotyczą wyłącznie pracowników zatrudnionych w państwowych lub samorządowych jednostkach sfery budżetowej, zaś pozostali pracodawcy mają swobodę w zakresie określenia wysokości należności z tytułu podróży służbowych.

Na znaczący zakres swobody pracodawcy w zakresie kształtowania wysokości należności z tytułu podróży służbowych wskazuje się również w doktrynie. W komentarzu B. Wagner do art. 775 zwraca się uwagę, iż „Dla pracowników zatrudnionych poza sferą budżetową zasady zwrotu kosztów podróży służbowej ustalane są w układach zbiorowych pracy, regulaminach wynagradzania lub w umowie o pracę. Choć regulacja należności z tytułu podróży służbowej dla pracowników zatrudnionych poza państwową sferą budżetową stanowi materię układową, regulaminową lub umowną, w razie braku regulacji w tym zakresie mają do nich odpowiednie zastosowanie wymienione rozporządzenia. Nadto> oba te akty prawne limitują granice swobody odmiennego kształtowania przez strony układowe lub podmioty stosunku pracy minimalnej wysokości diet za dobę podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju. Nie może być ona niższa od przewidzianej w rozporządzeniu kwoty diety za dobę podróży służbowej na terenie kraju."

Również E. Maniewska w swoim komentarzu zwraca uwagę, iż: „W odniesieniu do pracowników zatrudnionych u innych pracodawców kodeks przewiduje dwa sposoby ochrony ich uprawnień związanych z podróżą służbową. Po pierwsze, w aktach określonych w §_4 dieta nie może być niższa niż ustalona dla pracowników sfery budżetowej. Po drugie, jeżeli te akty nie zawierają postanowień dotyczących zwrotu kosztów podróży służbowej, zastosowanie znajdują przepisy dotyczące pracowników sfery budżetowej (§ 5}.

Podobne stanowisko sformułowano w orzecznictwie. W wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 04.10.2005 r. sygn. K 36/03 stwierdzono, iż:

„W odniesieniu zaś do pracowników spoza tego kręgu ustawodawca pozostawił tę kwestię stronom stosunku pracy, a więc pracodawcom i pracownikom (§ 3), obligując ich do określenia warunków wypłacania należności z tego tytułu w układach zbiorowych pracy lub w regulaminie wynagradzania, bądź wprost w umowie o pracę. Mamy tu do czynienia z rozwiązaniem analogicznym, jak w przypadku wynagrodzeń pracowniczych. Limity wynagrodzeń w sferze budżetowej są ściśle określone, zaś limity w sferze pozabudżetowej - przy zachowaniu powszechnie obowiązujących uregulowań ustawodawstwa pracy ~ zależą od umowy pracodawcy i pracownika. Mechanizm przewidziany w §5 pełni natomiast swoistą funkcję gwarancyjną, na wypadek gdyby układ zbiorowy; regulamin pracy, czy umowa o pracę pozostawiły te kwestie poza przedmiotem ustaleń W tym kontekście należy zauważyć, że funkcję gwarancyjną pełnią tu łącznie dwa przepisy kodeksu pracy: § 4 oraz nota bene niezaskarżony w niniejszej sprawie § 5 art. 775 k. p. Te dwa przepisy pełnią taką funkcję na wypadek, gdy systemy negocjacyjne okażą się zbyt słabe (§ 4), lub gdy nie ma żadnych rozwiązań dotyczących poziomu diet za podróże służbowe.

Również w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10.01.2007 r. sygn. III PK 90/06 stwierdzono, iż:

„Jeżeli pracodawca nie należy do kategorii podmiotów publicznej (państwowej lub samorządowej) sfery budżetowej, warunki wypłacania jego pracownikom należności z tytułu

podróży służbowej zasadniczo powinny być określone w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę, z tym że określenie ich w umowie o pracę może nastąpić tylko wtedy, gdy pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu wynagradzania (art. 77 § 3 k. p.). Odmienna regulacja dotycząca pracodawców niebędących państwowymi lub samorządowymi jednostkami sfery budżetowej oznacza, że mogą oni uregulować należności pracowników na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową zarówno w sposób korzystniejszy, jak i mniej korzystny dla pracowników od tego, jaki wynika z odpowiedniego rozporządzenia ministra właściwego do spraw pracy. Od zasady, że pracodawca spoza kręgu podmiotów publicznej sfery budżetowej może przy kształtowaniu (w regulaminie wynagradzania) lub współkształtowaniu (w układzie zbiorowym pracy, w umowie o pracę) należności z tytułu

podróży służbowych nie kierować się regulacjami rozporządzenia ministra właściwego do spraw pracy i w związku z tym może wprowadzać rozwiązania zarówno korzystniejsze, jak i mniej korzystne dla pracowników, przewidziany jest jeden wyjątek. Mianowicie, postanowienia układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub umowy o pracę nie mogą ustalać diety za dobę podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju w wysokości niższej niż dieta z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju określona dla pracownika publicznej sfery budżetowej w stosownym rozporządzeniu ministra właściwego do spraw pracy fart. 775§4 k. p.). Oznacza to, że należności z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (w szczególności diety) przyjęte u prywatnego pracodawcy nie mogą być niższe niż ustalone w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw pracy. Niższe od określonych w stosownym rozporządzeniu mogą być jednak diety za podróż poza granicami kraju, z tym że nie mogą być one niższe od diet z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju ustalonych w rozporządzeniu dotyczącym tych podróży, choć mogą być niższe od diet ustalonych przez ministra właściwego do spraw pracy w rozporządzeniu dotyczącym podróży służbowych poza granicami kraju. Wynika to wyraźnie i jednoznacznie z treści art. 775 $ 4 k.p.

Dokładnie takie samo stanowisko Sąd Najwyższy zawarł w wyroku z dnia 14.05.2012 r. sygn. II PK 230/11.Podobne jak Sąd Najwyższy w powyższych wyrokach poglądy wyrażali od lat się czołowi przedstawiciele doktryny prawa pracy. Prof. J. Wratny w komentarzu do kodeksu pracy wskazuje, iż: Po pierwsze wysokość diet nie może być niższa niż wysokość diet przysługujących no podstawie rozporządzenia MPiPS. Z powyższego wynika, że nie gwarantuje się na poziomie ustalonym w rozporządzeniu innych składników należności z tytułu podróży służbowych, w szczególności limitów hotelowych. Po drugie, w razie nieuregulowania w trybie autonomicznym warunków wypłacania należności z tytułu podróży służbowej, stosuje się przepisy rozporządzeń.

Na taki samym stanowisku stoi w swoim komentarzu sędzia SN T. Romer, wskazując, iż: Inne, ewentualne należności z tytułu podróży służbowej i ich wysokość nie muszą być regulowane wg zasad przewidzianych w rozporządzeniach. Oznacza to pozostawienie pracodawcom niebędącym jednostkami budżetowymi oraz związkom zawodowym, jeżeli działają u danego pracodawcy, swobody w zakresie ustalania innych, poza dietami, należności z tytułu podróży służbowej.

Podobnie wypowiada się inny sędzia SN W. Sanetra, stwierdzając, że: od zasady, że pracodawca pozabudżetowy może (w regulaminie wynagradzania) przy kształtowaniu lub współkształtowaniu (w układzie zbiorowym pracy lub umowie o pracę) należności z tytułu podróży służbowej nie kierować się regulacjami rozporządzenia ministra do spraw pracy i w tym sensie może wprowadzać postanowienia zarówno korzystniejsze jak i mniej korzystne dla pracowników przewidziano jeden wyjątek. Diety za dobę podróży służbowej na obszarze kraju nie mogą być niższe niż ustalone w rozporządzeniu ministra do spraw pracy. Niższe mogą być już jednak diety za podróż poza granicami kraju; z tym jednak, że nie mogą być one niższe niż diety z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju, choć mogą być niższe od diet przewidzianych przez ministra pracy dla podróży poza granicami kraju.

Również Marszałek Sejmu w swoim stanowisku wyrażonym w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym sygn. K 11/15 {str. 35-38) jednoznacznie popiera twierdzenia wyrażone przez pozwanego w niniejszym postępowaniu, iż regulacje wewnątrzzakładowe mają pierwszeństwo przed postanowieniami rozporządzeń Ministra Pracy i Polityki Społecznej, gdyż te skierowane są wyłącznie do jednostek państwowych i samorządowych i konkluduje, że wykładnia zastosowana przez SN dokonuje nieuprawnionego rozszerzenia

gwarancyjnego charakteru odnoszącego się do diet na wszystkie należności wynikające z podróży służbowych.

Biorąc pod uwagę powyższe uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12,06.2014 r. jako sprzeczna z prawem nie może mieć wpływu na rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie.

Z powyższych względów skoro strony zgodnie postanowiły/ że z tytułu podróży służbowych powodowi przysługiwać będzie ryczałt za nocleg w wysokości określonej regulaminem lub też w ogóle nie będzie przysługiwać, należy uznać, iż roszczenie powoda o wypłatę należności ponad te kwoty jest całkowicie nieuzasadnione.

Za całkowicie nieuzasadniony należy uznać zatem pogląd, iż zgodnie z art. 9 i 18 k. p. rozporządzenie z 2013 r. wprowadziło minimalny standard należności pracowniczych z tytułu podróży służbowych. Jedyny minimalny standard takich należności wynika bowiem wyłącznie z regulacji art. 775 § 4 k. p.

Istotnie w myśl art. 9 § 2 k. p. postanowienia regulaminu wynagradzania nie mogą być dla pracowników mniej korzystne niż postanowienia aktów wykonawczych do kodeksu pracy. Z kolei art. 18 § 2 k. p. stanowi, iż postanowienia mniej korzystne są nieważne i zamiast nich wchodzą w życie stosowne postanowienia aktów wykonawczych. Sąd całkowicie pominął jednak, iż rozporządzenia z 2002 r. i 2013 r. nie są co do zasady skierowane do powoda i pozwanego. § 1 rozporządzeń stanowi bowiem, że określa ono wysokość oraz warunki ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej. Powód nie należał do tej kategorii. Zgodnie natomiast z art. 775 § 5 k. p. przepisy rozporządzenia stosuje się do pracowników prywatnych wyłącznie posiłkowo, gdy kwestie należności z tytułu podróży służbowych nie zostały uregulowane aktami wewnątrzzakładowymi. Dla tego rodzaju pracowników rozporządzenie nie stanowi więc co do zasady żadnego punktu odniesienia, a przewidziane regulacje wewnątrzzakładowe mogą być dla pracownika mniej korzystne niż postanowienia rozporządzenia. W przypadku istnienia takich regulacji rozporządzenie nie ma bowiem wobec takich pracowników w ogóle zastosowania, co oznacza, że art. 9 § 2 i art. 18 §

2 k. p. nie mogą stanowić podstawy do kwestionowania regulacji wewnątrzzakładowych niezgodnych z rozporządzeniem.

Należy zarazem zwrócić uwagę, iż błędna jest także taka wykładnia art. 775 § 3 k. p., która zakłada, że pracodawca niebędący państwową lub samorządową jednostką sfery budżetowej może w aktach wewnątrzzakładowych uregulować wyłącznie warunki, na jakich wypłaca się ryczałty z tytułu noclegów, ale już nie wysokość tych ryczałtów.

Po pierwsze wykładnia taka byłaby jednoznacznie sprzeczna z przedstawionymi powyżej zamiarami ustawodawcy. Z punktu widzenia przewoźników nie miałoby żadnego znaczenia, czy inne mogą być np. terminy wypłaty należności z tytułu podróży służbowych, jeśli i tak musiałyby być stosowane stawki z rozporządzenia. Tymczasem celem ustawodawcy było wyraźne uelastycznienie regulacji, aby umożliwić polskim przewoźnikom konkurencję z podmiotami zagranicznymi.

Po drugie taka wykładnia ta prowadziłaby do absurdalnego wniosku, że możliwe jest nieuregulowanie w żaden sposób wysokości stawek z tytułu ryczałtów za noclegi. Jak opisywano powyżej, przepisy rozporządzenia nie są skierowane do pracodawców prywatnych. Same przepisy rozporządzenia nie dają więc podstaw do ich zastosowania w relacjach pomiędzy pracodawcą prywatnym a pracownikiem. Podstawa taka znajduje się jedynie w art. 775 § 5 k.p. stanowiącym, że w przypadku gdy układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o pracę nie zawiera postanowień, o których mowa w § 3, pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowych odpowiednio wg przepisów rozporządzenia. A contrario z przepisu tego wynika, że jeśli akty wewnątrzzakładowe zawierają stosowne regulacje, przepisy rozporządzenia nie znajdują zastosowania.

Jeśli by zatem przyjąć, że w § 3 mowa jest tylko o zasadach wypłaty, a nie o stawkach, to mogłoby dojść do sytuacji, w której nic nie reguluje stawek kosztów z tytułu podróży służbowych. Jeśli bowiem umowa o pracę określałaby warunki zwrotu kosztów z tytułu podróży służbowych, ale już nie wysokość stawek, w takiej interpretacji w myśl 775 § 5 k.p. rozporządzenie nie znajdowałoby zastosowania. Wniosek ten jest z całą pewnością sprzeczny z zamiarem ustawodawcy, a warunki, o których mowa w § 3, powinny być interpretowane szeroko i obejmować również wysokość stawek.

Skoro zatem strony w niniejszej sprawie uzgodniły, że kwoty otrzymywane przez powodów stanowią całość należności z tytułu podróży służbowych, powodowie nie mogą się domagać dodatkowych należności, nawet jeśli otrzymywane kwoty były niższe niż wynikają z przepisów stosownego rozporządzenia.

Niezależnie od powyższego warto wskazać, że ryczałt za noclegi stanowi zwrot poniesionych choć nieudokumentowanych kosztów noclegu. W niniejszej sprawie poza sporem jest, że powód żadnych kosztów noclegu nie poniósł, więc nie jest uprawniony do domagania się ich zwrotu w postaci ryczałtu za nocleg.

b) naruszenie § 9 ust. 2 i § 16 ust. 4 rozporządzeń w sprawie podróży służbowych

Pozwany podnosi zarazem, iż wbrew stanowisku sądu I instancji zapewnienie przez pozwanego bezpłatnego noclegu w kabinie pojazdu stanowi zapewnienie bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 16 ust. 4 rozporządzenia w sprawie podróży służbowych.

Podkreślenia wymaga, iż ustawodawca nie przewidział jakichkolwiek warunków dotyczących zapewnienia bezpłatnego noclegu. Nie uzależnił go ani od standardu tego noclegu, ani od innych okoliczności. Z tego względu przepis ten powinien być interpretowany zgodnie z jego literalnym brzmieniem, a każdy nocleg zapewniony przez pozwanego powinien wiązać się z utratą uprawnień powoda do otrzymania ryczałtu. W niniejszej sprawie poza sporem jest, iż powód każdą noc spędził w kabinie pojazdu, stąd też należy uznać, iż zapewniono mu bezpłatny nocleg.

W myśl art. 8 k. p. nie można czynić ze swego prawa użytku niezgodnego z zasadami współżycia społecznego. Pozwany podnosi, iż nie można zaakceptować sytuacji, gdy powód przez cały okres pracy u pozwanego akceptował zasady wynagradzania z tytułu podróży służbowych i nie domagał się płatności ryczałtów za noclegi, co wpływało na wysokość wynagrodzenia pobieranego przez pozwanego od zleceniodawców. Pozwany nie uwzględniał bowiem dodatkowych kosztów pracowników w poziomie swoich kosztów, więc obecnie konieczność zapłaty na rzecz powoda i innych kierowców wiązałaby się z dużymi stratami, a wręcz groźbą upadłości pozwanej.

Nadto sąd zupełnie nie uwzględnił tego, iż powodowie otrzymywali zryczałtowaną kwotę z tytułu podróży służbowych i nawet jeśli stanowiła ona dietę, dieta ta znacząco przekraczała minimalną wysokość określoną w rozporządzeniu i rekompensowała w ten sposób brak ryczałtów za noclegi.

Należy więc uznać, iż domaganie się płatności przez powoda w tym okolicznościach stoi w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Sąd jednak do tego zarzutu w ogóle się nie odniósł, więc trudno pozwanej ustosunkowywać się do stanowiska sądu I instancji.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ CO NASTĘPUJE:

Apelacja była uzasadniona.

Nie ulegało wątpliwości, iż podstawą prawną wyroku wydanego przez Sąd Rejonowy były przepisy art. 77 ⁵ & 2, 3 i 5 Kodeksu pracy i wydane w związku z nimi przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju i zastępującego je rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.

Po wniesieniu apelacji Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 24 listopada 2016 r. w sprawie K 11/15 orzekł, że:

1) art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców w związku z art. 775 § 2, 3 i 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy w związku z § 16 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, jest niezgodny z art. 2 konstytucji,

2) art. 21a ustawy z 16 kwietnia 2004 r. powołanej w punkcie 1 w związku z art. 775 § 2, 3 i 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. powołanej w punkcie 1 w związku z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, jest niezgodny z art. 2 konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny uznał, że odesłanie zawarte w art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców ma charakter kaskadowy. Przepis ten odsyła do art. 775 § 5 kodeksu pracy (dalej: k.p.), który z kolei zawiera odesłanie do przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 775 § 2 k.p. Takie odesłanie jest niedopuszczalne w świetle obowiązujących zasad techniki prawodawczej. Zgodnie z § 157 Zasad Techniki Prawodawczej, nie odsyła się do przepisów, które już zawierają odesłanie, gdyż nie służy to podstawowemu celowi przepisów odsyłających, jakim jest potrzeba osiągnięcia skrótowości tekstu lub zapewnienia spójności regulowanych instytucji prawnych. Zastosowana przez ustawodawcę konstrukcja odesłania zawarta w art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców w związku z art. 775 § 2, § 3 i § 5 kodeksu pracy oraz § 16 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia MPiPS z 2013 r. nie tylko nie zapewnia spójności całej regulacji prawnej, ale wręcz przeciwnie – prowadzi do poważnych wątpliwości interpretacyjnych, czego wyrazem była radykalnie rozbieżna wykładnia przyjęta w wyrokach Sądu Najwyższego.

Trybunał Konstytucyjny uznał za wadliwą konstrukcję odesłania zawartą w zakwestionowanym unormowaniu nie tylko z uwagi na jej kaskadowy charakter, ale także z uwagi na uregulowanie określonego rodzaju stosunków prawnych poprzez odesłanie do nieadekwatnej dla tych stosunków materii uregulowanej w ogólnych zasadach przyjętych w art. 775 § 3-5 k.p., co również jest sprzeczne z właściwą techniką stosowania przepisów odsyłających.

Trybunał uznał, że poziom wątpliwości interpretacyjnych w tym wypadku ma charakter kwalifikowany. Trudności w ich usunięciu, szczególnie z punktu widzenia adresatów danej regulacji, okazały się rażąco nadmierne, czego nie można usprawiedliwić złożonością normowanej materii. Skutki tych rozbieżności mają istotne znaczenie dla prawnie chronionych interesów adresatów, wystąpiły w istotnym nasileniu (znaczny wzrost kosztów pracy niedający się przewidzieć przed wydaniem przez SN uchwały z 12 czerwca 2014 r. w sprawie II PZP 1/14 poprzez obciążenie pracodawców branży transportowej roszczeniami kierowców obejmującymi kilka lat wstecz, sięgającymi 50 tys. zł na osobę) oraz wynikają z niepewności co do sposobu interpretowania kwestionowanych przepisów przez sądy.

Trybunał Konstytucyjny podzielił także zgodne stanowisko uczestników postępowania, że art. 21a zakwestionowanej ustawy, odsyłając do zasad ogólnych przewidzianych w kodeksie pracy – tj. art. 775 § 3-5 k.p., nie uwzględnia specyfiki wykonywania zawodu kierowcy w transporcie międzynarodowym.

Warunki i specyfika podróży służbowej pracowników administracji, co zgodnie podkreślili wszyscy uczestnicy niniejszego postępowania (co do zasady niewielka liczba podróży, odbywanie ich zazwyczaj w aglomeracjach miejskich pozwalających na zapewnienie odpowiednich warunków hotelowych), są nieporównywalne z warunkami i specyfiką przebywania w podróży kierowcy w transporcie, zwłaszcza międzynarodowym, która stanowi istotę tego zawodu (miejsca, w których odbywa się nocleg, często sprawiają trudność z zapewnieniem warunków hotelowych).

Regulacje zawarte w art. 775 § 3-5 k.p. w założeniu dotyczą incydentalnych podróży służbowych (tj. takich, które nie stanowią istoty wykonywanej pracy), a zatem także incydentalnie realizowanych przez pracowników uprawnień do świadczeń (oraz związanych z nimi obowiązków pracodawców).

W ocenie Trybunału Konstytucyjnego, uregulowanie należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem przez kierowców podróży służbowej wymaga stworzenia odrębnych przepisów dla tej grupy pracowników, uwzględniającej specyfikę ich pracy. Dotychczasowe rozwiązania szczególne, które w intencjach projektodawcy nowelizacji z 2010 r. miały tę specyfikę uwzględniać, należy uznać za pozorne - ponieważ sposób ukształtowania należności dla kierowców wynika w dalszym ciągu z ogólnych przepisów kodeksowych.

Konstrukcja normatywna przyjęta w zakwestionowanych przepisach doprowadziła do nieprzewidywalności skutków prawnych działań podjętych na ich podstawie przez ich adresatów, przez co naruszyła zasadę zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Pracodawcy w transporcie międzynarodowym, kierując się bezpośrednio obowiązującym art. 8 ust. 8 rozporządzenia nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego, ponosili nakłady finansowe, dostosowując samochody ciężarowe, tak aby zapewniały one „odpowiednie miejsce do spania dla każdego kierowcy” lub kupując samochody fabrycznie dostosowane do takiego odpoczynku. Uznawali przy tym, że jest to zapewnienie przez nich bezpłatnego noclegu, o którym mowa w § 9 ust. 4 rozporządzenia MPiPS z 2002 r. i § 16 ust. 4 rozporządzenia MPiPS z 2013 r., które zwalnia ich z ponoszenia kosztów noclegu oraz ryczałtów za nocleg w przypadku braku rachunku hotelowego. Badając zgodność aktów normatywnych z zasadą zaufania jednostki do państwa i do stanowionego przez nie prawa, należy ustalić na ile oczekiwanie jednostki, że nie narazi się ona na prawne skutki, których nie mogła przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań, są usprawiedliwione. W niniejszej sprawie Trybunał Konstytucyjny uznał, że z uwagi na treść art. 8 ust. 8 rozporządzenia nr 561/2006, oczekiwania pracodawców, iż zapewnienie odpowiedniego miejsca do spania w kabinie samochodowej zwolni ich z ponoszenia kosztów noclegu kierowców, były usprawiedliwione.

Zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r. w sprawie K 11/15 nie został opublikowany. Pomimo tego Sąd Okręgowy oparł na nim swoje orzeczenie, albowiem podziela pogląd wyrażony przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego w uchwale z dnia 26 kwietnia 2016 r. zgodnie z którym: nieopublikowany wyrok Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzający niezgodność z Konstytucją określonego przepisu uchyla domniemanie jego zgodności z Konstytucją z chwilą ogłoszenia wyroku przez Trybunał Konstytucyjny w toku postępowania.

Z niekwestionowanych ustaleń faktycznych Sądu I instancji wynikało, że powodowie nie otrzymali od pozwanej ryczałtów za noclegi odbywane w transporcie międzynarodowym. Kwestia ta nie została uregulowana w umowach o pracę czy regulaminie wynagradzania. Dlatego Sąd Rejonowy uwzględnił roszczenia powodów w oparciu o przepisy zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny.

W ocenie Sądu Okręgowego nie było ku temu podstaw, ponieważ przepisy Kodeksu pracy oraz wydanych na ich podstawie rozporządzeń były niezgodne z Konstytucją RP w zakresie ustalania należności za nocleg odbywany przez kierowcę w transporcie międzynarodowym. Trybunał Konstytucyjny zalecił uregulowanie tej kwestii w sposób adekwatny do charakteru i specyfiki podróży służbowej kierowcy w transporcie międzynarodowym. Do czasu wykonania tego zalecenia przez ustawodawcę odpadły zatem podstawy prawne do obciążania pozwanej spółki kosztami noclegów powodów, w sytuacji kiedy nie przedstawili oni rachunków hotelowych.

Dlatego na mocy art. 386 & 1 k.p.c. orzeczono jak w pkt. I ust. 1 sentencji wyroku.

Sąd nie obciążył powodów kosztami procesu za I instancję na mocy art. 102 k.p.c. uznając, iż rozbieżności w orzecznictwie i doktrynie odnośnie spornej kwestii ryczałtów za noclegi usprawiedliwiały wystąpienie z pozwami. W związku z tym na mocy art. 102 k.p.c. orzeczono jak w pkt. I ust. 2 sentencji wyroku.

W zakresie kosztów za postępowanie apelacyjne Sąd Okręgowy uznał odpowiedzialność powodów za wynik procesu jedynie co do kwot po 30 zł. z tytułu opłaty od apelacji, na podstawie art. 98 & 1 k.p.c. Natomiast w pozostałym zakresie wniosek pozwanej spółki oddalił biorąc pod uwagę to, iż rozbieżności w orzecznictwie i doktrynie odnośnie spornej kwestii ryczałtów za noclegi usprawiedliwiały wystąpienie z pozwami.

Dlatego na mocy art. 102 k. p. c orzekł jak w pkt II sentencji wyroku.

SSO Ewa Michalska SSO Tomasz Korzeń SSO Marek Zwiernik