Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział XVII Karny - Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SWSO Wojciech Wierzbicki (spr.)

Protokolant: prot. sąd. Patrycja Makuch

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2016 r.

sprawy H. K.

o wykroczenia z art. 282 § 1 pkt 1 i art. 281 pkt 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę obwinionego

od wyroku Sądu Rejonowego Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

z dnia 27 kwietnia 2016 r. sygn. akt III W 873/15

1.  prostuje oczywistą omyłkę pisarską w części wstępnej zaskarżonego wyroku w ten sposób, że w punkcie 3 w kwalifikacji prawnej czynu w miejsce art. 282 § 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy wpisuje art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy;

2.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a)  uniewinnia obwinionego od popełnienia wykroczeń z art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy opisanych w punktach 3. i 4.,

b)  z opisu wykroczenia z art. 281 pkt 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy eliminuje okres od 29 listopada 2014 roku do 6 grudnia 2014 roku,

c)  w punkcie I uchyla orzeczenie o karze i na podstawie art. 282 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy w zw. z art. 9 § 2 Kodeksu wykroczeń wymierza obwinionemu H. K. (1) karę 2.000 (dwóch tysięcy) złotych grzywny,

d)  uchyla punkt II dotyczący kosztów postępowania za pierwszą instancję;

3.  w pozostałym zakresie utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

4. na podstawie art. 118 § 1 i 2 k.p.w. oraz art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 119 k.p.w. i § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 10 października 2001 r. w sprawie wysokości zryczałtowanych wydatków postępowania oraz wysokości opłaty za wniesienie wniosku o wznowienie postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. Nr 118 poz. 1269) kosztami postępowania za obie instancje w 2/5 obciąża Skarb Państwa, natomiast w 3/5 obciąża obwinionego i z tego tytułu zasądza od obwinionego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 90 złotych tytułem zryczałtowanych wydatków za obie instancje, wymierzając mu nadto na podstawie art. 3 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 i 2 oraz art. 21 pkt 2 Ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (tj. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 z późn. zm.) jedną opłatę za obie instancje w kwocie 200 złotych.

SWSO Wojciech Wierzbicki

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2016 roku sygn. akt III W 873/15 Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu uznał obwinionego H. K. za winnego tego, że:

1.  pełniąc funkcję członka zarządu w S. (...).P.S.A. Oddział w Polsce ul. (...) w P. był odpowiedzialny w okresie od 3.01.2015 r. do 10.04.2015 r. za niewypłacenie P. S. należnego ryczałtu za pracę wykonywaną w porze nocnej w wysokości 1000 zł brutto w związku z pracą świadczoną w porze nocnej w dniach 2,3,4,5,6,7,8,9,10,11,12,14,15,16,17,18 i 19 grudnia 2014 r.

tj. wykroczenia z art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy w związku z art. 85 § 1, art. 94 pkt 5 oraz art.151(8) § 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy;

2.  pełniąc funkcję członka zarządu w S. (...).P.S.A. Oddział w Polsce ul. (...) w P. był odpowiedzialny za niewypłacenie w dniu 2.02.2015 r. części wynagrodzenia za pracę za miesiąc styczeń 2015 r. A. C. (1) w wysokości 2127,12 zł; S. C. w wysokości 1014,34 zł; Ł. G. w wysokości (...),44; M. Ł. (1) w wysokości 425,70 zł; R. N. w wysokości 817,91 zł; M. P. wysokości 417,74 zł; K. Z. w wysokości 2160,05 oraz P. S. w wysokości 509,04 zł

tj. wykroczenia z art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy w związku z art. 85 § 1 i art. 94 pkt 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy;

3.  pełniąc funkcję członka zarządu w S. (...).P.S.A. Oddział w Polsce ul. (...) w P. był odpowiedzialny za niewypłacenie P. S. zmiennych składników wynagrodzenia urlopowego w dniu 2.01.2015 r. w wysokości 52,08 zł w związku z udzielonym urlopem w wymiarze 1 dnia w grudniu 2014 r.

tj. wykroczenia z art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy w związku z art. 85 § 1, art. 94 pkt 5 oraz art. 172 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy;

4.  pełniąc funkcję członka zarządu w S. (...).P.S.A. Oddział w Polsce ul. (...) w P. był odpowiedzialny za niewypłacenie P. S. zmiennych składników wynagrodzenia urlopowego w dniu 2.02.2015 r. w wysokości 722,88 zł w związku z udzielonym urlopem w wymiarze 12 dni w styczniu 2015 r.

tj. wykroczenia z art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy w związku z art. 85 § 1, art. 94 pkt 5 oraz art. 172 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy;

5.  pełniąc funkcję członka zarządu w S. (...).P.S.A. Oddział w Polsce ul. (...) w P. był odpowiedzialny za niezapewnienie P. S. w każdej dobie prawa do co najmniej 11 godzinnego nieprzerwanego odpoczynku, w ten sposób, że P. S. w dniu 28.11.2014 r. pracował do 23.00, a w dniu 29.11.2014 r. od 7.48 do 16.29; w dniu 30.11.2014 r. pracował od 22.00 do 6.45 w dniu 1.12.2014 r., a w dniu 1.12.2014 r. od 13.48 do 22.47, w dniu 5.12.2014 r. pracował do 22.47, a w dniu 6.12.2014 r. pracował od 7.58 do 17.54, w dniu 14.12.2014 r. pracował od 19.50 do 6.58 w dniu 15.12.2014 r., a w dniu 15.12.2014 r. pracował od 13.53

tj. wykroczenia z art. 281 pkt 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy w związku z art. 132 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy

i wymierzył mu karę 4.000 złotych grzywny.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł obrońca obwinionego, zarzucając błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mające wpływ na jego treść i wnosząc o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się częściowo zasadna.

Trafnie Sąd pierwszej instancji przypisał obwinionemu H. K. (2) popełnienie wykroczeń z art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy opisanych w punktach 1. i 2., jak również wykroczenia z art. 281 pkt 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy opisanego w punkcie 5. (aczkolwiek – wobec częściowego przedawnienia - opis tego czynu wymagał stosownej korekty). Natomiast nie znajdowało uzasadnienia przypisanie obwinionemu H. K. (1) wykroczeń z art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy opisanych w punktach 3. i 4. zaskarżonego wyroku.

Zgodnie z art. 5 Kodeksu wykroczeń – wykroczenie można popełnić zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie, chyba że ustawa przewiduje odpowiedzialność tylko za wykroczenie umyślne.

Zgodnie z art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy podlega karze, kto wbrew obowiązkowi nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika, wysokość tego wynagrodzenia lub świadczenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń. Ani z przepisu ustawy wprost nie wynika, by wykroczenie to mogło zostać popełnione wyłącznie umyślnie, ani też umyślność nie wynika z samej istoty powyższego czynu. A zatem wykroczenie to można popełnić także nieumyślnie. Jednakże nieumyślności nie należy utożsamiać z tzw. odpowiedzialnością obiektywną czy też odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka. Wykroczenie nieumyślne zachodzi, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia je jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć (art. 6 § 2 Kodeksu wykroczeń). Obwiniony H. K. (2), jako członek zarządu S. (...).P.S.A. Oddział w Polsce, był wprawdzie odpowiedzialny za wypłacanie P. S. wynagrodzenia m.in. w styczniu i lutym 2014 roku. To on podpisywał listę płac. Jednak naliczeniem składników wynagrodzenia, wysokości składek itp. zajmowała się wykwalifikowana pracownica. Trudno wymagać, by prezes (członek zarządu) spółki osobiście sprawdzał prawidłowość naliczenia wynagrodzenia w odniesieniu do wszystkich – około 80 - zatrudnianych pracowników. Ponadto obwiniony nie włada językiem polskim, co dodatkowo utrudniało mu wykrycie błędu. Tylko wyrywkowo sprawdzał prawidłowość naliczenia składników wynagrodzenia, jednak co do zasady opierał się na zdaniu księgowej (wyrażającej wcześniej akceptację w formie podpisu lub parafy na stosownym dokumencie). Sąd pierwszej instancji nie poczynił zaś żadnych ustaleń uzasadniających wniosek, że obwiniony H. K. (2) w jakikolwiek sposób przyczynił się do tego, że P. S. nie wliczono do wynagrodzenia za miesiąc grudzień 2014 i styczeń 2015 roku – odpowiednio – 52,08 zł i 722,88 zł z tytułu wynagrodzenia urlopowego. Były to sytuacje odosobnione, stąd zasadnym jawi się wniosek, iż rzeczywiście stanowiły efekt błędu pracownicy. Poczynienie jakichkolwiek dalszych, obciążających ustaleń jest niemożliwe zarówno z powodu kierunku zaskarżenia, jak i zbliżającego się terminu przedawnienia orzekania. Uzupełniające wyjaśnienia obwinionego złożone w tej kwestii na rozprawie apelacyjnej brzmiały zaś logicznie i przekonująco. Warto zauważyć, iż obwiniony nie miał szczególnego powodu, by kontrolować prawidłowość naliczenia wynagrodzenia P. S.. Pretensje P. S. dotyczyły bowiem niewypłacenia mu dodatku za pracę w godzinach nocnych. A o tym obwiniony wiedział, gdyż była to jego właśnie decyzja. Sąd Rejonowy lakonicznie uzasadnił przypisanie H. K. (1) powyższych wykroczeń: „obwiniony /…/ oświadczył jedynie, że błąd w rozliczeniu okresu urlopowego wynikał z pomyłki pracownicy, co jednakże w żaden sposób nie wyłącza jego odpowiedzialności” (k. 15 uzas./ k. 216 akt). Taka ocena stanowiła jednak wyraz oparcia odpowiedzialności H. K. za powyższe wykroczenia nie na zasadzie winy (choćby nieumyślnej), lecz na zasadzie ryzyka. I jako taka była niedopuszczalna. Dlatego w odniesieniu do czynów opisanych w punktach 3. oraz 4. zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy w Poznaniu zmienił powyższy wyrok i uniewinnił H. K..

Zgoła inaczej sytuacja przedstawiała się jednak w odniesieniu do czynów opisanych w punktach 1., 2. i 5. zaskarżonego wyroku. W tym zakresie Sąd pierwszej instancji poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne oraz dokonał właściwej oceny prawnej, skutkującej przypisaniem obwinionemu H. K. (1) popełnienia wykroczeń z art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy oraz z art. 281 pkt 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Zarzuty apelacji okazały się zaś całkowicie chybione.

W odniesieniu do czynu opisanego w punkcie 1. należy zauważyć, iż niewypłacenie P. S. ryczałtu za pracę wykonywaną w porze nocnej stanowiło efekt decyzji obwinionego H. K., który zarówno w czasie czynu, jak i w toku postępowania wywodził, że pracownikowi nie należała się premia z tego tytułu, gdyż nie przepracował w grudniu 2014 roku stosownej liczby godzin. Tymczasem był to pogląd błędny, co szczegółowo, logicznie i przekonująco wyjaśnił Sąd Rejonowy Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu. Można zatem ponownie wskazać, że gdyby przyjąć interpretację prezentowaną przez obwinionego, to np. w niektórych miesiącach pracownik nie miałby możliwości uzyskania dodatku za pracę w nocy, gdyż obowiązujący wymiar czasu pracy dla pełnego etatu wynosił poniżej 168 godzin. Co jednak szczególnie istotne - uzgodnienia pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, w tym treść umowy o pracę, na którą powoływał się obwiniony, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika, niż przepisy Kodeksu pracy, innych ustaw i aktów wykonawczych. A dodatek za pracę nocną ma swe źródło w ustawie. Pracodawca nie mógł zatem narzucać mniej korzystnych rozwiązań w umowie o pracę i powoływać się na nie, odmawiając pracownikowi należnego mu dodatku za pracę w porze nocnej. Czyniąc tak obwiniony H. K. (1) dopuścił się wykroczenia z art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. Argumenty apelacji były zaś zupełnie chybione, zwłaszcza w kontekście tego, że P. S. nie zajmował stanowiska kierowniczego ani samodzielnego – w czasie delegacji w Niemczech, gdzie świadczył pracę w porze nocnej, podlegał poleceniom kierownika (o czym zeznawał nie tylko on, ale także liczni świadkowie).

Nie budziło wątpliwości przypisanie obwinionemu H. K. (1) wykroczenia z art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy opisanego w punkcie 2. On sam uzasadniał dokonaną w lutym 2015 roku wypłatę licznym pracownikom wynagrodzenia za styczeń 2015 roku w dwóch ratach przejściowymi trudnościami finansowymi. Jednak tłumaczenie to nie zasługiwało na uwzględnienie. Jak słusznie zauważył Sąd pierwszej instancji – pracodawca nie może przenosić ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej na pracownika. Owszem – gdyby firma utraciła płynność finansową, obwinionemu nie można by zarzucić popełnienia wykroczenia z art. 282 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy nawet w postaci nieumyślnej. Jednak w rozpoznawanej sprawie tak nie było – sytuacja finansowa spółki (...) nie była szczególnie trudna. Decyzja o opóźnieniu wypłaty części wynagrodzenia za pracę była zatem niedopuszczalna. Wbrew twierdzeniom apelacji – Sąd pierwszej instancji wziął pod uwagę powody decyzji obwinionego w tym zakresie, wskazując jednak, że sytuacja ta nie ekskulpowała H. K..

Trafnie Sąd Rejonowy przypisał obwinionemu H. K. (1) popełnienie wykroczenia z art. 281 pkt 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy. To na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia takiej organizacji pracy, by pracownicy mogli korzystać z przysługującego im 11-godzinnego czasu nieprzerwanego odpoczynku. A w rozpoznawanej sprawie pracodawcę uosabiał obwiniony H. K. (1). Z zeznań świadków (P. S., M. P., K. Z., A. C. (2), S. C., M. Ł. (2)) wynikało, że na miejscu pracy w Niemczech byli kierownicy, którzy decydowali o czasie wykonywania przez nich pracy, przy czym w różny sposób podchodzili do tej kwestii. Za te nieprawidłowości nie odpowiadają zatem pracownicy, lecz ich przełożeni. Zaś w sensie prawnym – obwiniony H. K. (1). Zważywszy jednak, że w dniu orzekania w drugiej instancji przedawnieniu uległy zachowania z okresu od 29 listopada 2014 roku do 6 grudnia 2014 roku (karalność wykroczenia ustaje bowiem jeżeli od czasu jego popełnienia upłynął rok; jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie – karalność wykroczenia ustaje z upływem 2 lat od popełnienia czynu – art. 45 § 1 Kodeksu wykroczeń) – opis czynu z punktu 5. wymagał modyfikacji, poprzez wyeliminowanie powyższego okresu.

Uniewinnienie H. K. od popełnienia dwóch spośród pięciu przypisanych mu wykroczeń oraz ograniczenie czasowe jednego z pozostałych czynów spowodowało uchylenie zawartego w punkcie I zaskarżonego wyroku orzeczenia o karze i wymierzenie obwinionemu nowej kary za wykroczenia przypisane w punktach 1. i 2. oraz w punkcie 5. wyroku – po modyfikacji dokonanej przez Sąd odwoławczy. Wymierzając karę Sąd baczył, by była ona adekwatna do wszystkich okoliczności przypisanych obwinionemu czynów, by stanowiła adekwatną reakcję na wykroczenia i mogła osiągnąć cele zapobiegawcze i wychowawcze względem sprawcy, jak również spełnić pozytywną rolę w zakresie społecznego oddziaływania. Poza tym Sąd drugiej instancji musiał pozostać w ramach, w jakich orzekał o karze Sąd Rejonowy.

Duży ładunek społecznej szkodliwości zawarty był w zachowaniu polegającym na odmowie wypłaty wynagrodzenia za pracę w porze nocnej. Obwiniony nie uczynił nic, by zorientować się, że narusza polskie prawo. W konsekwencji pozostał nieprzejednany w odmowie wypłaty pracownikowi słusznego wynagrodzenia. Dopuścił się zatem ciężkiego naruszenia podstawowego obowiązku pracodawcy.

Nieco łagodniej przedstawiała się sytuacja wypłaty wynagrodzeń w dwóch ratach. Przyczyny nie leżały bowiem wyłącznie po stronie obwinionego, lecz miały związek z ogólną kondycją firmy. Poza lutym 2015 roku sytuacja taka nie miała miejsca. A zatem w tym przypadku nasilenie złej woli sprawcy nie było znaczne.

Jeszcze łagodniej przedstawiał się stopień społecznej szkodliwości czynu polegającego na niezapewnieniu stosownego okresu odpoczynku. Bezpośrednio zawinił bowiem kierownik obecny w miejscu pracy P. S.. Odpowiedzialność obwinionego wynikała natomiast z niedbalstwa – nie zorganizował bowiem pracy w taki sposób, by wykluczyć tego rodzaju nadużycia.

Jednocześnie Sąd wziął pod uwagę nienaganny tryb życia obwinionego.

Biorąc wszystko to pod uwagę Sąd Okręgowy w Poznaniu orzekł względem obwinionego H. K. karę 2.000 złotych grzywny.

Konsekwencją opisanych wyżej zmian było uchylenie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za postępowanie przed Sądem pierwszej instancji.

W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy w Poznaniu utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Zgodnie z art. 118 § 1 i 2 k.p.w. oraz art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 119 k.p.w. i § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 10 października 2001 r. w sprawie wysokości zryczałtowanych wydatków postępowania oraz wysokości opłaty za wniesienie wniosku o wznowienie postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. Nr 118 poz. 1269) kosztami postępowania w obu instancjach w 2/5 obciążono Skarb Państwa, natomiast w 3/5 obciążono obwinionego, i z tego tytułu zasądzono od obwinionego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 90 złotych tytułem zryczałtowanych wydatków za obie instancje, wymierzając mu nadto na podstawie art. 3 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 i 2 oraz art. 21 pkt 2 Ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (tj. Dz. U. z 1983 r., Nr 49, poz. 223 z późn. zm.) jedną opłatę za obie instancje w kwocie 200 złotych.

SWSO Wojciech Wierzbicki