Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Elżbieta Zarzecka (spr.)

Sędziowie: SO del. Piotr Prusinowski

SA Barbara Orechwa-Zawadzka

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 września 2013 r. w B.

sprawy z odwołania H. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy H. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Olsztynie IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 stycznia 2013 r. sygn. akt IV U 3111/12

I.  oddala apelację,

II.  zasądza od H. W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

Sygn. akt III AUa 246/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 26 listopada 2012r. odmówił H. W. prawa do emerytury.

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 16 stycznia 2013r. oddalił odwołanie H. W. od tej decyzji.

Sąd ten ustalił, że wnioskodawca urodził się w dniu (...). W okresie od 1 sierpnia 1973r. do 31 grudnia 1999r. świadczył pracę na rzecz Przedsiębiorstwa (...) w O., na stanowisku mechanika napraw pojazdów, a od 1 grudnia 1992r. na stanowisku brygadzisty. W okresie zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie do obowiązków wnioskodawcy należała naprawa pojazdów samochodowych, w tym między innymi naprawy silnika, skrzyni biegów, tylnego mostu. Tego rodzaju naprawy wymagały pracy w kanale. Podczas prac remontowych wnioskodawca wykonywał też prace spawalnicze, ślusarskie, elektryczne oraz blacharskie. Dokonywał napraw nadwozia i przygotowywał pojazdy do rejestracji. W razie potrzeby wykonywał prace mechanika poza siedzibą warsztatu, zwłaszcza gdy pojazd uległ awarii na trasie. Po roku 1992r. kiedy wnioskodawca został brygadzistą zakres jego zadań nie uległ zmianie, a dodatkowo do jego obowiązków doszło przydzielanie pracy mechanikom. Wnioskodawca pobiera rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy a dniu 15 listopada 2012r. wystąpił do ZUS z wnioskiem o przyznanie emerytury.

Zdaniem Sądu Okręgowego odwołanie było bezzasadne, bowiem wprawdzie wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999r. udowodnił wymagany ogólny okres zatrudnienia (25 lat 4 miesiące i 8 dni), ukończył wiek 60 lat ale nie spełnił przewidzianego w art. 184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych warunku 15 lat pracy w warunkach szczególnych, ponieważ nie wykonywał pracy mechanika w kanale remontowym stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W ocenie Sądu nie każde zatrudnienie na stanowisku mechanika pojazdów uprawnia do uzyskania świadczenia emerytalnego. Zgodnie z załącznikiem A (dział XIV poz.16) do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze praca mechanika uprawnia do wcześniejszej emerytury, wyłącznie gdy jest wykonywana w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów samochodowych lub szynowych. Zdaniem Sądu z zeznań świadków, jak i samego wnioskodawcy wynikało, że wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu prac w warunkach szczególnych, wykonywał zarówno czynności związane z pracą w kanale, jak i nie wymagające takiej pracy. Były mu zlecane prace, które nie wiązały się z remontami podwozia i były wykonywane poza kanałem. Do tego rodzaju czynności Sąd zaliczył prace blacharskie, elektryczne, czynności związane z przygotowaniem samochodu do rejestracji, prace naprawcze wykonywane poza warsztatem. Zakres tych czynności wynikał z wiarygodnych zeznań świadków, którzy z racji zatrudnienia w tym samym zakładzie mieli możliwość poczynienia odpowiednich spostrzeżeń, jak też samego wnioskodawcy. W typowym dniu pracy wnioskodawcy występowały na zmianę prace szczególnie uciążliwe w rozumieniu rozporządzenia i prace w przepisach tych nie wymienione. Przy czym nie miało znaczenia, czy w jednym dniu wnioskodawca pracował większość dnia przy pracach uciążliwych. Nie miał również wpływu na wynik postępowania fakt, że wykonywał pracę ciężką w potocznym tego słowa znaczeniu oraz, ze była to praca w szkodliwych warunkach, w zadymieniu, czy z materiałami niebezpiecznymi. Dlatego też Sąd oddalił odwołanie, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł H. W..

Zaskarżając wyrok w całości zarzucił mu:

- naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 § 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez przyjęcie przez Sąd, że wnioskodawca nie udowodnił na dzień 1 stycznia 1999r., co najmniej 15-letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych uprawniającego do przyznania prawa do emerytury, oraz

- przepisów postępowania, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie błędnej oceny materiału dowodowego, że wnioskodawca w spornym okresie nie pracował stale i w pełnym wymiarze w warunkach szczególnych

Skarżący domagał się ponadto dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z zakresu bhp, celem zweryfikowania, iż praca była wykonywana w szczególnych warunkach.

Wskazując na powyższe, wniósł o: zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie odwołania oraz zasądzenie kosztów postepowania według norm przepisanych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego Sąd pierwszej instancji rozpoznając sprawę nie dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jak też prawa procesowego – art. 233 § 1 k.p.c.

Wbrew stanowisku skarżącego, całokształt dowodów zebranych w sprawie nie pozwala na przyjęcie, że legitymuje się on 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach oraz że spełnia sporną przesłankę do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wymiarze wieku emerytalnego, o której mowa § 4 ust. 1 pkt 3 w/w rozporządzenia.

Zgodnie z przepisem art. 184 w/w ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Z kolei zgodnie z § 4 w/w rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn i posiada wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Dla oceny, czy wnioskodawca pracował w szczególnych warunkach, nie ma przy tym istotnego znaczenia nazwa zajmowanych przez niego stanowisk, tylko rodzaj powierzanej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do w/w rozporządzenia. Takie stanowisko wielokrotnie zajmował także Sąd Najwyższy (wyroki SN: z 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75; z 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z 4 października 2007 r., I UK 111/07; z 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325). Sąd Najwyższy stwierdził również, że prawo do emerytury z art. 32 w/w ustawy, czyli w niższym niż określony w art. 27 w/w ustawy wieku emerytalnym jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo nie zaliczył do stażu pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych zatrudnienia na stanowisku mechanika napraw pojazdów, wykonywanego w okresie od 1 sierpnia 1973r. do 31 grudnia 1999r. w Przedsiębiorstwie (...) w O.. Wszechstronna ocena materiału dowodowego, w tym zeznań świadków, twierdzeń wnioskodawcy oraz dokumentacji osobowej nie wykazała bowiem aby wówczas wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracę mechanika w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów samochodowych lub szynowych, wymienioną w wykazie A stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (dział XIV, pozycja 16)

Z wyjaśnień wnioskodawcy oraz zeznań świadków zatrudnionych razem z nim w spornym okresie wynikało, że do jego obowiązków należała naprawa pojazdów samochodowych, zarówno w kanałach, jak i poza nimi. Wykonywał on bowiem naprawy silnika, skrzyni biegów, tylnego mostu, jak i naprawy nadwozia, prace spawalnicze, ślusarskie, elektryczne oraz blacharskie, przygotowywał pojazdy do rejestracji. W razie potrzeby wykonywał naprawy samochodów poza siedzibą warsztatu, gdy pojazdy ulegały awarii w trasach.

Dlatego też, zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie było podstaw by uznać, że wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych. Wobec zgodnych twierdzeń wnioskodawcy i świadków nie zachodziła konieczność dopuszczenia dowodu z opinii biegłego z zakresu bhp.

Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że prawo do emerytury w wieku niższym od powszechnego z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (wyroki SN: z dnia 8 czerwca 2011r., I UK 393/10, LEX nr: 950426; z dnia 22 lutego 2007r., I UK 258/06, OSNP 2008 Nr 5-6, poz. 81; z dnia 17 września 2007r., III UK 51/07, OSNP 2008 Nr 21-22, poz. 328; z dnia 6 grudnia 2007r., III UK 62/07, Lex Nr 375653; z dnia 6 grudnia 2007r., III UK 66/07, Lex Nr 483283; z dnia 13 listopada 2008r., II UK 88/08, niepubl.; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, Lex Nr 509022).

Stąd nie było podstaw do przyznania wnioskodawcy emerytury, na mocy art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz na podstawie § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Mając powyższe okoliczności na uwadze orzeczono jak w sentencji, na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd Apelacyjny orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002r., nr 163 poz. 1349 ze zm.), mając na uwadze wynik postępowania apelacyjnego.