Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 listopada 2016 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 2016 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy M. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania M. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

z dnia 1 czerwca 2016 r. nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje M. L. prawo do emerytury, poczynając od dnia 20 maja 2016 roku.

(-) SSO Grzegorz Tyrka

Sygn. akt VIII U 1393/16

UZASADNIENIE

Dnia 20.05.2016r. ubezpieczony M. L. wniósł do organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C. o przyznanie prawa do emerytury.

Decyzją z dnia 01.06.2016r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa
do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, gdyż ubezpieczony nie udowodnił na dzień 01.01.1999r. wymaganego 15 – letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a jedynie 5 lat i 11 miesięcy.

Ubezpieczony w odwołaniu od decyzji domagał się jej zmiany przez przyznanie prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych po uprzednim zaliczeniu
do takiej pracy okresu zatrudnienia od dnia 02.10.1982r. do dnia 31.12.1998r., kiedy
to pracował na stanowisku „ obsługa stacji elektroenergetycznej 110/6kV (...) i rozdzielni głównej R-O ” i wykonywał pracę wymienioną w wykazie A dziale II załącznika
do w/w rozporządzenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji. Organ rentowy dodał, iż do pracy w warunkach szczególnych uwzględnił ubezpieczonemu okres zatrudnienia od dnia 02.11.1976r.
do dnia 01.10.1982r. oraz nie zaliczył okresu wnioskowanego przez ubezpieczonego wobec braku świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Rozpoznając sprawę Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony M. L. w dniu (...). ukończył 60 lat życia, jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i w dniu 20.05.216r. złożył wniosek
o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym,
za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa, na dzień 01.01.1999r. udowodnił
co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Ubezpieczony od dnia 23.02.1974r. do nadal jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) KWK (...) ( wcześniej KWK
(...) ) na stanowiskach:

- od dnia 23.02.1974r. do dnia 21.10.1974r. - elektromontera pod ziemią,

- od dnia 22.10.1974r. do dnia 24.10.1974r. – urlop bezpłatny,

- od dnia 25.10.1974r. do dnia 07.10.1976r. – służba wojskowa,

- od dnia 02.11.1976r. do dnia 01.10.1982r. – konserwatora maszyn i urządzeń przeróbki mechanicznej węgla na powierzchni,

- od dnia 02.10.1982r. do dnia 30.11.1992r. – elektromontera na powierzchni,

- od dnia 01.12.1992r. do nadal – starszego elektromontera na powierzchni.

Z dniem 02.10.1982r. ubezpieczony został przeniesiony w ramach oddziału elektrycznego powierzchni, w skład którego wchodziły zakład przeróbczy, stacja i rozdzielnia głównego zasilania oraz warsztat elektryczny, ze stanowiska konserwatora maszyn
i urządzeń przeróbki mechanicznej węgla na stanowisko elektromontera na powierzchni przy obsłudze stacji elektroenergetycznej 110/6kV (...) i rozdzielni głównej 6 kV (...).
Na stacji 110 kV znajdują się podstawowe urządzenia elektroenergetyczne,
a mianowicie dwa transformatory, które przetwarzają energię elektryczną ze 110kV na 6 kV. Taki transformator ma moc 16 (...) i waży około 12 ton. Zabezpieczenie do jednego takiego transformatora wynosi (...). Rozdzielnia główna otrzymuje zasilanie energią elektryczną z sieci elektroenergetycznej, gdy Kopalnia nie wytwarza sama energii. Na tej rozdzielni energia jest przetwarzana, przesyłana i rozdzielana na wszystkie oddziały Kopalni.
Do Kopalni jest dostarczana energia o napięciu 110 kV, a następnie na rozdzielni jest ona przetwarzana na niższą wartość, to jest 6 kV, a czasami na 400 – lub (...) i przesyłana dalej. Do obowiązków ubezpieczonego na stanowiskach elektromontera i starszego elektromontera na powierzchni należała obsługa rozdzielni przez zapewnienie ciągłości zasilania całego zakładu górniczego w energię elektryczną. Ubezpieczony pracował przy przesyle i rozdziale energii - obsługiwał urządzenia rozdzielcze znajdujące się na stacji i rozdzielni, a to transformatory, przekładniki, wyłączniki mocy, odłączniki, linie kablowe, wyłączniki wysokiego napięcia, sieć kablową rozdzielni, baterie kondensatorów statycznych, baterie akumulatorów oraz zabezpieczenia poszczególnych pól rozdzielczych. Zajmował się także usuwaniem awarii na rozdzielni i stacji 110 kV.

Razem z ubezpieczonym pracowali W. B., F. K., K. T., M. M. (1), który zajmował stanowisko sztygara zmianowego
w oddziale elektrycznym na powierzchni i był przełożonym ubezpieczonego.
Zakład pracy wystawił ubezpieczonemu w dniu 13.05.2016r. świadectwo wykonywania prac w warunkach szczególnych jedynie co do okresu zatrudnienia ubezpieczonego na stanowisku konserwatora maszyn i urządzeń od dnia 02.11.1976r. do dnia 01.10.1982r. (wykaz B dział IV poz 9 pkt 2 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12.08.1983r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach ), który to okres organ rentowy zaliczył do pracy w warunkach szczególnych.

W piśmie z dnia 12.07.2016r. skierowanym do ubezpieczonego (...) Sp. z o.o. podała, iż stanowiska, na których ubezpieczony był i jest zatrudniony, to jest elektromontera na powierzchni oraz starszego elektromontera
na powierzchni nie są ujęte w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do w/w zarządzenia
nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki i stąd brak jest podstaw do wystawienia świadectwa pracy w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony zeznając na rozprawie w dniu 17.11.2016r. dodał, iż identyczna stacja elektroenergetyczna, gdzie pracuje na Kopalni, znajduje się także w zakładach elektroenergetycznych i stanowiska pracowników takich stacji w tych zakładach
są wymienione w powołanym powyżej załączniku nr 1 do zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki.

/dowód z: akt ZUS, akt osobowych ubezpieczonego, zeznań świadków W. B., F. K., M. M. (2), K. T. oraz z zeznań ubezpieczonego /.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego M. L. zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 748 ze zm.) – zwanej dalej ustawą – ubezpieczonym urodzonym po dniu 31.12.1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Zgodnie z 184 ust. 1 ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31.12.1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy – tj. 01.01.1999r. – osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zgodnie z art. 184 ust. 2 ustawy emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 ze zm.) – zwanego dalej rozporządzeniem – pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z § 3 rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudnienia”, uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia.

Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Z cytowanych norm prawnych wynika, iż odwołująca nabędzie prawo do wcześniejszej emerytury w przypadku łącznego spełnienia przesłanek:

- ukończenia wieku 55 lat,

- legitymowania się okresem ubezpieczenia w wymiarze co najmniej 20 lat, przypadającym na dzień 01.01.1999r.,

- legitymowania się 15 letnim okresem pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, przypadających na dzień 01.01.1999r.,

- nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego.

Ubezpieczony M. L. wiek emerytalny 60 lat ukończył w dniu 20.11.2015r., na dzień 01.01.1999r. legitymuje się co najmniej 25 - letnim okresem składkowym i nieskładkowym, przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Spornym pozostawało czy odwołujący na dzień 01.01.1999r. posiada 15 - letni okres pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, a konkretnie czy istnieją podstawy do zaliczenia do takiej pracy spornego okresu jego zatrudnienia w KWK (...), wcześniej KWK (...) od dnia 02.10.1982r. do dnia 31.12.1998r., kiedy zajmował stanowisko elektromontera i starszego elektromontera na powierzchni.

W piśmie z dnia 12.07.2016r. skierowanym do ubezpieczonego (...) Sp. z o.o. podała, iż stanowiska, na których ubezpieczony był zatrudniony w okresie spornym, to jest elektromontera na powierzchni oraz starszego elektromontera na powierzchni nie są ujęte w wykazie stanowiącym załącznik nr 1 do w/w zarządzenia nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki i stąd brak jest podstaw do wystawienia świadectwa pracy w warunkach szczególnych.

Tymczasem jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10.04.2014r. (II UK 395/13 Lex nr 1455235 ) zarządzenia resortowe nie mieszczą się w kategorii źródeł powszechnie obowiązującego prawa (art. 87 Konstytucji RP z dnia 02.04.1997r.) i nie mogą być samodzielną podstawą prawną indywidualnych decyzji (art. 93 ust. 1 i 2 ustawy zasadniczej). Wykazy te mają charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Brak w wykazie resortowym stanowiska pracy, na którym wykonywana jest praca o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagająca wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, nie stanowi przeszkody do stwierdzenia, że praca na takim stanowisku jest pracą w warunkach szczególnych, jednakże pod warunkiem jej ujęcia w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W takiej sytuacji sprawę ubezpieczonego należy rozpatrywać pod kątem przepisów powołanego powyżej rozporządzenia z dnia 07.02.1983r., do którego dołączone są załączniki – wykaz A i B zawierające katalogi prac w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony domagał się uznania pracy jaką świadczył w okresie spornym za pracę o jakiej mowa w wykazie A dziale II załącznika do rozporządzenia, to jest dział:
„ W energetyce ” – „ prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych ”.

Odnośnie zaliczenia danej pracy według tego przepisu w orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtowały się dwa poglądy. Zgodnie z pierwszym z nich: nie wystarcza wykonywanie prac przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, jeśli nie są związane i nie wynikają z podstawowej działalności jaką jest wytwarzanie
i przesyłanie energii elektrycznej. Odnosi się to również do robót energetycznych. ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15.09.2015r. II UK 301/14 Lex nr 1816558, z dnia 16.06.2009r. I UK 24/09 Lex nr 518067 ). Zatem dla kwalifikacji danego rodzaju pracy, jako pracy w szczególnych warunkach istotne znaczenie ma przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży.

Według drugiego poglądu, który tut. Sąd w pełni podziela, zasada powyższa nie ma charakteru absolutnego i w szczególnych okolicznościach sprawy można od niej odstąpić. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy zakład pracy podległy określonemu ministrowi wykonuje także zadania całkowicie odpowiadające innemu działowi gospodarki, leżącemu
w sferze zainteresowania innego ministra (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25.03.2014 r., I UK 337/13, LEX nr 1458817; z dnia 02.06.2008 r., I UK 381/07, LEX nr 494112; dnia 26.03.2014r. II UK 368/13 OSNP Nr 7 z 2015r. poz.99. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 24.06.2016r. ( III AUa 2204/15 Lex nr 2106832 ) stwierdził, iż w sytuacji dużych, rozbudowanych przedsiębiorstw ( jak np. kopalnie ) nie jest uzasadnione dokonywanie oceny konkretnej pracy przez pryzmat wyłącznie głównej (wiodącej) działalności tego przedsiębiorstwa, ale konieczne jest odniesienie się do poszczególnych rodzajów działalności prowadzonych przez oddziały tego przedsiębiorstwa, które mogą odpowiadać innej branży. Zatem nie można twierdzić, że znaczenie ma jedynie przyporządkowanie pracodawcy do określonego działu przemysłu. Przepis art. 32 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach wyraźnie bowiem stanowi, że dla celów ustalenia uprawnień, w postaci emerytury w wieku wcześniejszym, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Skoro tak, to zasadnym jest twierdzenie, że przyporządkowanie branżowe ma znaczenie wówczas jedynie, gdy uciążliwość i szkodliwość danej pracy wynika z wykonywania jej właśnie w ramach danej branży. Natomiast w sytuacji, gdy stopień szkodliwości lub uciążliwości danego rodzaju pracy nie wykazuje żadnych różnic w zależności od gałęzi gospodarki, w której praca ta jest wykonywana, to brak jest podstaw do zanegowania świadczenia jej w warunkach szczególnych jedynie dlatego, że w załączniku została przyporządkowana do innego działu przemysłu. Jeżeli pracownik w ramach swych obowiązków był narażony na działanie takich samych czynników, na jakie byli narażeni pracownicy działu przemysłu wspomnianego
w załączniku i przez co, których praca była pracą w szczególnych warunkach,
to zróżnicowanie sytuacji tych pracowników jedynie z tego powodu naruszałoby zasadę równości w traktowaniu podmiotów (osób) znajdujących się w tej samej sytuacji ( art.32 Konstytucji RP ). Tak więc, pracą w szczególnych warunkach jest praca wykonywana przy takim samym oddziaływaniu szkodliwych czynników, niezależnie od branży w jakiej jest świadczona, chyba że właśnie ze specyfiki tej branży wynika szkodliwość i uciążliwość warunków pracy.

Odnosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznania niniejszej sprawy Sąd stwierdził,iż przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe pozwoliło na jednoznaczne przyjęcie, iż ubezpieczony M. L. w całym okresie spornym od dnia 02.10.1982r. do dnia 31.12.1998r. faktycznie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych wymienioną w stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. – wykazie A Dziale II – „ prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie
i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych ”.

Do obowiązków ubezpieczonego należała obsługa rozdzielni przez zapewnienie ciągłości zasilania całego zakładu górniczego w energię elektryczną. Odwołujący pracował przy przesyle i rozdziale energii do wszystkich oddziałów Kopalni, gdy energia ta nie była wytwarzana przez Kopalnię a dostarczana do niej z sieci elektroenergetycznej - obsługiwał urządzenia rozdzielcze znajdujące się na stacji i rozdzielni, a to transformatory, przekładniki, wyłączniki mocy, odłączniki, linie kablowe, wyłączniki wysokiego napięcia, sieć kablową rozdzielni, baterie kondensatorów statycznych, baterie akumulatorów oraz zabezpieczenia poszczególnych pól rozdzielczych. Zajmował się także usuwaniem awarii na rozdzielni.

Okoliczności te potwierdzają zeznania wszystkich słuchanych w sprawie świadków W. B., F. K., K. T. i M. M. (1), którzy byli współpracownikami ubezpieczonego oraz korespondujące z nimi zeznania ubezpieczonego, a także treść powołanej w sprawie dokumentacji.

Bez znaczenia dla rozpoznania sprawy pozostaje fakt, że ubezpieczony nie przedłożył w organie rentowym za okres sporny świadectwa pracy w szczególnych warunkach. Fakt wykonywania takiej pracy został wykazany w postępowaniu sądowym za pomocą innych dowodów. W postępowaniu odwoławczym przed Sądem nie obowiązują bowiem ograniczenia dowodowe jakie występują w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym, a Sąd może ustalić okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość jak: okresy zatrudnienia, w tym wykonywanie pracy w warunkach szczególnych, za pomocą wszelkich środków dowodowych, przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10.03.1984r. III UZP 6/84, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21.09.1984r. III UZP 48/84, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 07.12.2006r., I UK 179/06, LEX nr 342283).

Po zaliczeniu okresu spornego od dnia 02.10.1982r. do dnia 31.12.1998r. do pracy
w warunkach szczególnych uznanej przez organ rentowy, ubezpieczony na dzień 01.01.1999r. posiada ponad 15 - letni okres takiej pracy. Zatem spełnia on wszystkie niezbędne przesłanki prawa do dochodzonego świadczenia.

W konsekwencji powyższego, na podstawie powołanych norm prawnych oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo
do emerytury, poczynając od dnia 20.05.2016r., to jest daty zgłoszenia wniosku, gdy w tym dniu ubezpieczony zgłosił również wniosek o przekazanie środków zgromadzonych
na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa i tym samym spełnił wszystkie przesłanki prawa do emerytury ( art.100 ust.1ustawy).

(-) SSO Grzegorz Tyrka