Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2013r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący - Sędzia: SO Zofia Klisiewicz

Sędzia SO Agnieszka Skrzekut (sprawozdawca)

Sędzia SO Katarzyna Kwilosz – Babiś

Protokolant: prot. sąd. Ewelina Konieczny

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2013r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy ze skargi A. H.

o wznowienie postępowania w sprawie z wniosku Urzędu Miejskiego w G.przy uczestnictwie nieznanych z miejsca pobytu C. G., F. B., W. O., C. O., A.z O. G.

o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie zakończonej prawomocnym postanowieniem Sądu Powiatowego w Gorlicach z dnia 20 sierpnia 1976r. w sprawie sygn. akt Ns 500/76

obecnie sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Starosty Powiatu (...) przeciwko S. V., A. G., Y. R., S. N., R. B., A. H.

przy udziale interwenienta ubocznego Gminy Miejskiej G. po stronie powoda Skarbu Państwa - Starosty Powiatu (...)

o ustalenie

na skutek apelacji interwenienta ubocznego Gminy Miejskiej G.

od wyroku Sądu Rejonowego w Gorlicach

z dnia 26 czerwca 2013r., sygn. akt I C 289/12

i zażalenia interwenienta ubocznego Gminy Miejskiej G.

od postanowienia Sądu Rejonowego w Gorlicach

z dnia 3 lipca 2013r., sygn. akt I C 289/12

1. oddala apelację i zażalenie,

2. zasądza od interwenienta ubocznego Gminy Miejskiej G. na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt III Ca 701/13

Sygn. akt III Cz 588/13

UZASADNIENIE

A. H. wniosła skargę o wznowienie postępowania w sprawie Ns 500/76 zakończonej prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Gorlicach z dnia 20 sierpnia 1976r. Wyrokiem z dnia 26 czerwca 2013 r. tamt. Sąd Rejonowy do skargi tej się przychylił. Zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 20 sierpnia 1976 r., sygn. akt Ns 500/76 i oddalił wniosek (pkt I). Nadto zasądził od powoda Skarbu Państwa – Starosty Powiatu (...) na rzecz skarżącej A. H. kwotę 2 562, 29 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt II) oraz nakazał wypłacić ze Skarbu Państwa - kasa Sądu Rejonowego w Gorlicach na rzecz skarżącej kwotę 2 037, 71 zł (pkt III).

Sąd Rejonowy ustalił m.in., że przed Sądem Rejonowym w Gorlicach do sygn. Ns 500/76 toczyło się postępowanie z wniosku Urzędu Miasta w G. – Zarząd (...)Terenami działającego w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa o zasiedzenie własności nieruchomości położonej w G.obj. Kw (...)(c.d. LWH (...)) oznaczonej jako działka (...). Wnioskodawca wskazał, że przeszła ona na własność Skarbu Państwa na podstawie art. 34 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich. W Kw (...)jako współwłaściciele tej nieruchomości w odpowiednich częściach figurowali C. G., F. B., W. O., C. O., A.z O. G.. Osoby te w postępowaniu reprezentowane były przez kuratora procesowego jako nieznane z miejsca pobytu. Prawomocnym postanowieniem z dnia 20 sierpnia 1976 r. Sąd Rejonowy w Gorlicach stwierdził, że Skarb Państwa - Urząd Miejski w G.nabył przez zasiedzenie powyższą nieruchomość, która zmieniła oznaczenie na działkę (...). W uzasadnieniu wskazał, że nieruchomość ta jest majątkiem opuszczonym w rozumieniu art. 1 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich, w związku z czym nabycie to następuje z mocy prawa.

Postanowieniem z 7 czerwca 1946 r., sygn. Co 90/46 Sąd Grodzki w Gorlicach w sprawie o przywrócenie posiadania mienia opuszczonego przywrócił C. G., F. B., C. O.i M. O.posiadanie nieruchomości objętej LWH (...), powołując się na art. 15 dekretu. Orzeczeniu temu została nadana klauzula wykonalności i na tej podstawie w dniu 31 lipca 1946 r. wprowadzono C. O.oraz reprezentowanych przez niego C. G., F. B.i M. O.w posiadanie tejże nieruchomości.

W takim stanie faktycznym Sąd Rejonowy uwzględnił skargę przyjmując, że skuteczną jej podstawę stanowi przepis art. 401 pkt 2 kpc. Wskazał Sąd, że C. G.zmarła zanim wszczęto postępowanie w sprawie Ns 500/76 i nie zachodziła podstawa dla ustanowienia dla niej kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu. Zachowany został także termin do wniesienia skargi.

Rozpoznając skargę merytorycznie uznał Sąd, że wniosek Urzędu Miejskiego w G.– Zarząd (...)działającego w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa o zasiedzenie własności nieruchomości położonej w G., oznaczonej jako działka (...), w oparciu o dekret z dnia 8 marca 1946 r. nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem nie został spełniony warunek określony w art. 34 ust. 1 tego dekretu, zgodnie z którym nieruchomość musi stanowić przez 10 lat majątek opuszczony. Zdaniem Sądu w niniejszej sprawie wydanie przez Sąd Grodzki w Gorlicach postanowienia z dnia 7 czerwca 1946 r., sygn. Co 90/46, którym przywrócono C. G., F. B., C. O.i M. O.posiadanie nieruchomości, pozbawiało przedmiotową nieruchomość charakteru majątku opuszczonego, a tym samym spowodowało przerwę w biegu wskazanego terminu.

Ponadto za bezzasadny uznał Sąd wniosek Gminy Miejskiej G. o stwierdzenie zasiedzenia na rzecz Skarbu Państwa na podstawie art. 172 kc. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego wskazał Sąd, że w postępowaniu o wznowienie postępowania nie mają zastosowania przepisy, które prowadziłyby do przekroczenia granic zakreślonych podstawami wznowienia i zakresem przedmiotowym i podmiotowym. Skoro w niniejszej sprawie przedmiotem żądania i rozstrzygnięcia w sprawie podlegającej wznowieniu był dekret o majątkach opuszczonych i poniemieckich to tylko badanie wniosku w oparciu o przesłanki tego dekretu było możliwe.

Podał Sąd jednocześnie, że w związku z uchyleniem przepisów dekretu badanie, czy doszło do nabycia własności nieruchomości opuszczonej na jego podstawie następuje w postępowaniu procesowym w trybie art. 189 kpc.

O kosztach orzekł Sąd na zasadzie art. 98 § 1 kpc.

Wyrok ten zaskarżył w całości apelacją interwenient uboczny - Miasto G..

Zarzucił naruszenie:

- art. 233 § 1 kpc, art. 328 § 2 kpc przez błędne przyjęcie, że Miasto G. nie może jako interwenient uboczny domagać się zasiedzenia nieruchomości, skoro przedmiotem żądania i rozstrzygnięcia w postępowaniu toczącym się do sygn. Ns 500/76 było stwierdzenie, że Skarb Państwa nabył własność działki (...) na podstawie art. 34 dekretu z dnia 8 marca 1946 r., przy czym w przepisie tym jako sposób nabycia własności wskazywane jest zamiennie „przedawnienie (zasiedzenie), oraz w sytuacji gdy pomimo wydania przez Sąd Grodzki postanowienia o przywróceniu posiadania, osoby wymienione w tym postanowieniu nie postarały się o przejęcie posiadania nieruchomości, która pozostała nadal w faktycznym władaniu Skarbu Państwa, a co otwiera możliwość nabycia przez Skarb Państwa własności nieruchomości przez zasiedzenie w razie spełnienia do tego przesłanek;

- art. 25 § 1 i § 2 kpc poprzez brak sprawdzenia przez Sąd orzekający wartości przedmiotu sporu;

- art. 126 kpc w zw. z art. 187 § 1 kpc poprzez brak wszczęcia procedury usunięcia braków formalnych pozwu, w sytuacji gdy Sąd rozpatrując sprawę w oparciu o przepisy procedury cywilnej dotyczące trybu procesowego powinien doprowadzić do tego, aby w niniejszej sprawie właściwa strona uzupełniła braki formalne pozwu, oznaczyła wartość przedmiotu sporu, przytoczyła okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie;

- art. 189 kpc przez jego niewłaściwą wykładnię polegającą na przyjęciu, iż stwierdzenie nabycia własności nieruchomości opuszczonej na podstawie przepisów dekretu następuje w trybie procesowym przy uwzględnieniu regulacji ujętej w art. 189 kpc, podczas gdy w tego typu sprawach powinno się analogicznie do treści art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o ujawnieniu w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, do postępowania przed Sądami stosować odpowiednio przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – kodeks postępowania cywilnego o stwierdzeniu zasiedzenia, a co wskazuje, że sprawa niniejsza powinna być rozpoznana w trybie postępowania nieprocesowego;

- art. 328 § 2 kpc poprzez brak odniesienia się w uzasadnieniu do faktu, że we wniosku Urzędu Miejskiego w G.o stwierdzenie zasiedzenia strona przeciwna została określona jako nieznani z życia i miejsca pobytu, co stanowi bardzo ważną okoliczność w kontekście skargi A. H.o wznowienie postępowania w sprawie Ns 500/76 zakończonej prawomocnym postanowieniem z dnia 20 sierpnia 1976 r., gdzie skarżąca podniosła, że w sprawie tej dla jej babki C. G.ustanowiono jedynie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu, pomimo że wówczas już nie żyła;

- art. 172 § 2 kpc przez jego niezastosowanie pomimo wniesienia przez Miasto G. zarzutu zasiedzenia.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty interwenient wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie skargi a ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Postanowieniem z dnia 3 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w Gorlicach oddalił wniosek Gminy Miejskiej G. o zasądzenie kosztów postępowania wskazując, że podstawę rozstrzygnięcia w tym zakresie stanowił przepis art. 520 § 1 kpc.

Postanowienie to interwenient uboczny zaskarżył zażaleniem.

Zarzucił naruszenie:

- art. 203 § 3 kpc przez brak jego zastosowania;

- art. 520 § 1 kpc poprzez jego niewłaściwe zastosowanie jako przepisu dotyczącego rozstrzygnięcia o kosztach postępowania nieprocesowego, w sytuacji gdy postanowienie o umorzeniu postępowania zostało wydane w toczącym się już postępowaniu procesowym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Wyrok Sądu Rejonowego jest prawidłowy. Nie zachodzą uchybienia, które Sąd Okręgowy bierze pod uwagę z urzędu, a których skutkiem byłaby nieważność postępowania – art. 378 § 1 kpc.

Stan faktyczny niniejszej sprawy pozostaje bezsporny. Apelacja opiera się na zarzutach dotyczących dokonanej przez Sąd kwalifikacji prawnej. Także zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc w istocie dotyczy zastosowanych przez Sąd przepisów prawa. W tym natomiast ostatnim zakresie w rozumowaniu Sądu I instancji nie można dopatrzyć się żadnych nieprawidłowości.

Bezzasadnie apelujący kwestionuje w szczególności rozpoznanie niniejszej sprawy w postępowaniu procesowym. Sąd Okręgowy podziela tu stanowisko Sądu I instancji, a wyrażone w powołanej przez ten Sąd uchwale Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1987 r., sygn. III CZP 2/87, zgodnie z którym po uchyleniu ustawą z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości przepisów dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87) stwierdzenie nabycia własności nieruchomości opuszczonej na podstawie tychże przepisów następuje w trybie procesowym. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu tejże uchwały okoliczność uchylenia dekretu pozostaje bez wpływu na skuteczność nabycia prawa własności i możliwość stwierdzenia tego nabycia orzeczeniem sądowym w oparciu o dekret. Powoduje jednak konieczność zmiany trybu zmierzającego do wykazania tego nabycia. Niemożliwe jest uzyskanie stwierdzenia nabycia własności w trybie przewidzianym w dekrecie. Instytucja przemilczenia była bowiem uregulowana w nim całościowo jako szczególny i wyjątkowy sposób nabycia własności a w związku z tym nie została przewidziana w szczegółowych przepisach kodeksu postępowania cywilnego, dotyczących postępowania nieprocesowego dla poszczególnych rodzajów spraw.

Za bezskuteczne równocześnie uznać trzeba w tym miejscu powoływanie się przez apelującego w tym przedmiocie na ustawę z dnia 7 września 2007 r. o ujawnieniu w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, albowiem ta w niniejszej sprawie nie znajduje zastosowania.

W sposób chybiony apelujący kwestionował także odmowę zastosowania przez Sąd Rejonowy przepisu art. 172 kc i stwierdzenia nabycia własności na rzecz Skarbu Państwa działki (...) na podstawie przesłanek tego przepisu. Sąd Okręgowy utrzymuje w tym zakresie stanowisko wyrażone w rozpatrywanych w sprawie zażaleniach na postanowienia Sądu I instancji (m.in. postanowieniu z dnia 11 kwietnia 2013 r. , sygn. III Cz 250/13), a które przyjął także Sąd I instancji, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego zgodnie z którym, postępowanie wszczęte w wyniku skargi dotyczy tylko sprawy, w której skargę wniesiono i toczy się w jej granicach. Nie jest zatem w tym postępowaniu dopuszczalne stosowanie takich przepisów, które powodowałyby zmianę powództwa zarówno pod względem przedmiotowym jak i podmiotowym. Pogląd taki wyraził Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 7 grudnia 2005 r., sygn. V CK 421/05, na tle sprawy, w której w związku z wniesieniem skargi o wznowienie postępowania w okolicznościach faktycznych analogicznych jak w niniejszej sprawie, sądy obu instancji przychylając się do wniosku skarżącego dokonały przekształcenia podmiotowego, w ten sposób, że rozpatrywały tę sprawę jako powództwo skarżącego o ustalenie, że jest on właścicielem spornej nieruchomości, a nie nabył jej Skarb Państwa przez przemilczenie. Sąd Najwyższy takie przekształcenie, uznając za niedopuszczalne argumentował, że prowadzi ono do wadliwego ukształtowania procesu pod względem podmiotowym i przedmiotowym oraz nieprawidłowego rozłożenia ciężaru dowodu, a przede wszystkim prowadzi do nierozpoznania istoty sprawy. Jak wskazał z kolei Sąd Najwyższy w powołanym przez Sąd Rejonowy wyroku z dnia 19 stycznia 2012 r., sygn. I PK 82/11 istotą postępowania wznowionego nie jest bowiem rozpoznanie sprawy po raz kolejny, na nowo od początku, w pełnym zakresie, lecz ukierunkowaniu czynności sądu na wyjaśnieniu czy podana w skardze podstawa wznowienia zaistniała.

Powyższe przesądza o tym, że w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy władny był badać sprawę jedynie pod kątem przesłanek dekretu. Bez znaczenia pozostaje tu fakt, że również w tym dekrecie ustawodawca zamiennie z terminem przemilczenie posłużył się pojęciem zasiedzenie. Taka zbieżna nomenklatura nie pozwala na utożsamianie tej instytucji z instytucją zasiedzenia przewidzianą w art. 172 kc, która to opiera się na zupełnie innych przesłankach.

Niezależnie od powyższego zważyć należy, że stwierdzenie zasiedzenia na rzecz Skarbu Państwa w oparciu o art. 172 kc, jak domagał się tego apelujący, byłoby niemożliwe także z uwagi na brak wypełnienia przesłanek tego przepisu. Jak wynika bowiem wprost z jego brzmienia własność nieruchomości na jego podstawie może nabyć jedynie posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem. Wskazać natomiast należy, że do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia w przedmiocie skargi, Skarbowi Państwa w stosunku do działki (...) na podstawie postanowienia wydanego w sprawie Ns 500/76 przysługiwał tytuł własności. Dopiero zatem wyrok Sądu Okręgowego otwiera taką możliwość.

Jako chybione ocenić trzeba także zarzuty naruszenia prawa procesowego.

W szczególności zarzut braku sprawdzenia przez Sąd Rejonowy wartości przedmiotu sporu ocenić trzeba jako bezzasadny. Zgodnie z brzmieniem art. 25 § 2 kpc po doręczeniu pozwu sprawdzenie wartości przedmiotu sporu może nastąpić jedynie na zarzut pozwanego zgłoszony, przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Przepis ten na zasadzie art. 13 § 2 kpc ma odpowiednie zastosowanie także w postępowaniu nieprocesowym. Skoro zarzut taki nie został złożony apelujący nie może obecnie wywodzić jak powyżej.

Również zarzut naruszenia art. 126 kpc w zw. z art. 187 § 1 kpc przez brak usunięcia braków formalnych pozwu nie może wywołać zamierzonych przez apelującego skutków. Jak wywodził apelujący braki te miały polegać na nieprecyzyjnym określeniu żądania oraz nieprzytoczeniu okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie. Mając na uwadze przedstawione na wstępie stanowisko dotyczące zakresu kognicji Sądu rozpoznającego skargę o wznowienie, zważyć trzeba, że uzupełnienie takich braków było niecelowe. Rozpoznanie Sądu żądania pozwu możliwe było bowiem w takich tylko granicach, jakie były zakreślone we wniosku wniesionym w sprawie, w której dotyczyła skarga. Sama zmiana trybu postępowania nie uzasadniała zatem konieczności uzupełnienia wskazanych przez apelującego braków. Co do braku wezwania o wskazanie wartości przedmiotu sporu pozostają aktualne uwagi jak powyżej.

Za prawidłowe ocenić trzeba wreszcie stanowisko Sądu Rejonowego w zakresie, w jakim uznał, że w niniejszej sprawie zachodzi podstawa do wznowienia postępowania. Żadnych skutków w tym zakresie nie może odnieść apelujący powołując się na to, że w sprawie dla C. G. ustanowiono kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu. Zarzut ten nie został precyzyjnie sprecyzowany w związku z czym nie sposób jest się do niego odnieść. Domniemywać jedynie można, że apelujący wskazując jak powyżej, usiłował przeforsować, że ustanowienie takiego kuratora wystarczające było dla reprezentacji wymienionej także w wypadku jej śmierci. Takie założenia ocenić trzeba jednak jako bezzasadne. W przypadku śmierci osoby zainteresowanej w sprawie, tym bardziej niedopuszczalne jest ustanowienie kuratora, konieczne jest bowiem dokonanie stosownych obwieszczeń - wzywających jej następców prawnych.

Z tych przyczyn apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu, o czym orzeczono jak w sentencji na zasadzie art. 385 kpc.

Również zażalenie wniesione przez interwenienta jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

Prawidłowo Sąd Rejonowy, oddalając wniosek Gminy G. o zasądzenie kosztów postępowania powołał się na przepis art. 520 § 1 kpc. Nie kwestionując faktu, że postanowienie o umorzeniu postępowania zostało wydane w stosunku do żalącego już w postępowaniu procesowym, zważyć trzeba, że dotyczyło ono kwestii nierozerwalnie związanych z postępowaniem nieprocesowym. Umorzenie postępowania w stosunku do uczestnika, jak wskazano w odniesieniu do apelacji, było następstwem konieczności rozpoznania sprawy w innym trybie. Żalący, który w postępowaniu nieprocesowym, jako mający interes w sprawie, mógł brać w niej udział jako uczestnik, nie mógł brać takiego udziału w tejże sprawie jako jej strona w postępowaniu procesowym.

Żadnych zastrzeżeń nie może też nasuwać przyjęta przez Sąd zasada ogólna obwiązująca w postępowaniu nieprocesowym, zgodnie z którą każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie. Okoliczności niniejszej sprawy nie dawały podstaw do odstąpienia od powyższej zasady.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji na zasadzie art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 kpc w zw. z § 6 pkt 4 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r., nr 163, poz. 1348).

(...)

(...)