Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 maja 2016 r.

Sąd Rejonowy w Inowrocławiu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 29 kwietnia 2016 r. w Inowrocławiu na rozprawie

sprawy z wniosku A. R. (1)

z udziałem S. F., M. R., Ł. R., J. D., M. C. (1), Z. W., A. F., B. S., M. F., K. D., I. W., M. D., A. D. (1)

o zasiedzenie

postanawia:

1. oddala wniosek;

2. zasądza od wnioskodawcy na rzecz uczestniczek M. C. (1), Z. W., A. F. solidarnie kwotę 3.651,00 zł (trzy tysiące sześćset pięćdziesiąt jeden złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

3. pozostałymi kosztami obciąża Skarb Państwa.

SSR Agnieszka Henke-Nicewicz

Sygn. akt I Ns 1588/15

UZASADNIENIE

Wnioskodawca A. R. (1) wnioskiem z 8 lipca 2014 roku wniósł o stwierdzenie, że K. R. (1) z domu F. oraz A. R. (1) nabyli przez zasiedzenie w dniu 27 czerwca 1987 roku własność ¾ udziału w zabudowanej nieruchomości położonej w K., gm. I., o powierzchni 5,13 ha, dla której Sąd Rejonowy w Inowrocławiu V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) oraz o stwierdzenie, że K. R. (1) z domu F. oraz A. R. (1) nabyli przez zasiedzenie w dniu 27 czerwca 1987 roku własność ¾ udziału w nieruchomości gruntowej położonej w K., gm. I., o powierzchni 1,35 ha, dla której Sąd Rejonowy w Inowrocławiu V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...).

W uzasadnieniu wskazał, że właścicielami nieruchomości położonych w K. byli S. i H. małżonkowie F.. Wnioskodawca z żoną K. - córką S. i H. zamieszkiwał na terenie nieruchomości od 1977 roku. K. R. (1) oraz A. R. (1) zawarli związek małżeński 25 czerwca 1977 roku a od 26 czerwca 1977 roku nieruchomościami władali samoistnie, bowiem w tym czasie S. F. udzielał się społecznie i nie zajmował się prowadzeniem gospodarstwa a stan zdrowia H. F. wykluczał wykonywanie jakichkolwiek prac i doszło do faktycznego przekazania własności nieruchomości. Po śmierci S. F. K. R. (1) nadal zajmowała się prowadzeniem gospodarstwa rolnego i wspólnie z A. R. (1) podejmowali wszelkie decyzje dotyczące nieruchomości, H. F. nie partycypowała w kosztach utrzymania nieruchomości do śmierci w 1992 roku. Wskazał, że za życia teściów i po śmierci 13 lipca 2013 roku jego żony K. R. (1) nikt nie kwestionował faktu objęcia we władanie nieruchomości. Wskazując podstawę prawną podniósł, że K. i A. R. (1) zasiedzieli nieruchomość w myśl uprzednio obowiązującego brzmienia art. 172 k.c. po upływie lat dziesięciu w dobrej wierze, tj. 27 czerwca 1987 roku. (k. 2-8)

Uczestnicy M. C. (1), S. F., Z. W., A. F., A. D. (2), B. S., M. F., K. D. wnieśli o oddalenie wniosku i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wskazując, że to H. F. i S. F. osobiście prowadzili gospodarstwo rolne w czasie małżeństwa K. i A. R. (1), którzy jedynie w nim mieszkali. K. R. (1) i A. R. (1) w 1982 roku wyprowadzili się z K. i zamieszkali w W. i w tym czasie wyłącznymi posiadaczami byli S. i H. F.. Stan ten trwał także po śmierci S. F. do 1986 roku, kiedy gospodarstwem zarządzała samodzielnie H. F. z pomocą pozostałych dzieci. Wskazali, że nie jest prawdą, że uczestnicy akceptowali fakt objęcia przez R. w posiadanie nieruchomości wskazanej we wniosku. Podnieśli, że bezzasadne jest wskazywanie, że nieruchomości mogły być zasiedziane w terminie dziesięcioletnim, bowiem nieruchomości zostały objęte w posiadanie w złej wierze z powodu wiedzy o braku tytułu prawnego do nieruchomości i wskazali na orzecznictwo Sądu Najwyższego w tej kwestii. Wskazali, że bieg terminu zasiedzenia rozpoczął się nie wcześniej niż z dniem śmierci H. F. w dniu 12 października 1992 roku i upłynie dopiero z dniem 12 października 2022 roku. (k. 62, 92, 122, 152, 182, 244, 274, 304)

Postanowieniem z 20 stycznia 2015 roku Sąd wezwał do udziału w charakterze uczestników M. R., Ł. R., I. W.. (k. 409)

Postanowieniem z 14 kwietnia 2015 roku Sąd zawiesił postępowanie od dnia 6 kwietnia 2015 roku z uwagi na śmierć uczestniczki A. D. (2), które podjął z udziałem jej następców prawnych 23 listopada 2015 roku. (k. 485)

Sąd ustalił co następuje:

Nieruchomość położona w K. stanowi działkę rolną oznaczoną w ewidencji numerem 36, o powierzchni 1,35 ha. Zapisana jest w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Inowrocławiu pod nr (...). Właścicielem nieruchomości według treści księgi wieczystej jest S. F..

Kolejna nieruchomość, także położona w K. stanowi działkę zabudowaną budynkiem mieszkalnym, oznaczoną w ewidencji numerem 48, o powierzchni 5,13 ha. Zapisana jest w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Inowrocławiu pod nr (...). Właścicielem także tej nieruchomości według treści księgi wieczystej jest S. F..

dowód: odpis księgi wieczystej nr (...) – k. 15-16, odpis księgi wieczystej nr (...) – k. 17-18, wypis z rejestru gruntów i wyrys z mapy ewidencyjnej – k. 57-58

S. F. i H. F. po wojnie, w 1946 roku przeprowadzili się do K. z województwa (...) i zaczęli prowadzić gospodarstwo rolne zamieszkując w nim wraz z dziećmi Z. obecnie W., M. obecnie C. i J. F..

K. R. (1) była najmłodszym dzieckiem S. i H. F., urodziła się w (...) roku i od urodzenia zamieszkiwała w gospodarstwie rodziców. Po ślubie, który miał miejsce 25 czerwca 1977 roku, za zgodą rodziców K. S. i H. F., A. R. (1) zamieszkał w K. z żoną K. R. (1) z uwagi na brak innego miejsca zamieszkania. W tym czasie pozostałe rodzeństwo K. R. (1) założyło rodziny i zamieszkiwało nieodlegle od gospodarstwa rodziców.

W tym czasie gospodarstwo rolne nieprzerwanie prowadzili S. i H. F.. Samodzielnie podejmowali decyzje związane z uprawą roli, orali, siali, zbierali. Uprawiali buraki, ziemniaki, zboża. Sami płacili podatki, ponosili koszty utrzymania nieruchomości z dochodów pochodzących z płodów gospodarstwa rolnego. S. F. był sekretarzem Podstawowej Organizacji (...), jednak obowiązki z tym związane nie wymagały poświęcenia im wiele czasu i zaangażowania. S. F. był samodzielny i sam podejmował decyzje o wszystkim, co dotyczyło zarządu gospodarstwem, pomagał mu głównie syn J., z którym konsultował najwięcej decyzji. Zaniemógł krótko przed śmiercią. H. F. w tym czasie prowadziła dom, sprzątała, gotowała i zajmowała się inwentarzem.

K. R. (1) krótko po ślubie urodziła córkę I. i zajęła się jej wychowaniem, jedynie pomagała rodzicom w gospodarstwie. Nie lubiła roli i pracy w gospodarstwie, czego nie ukrywała przed rodziną. A. R. (1) po ślubie pracował zawodowo w (...), potem w spółdzielni rolniczej jako traktorzysta, co pochłaniało większość jego dnia. Pomagał teściowi popołudniami w czynnościach gospodarczych używając wypożyczony sprzęt ze spółdzielni rolniczej. Rodzina R. utrzymywała się z pensji A. R. (1) oraz płodów z gospodarstwa rolnego rodziców K. R. (1).

W czasie żniw i innych prac polowych na polu pracowała cała rodzina, w tym wszystkie dzieci F.. Za życia S. F. i H. F. mówili o konieczności podziału gospodarstwa pomiędzy dzieci.

dowód: odpis skrócony aktu małżeństwa-k. 9, zeznania świadka M. S. – k. 336-337, zeznania świadka E. Ł. – k. 337-339, częściowo zeznania świadka R. R. (2) – k. 411-413, zeznania świadka D. D. – k. 448-452, zeznania świadka J. G. – k. 452-455 zeznania świadka A. R. (2) – k. 455-458, zeznania świadka R. W. – k. 458-459, zeznania świadka M. C. (2) – e-protokół z 3-2-2016 00:04:39, zeznania świadka M. W. (1) – e-protokół z 3-2-2016 00:29:53, zeznania świadka Z. Bar e-protokół z 3-2-2016 – 00:52:15, zeznania świadka M. H. – e-protokół z 3-2-2016 01:05:16, zeznania świadka R. C. – e-protokół z 23-03-2016 00:17:31, zeznania wnioskodawcy A. R. (1) – e-protokół z 23-03-2016 00:38:08, zeznania uczestniczki M. C. (1) – e-protokół z 23-03-2016 01:00:50, zeznania uczestniczki Z. W. – e-protokół z 23-03-2016 01:19:36, zeznania uczestniczki A. F. – e-protokół z 23-03-2016 02:07:23,

K. R. (1) i A. R. (1) w 1982 roku wyprowadzili się z rodziną z K. i zamieszkali w mieszkaniu w W., gdzie A. R. (1) rozpoczął pracę w PGR, K. R. (1) nie pracowała. Powrócili z dziećmi do K. na gospodarstwo rodziców w 1986 roku.

W tym czasie w 1984 roku zmarł S. F., a gospodarstwem zarządzała samodzielnie H. F. z pomocą pozostałych dzieci Z. W., M. C. (1) i szczególnie J. F., którzy także mieszkali w K. i pomagali przy obowiązkach w gospodarstwie w ramach prac na polu i przy zwierzętach. H. F. rozmawiała i konsultowała swoje decyzje co i gdzie zasiać, co kupić z synem J., który wykonywał polecenia matki, siał, nawoził, sprzedawał zboża, z czego się u matki rozliczał, oporządzał zwierzęta, dbał o konia. Matka zadecydowała o odstąpieniu mu kawałka ziemi, by zasadził ziemniaki. W tym czasie K. i A. R. (1) nie bywali regularnie w K. i nie udzielali się przy pomocy w gospodarstwie, A. R. (1) jeden raz zaorał pole i buraki w formie pomocy teściowej.

dowód: poświadczenie adresach i okresach zameldowania K. R. (1) - k. 89, zeznania świadka M. S. – k. 336-337, zeznania świadka E. Ł. – k. 337-338, zeznania świadka Z. Ł. – k. 341, zeznania świadka D. D. – k. 448-452, zeznania świadka J. G. – k. 452-455, zeznania świadka A. R. (2) – k. 455-458, zeznania świadka M. C. (2) – e-protokół z 3-2-2016 00:04:39, zeznania świadka Z. Bar – e-protokół z 3-2-2016 00:52:15, zeznania świadka R. C. – e-protokół z 23-03-2016 00:17:31, zeznania wnioskodawcy A. R. (1) – e-protokół z 23-03-2016 00:38:08, zeznania uczestniczki M. C. (1) – e-protokół z 23-03-2016 01:00:50, , zeznania uczestniczki Z. W. – e-protokół z 23-03-2016 01:19:36, , zeznania uczestniczki A. F. – e-protokół z 23-03-2016 02:07:23,

S. F. samodzielnie prowadził gospodarstwo rolne do śmierci, zmarł 21 kwietnia 1984 roku w I.. W chwili śmierci miał 73 lata. Do śmierci płacił składki ubezpieczeniowe do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, nie pobierał świadczeń emerytalno-rentowych. Spadek po nim, w tym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne, nabyli żona H. F. oraz dzieci Z. W., M. C. (1), K. R. (1), J. F..

dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z 11 lipca 2014 roku w sprawie o sygn. I Ns 1538/13 – k. 87, karta ewidencyjna ubezpieczonego-k. 90, zeznania świadka E. Ł. – k. 337-339, informacja z KRUS – k. 408 zeznania uczestniczki M. C. (1) – e-protokół z 23-03-2016 01:00:50, , zeznania uczestniczki A. F. – e-protokół z 23-03-2016 02:07:23,

Po powrocie K. i A. R. (1) do K. w 1986 roku to H. F. nadal była samoistnym posiadaczem gospodarstwa i podejmowała decyzje związane z prowadzeniem gospodarstwa jedynie przy pomocy K. i A. R. (1), którzy akceptowali jej decyzje i wykonywali polecenia. H. F. decydowała co i gdzie zasiać, sprzedawała płody rolne, kury, jaja, z czego się utrzymywała, do śmierci utrzymywała się z dochodów z gospodarstwa. K. R. (1) wychowywała dzieci, pomagała przy gospodarstwie, przy zwierzętach, jednakże nie lubiła mieszkać na wsi, lubiła wyjazdy do miasta i opuszczała wówczas dom na kilka dni. A. R. (1) w tym czasie nadal pracował zawodowo, był kierowcą ciężarówki we młynie, co wiązało się z wyjazdami nawet kilkudniowymi. W 1986 roku uzyskał tytuł rolnika wykwalifikowanego. Pod koniec życia H. F. A. R. (1) zaczął przejmować i wykonywać coraz więcej decyzji i obowiązków w gospodarstwie, w lipcu 1991 roku nabył ciągnik U. C-355.

H. F. zmarła 12 października 1992 roku w I.. Do końca życia była sprawna fizycznie, w chwili śmierci miała 75 lat. Do śmierci opłacała składki ubezpieczeniowe do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i nie pobierała świadczeń emerytalno-rentowych. Utrzymywała się z dochodów gospodarstwa. Spadek po niej, w tym wchodzące w skład spadku gospodarstwo rolne, nabyły dzieci Z. W., M. C. (1), K. R. (1), J. F..

dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z 11 lipca 2014 roku w sprawie o sygn. I Ns 1538/13 – k. 87, karta ewidencyjna ubezpieczonego-k. 91, zeznania świadka M. S. – k. 336-337, zeznania świadka E. Ł. – k. 337-338, informacja z KRUS – k. 408, częściowo zeznania świadka R. R. (2) – k. 411-413, zeznania świadka D. D. – k. 448-452, zeznania świadka J. G. – k. 452-455, zeznania świadka A. R. (2) – k. 455-458, zeznania świadka M. C. (2) – e-protokół z 3-2-2016 00:04:39, zeznania świadka M. W. (1) – e-protokół z 3-2-2016 00:29:53, zeznania świadka Z. Bar – e-protokół z 3-2-2016 00:52:15, zaświadczenie (...) spółki z o.o. – k. 516, świadectwo A. R. (1) – k. 517, zeznania świadka R. C. – e-protokół z 23-03-2016 00:17:31, zeznania wnioskodawcy A. R. (1) – e-protokół z 23-03-2016 00:38:08, zeznania uczestniczki M. C. (1) – e-protokół z 23-03-2016 01:00:50, , zeznania uczestniczki Z. W. – e-protokół z 23-03-2016 01:19:36, częściowo zeznania uczestniczki I. W. – e-protokół z 23-03-2016 01:40:31, , zeznania uczestniczki A. F. – e-protokół z 23-03-2016 02:07:23,

Po śmierci H. F. zarząd gospodarstwem w K. przejęli i prowadzili samodzielnie A. i K. R. (1). Uprawiali zboże, ziemniaki, buraki, hodowali świnie. Korzystali w tym celu także z pomocy rodziny i sąsiadów. A. R. (1) wypożyczał sprzęt rolniczy z (...) i od sąsiadów, wymieniał się plonami. A. i K. R. (1) opłacali podatki, zawierali we własnym imieniu umowy z dostawcami usług, płacili rachunki za zużyte media. Na K. R. (1) były adresowane decyzje dotyczące podatku od nieruchomości. W tym czasie A. R. (1) pracował jako kierowca.

K. R. (1) wspólnie z A. R. (1) z powodu problemów z pogodzeniem pracy zawodowej A. R. (1) z uprawą roli podjęli decyzję o wydzierżawieniu P. L. 6 ha gruntów rolnych, który w okresie dzierżawy (2006-2014) dokonywał opłat podatków od nieruchomości. Samodzielnie bez konsultacji z rodzeństwem K. dokonywali remontów domu, wymienili okna, wyremontowali sufity i podłogi, założyli instalację wodno-kanalizacyjną, centralne ogrzewanie, remontowali łazienkę.

Po śmierci K. R. (1) w 2013 roku czynności tych dalej samodzielnie podejmował się A. R. (1). Obecnie w nieruchomości nadal zamieszkują A. R. (1) i M. R., którzy nadal dokonują samodzielnie wszelkich czynności bieżącego zarządu.

dowód: umowa o wywóz nieczystości z 1998 r. – k. 21, rachunki za wywóz nieczystości z 1994r. – k. 32, z 2002 r. – k. 42, z 2003r. – k. 43, decyzja w sprawie podatku od nieruchomości z 2010 – k. 22, z 2008 r. – k. 40, z 2014r. – k. 365, z 2013r. – k. 366, z 2012r. – k. 367, z 2011r. – k. 368, z 2010r. – k. 370, z 2009r. – k. 371, z 2008r. – k. 2008z 2007 – k. 373, z 2006r. – k. 379, z 2005r. – k. 377, z 2004—1993 - k. 377-389, zaświadczenie z 2014r. – k. 41, rachunki za zużycie energii elektrycznej z 2014 r. – k. 23, 44, z 2013r. – k. 50, z 2012r. – k. 51, z 2010r. – k. 24, z 2001 r. – k. 25, 26, 44, 45, 48, z 2002r. – k. 27, 46, z 2000r. – k. 47, dowody przelewów składek dotyczące spółki wodnej z 2005r. – k. 28, z 2006r. – k. 29, umowa o dostarczenie energii elektrycznej z 2005r. – k. 30, umowa o dostawę wody z 1994r. – k. 33, umowa o dostawę wody z 2003r. – k. 34, umowa o dostawę wody z 1993r. – k. 35, umowa dzierżawy z 2008r. – k. 36, pismo (...) z 2003r. – k. 37, zeznania świadka E. Ł. – k. 337-339, zeznania świadka Z. Ł. – k. 341, zeznania świadka M. W. (2) – k. 343, zeznania świadka P. L. – k. 410-411, zeznania R. R. (2) – k. 411-413, dowody przelewów podatku od P. L., K. R. (1) – k. 418-433, zeznania świadka D. D. – k. 448-452, zeznania świadka J. G. – k. 452-455, zeznania świadka A. R. (2) – k. 455-458, zeznania świadka M. C. (2) – e-protokół z 3-2-2016 00:04:39, zeznania świadka R. C. – e-protokół z 23-03-2016 00:17:31, zeznania wnioskodawcy A. R. (1) – e-protokół z 23-03-2016 00:38:08, zeznania uczestniczki M. C. (1) – e-protokół z 23-03-2016 01:00:50, zeznania uczestniczki Z. W. – e-protokół z 23-03-2016 01:19:36, zeznania uczestniczki I. W. – e-protokół z 23-03-2016 01:40:31, zeznania uczestniczki A. F. – e-protokół z 23-03-2016 02:07:23, zeznania uczestnika Ł. R. – e-protokół z 23-03-2016 02:48:24, zeznania uczestnika M. R. – e-protokół z 23-03-2016 02:42:18, zeznania świadka K. R. (2) - e-protokół z 29-4-2016 00:06:50

J. F., syn H. i S. F. zmarł 27 lipca 2010 roku w I., ostatnio na stałe zamieszkiwał w K.. Spadek po nim nabyli żona A. F. i dzieci S. F., K. D., B. S., M. F., A. D. (2).

dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z 11 lipca 2014 roku w sprawie o sygn. I Ns 1538/13 – k. 88

K. R. (1) zmarła w dniu 13 lipca 2013 roku w K.. Spadek po niej nabyli mąż A. R. (1), córka I. W., syn Ł. R., syn M. R..

dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z 16 stycznia 2014 roku w sprawie o sygn. I Ns 1306/13 – k. 20

Jeszcze za życia K. R. (1) odbywały się rozmowy pomiędzy rodzeństwem dotyczące sposobu podziału ziemi po rodzicach, w których uczestniczyła K. R. (1), nie oponując konieczności dokonania podziału i rozliczenia co do zasady, jednak do podziału przed Sądem nie doszło.

Z. W., M. C. (1), i A. F. wystąpiły w dniu 6 grudnia 2013 roku do Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku po S. F., po H. F., po J. F., po K. R. (1) oraz o dział spadku po S. F. i H. F. obejmujący nieruchomości położone w K., objęte księgą wieczystą nr (...),

dowód: wniosek do Sądu Rejonowego w Inowrocławiu o stwierdzenie nabycia spadku po S. F., H. F., po J. F., po K. R. (1) oraz o dział spadku z 6-12-2013 w sprawie o sygn. I Ns 1538/13 – k. 4-17, zeznania świadka D. D. – k. 448-452, zeznania świadka J. G. – k. 452-455, zeznania świadka A. R. (2) – k. 455-458, zeznania świadka R. W. – k. 458-459, zeznania wnioskodawcy A. R. (1) – e-protokół z 23-03-2016 00:38:08, zeznania uczestniczki M. C. (1) – e-protokół z 23-03-2016 01:00:50, zeznania uczestniczki Z. W. – e-protokół z 23-03-2016 01:19:36, częściowo zeznania uczestniczki I. W. – e-protokół z 23-03-2016 01:40:31

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o liczne dowody z dokumentów prywatnych i urzędowych zgromadzonych w aktach sprawy oraz o zeznania licznych świadków i częściowo na podstawie wyjaśnień uczestników postępowania oraz wnioskodawcy. Sąd oparł się m. in. na dokumentach takich jak odpisy z księgi wieczystej, postanowienia spadkowe Sądu Rejonowego w Inowrocławiu, decyzje i zaświadczenia organów administracyjnych, rachunki, faktury, dowody przekazów pieniężnych. Sąd dał wiarę przeprowadzonym dowodom z dokumentów, są bowiem jasne, sporządzone w przepisanej przez prawo formie i żaden z uczestników ich treści nie kwestionował. Wyjątek stanowiło zaświadczenie (...) spółki z o.o. w S. odnośnie daty zakupu ciągnika, Sąd jednakże ten fakt, jako nie mający kardynalnego znaczenia wobec już zgromadzonego materiału dowodowego, uznał za ustalony na podstawie przedłożonego przez wnioskodawcę dokumentu prywatnego i oddalił wniosek o zwrócenie się do spółki o przesłanie dokumentu ewidencji środków trwałych na potwierdzenie wskazanych okoliczności, co na ówczesnym etapie postępowania wiązałoby się z koniecznością ponownego odroczenia rozprawy.

Sąd w dał wiarę zeznaniom świadków M. S., E. Ł., Z. Ł., Z. Bar, którzy jako osoby niespokrewnione, głównie sąsiedzi, złożyli zeznania wyczerpujące i obiektywne, przedstawiając relacje dotyczące zasad zarządzania gospodarstwem przez S. i H. F. a później przez K. i A. R. (1). Świadkowie ci jako wieloletni sąsiedzi wskazywali na niewątpliwie samodzielny zarząd gospodarstwem przez S. F. aż do śmierci. Osoby te nie miały jednak szczegółowej wiedzy odnośnie tego, kto faktycznie podejmował decyzje dotyczące zarządu gospodarstwem w następnych latach, przekazywali głównie swoje spostrzeżenia wynikające z obserwacji faktycznego wykonywania prac w gospodarstwie.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka M. W. (2), potwierdzonym przez zeznania uczestników M. R., Ł. R., w zakresie przedstawionych faktów dotyczących okresu i sposobu samodzielnego zarządzania nieruchomością przez wnioskodawcę i jego żonę już po śmierci H. F.. Za wiarygodne Sąd także uznał zeznania świadka P. L., opisującego zasady i czasokres trwania umowy dzierżawy gruntów gospodarstwa. Zeznania te dotyczą okresu już po śmierci H. F., kiedy to samodzielnie i bez udziału osób trzecich podejmowali zarząd K. i A. R. (1), co jest pomiędzy uczestnikami tego postępowania niesporne.

Do zeznań świadków R. R. (2), D. D., J. G., A. R. (2), R. W., M. C. (2), M. W. (1), M. H., R. C., jako osób spokrewnionych z wnioskodawcą bądź uczestnikami, Sąd podszedł z większą ostrożnością, biorąc także pod uwagę przy ich ocenie wiek każdego z zeznających, co miało niewątpliwie przełożenie na stan wiedzy dotyczący okresu zarządu rolą jeszcze za życia S. i H. F.. Jednakże zeznania te składane przez wiele osób, współgrają ze sobą w wielu powtarzających się kwestiach, charakteryzując się większą precyzyjnością z uwagi na bliższy kontakt i bytność w gospodarstwie w czasie zamieszkiwania tam wnioskodawcy, K. R. (1) oraz S. i H. F.. Świadkowie zgodnie przedstawiali stan zarządu gospodarstwem za życia jak i po śmierci dziadków, wskazywali na cechy charakterologiczne S., H., K. oraz na fakty dotyczące życia osobistego i zawodowego, mające swoje przełożenie w decyzyjności poszczególnych członków rodziny odnośnie zarządzanego gospodarstwa. Sąd więc te zeznania także uznał ja spójne i wiarygodne. W oparciu o powyższe wnioski nie sposób uznać za wiarygodne zeznań świadka K. R. (2) w zakresie wskazującym, że to już od 1977 roku A. i K. R. (1) samodzielnie prowadzili gospodarstwo a S. i H. jedynie pomagali w tym gospodarstwie. W pozostałym zakresie dotyczącym zarządu w okresie po śmierci H. F. także te zeznania zasługują na uznanie ich za wiarygodne.

Przedstawiony przez świadków stan faktyczny potwierdził także sam wnioskodawca A. R. (1) wskazując w sposób jednoznaczny, że za życia teścia, to teść gospodarzył do samego końca, a on i jego żona pomagali. Wskazał, że po powrocie do K. gospodarstwem zarządzała teściowa, co miało miejsce prawie do jej śmierci. Wskazał także, że nie widział powodu by inwestować w gospodarstwo, jeśli ono nie było jego oraz, że po to pracował zawodowo, aby utrzymać własną rodzinę. Powyższe twierdzenia potwierdzają fakty przedstawione przez świadków i jednoznacznie wskazują na brak zamiaru właścicielskiego posiadania gospodarstwa za życia teściów. Zeznania wnioskodawcy korelują z przedstawionym przez uczestników M. C. (1), Z. W., A. F., stanem faktycznym sprawy i Sąd przyjął je za podstawę ustalania stanu faktycznego.

Sąd w ograniczonym zakresie oparł się o zeznania I. W. w zakresie wskazującym, że już za życia babci z uwagi na jej stan zdrowia wymagała ona opieki i już wtedy gospodarstwem zajmowała się matka z ojcem. Twierdzenia te nie mają bowiem poparcia w pozostałym zgromadzonym materiale dowodowym. Natomiast w zakresie opisującym samoistny zarząd gospodarstwem przez K. i A. R. (1) już po śmierci H. F. Sąd zeznania uznał za wiarygodne, okoliczności te jednakże nie były pomiędzy uczestnikami sporne.

Zeznania uczestników M. F., S. F., B. S., K. D., J. D. nie wniosły do sprawy istotnego materiału dowodowego, bowiem uczestnicy ci z racji swojego wieku nie mieli szczegółowej wiedzy dotyczącej zarządu gospodarstwem, co w oparciu o zasady logiki wydaje się być oczywiste.

Reszta rozstrzygnięcia zależała od dokonanych przez Sąd ocen prawnych.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 172 § 1 kc posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. Z § 2 powołanego wyżej artykułu wynika, iż po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Innymi słowy zasiedzenie polega na nabyciu prawa przez nieuprawnionego posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego w ustawie czasu. Osoba dotychczas nieuprawniona wskutek zasiedzenia nabywa prawo a osoba uprawniona prawo to traci niezależnie od otrzymania jakiegokolwiek świadczenia przez osobę, której dotychczas to prawo przysługiwało. Rolą instytucji zasiedzenia jest bowiem usunięcie długotrwałej niezgodności pomiędzy stanem posiadania a stanem prawnym.

Zatem przedmiotem badania Sądu w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości pozostaje kwestia samoistności posiadania, dobrej lub złej wiary posiadaczy w chwili nabycia posiadania oraz upływu czasu, którego długość zależy od tego, czy posiadacz jest w dobrej – 20 lat, czy złej – 30 lat, wierze.

W toku niniejszego postępowania wnioskodawca zobowiązany był wykazać – zgodnie z dyrektywą płynącą z art. 6 kc – iż on, jak i jego nieżyjąca żona K. R. (1), byli posiadaczami samoistnymi nieruchomości oraz że upłynął wymagany przez ustawę czas.

To czy mamy w konkretnej sprawie do czynienia z posiadaniem samoistnym należy oceniać przez pryzmat art. 336 kc, który stanowi, że posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel.

Za posiadanie uważa się faktyczne władztwo nad rzeczą w zakresie prawa własności lub innego prawa, z którym łączy się to władztwo (art. 336 kc). Faktyczne władztwo nad rzeczą, warunkujące istnienie posiadania, obejmuje dwa elementy: element fizyczny określany jako corpus i element psychiczny – animus. Posiadacz faktycznie włada rzeczą w taki sposób, jak osoby, którym przysługuje do rzeczy określone prawo. Posiadanie jako przesłanka nabycia własności przez zasiedzenie musi mieć charakter wyłącznie posiadania samoistnego. W rozumieniu kodeksu cywilnego posiadacz samoistny, to taki, który faktycznie włada rzeczą jak właściciel. Wszelkie zatem stany faktycznego władztwa, odpowiadające innemu prawu niż prawo własności, nie kwalifikują się jako posiadanie samoistne i nie mogą stanowić przesłanki zasiedzenia.

Dla istnienia samoistnego posiadania potrzebne jest przede wszystkim faktyczne władztwo nad rzeczą. Zakres faktycznego władztwa przy posiadaniu samoistnym odpowiadający prawu własności, sprowadza się do korzystania z rzeczy i rozporządzania nią w sposób jak najbardziej pełny, czyli do postępowania z rzeczą jak właściciel. Na element corpus oprócz czynnika wyłącznie fizycznego, składa się także wola, czyli chęć władania rzeczą. Posiadacz samoistny włada rzeczą jak właściciel cum animo rem sibi habendi, podczas gdy posiadacz zależny włada rzeczą w zakresie prawa innego niż własność. Czynnik woli ( animus) stanowi więc kryterium, które pozwala na odróżnienie posiadania samoistnego od posiadania zależnego. W praktyce, w zakresie jakiego prawa posiadacz wykonuje władzę nad rzeczą, decydują zewnętrzne, widoczne dla otoczenia przejawy władztwa. Ocena, czy w danej sytuacji mamy do czynienia z posiadaniem samoistnym czy też zależnym związana jest z konkretnymi okolicznościami (por. E. Janeczko, Zasiedzenie, Zachodnie Centrum Organizacji sp. z o.o., Warszawa – Zielona Góra, str. 94-101).

W myśl art. 1035 k.c. jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu. Zgodnie z tezą postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2013 roku, III CSK 263/12, LEX nr 1353203, według unormowania zawartego w art. 206 k.c. współwłaściciel, bez względu na wielkość swego udziału, jest uprawniony do posiadania całej rzeczy tylko z tym ograniczeniem, że do takiego samego współposiadania jest uprawniony każdy inny współwłaściciel. Skoro więc element corpus współwłaściciela rzeczy może nie różnić się od władztwa jedynego właściciela, to właśnie z tego unormowania wynika wniosek, że domniemanie ustanowione w art. 339 k.c. nie ma zastosowania w sprawie o zasiedzenie przez współwłaściciela nieruchomości udziału należącego do innego współwłaściciela. Również w postanowieniu z dnia 1 kwietnia 2011roku, sygn. III CSK 184/10, LEX nr 818790, Sąd Najwyższy stwierdził, że domniemanie ustanowione w art. 339 k.c. nie ma zastosowania w sprawie o zasiedzenie przez współwłaściciela nieruchomości udziału należącego do drugiego współwłaściciela.

Posiadanie „właścicielskie” całej rzeczy przez współwłaściciela niezbędne do zasiedzenia wymaga, żeby współwłaściciel żądający stwierdzenia zasiedzenia idealnego udziału innego współwłaściciela dał wyraz temu, że zmienił (rozszerzył) zakres swego samoistnego posiadania ponad realizację uprawnienia z art. 206 k.c. Skuteczność takiej zmiany wymaga, aby uczynił to jawnie, czyli zamanifestował ją w sposób widoczny dla współwłaściciela i otoczenia. Sama natomiast świadomość posiadania samoistnego ponad realizację uprawnienia z art. 206 k.c. nie może być uznana za wystarczającą, a co za tym idzie –jest prawnie bezskuteczna (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 września 2012r., IV CSK 117/12, LEX nr 1230156).

Według twierdzeń zawartych we wniosku wolę władania sporną nieruchomością jak właściciele K. i A. R. (1) mieli ujawnić obejmując nieruchomość w zarząd i posiadanie już od chwili ślubu 26 czerwca 1977 roku, kiedy to S. i H. F. mieliby oddać gospodarstwo pod ich wyłączny zarząd. Przeprowadzone postępowanie dowodowe i w konsekwencji ustalony powyżej stan faktyczny wykazał jednak, że sytuacja taka nie miała miejsca za życia S. F., który stanowczo silną ręką samodzielnie zarządzał rolą aż do śmierci, nie pozwalając na interwencje ze strony A. R. (1), co potwierdzają świadkowie i uczestnicy postępowania. Zgromadzone dowody wskazują na to, że wnioskodawca nie manifestował wówczas otoczeniu swojego samoistnego właścicielskiego władztwa nad nieruchomością. Korzystał z niej na zasadzie użyczenia w ramach uzgodnień rodzinnych, utrzymując rodzinę z pracy zawodowej i jedynie pełniąc rolę pomocniczą w ramach pracy na roli, co nie oznacza posiadania samoistnego w rozumieniu art. 172 k.c

Zaprzecza temu także ustalony jednoznacznie fakt, że K. i A. R. (1) w okresie od 1982 do 1986 roku dobrowolnie opuścili gospodarstwo rolne w K. i przenieśli się do W., gdzie otrzymali mieszkanie a A. R. (1) podjął pracę w PGR, nie interesując się w tym czasie losami gospodarstwa w K.. Bytność R. na terenie gospodarstwa była wówczas sporadyczna i miała charakter jedynie pomocy H. F., co zeznawał sam wnioskodawca i co potwierdzili świadkowie jak i uczestnicy postępowania. Zgromadzony materiał dowodowy nie wskazuje także, by do przejawów woli samoistnego posiadania o charakterze właścicielskim doszło z chwilą powrotu R. z W. do K., jeszcze za życia H. F..

Należy przyjąć za ustalony szeregiem dowodów fakt, że do śmierci bądź w prawie do śmierci to wyłącznie H. F. podejmowała decyzje dotyczące zarządu gospodarstwem, a jedynie przy współuczestnictwie i wsparciu pierwotnie ze strony syna J. F., a następnie ze strony A. R. (1). Można w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy sformułować twierdzenie, że prawdopodobnie jedynie w krótkim okresie przed śmiercią H. F., w związku z jej posuwającym się wiekiem i pogorszającym się stanem zdrowia, niejako poprzez naturalną kolej rzeczy dochodziło do przejmowania decyzji związanych gospodarstwem przez K. i A. R. (1). Potwierdzeniem tego stanu byłby także zakup ciągnika U. w 1991 roku.

Natomiast niewątpliwie po śmierci H. F., tj. po 12 października 1992 roku to wyłącznie wnioskodawca z żoną faktycznie podejmowali się wszelkich czynności zarządu nieruchomością i gospodarstwem nie konsultując swej woli z pozostałymi współspadkobiercami. Wówczas już wyłącznie A. i K. R. (1) czynili na nieruchomości nakłady w postaci remontów budynku, opłacali podatki od nieruchomości, regulowali kwestie administracyjne, zawierali umowy z dostawcami mediów, uiszczali bieżące opłaty, podjęli bez konsultacji decyzję o dzierżawie gruntów rolnych P. L. samodzielnie pożytkując uzyskany czynsz dzierżawny. Dopiero wówczas wnioskodawca z żoną zamanifestowali wobec pozostałych współwłaścicieli wolę samoistnego posiadania, albowiem zrobili to wbrew woli wszystkich pozostałych spadkobierców, co doprowadziło do konfliktu z rodziną. Szczegółowo formy przejawów posiadania właścicielskiego zostały wskazane w pierwszej części uzasadnienia. K. R. (1) przy podejmowaniu bieżących czynności nie interesowało stanowisko rodzeństwa, które nieruchomością wówczas już się nie zajmowało i nie interesowało się. Według ustaleń Sądu poczynionych w toku postępowania dowodowego to K. i A. R. (1) władali faktycznie całą nieruchomością po śmierci H. F., a wola posiadania nieruchomości ponad swój udział spadkowy nie ograniczała się do posiadania jako posiadania należnego zarządcy. Wymaga podkreślenia, że to od 1992 roku wnioskodawca z żoną zaczęli dbać w ramach możliwości finansowych o bieżący stan nieruchomości, decydując o jej przeznaczeniu, opłacając podatki i dokonując remontów. Twierdzenia te, potwierdzone przez świadków i część uczestników postępowania, kategorycznie przesądzają o woli posiadania właścicielskiego co do udziałów po zmarłych H. F., S. i J. F. ponad własny udział spadkowy.

Należy wskazać, że K. i A. R. (1) weszli w posiadanie udziałów w nieruchomości w złej wierze. Decydujący dla oceny dobrej lub złej wiary jest stan świadomości posiadacza z chwili uzyskania posiadania. Późniejsza zmiana świadomości posiadacza w złej wierze na posiadanie w dobrej wierze nie ma już wpływu na ocenę charakteru posiadania i na długość okresu potrzebnego do nabycia własności przez zasiedzenie. Dobra wiara polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu posiadacza, że przysługuje mu takie prawo do władania rzeczą, jak faktycznie wykonuje (orzeczenie Sądu Najwyższego z 7 maja 1971 roku, I CR 302/71, NP. 4/73, s. 580). Natomiast w złej wierze jest ten, kto wie albo powinien wiedzieć, że prawo własności przysługuje nie jemu, lecz innej osobie (orzeczenie Sądu Najwyższego z 13 stycznia 2000 roku, II CKN 657/98, niepubl.). K. i A. R. (1) mieli świadomość, że nieruchomość nie stanowi przedmiotu ich wyłącznej własności, K. była bowiem jedną ze spadkobierców po rodzicach. Nie można zatem przyjąć, aby w dobrej wierze był spadkobierca obejmujący w posiadanie nieruchomość spadkową, w sytuacji gdy wie, że są inni spadkobiercy powołani do dziedziczenia. Zatem K. i A. R. (1) mogli być traktowani jedynie jako samoistni posiadacze w złej wierze.

Kolejną przesłanką zasiedzenia – obok samoistności posiadania – jest upływ czasu. Wymiar czasu, przez który trwać powinno samoistne i nieprzerwane posiadanie (art. 172 kc) zależy od dobrej lub złej wiary posiadacza w momencie uzyskania władztwa nad rzeczą. Zgodnie z przedstawionymi ustaleniami nie podlega wątpliwości, iż wnioskodawcy weszli w posiadanie spornej nieruchomości w złej wierze.

Za datę początkową posiadania nieruchomości Sąd przyjął datę 12 października 1992 roku, tj. datę śmierci H. F., albowiem wówczas wnioskodawca z żoną niewątpliwie objęli w posiadanie całą sporną nieruchomość. Termin zasiedzenia zgodnie z brzmieniem art. 172 k.c. wynosi 30 lat dla posiadaczy w złej wierze minąłby z upływem 12 października 2022 roku.

W niniejszej sprawie, nawet gdyby hipotetycznie przyjąć początek biegu zasiedzenia z chwilą śmierci S. F. w 1984 roku, nie doszłoby do zasiedzenia z uwagi na przerwanie biegu terminu zasiedzenia na skutek wszczęcia w dniu 6 grudnia 2013 roku przez spadkobierców ustawowych S. i H. F. postępowania w przedmiocie działu spadku i wezwania wnioskodawcy do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania. Zgodnie bowiem z treścią art. 175 k.c. do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu przedawnienia roszczeń. Bieg ten może więc ulec zawieszeniu zgodnie z art. 121 k.c. bądź przerwaniu - art. 123 k.c. W jednolitym orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że czynnością procesową przerywającą bieg zasiedzenia, jest tylko takie działanie, które jest skierowane przeciwko posiadaczowi i jest akcją zaczepną bezpośrednio zmierzającą do pozbawienia go posiadania, na przykład wystąpienie z powództwem windykacyjnym czy wnioskiem o dział spadku, obejmującym daną nieruchomość, jeżeli jej posiadacz jest uczestnikiem działu, nie jest nią natomiast, jeśli posiadacz nie jest uczestnikiem postępowania działowego (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 1968 r., III CZP 46/68, OSNC 1969, nr 4, poz. 62; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 lipca 1992 r., III CZP 87/92, OSN 1993, nr 3, poz. 31; postanowienie z dnia 22 stycznia 2002 r., V CKN 587/00, Lex nr 54334). Postępowanie o dział spadku może doprowadzić do utraty posiadania ze strony spadkobiercy - dotychczasowego posiadacza. Wniosek spadkobiercy, który nie jest posiadaczem lub jest tylko posiadaczem innej części nieruchomości objętej spadkiem, należy uznać za czynność przerywającą zasiedzenie.

Mając na uwadze powyższe należało orzec jak w punkcie 1. postanowienia.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie 2. postanowienia na podstawie art. 520 § 2 kpc uznając, że interesy uczestników były sprzeczne i zasądzając koszty zastępstwa procesowego wraz z opłatami skarbowymi zgodnie z § 7 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163 z 2002 r., poz. 1349 ze zm.). Na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2010, nr 90, poz. 594 t.j.) pozostałymi kosztami sądowymi, na które złożyła opłata od wniosku, Sąd obciążył Skarb Państwa.

SSR Agnieszka Henke-Nicewicz