Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2016 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Banku (...) w W.

przeciwko Przedsiębiorstwu (...), (...) spółce jawnej w N.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji strony pozwanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 3 listopada 2015 r. sygn. akt IX GC 619/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 10.800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSA Józef Wąsik SSA Wojciech Kościołek SSA Jerzy Bess

Sygn. akt: I A Ca 685/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 3 listopada 2015r Sąd Okręgowy w Krakowie:

1/ uznał za bezskuteczną wobec Banku (...)w W. umowę przeniesienia na zabezpieczenie własności nieruchomości składającej się z lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...), na ósmej kondygnacji budynku, składającego się z dwóch pokoi, pokoju z aneksem kuchennym, dwóch łazienek, wc, piwnicy nr(...)o łącznej powierzchni 104 m ^{( 2)}, z którego własnością jest związany udział (...) części we współwłasności budynku, to jest w elementach budynku i innych urządzeniach, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli poszczególnych lokali, dla którego Sąd Rejonowy (...)w W. prowadzi księgę wieczystą (...), a nadto w prawie wieczystego użytkowania działki, dla której Sąd Rejonowy dla W.prowadzi księgę wieczystą (...), zawartą na mocy aktu notarialnego Rep.(...)z 26 lutego 2013 r. pomiędzy A. K. (1) i I. K. (1) a Przedsiębiorstwem (...) J. K., (...) Spółką Jawną w N. przed notariuszem A. H. w Kancelarii Notarialnej przy ul. (...) w T. w celu zaspokojenia wierzytelności Banku(...)w W. wobec A. K. (1) i I. K. (1) w łącznej kwocie 8 973 073,46 zł, wyliczonej według stanu na 26 czerwca 2014 r., na którą składają się wierzytelności z tytułu:

a)  poręczenia wekslowego z 29 grudnia 2011 r. za zobowiązania (...)Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej wynikające z umowy o Kredyt Obrotowy Krótkoterminowy w Rachunku Bieżącym nr (...)r. z 17 czerwca 1998 z późniejszymi zmianami w wysokości wynoszącej łącznie z odsetkami na dzień 26 czerwca 2014 r. 6 932 365,36 zł (sześć milionów dziewięćset trzydzieści dwa tysiące trzysta sześćdziesiąt pięć złotych i trzydzieści sześć groszy) i dalszymi odsetkami naliczanymi po dniu złożenia pozwu do dnia zapłaty;

b)  poręczenia wekslowego z 29 grudnia 2011 r. za zobowiązania (...)Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej wynikające z umowy Kredytu Obrotowego (...) z 23 listopada 2006 r. z późniejszymi zmianami w wysokości wynoszącej łącznie z odsetkami na dzień 26 czerwca 2014 r. 445 172,65 zł (czterysta czterdzieści pięć tysięcy sto siedemdziesiąt dwa złote i sześćdziesiąt pięć groszy) i dalszymi odsetkami naliczanymi po dniu złożenia pozwu do dnia zapłaty;

c)  poręczenia wekslowego z 29 grudnia 2011 r. za zobowiązania (...)Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej wynikające z umowy Umowa kredytu obrotowego nr (...) z 17 lutego 2005 r. w wysokości wynoszącej łącznie z odsetkami na dzień 26 czerwca 2014 r. 477 508,06 zł (czterysta siedemdziesiąt siedem tysięcy pięćset osiem złotych i sześć groszy) i dalszymi odsetkami naliczanymi po dniu złożenia pozwu do dnia zapłaty;

d)  poręczenia wekslowego z 18 stycznia 2012 r. za zobowiązania (...)Sp. z o.o. w upadłości likwidacyjnej wynikające z Umowy nr (...) o otwarcie linii gwarancji bankowych z późniejszymi zmianami oraz Umowy nr (...) o udzielenie gwarancji z 7 lutego 2011 r. z późniejszymi zmianami w wysokości wynoszącej łącznie z odsetkami na dzień 26 czerwca 2014 r. 1 118 027,39 zł (milion sto osiemnaście tysięcy dwadzieścia siedem złotych i trzydzieści dziewięć groszy) i dalszymi odsetkami naliczanymi po dniu złożenia pozwu do dnia zapłaty;

2/ zasądził od strony pozwanej Przedsiębiorstwa (...) J. K., (...) Spółki jawnej w N. na rzecz strony powodowej Banku(...)w W. 110 847 zł (sto dziesięć tysięcy osiemset czterdzieści siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. K. (1) jest jedynym członkiem zarządu (...)spółki z o.o. (dalej: spółka (...)”) i jedynym wspólnikiem w tej spółce. Dowód: - odpis z KRS (karty 16-19)

Bank (...) zawarł ze spółką (...) umowę (...) o Kredyt Obrotowy Krótkoterminowy w Rachunku Bieżącym z 17 czerwca 1998 r., umowę kredytu obrotowego nr (...) z 17 lutego 2005 r., umowę nr (...) Kredytu Obrotowego z 23 listopada 2006 r., umowę o otwarcie linii gwarancji bankowych z 28 maja 2010 r. i umowę gwarancji. Dowód: - umowy (karty 20-239)

Na zabezpieczenie roszczeń Banku (...) z umowy (...) o Kredyt Obrotowy Krótkoterminowy w Rachunku Bieżącym z 17 czerwca 1998 r., umowy kredytu obrotowego nr (...) z 17 lutego 2005 r., umowy nr (...) Kredytu Obrotowego z 23 listopada 2006 r. i umowy o otwarcie linii gwarancji bankowych z 28 maja 2010 r. spółka (...)wystawiła cztery weksla in blanco. Trzy z nich zostały podpisane przez wystawcę 29 grudnia 2011 r. a jeden 18 stycznia 2012 r. A. K. (1) i I. K. (1) poręczyli za wystawcę weksli składając podpis na trzech wekslach i trzech deklaracjach wekslowych 29 grudnia 2011 r. a na jedynym w wekslu i jedynej deklaracji wekslowej 18 stycznia 2012 r. Dowód: - weksle i deklaracje (karty 240-252)

W dniu 13 lutego 2013 r. A. K. (1) i I. K. (1) złożyli w Banku (...) informację o swoim stanie majątkowym, w której podali, że mają lokal mieszkalny nr (...) przy ul. (...) o wartości 1 500 000 zł i budynek mieszkalny przy ul. (...) o wartości 1 700 000 zł oraz środki pieniężne w wysokości 30 000 zł. A. K. (1) i I. K. (1) jako poręczyciele wekslowi 13 lutego 2013 r. złożyli oświadczenia o poddaniu się egzekucji do kwoty 750 000 zł, 620 000 zł, 1 650 000 zł, 10 000 000 zł.

Dowód: - informacja (karta 253), oświadczenia (karty 496, 497, 501, 502, 506, 507, 512, 513)

A. K. (1) i I. K. (1) byli informowani przez pracownika Banku (...) czym jest poręczenie wekslowe i po co bankowi informacja o stanie majątkowym klienta.

Dowód: - zeznanie świadka M. F. (rozprawa 2 czerwca 2015 roku)

Spółka Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. jako sprzedający zawarła 23 listopada 2010 roku ze spółką (...)jako kupującym umowę o współpracy handlowej, w której spółka (...)-zoo zobowiązała się kupować od spółki Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. produkty pod marką (...). Sprzedający ustalił kupującemu limit kredytowy w wysokości 500 000 zł. Kupujący zobowiązał się dostarczyć sprzedającemu bezwarunkową, nieodwołalną, płatną na pierwsze żądanie, nieprzenośną gwarancję bankową na 1 000 000 zł. Wysokość udzielonego limitu kredytowego mogła być powiększona o wartość przedstawionych gwarancji bankowych. Łączna maksymalna wysokość limitu kredytowego nie mogła przekroczyć 1 500 000 zł. W dniu 26 lutego 2013 roku spółka Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. i spółka(...)zmienili umowę o współpracy handlowej, w ten sposób, że sprzedający ustalił kupującemu limit kredytowy w wysokości 1 000 000 zł a łączna maksymalna wysokość limitu kredytowego nie mogła przekroczyć 2 000 000 zł.

Dowód: - umowa (karty 408 – 413), aneks (karty 416-417)

W dniu 26 lutego 2013 r. spółka (...)oraz spółka Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. zawarli porozumienie, w którym stwierdzili, że spółka (...)jest zadłużona wobec spółki Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. na kwotę 1 352 088,39 zł, z czego kwota wymagalnego zadłużenia stanowił 771 086,12 zł. W wykonaniu umowy zawarta została umowa z 26 lutego 2013 r. z A. i I. K. (1) jako poręczycielami spółki (...)-zoo, na mocy której zobowiązali się oni przenieść na spółkę Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. własność lokalu nr (...) przy ul. (...).

Dowód: - porozumienie (karty 254-261)

W dniu 26 lutego 2013 r. A. K. (1) działając w imieniu własnym i jako pełnomocnik I. K. (1) przeniósł na spółkę Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. własność lokalu nr (...) położonego w W. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy dla (...)w W. prowadzi księgę wieczystą (...), celem zabezpieczenia roszczeń spółki Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. wobec spółki(...). Spółka Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. zobowiązała się do przeniesienia własności lokalu na zbywców po zmniejszeniu zadłużenia spółki (...) wobec spółki Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. do kwoty 1 000 000 zł. Strony umowy postanowiły, że lokal pozostanie we władaniu A. K. (1) i I. K. (1). Dowód: - umowa (karty 264-267)

Podniesienie limitu kredytu kupieckiego spółce (...)nastąpiło na wniosek tej spółki. Poprzez zwiększenie limitu kupieckiego spółka Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. i spółka (...)chciały poprawić sytuację finansową spółki (...)-zoo i umożliwić spółce spłatę zadłużenia.

Dowód: - zeznanie świadka M. K. (rozprawa 2 czerwca 2015 roku), przesłuchanie J. M. (rozprawa 3 listopada 2015 roku), zeznanie świadka A. K. (1) (rozprawa 2 czerwca 2015 roku)

Spółka (...)-zoo wykorzystała podwyższony limit kredytu kupieckiego do kwoty około 1 900 000 zł.

Dowód: - zeznanie świadka M. K. (rozprawa 2 czerwca 2015 roku), zeznanie świadka A. K. (1) (rozprawa 2 czerwca 2015 roku)

Spółka (...)kupowała od spółki Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. produkty przez nią produkowane od około 2003 roku, przy czym obroty zwiększyły się w sposób istotny w 2010 roku. Spółka Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. nigdy nie handlowała z A. K. (1) jako osobą fizyczną.

Dowód: - zeznanie świadka M. K. (rozprawa 2 czerwca 2015 roku), przesłuchanie J. M. (rozprawa 3 listopada 2015 roku), zeznanie świadka A. K. (1) (rozprawa 2 czerwca 2015 roku)

W dniu 8 lipca 2013 r. do Banku (...) wpłynęło żądanie wypłaty kwoty 1 000 000 zł z gwarancji. Bank (...) wypłacił żądaną kwotę.

Dowód - wezwanie (karty 296-297), potwierdzenie (karta 298), zeznanie świadka M. K. (rozprawa 2 czerwca 2015 roku)

Sąd Rejonowy dla (...)w W. 22 sierpnia 2013 r. ogłosił upadłość likwidacyjną spółki (...). Bank (...) zgłosił w postępowaniu upadłościowym wierzytelności wobec spółki (...). Spółka Przedsiębiorstwo (...) J. K., J. M. zgłosiła swoją wierzytelność w wysokości 980 383,60 zł. Bank (...) nie został zaspokojony w postępowaniu upadłościowym spółki (...). Postępowanie upadłościowe toczy się. W skład masy upadłości wchodzą nieruchomości, które syndyk bezskutecznie próbuje sprzedać.

Dowód - (...) (karty 299-301), zgłoszenie (karty 302-311), zgłoszenie (karty 427 - 452), zeznania świadka S. K. (rozprawa 2 czerwca 2015 roku), zeznania świadka A. K. (1) (rozprawa 2 czerwca 2015 roku)

Bank (...) wypełnił wszystkie cztery weksle in blanco wystawione przez spółkę (...)i poręczone przez A. K. (1) i I. K. (1), opatrując je datą wystawienia 13 stycznia 2014 roku i datą płatności 24 lutego 2014 roku. Weksle zostały wypełnione na kwoty 1 074 082,19 zł, 424 850,46 zł, 6 609 992,53 zł i 455 147,07 zł. Następnie 25 lutego 2014 r. Bank (...) wystawił przeciwko A. K. (1) i I. K. (1) bankowe tytuły egzekucyjne celem dochodzenia wierzytelności z tytułu poręczenia wekslowego na zabezpieczenie kredytu z umowy z 17 lutego 2005 r., z umowy gwarancji, z umowy z 23 listopada 2006 r. i z umowy nr (...). Sąd Rejonowy (...)w W. 28 marca 2014 roku i 8 maja 2014 roku nadał klauzulę wykonalności bankowym tytułom egzekucyjnym do kwoty 1 650 000 zł, 750 000 zł, 620 000 zł i 10 000 000 zł. Według stanu na dzień 26 czerwca 2014 r. Bankowi (...) przysługują wobec A. K. (1) i I. K. (1) wierzytelność z tytułu udzielonego poręczenia wekslowego na zabezpieczenie spłaty kredytu z umowy nr (...) w kwocie łącznej 6 932 365,36 zł, wierzytelność z tytułu udzielonego poręczenia wekslowego na zabezpieczenie spłaty kredytu z umowy z 23 listopada 2006 r. w łącznej kwocie 445 172,65 zł, wierzytelność z tytułu udzielonego poręczenia wekslowego na zabezpieczenie spłaty kredytu z umowy z 17 lutego 2005 r. w łącznej kwocie 477 508,06 zł, wierzytelność z tytułu udzielonego poręczenia wekslowego na zabezpieczenie spłaty wierzytelności wynikającej z umowy gwarancji w łącznej kwocie 1 118 027,39 zł. Łączna wartość wierzytelności to 8 973 073,46 zł. Dowód: - bankowe tytuły egzekucyjne (karty 312-316), postanowienia (karty 317-320), wyciąg z ksiąg banku (karty 321-325), weksle (karty 494, 495, 499, 500, 504, 505, 510, 511, karta 6 akt I Co 666/14, karta 5 akt I Co 668/14, karta 5 I Co 665/14, karta 5 akt I Co 667/14), postanowienia (karty 317-320)

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym (...)w W. B. M. wszczął na podstawie bankowych tytułów egzekucyjnych zaopatrzonych w klauzule wykonalności postępowanie egzekucyjne przeciwko A. K. (1) i I. K. (1). Egzekucja została skierowana do całego majątku dłużników. Komornikowi udało się wyegzekwować od października 2014 roku do połowy 2015 roku 1300 zł.

Dowód: - zajęcie (karta 514-515), wniosek (karty 573-574), zeznania świadka S. K. (rozprawa 2 czerwca 2015 roku), zeznania świadka A. K. (1) (rozprawa 2 czerwca 2015 roku)

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o dowody zawnioskowane przez strony. Wszystkie dowody są wiarygodne. Zauważyć jednak należy, że poza relacjonowaniem faktów świadkowie w swoich zeznaniach dokonywali także oceny tych faktów. Ocena ta jest subiektywna. Świadek A. K. (1) zeznał, że złożenie przez niego i I. K. (1) w powodowym banku informacji o stanie majątkowym było formalnością. Świadek pomniejsza znaczenie informacji przekazanej bankowi. Świadek A. K. (1) uchylił się od odpowiedzi na pytanie, czy miał świadomość, że przeniesienie własności nieruchomości na pozwaną spółkę utrudni egzekucję długów, jakie miał A. K. (1) i I. K. (1) wobec powodowego banku, odpowiadając, że żadna egzekucja się nie toczyła.

Zdaniem Sądu Okręgowego powództwo jest uzasadnione.

Przeniesienie własności nieruchomości lokalowej przez A. K. (1) i I. K. (1) na pozwaną spółkę nastąpiło z pokrzywdzeniem powodowego banku. Na skutek tej czynności szanse na wyegzekwowanie od A. K. (1) i I. K. (1) długów wekslowych zaciągniętych wobec powodowego banku zmniejszyły się w porównaniu do sytuacji sprzed dokonania tej czynności. Do przeniesienia własności nieruchomości doszło 26 lutego 2013 roku. Dziesięć dni wcześniej, to jest 13 lutego 2013 roku, A. K. (1) i I. K. (1) złożyli w powodowym banku informację o swoim stanie majątkowym. W informacji tej podali, że mają lokal mieszkalny nr (...) przy ul. (...) o wartości 1 500 000 zł i budynek mieszkalny przy ul. (...) o wartości 1 700 000 zł oraz środki pieniężne w wysokości 30 000 zł. W tym samym dniu A. K. (1) i I. K. (1) złożyli oświadczenia o poddaniu się egzekucji do kwoty 750 000 zł, 620 000 zł, 1 650 000 zł, 10 000 000 zł. Zbycie własności nieruchomości lokalowej nr (...) przy ul. (...) w istotny sposób zmniejszyło szanse na zaspokojenie się powodowego banku. Egzekucja prowadzona przez powodowy bank jest bezskuteczna a dotychczasowy przebieg postępowania egzekucyjnego wskazuje na to, że nie istnieją szanse na zaspokojenie się powodowego banku z majątku A. K. (1) i I. K. (1). Porównanie dat zbycia nieruchomości na pozwaną spółkę i złożenia oświadczenia o stanie majątkowym w banku wskazuje, że A. K. (1) i I. K. (1) wiedzieli, że przeniesienie własności nieruchomości lokalowej na pozwaną spółkę zmniejszy szansę na zaspokojenie ich długu wobec powodowego banku.

Pozwana spółka zarzuciła, że nigdy nie pozostawała z A. K. (1) i I. K. (1) w stałych stosunkach gospodarczych. Nie było sporne pomiędzy stronami, że pozwana spółka pozostawała w stałych stosunkach gospodarczych ze spółką (...)a nie z A. K. (1) i I. K. (1). Nie można zatem domniemywać, że pozwana spółka działała ze świadomością pokrzywdzenia powodowego banku, nabywając własność nieruchomości lokalowej.

Z treści umowy przeniesienia własności nieruchomości lokalowej na pozwaną spółkę wynika, że umowa ta jest umową nieodpłatną. Rację ma pozwana spółka twierdząc, że o bezpłatnym lub odpłatnym uzyskaniu korzyści majątkowej należy wnioskować, mając na uwadze nie tylko treść samej czynności prawnej ale także całokształt okoliczności towarzyszących tej czynności prawnej. Pozwana spółka argumentowała, że dzięki nabyciu nieruchomości lokalowej podwyższyła limit kredytu kupieckiego spółce (...). Według pozwanej spółki na skutek podwyższenia limitu kredytu kupieckiego wzrosła wartość udziałów w spółce (...). Udziały w spółce (...)należały do A. K. (1). Dlatego dzięki nabyciu własności nieruchomości lokalowej zwiększyła się wartość majątku A. K. (1). Można założyć, że udziały w spółce (...)wchodziły do majątku wspólnego A. K. (1) i I. K. (1), mimo że wspólnikiem w spółce (...)był tylko A. K. (1).

Nie można uznać za oczywiste, że podwyższenie kredytu kupieckiego spółce (...)zwiększyło wartość udziałów w tej spółce o wartość nieruchomości lokalowej przyniesionej przez A. K. (1) i I. K. (1) na pozwaną spółkę. Niewątpliwie celem podwyższenia limitu kredytu kupieckiego spółce (...)było poprawienie sytuacji finansowej tej spółki. Jednakże spółka (...)w momencie podwyższania limitu kupieckiego była zadłużona. Zadłużenie spółki (...)w samej pozwanej spółce równe było w tym czasie 1 352 088,39 zł. Rzeczy sprzedane spółce(...)na kredyt kupiecki nie zwiększyły wartości spółki, ponieważ wraz ze wzrostem majątku spółki o kupione rzeczy zwiększyły się długi spółki o odroczoną w czasie cenę za kupione rzeczy. W stosunku do spółki (...)22 sierpnia 2013 r. została ogłoszona upadłość obejmująca likwidację majątku dłużnika. Dlatego nie można przyjąć, że na skutek przeniesienia własności nieruchomości lokalowej na pozwaną spółkę zwiększyła się wartość majątku A. K. (1) i I. K. (1), a w konsekwencji nie można uznać rozumowania pozwanej spółki za oczywiście prawdziwe. Ponieważ to pozwana spółka twierdzi, że umowa przeniesienia własności nieruchomości przez A. K. (1) i I. K. (1) na pozwaną spółkę, mimo że formalnie nieodpłatna, w rzeczywistości była odpłatna, to na pozwanej spółce spoczywał ciężar udowodnienia tego twierdzenia. Pozwana spółka takiego dowodu nie przedstawiła.

Powodowy bank wykazał, że pozwana spółka uzyskała korzyść majątkową, że uzyskanie korzyści majątkowej nastąpiło z pokrzywdzeniem powodowego banku, ponieważ A. K. (1) i I. K. (1) przez przysporzenie korzyści majątkowej pozwanej spółce stali się niewypłacalni w wyższym stopniu, niż przed przysporzeniem, że A. K. (1) i I. K. (1) będąc dłużnikami powodowego banku działali ze świadomością pokrzywdzenia powodowego banku i że uzyskanie korzyści majątkowej było bezpłatne. Dlatego na podstawie art. 527 § 1 w zw. z art. 528 k.c. sąd uwzględnił powództwo.

O kosztach procesu sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3, art. 99 i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 6 pkt 7 i § 12 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

Apelację od tego wyroku – w całości – wniósł pozwany, zarzucając:

1/ naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. poprzez przyjęcie, że: a) „według pozwanej spółki na skutek podwyższenia limitu kredytu kupieckiego wzrosła wartość udziałów w spółce (...)", podczas gdy pozwany nigdy nie

twierdził, że na skutek podwyższenia limitu kupieckiego wzrosła wartość udziałów w spółce (...), lecz że (...)osiągnęła korzyść w postaci nabycia towarów o znacznej wartości z odroczonym terminem płatności, co stwarzało spółce sposobność nie tylko szybkiego i wysokiego uzyskania dochodu bez konieczności ponoszenia kosztów, ale i możliwość zachowania płynności finansowej oraz dotychczasowej pozycji na rynku, w szczególności poprzez utrzymanie w relacjach handlowych z dużymi sieciami handlowymi i prowadzenie rozmów z potencjalnymi inwestorami, co stanowi o naruszeniu zasad logiki we wnioskowaniu Sądu;

b) z zeznań świadka A. K. (1) i M. K. oraz przesłuchania J. M. - którym Sąd I instancji dał wiarę w całości - wynika jedynie, że przez zwiększenie limitu kupieckiego pozwany i (...)chciały poprawić sytuację finansową spółki (...)i umożliwić spółce spłatę zadłużenia, podczas gdy osoby te zeznały o realnych korzyściach, jakie miała osiągnąć spółka (...)w wyniku zwiększenia kredytu kupieckiego w postaci dochodów z marży i odsprzedaży towarów, utrzymania płynności finansowej spółki (...), wynagrodzenia świadka A. K. (1) jako prezesa zarządu spółki (...)oraz zwiększenia szansy na uratowanie spółki (...)przed upadłością, co stanowi o braku wszechstronnego rozważenia sprawy przez Sąd I instancji;

2/ naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci:

a/ art. 102 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 roku - Prawo wekslowe poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zobowiązania wekslowe A. K. (1) i I. K. (1) powstały w dniu 29 grudnia 2011 roku i 18 stycznia 2012 roku, to jest z chwilą podpisania weksli z zamiarem zaciągnięcia zobowiązań wekslowych, podczas gdy wierzytelność A. K. (1) i I. K. (1) powstała dopiero z chwilą wypełnienia weksli własnych przez powoda, tj. w dniu 13 stycznia 2014 roku, gdyż chwilą powstania wierzytelności wekslowej jest chwila uzupełnienia dokumentu weksla własnego in blanco zgodnie z porozumienie wekslowym, przez co Sąd Okręgowy w konsekwencji nieprawidłowo przyjął, że w chwili zawarcia umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W., z którego własnością jest związany udział we współwłasności w części wspólnej budynku z dnia 26 lutego 2013 roku istniała wymagalna wierzytelność powoda wynikająca z weksli własnych;

b/ art. 530 w zw. z art. 527 i nast. k.c. poprzez jego niezastosowanie na skutek przyjęcia, że wierzytelność powoda wobec A. K. (1) i I. K. (1) istniała w chwili zawarcia przez pozwanego z A. K. (1) i I. K. (1) umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego nr(...)przy ul. (...) w W., z którego własnością jest związany udział we współwłasności w części wspólnej budynku z dnia 26 lutego 2013 roku, podczas gdy wskazana wierzytelność powstała dopiero w dniu wypełnienia weksli przez powoda, tj. 13 stycznia 2014 r., a w konsekwencji błędne uznanie, że w sprawie zostały spełnione przesłanki do uznania za bezskuteczną wobec powoda wyżej wymienionej czynności prawnej, podczas gdy powód nie wykazał, aby A. K. (1) i I. K. (1) zawierając umowę przewłaszczenia na zabezpieczenie z pozwanym działali z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli;

c) art. 528 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że wskutek zawarcia przez pozwanego z A. K. (1) i I. K. (1) umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości w postaci lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W., z którego własnością jest związany udział we współwłasności w części wspólnej budynku z dnia 26 lutego 2013 roku pozwany uzyskał korzyść majątkową bezpłatnie, podczas gdy wskutek jej zawarcia A. K. (1) i I. K. (1) uzyskali korzyść majątkową w postaci towarów, jakie nabyła spółka (...)sp. z o. o., w której jedynym wspólnikiem był A. K. (1) z odroczeniem terminu zapłaty za te towary i w efekcie poprawy sytuacji finansowej spółki, w szczególności płynności finansowej tejże.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w obu instancjach.

Powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny przyjmuje w całości za swoje oraz trafnie zastosował przepisy prawa procesowego i materialnego.

Ponieważ zarzuty naruszenia prawa materialnego można skutecznie postawić jedynie na tle niewątpliwego stanu faktycznego, w pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutów procesowych.

Pozwany twierdzi, że na skutek zaskarżonej czynności spółka (...)osiągnęła korzyść w postaci możliwości uzyskania dochodu oraz możliwość zachowania płynności finansowej. Zarzut ten nie może odnieść zamierzonego skutku. Ekonomiczne uzasadnienie dokonywanej transakcji dla(...)– co znalazło wyraz w zeznaniach św. A. K. (1) - nie oznacza że umowa między C. a I. i A. K. (1) była odpłatna. Pozwany nawet nie wyjaśnia w apelacji, w jaki sposób ten ekwiwalent dla spółki (...)równoważył wyzbyty majątek przez A. i I. K. (1).

Teza ta pomija pozostałe zeznania świadków i stron, jak i inne zgromadzone w sprawie dowody z których wynika, że przedmiotowa czynność nie tylko nie zwiększyła szans wierzycieli na zaspokojenie, ale wręcz przez zwiększenie limitu zadłużenia – doprowadziła do pogłębienia zadłużenia.

Dalsza część zeznań świadka A. K. (1) złożonych na rozprawie 2 czerwca 2015 r. przeczy tezie pozwanego o odniesieniu przez(...)jakiejkolwiek korzyści ze zwiększenia limitu finansowego. Widać to wyraźnie w zeznaniach A. K. (1), który podnosi, że korzyść polegała na tym, że spółka (...) zoo zyskiwała szanse zarobku, ale zmiana otoczenia gospodarczego sprawiła, że upadła. A. i I. K. (1) nie uzyskali żadnych pieniędzy w zmiana za przeniesienie własności mieszkania (zeznania K. protokół elektroniczny: 00:52:14 - 00:52:38). Zeznania A. K. (1) potwierdzają 2 kluczowe z punktu widzenia skargi paulińskiej okoliczności że dłużnicy stali się niewypłacalni w wyższym stopniu oraz, że umowa w istocie była nieodpłatna. A. K. (1) potwierdził bowiem, nie tylko, że do jego majątku, czyli majątku dłużnika banku) nie wpłynął żaden składnik majątkowy, do którego wierzyciel czyli bank mógłby skierować egzekucje, ale również to, że ani on ani żona nie posiadają majątku wystarczającego na spłatę (protokół elektroniczny: 00: 45:14-00:45:20).

Zasadnie zatem uznał Sąd Okręgowy, że pozwany nie wykazał żadnych korzyści jakie mieliby odnieść A. i I. K., a tym samym nie wykazał odpłatności. Ma to zasadnicze znaczenie w sprawie, bowiem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego o odpłatności możemy mówić w zasadzie jedynie wtedy, gdy występuje pełna ekwiwalentność świadczeń, (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 września 2011 r. sygn. akt IV CSK 624/10 OSNC -ZD 20121/4/75).

Nie może odnieść skutku powołanie się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2006 sygn. akt I CSK 148/05 Lex nr 173877, że: „ jeżeli strona nie kwestionuje ważności ani skuteczności umowy przewłaszczenia na zabezpieczenie, to jej zawarcie nie może być kwalifikowane w kategoriach popełnienia czynu niedozwolonego”. Teza tego wyroku nie pasuje do stanu faktycznego niniejszej sprawy, gdyż dotyczy innego stanu faktycznego i innej sytuacji procesowej (cofnięcie pozwu).

Apelujący pomija takie fakty: prawie niezwłoczna upadłość Euro zoo mimo zwiększenia limitu zadłużenia, bądź zeznania A K., że nie otrzymał on ekwiwalentu za lokal. Ostatecznie pozwany uzyskał składnik majątku, za który nie zapłacił. Na gruncie przepisów o skardze pauliańskiej, które kładą nacisk na ekwiwalentność świadczeń takie przysporzenie musi być uznane za nieodpłatne. Przysporzenie po stronie innej osoby, nawet przy uwzględnieniu pobieranej pensji z tytułu pełnienia funkcji członka zarządu nie stanowi ekwiwalentu w majątku zbywców.

Tym samym ocena dowodów został dokonana w pełni poprawnie a zarzut pozwanych, iż Sąd Okręgowy błędnie przyjął, iż umowa była nieodpłatna jest nieuzasadniony.

Dokonana zatem przez Sąd pierwszej instancji ocena dowodów nie nasuwa zastrzeżeń gdyż nie wykracza poza uprawnienia wynikające z przepisu art. 233 § 1 kpc. Ustalenia będące jej wynikiem nie budzą przy tym wątpliwości co do ich zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy i dlatego Sąd Apelacyjny je akceptuje i przyjmuje za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 102 ustawy z 28 kwietnia 1936 r. prawo wekslowe poprzez przyjęcie, że zobowiązania wekslowe A. i I. K. (1) powstały z chwilą podpisania weksli podczas gdy w rzeczywistości powstały z chwilą ich wypełnienia oraz na zarzut naruszenie prawa materialnego tj. art. 530 k.c. w związku z art. 527 k.c. poprzesz błędne przyjęcie, że wierzytelność powoda wobec pozwanego istniała w chwili zawarcia przez Pozwanego z A. i I. K. (1) umowy podczas gdy tak naprawdę powstała później co skutkowało błędnym przyjęciem, że A. i I. K. (1) działali z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela. Błędne jest twierdzenie pozwanego, że zobowiązania wekslowe A. i I. K. (1) powstały z chwilą podpisania weksli.

Sąd Okręgowy zasadnie przyjął, że zobowiązania wekslowe powstały z chwilą podpisania weksli z zamiarem zaciągnięcia takich zobowiązań. Pogląd ten nie budzi wątpliwości ani w doktrynie prawnej ani w orzecznictwie sądowym (por. Adam Szpunar „Komentarz do prawa wekslowego i czekowego Warszawa 1996", Izabela Heropolitańska „Prawo wekslowe i czekowe. Praktyczny komentarz 2011 w uwagach do art. 10 Prawa wekslowego, M. Czarnecki, L. Bagińska „Prawo wekslowe i czekowe komentarz" Wydawnictwo C.H. Beck 1998).

Pogląd ten podziela też Sąd Najwyższy: w wyroku z 4 czerwca 2003 r. sygn. akt I CKN 434/01 lex nr 137623 Sąd Najwyższy stwierdził, że zobowiązanie wekslowe powstaje z chwilą wystawienia weksla a nie z chwilą jego uzupełnienia. Sąd Apelacyjny w składzie rozpoznającym te sprawę również podziela ten pogląd.

Tym samym słusznie przyjęto, że wierzytelności Banku nie powstały w chwili wypełnienia weksli, zatem nie mogą być uważane za wierzytelności przyszłe. Nadto należy mieć na uwadze, że Sąd Okręgowy trafnie ocenił świadomość zbywców odwołując się do dat, a mianowicie, iż zawarcie umowy poprzedzało o kilka dni złożenie w Banku wykazu majątku zawierającego lokal. Ocenę istnienia wierzytelności w skardze pauliańskiej przeprowadza się na chwilę wytoczenia powództwa i wyrokowania (tak to stan pokrzywdzenia musi istnieć zarówno w chwili wystąpienia z roszczenia jak i w dacie wyrokowania (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2010 r. sygn.. akt I CSK 594/09 Lex nr, 787433).

Konkludując, zarzuty naruszenia art. 102 Prawa wekslowego oraz art. 527 i 530 k.c. są bezzasadne.

Chybiony jest również - w świetle omówionych faktów i dowodów - zarzut naruszenia prawa materialnego art. 528 k.c. poprzez błędne przyjęcie, że w wyniku zawarcia Umowy pozwany uzyskał korzyść majątkową bezpłatnie.

Należy podkreślić, że odpłatność w rozumieniu przepisów o skardze pauliańskiej winna być oceniania w kontekście ekwiwalentności – czyli w okolicznościach sprawy: nabycia mieszkania w zamian za wartość rynkową. Odpłatność na rzecz A i K. oceniana, jako ekwiwalent nie może, bowiem polegać, że spółka, w której A. K. miał udziały miała szanse poprawić swoją sytuację finansową, co jak wiadomo nie nastąpiło, gdyż ogłoszono jej upadłość obejmującą likwidację majątku. W orzecznictwie podnosi się, że ekwiwalent ma kluczowe znaczenie z punktu wiedzenia oceny pokrzywdzenia wierzyciela (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 16 stycznia 2014 r. sygn.. akt I ACa 958/14 Lex nr 1428193).

Przedstawione okoliczności prowadza do konkluzji, że w niniejszej sprawie zostały spełnione wszystkie przesłanki, od których uzależniona jest skuteczność wystąpienia z akcją paulińską, co słusznie spowodowało uwzględnienie powództwa.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego jako nieuzasadnioną, na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto w oparciu zasadę odpowiedzialności za wynik sprawy na podstawie art. 98 k.p.c , 99 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.

SSA Jerzy Bess SSA Józef Wąsik SSA Wojciech Kościołek