Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2017 r. w Lublinie

sprawy E. W. (1)

z udziałem zainteresowanej A. W. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą(...)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia społecznego

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 10 maja 2016 r. sygn. akt IV U 1189/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz E. W. (1) kwotę 1.800 (tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Małgorzata Rokicka-Radoniewicz Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska Elżbieta Czaja

III AUa 795/16

UZASADNIENIE

Organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Oddział w L. decyzją z dnia 24 lipca 2015 r. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.), art. 83 § 1 kc w zw. z art. 300 kp stwierdził, że: E. W. (1) jako pracownik u płatnika składek (...) A. W. nie podlega od(...) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. W uzasadnieniu swojej decyzji organ rentowy zwrócił uwagę na krótki okres pomiędzy zatrudnieniem E. W. (1), tj. od dnia(...), a związanym z ciążą przebywaniem przez wymienioną na zwolnieniu lekarskim od 1 maja 2015 r. Organ rentowy powziął wątpliwość co do faktycznego świadczenia pracy przez ubezpieczoną.

Od tej decyzji odwołanie do Sądu Okręgowego w Siedlcach złożyła ubezpieczona E. W. (1), która wniosła o jej zmianę poprzez ustalenie, że od dnia (...) podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu, ponieważ w okresie objętym umową faktycznie świadczyła pracę na rzecz płatnika składek.

Sąd Okręgowy w Siedlcach wyrokiem z dnia 10 maja 2016 roku zmienił zaskarżoną decyzję i ustalił, że E. W. (1) jako pracownik u płatnika składek A. W. prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą (...) A. W. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia(...) oraz zasądził na jej rzecz od organu rentowego kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd ustalił, że A. W. od 2011 r. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą(...) A. W. w T.. W ramach tej działalności A. W. zajmuje się usługami transportowymi i zatrudnia trzech kierowców. A. W. od dnia 26 czerwca 2013 r. do 7 stycznia 2014 r. pobierała zasiłek chorobowy a następnie macierzyński, a w związku z urazem kolana, od dnia 7 stycznia 2015 r. do 28 lutego 2015 r. ponownie pobierała zasiłek chorobowy. Od dnia (...)zatrudniła E. W. (1) na stanowisku spedytora.

E. W. (1) ukończyła studia wyższe na kierunku (...). W okresie od 2012 r. do stycznia 2015 r. E. W. (1) pomagała w prowadzeniu działalności gospodarczej M. W. który jest jej ojcem i prowadził firmę transportową. Zajmowała się organizacją pracy kierowców i pozyskiwaniem nowych kontrahentów. E. W. (1) i A. W. poznały się przez szwagra męża A. W.. A. W. i E. W. (1) nie są z sobą spokrewnione.

W dniu 30 stycznia 2015 r. płatnik składek A. W. zawarła z ubezpieczoną E. W. (1) umowę o pracę na okres próbny, tj. od dnia (...) do dnia 28 lutego 2015 r. W ramach tej umowy ubezpieczona została zatrudniona w pełnym wymiarze na stanowisku kierownika do spraw transportu, spedytora. E. W. (1) miała otrzymywać minimalne wynagrodzenie za pracę. Jako miejsce wykonywania pracy strony ustaliły miejscowość Z. w gminie T.. Ubezpieczona świadczyła pracę w biurze mieszczącym się w domu A. W.. Do zakresu czynności ubezpieczonej należało m. in. kontrola efektywnego planowania transportu, utrzymywanie kontaktów z klientami, w tym przyjmowanie i zdobywanie zleceń spedycyjnych. W dniu 2 lutego 2015 r. E. W. (1) uczestniczyła w szkoleniu wstępnym z zakresu bhp. Dzięki kontaktom E. W. (1), obroty w przedsiębiorstwie płatnika składek wzrosły. Pracodawca był zadowolony z efektów pracy E. W. (1) i dlatego dnia 1 marca 2015 r. A. W. zawarła z E. W. (1) umowę o pracę na czas nieokreślony na tym samym stanowisku i w tym samym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczona na podstawie tej umowy miała otrzymywać miesięczne wynagrodzenie w kwocie 6.000 zł brutto. A. W. uznała, iż E. W. (1) przez okres próbny sprawdziła się na stanowisku spedytora, gdyż w tym czasie obroty formy wzrosły, rozeznała się jakie wynagrodzenie otrzymuje spedytor na rynku i razem z ubezpieczoną uzgodniły wynagrodzenie za świadczoną przez E. W. (1) na 6000 zł. W tym wynagrodzeniu mieściły się również wydatki ponoszone przez ubezpieczoną w sytuacji gdy zachodziła potrzeba wyjazdów służbowych.

E. W. (1) faktycznie świadczyła pracę na stanowisku kierownika do spraw transportu, spedytora. Codziennie stawiała się o godzinie 8.00 w ustalonym miejscu świadczenia pracy i podpisywała listę obecności. A. W. udzieliła w dniu 1 marca 2015 r. pełnomocnictwa do reprezentowania przed urzędami, osobami fizycznymi i prawnymi w związku z prowadzoną działalnością, w tym również m. in. do wystawiania i odbioru faktur VAT. Ubezpieczona zawierała w imieniu pracodawcy umowy zleceń spedycyjnych, poszukiwała zleceń transportowych, wystawiała faktury VAT za wykonane usługi. E. W. (1) poszukiwała zleceń spedycyjnych przez internet korzystając z giełdy transportowej. Kontakt z potencjalnymi klientami prowadziła telefonicznie lub drogą mailową. Ubezpieczona wydawała zaświadczenia o korzystaniu przez zatrudnionych przez płatnika składek kierowców z odpoczynku w ramach dziennego okresu odpoczynku. E. W. (1) odbyła kilka wyjazdów służbowych: do K., M., B., W., M., P.. Ubezpieczona zajmowała się również dostarczaniem dokumentów pracodawcy do biura rachunkowego obsługującego płatnika składek. E. W. (1) świadczyła pracę przez 8-9 godzin dziennie, jednakże do dyspozycji pracodawcy pozostawała także poza umówionym wymiarem czasu pracy. W razie potrzeby pracowała w weekendy, kiedy to dostarczała zatrudnionym przez A. W. kierowcom niezbędne dokumenty, w tym tzw. „urlopówki” oraz zajmowała się sczytywaniem zapisów z kart kierowców.

W dniu 3 marca 2015 r. ubezpieczona została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych. Przyczyną opóźnienia w powyższej czynności była pomyłka R. R., która zajmuje się prowadzeniem księgowości A. W.. A. W. przekazała dane konieczne do zgłoszenia ubezpieczonej do ZUS w dniu 2 lutego 2015 r. Dane te zostały omyłkowo włożone do akt A. W. i dlatego E. W. (1) nie została w przepisanym przez prawo 7 dniowym terminie zgłoszona do ubezpieczeń społecznych.

E. W. (1) dowiedziała się, że jest w ciąży w połowie marca 2015 r. Od 1 maja 2015 r. ubezpieczona przebywała na zwolnieniu lekarskim. Dziecko urodziła w (...).

Z tytułu powyższego stosunku pracy ubezpieczonej zostało wypłacone wynagrodzenie.

W dniu 24 lipca 2015 r. A. W. zatrudniła na stanowisku spedytora G. B.. Powyższa umowa została zawarta na okres próbny od dnia 24 lipca 2015 r. do 23 października 2015 r. Efekty pracy wyżej wymienionego nie były imponujące. G. B. wykonywał te same czynności, co E. W. (1), jednakże obroty i zysk płatnika składek kształtował się na niższym niż poprzednio poziomie.

W okresie od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. przychody ze sprzedaży towarów i usług osiągane przez firmę A. W.wynosiły 1.430 988,64 zł. W okresie od 1 stycznia 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. z powyższego tytułu wyniosły 1.586 051,94 zł. W miesiącach, w których E. W. (1) świadczyła pracę tj. od lutego do kwietnia 2015 r. przedsiębiorstwo płatnika składek zanotowało najwyższe przychody uzyskane z tytułu sprzedaży towarów i usług. Wynosiły one 170 611,75 zł w lutym, 155 189,99 zł w marcu oraz 176 558,07 zł w kwietniu.

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, obdarzonego przez Sąd wiarygodnością, tj. zeznań ubezpieczonej i zainteresowanej oraz zeznań świadków, jak również dokumentów dotyczących zatrudnienia.

Sąd Okręgowy stwierdził, że spornym było w niniejszej sprawie, czy między E. W. (1) a A. W. doszło do powstania od(...) stosunku pracy na podstawie umów o pracę z dnia 30 stycznia 2015 r. oraz 1 marca 2015 r. oraz czy powyższe umowy nie zostały zawarte dla pozoru.

Jak stanowi art. 22 § 1 kp, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Zgodnie z art. 6 ust. 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 wyżej wymienionej ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, a stosownie do treści art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - ubezpieczenie trwa od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, iż E. W. (1) od dnia zawarcia umowy o pracę, tj. od 1 lutego 2015 r. świadczyła pracę na rzecz płatnika składek. Co prawda, ubezpieczona została zgłoszona jako pracownik do ubezpieczeń społecznych dopiero z dniem 3 marca 2015 r., jednakże okoliczność ta została w sposób należyty wyjaśniona przez świadek R. R. (k. 26-27), która zajmuje się prowadzeniem księgowości A. W.. Sąd obdarzył wiarygodnością zeznania wymienionego świadka, który zeznał, iż przyczyną opóźnienia w zgłoszeniu ubezpieczonej do ubezpieczeń społecznych była jej pomyłka. DaneE. W. (1)zostały omyłkowo włożone do akt A. W.. Zeznania przywołanej świadek są logiczne. Zasługują tym bardziej na wiarygodność, gdyż R. R. widziała, jak E. W. (1) świadczyła pracę na rzecz płatnika składek. Świadek zeznała również, iż widziała ubezpieczoną przy wykonywaniu pracy, gdyż wymieniona przywoziła do jej biura dokumenty płatnika składek do miesięcznych rozliczeń. Ubezpieczona była również uwzględniona jako pracownik na liście płac za miesiąc luty 2015 r.

Świadczenie przez ubezpieczoną pracy na rzecz A. W. zostało wykazane dowodami w postaci przedłożonych dokumentów przez ubezpieczoną i płatnika składek, w tym m. in. zleceń spedycyjnych, faktur VAT, potwierdzeń wyjazdów służbowych, list obecności za miesiące luty-kwiecień 2015 r. oraz spójnymi zeznaniami ubezpieczonej i zainteresowanej, świadków R. R., P. C. oraz E. W. (2).

Z powyższych względów Sąd nie podzielił zastrzeżeń organu rentowego, iż część z dokumentów została sporządzona na potrzeby niniejszego postępowania. Sam brak podpisu kontrahentów na przedłożonych fakturach VAT nie może podważać wiarygodności tych pism, tym bardziej, że wymogiem skutecznie wystawionej faktury nie jest jej podpisanie przez kontrahenta. Podkreślić należy również, iż w postępowaniu przed Sądem organ rentowy nie zdołał zakwestionować okoliczności podnoszonych przez ubezpieczoną, odnośnie faktycznego wykonywania przez nią obowiązków pracowniczych.

Tym samym stwierdzić należy, iż zatrudnienie E. W. (1) wypełniało wszystkie cechy stosunku pracy.

Odnośnie potrzeby zatrudnienia E. W. (1) i wysokości przyznawanej jej wynagrodzenia, Sąd Okręgowy stwierdził, że to pracodawca decyduje, czy i jeśli tak, to na jaki okres, potrzebuje zatrudnić pracownika. To do zakresu suwerennych kompetencji pracodawcy należy wybór osoby, którą zatrudni. W ocenie Sądu nie zachodzą wątpliwości, by odmówić wiarygodności twierdzeniu E. i A. W. jakoby istniała potrzeba zatrudnienia pracownika na stanowisku spedytora w związku z urazem kolana A. W.. Jednocześnie wskazać należy, iż E. W. (1) posiadała stosowne wykształcenie, tj. ukończone studia wyższe na kierunku(...)jaki i doświadczenie zawodowe, by pracować na stanowisku spedytora. Ubezpieczona w latach 2012-2015 pomagała bowiem w prowadzeniu działalności przez jej ojca, M. W., który też prowadzi firmę transportową.

Zgodnie z treścią art. 83 § 1 kc nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. W ocenie Sądu, umowa o pracę zawarta pomiędzy płatnikiem składek a ubezpieczoną nie ma cech pozorności. O powyższym świadczy to, iż E. W. (1) rzeczywiście świadczyła pracę na rzecz A. W.. Podnoszona przez organ rentowy okoliczność, że w krótkim czasie od zawarcia umowy o pracę ubezpieczona skorzystała ze zwolnienia lekarskiego nie świadczy o pozorności umowy o pracę.

Wątpliwości Sądu co do zgodności z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 kc) nie budzi wysokość wynagrodzenia należnego ubezpieczonej od 1 marca 2015 r. Wskazać należy, że w lutym 2015 r. E. W. (1) otrzymała minimalne wynagrodzenie za pracę, Jest to zrozumiałe, gdyż łączyła ją z płatnikiem składek umowa o pracę na okres próbny i pracodawca chciał się przekonać, czy ubezpieczona podoła powierzonym jej obowiązkom i sprawdzi się na stanowisku spedytora. Po tym jak okazało się, że ubezpieczona znakomicie radzi sobie z powierzonymi jej obowiązkami strony umowy o pracę ustaliły wynagrodzenie dla ubezpieczonej adekwatne do powierzonych jej obowiązków i w wysokości ukształtowanej na rynku na takim samym stanowisku.

Podsumowując Sąd uznał, iż ubezpieczoną i płatnika składek od dnia (...) łączył stosunek pracy i umowy o pracę na okres próbny a następnie na czas nieokreślony nie zostały zawarte dla pozoru.

Od tego wyroku apelację wniósł organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. zaskarżając wyrok w całości. Wyrokowi zarzucał:

1. naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie - art. 6 ust.1 pkt 1, art.8 ust.1 art.13 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych i ustalenie, że E. W. (1) podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym od dnia(...)z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) A. W. na podstawie umowy o pracę;

2.sprzecznosć ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego poprzez przyjęcie ważności zawartej umowy o pracę i pominięcie faktu, że stosunek prawny, w ramach którego wnioskodawczyni świadczyła pracę nie spełniał podstawowych cech stosunku pracy określonych w art.22 § 1 kp;

3. naruszenie prawa procesowego - art.233 kpc poprzez przekroczenie swobodnej oceny dowodów.

Wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy, rozpoznając odwołanie wnioskodawczyni od zaskarżonej decyzji, poczynił bardzo dokładne ustalenia w zakresie stanu faktycznego, przeprowadził dowody z zeznań wnioskodawczyni i zainteresowanej oraz świadków – pozostałych pracowników zainteresowanej i księgowej prowadzącej sprawy rachunkowe firmy na okoliczność, czy wnioskodawczyni faktycznie wykonywała pracę. W uzasadnieniu wyroku bardzo dokładnie i szczegółowo przeanalizował materiał dowody zebrany w postępowaniu przed organem rentowym i uzupełniony przez Sądem. Sąd Apelacyjny podziela w pełni stanowisko Sądu I instancji, że dowody te wskazują, że umowa o pracę została faktycznie zawarta i praca ta była przez wnioskodawczynię wykonywana. Wiarygodność świadków i stron nie budzi wątpliwości, zeznania są dokładne, spójne a zarazem spontaniczne. Wynika z nich, że wnioskodawczyni od chwili zawarcia umowy o pracę świadczyła pracę zgodnie z jej warunkami, które nie odbiegały od tych, na jakich byli zatrudniani pozostali pracownicy. Dla oceny prawnej ważności umowy o pracę nieistotne są rozważania na temat późniejszego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych, skoro okoliczność te w sposób bardzo przekonywający wyjaśniła osoba prowadząca księgowość firmy (...) wynikało to ze zbieżności nazwisk wnioskodawczyni i płatnika składek.

Wbrew poglądowi wyrażonemu w apelacji Sąd Apelacyjny stwierdza, że nie zachodzi zarzucana w apelacji błąd w ustaleniach faktycznych ani sprzeczność ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Wbrew zarzutom apelacji Sąd pierwszej instancji przeprowadził bardzo wnikliwe postępowanie dowodowe w granicach zgłoszonych wniosków dowodowych i poczynił ustalenia faktyczne, które znajdują oparcie w przeprowadzonych dowodach, są dokładne i wewnętrznie spójne. Nie można przy tym pominąć faktu, że organ rentowy nie zgłaszał żadnych wniosków dowodowych, ani też nie podważał wiarygodności dowodów przedstawionych przez wnioskodawczynię i udział jego przedstawicieli w postępowaniu sądowym ograniczył się do złożenia odpowiedzi na odwołanie z wnioskiem o jego oddalenie i złożenia wniosku o sporządzenia uzasadnienia wyroku. Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się uchybień uzasadniających zarzut przekroczenia granic zastrzeżonej dla sądu swobodnej oceny dowodów (art.233 § 1 KPC). Zastrzeżenia organu rentowego dotyczą nieistotnych kwestii nie mających związku z przedmiotem postępowania (rozważanie, czy pracodawca powinien zatrudnić wnioskodawczynię, oraz że zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego nastąpiło z uchybieniem terminu) i zawierają własną interpretację faktów, nie znajdującą potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym, bowiem brak jest podstaw do stwierdzenia pozorności zawartej umowy o pracę, ani też uznania, że wnioskodawczyni nie wykonywała tej pracy.

Uzasadnienie zaskarżonego wyroku w pełni odpowiada wymogom art.328 § 2 KPC – Sąd I instancji bardzo szczegółowo ocenił wszystkie dowody i wyjaśnił przystępnie podstawę prawną rozstrzygnięcia z przytoczeniem przepisów prawa. Sąd Apelacyjny w całej rozciągłości podziela zarówno ustalenia faktyczne, jak i wnioskowania prawnicze zawarte w motywach zaskarżonego wyroku. W tej sytuacji nie zachodzi potrzeba ich powtarzania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 1997 roku II UKN 61/97 – OSNAPiUS 1998/3/104, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 roku I PKN 339/98 – OSNAPiUS 1998/24/776). Podnieść należy dodatkowo, że skarżący argumentami przytoczonymi w apelacji w żaden sposób nie podważył zasadności stanowiska Sądu pierwszej instancji. Nie można zgodzić się z tezą apelacji, że umowa o pracę została zawarta w celu obejścia prawa, aby wnioskodawczyni nabyła prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego chorobowego i macierzyńskiego. Stosunek pracy został nawiązany od(...), gdy wnioskodawczyni była w bardzo wczesnym okresie ciąży a poród nastąpił w (...)po upływie 8 miesięcy. Fakt zachorowania wnioskodawczyni i niemożność świadczenia przez nią pracy od dnia 1 maja 2015 roku nie może przemawiać na jej niekorzyść. Organ rentowy nie udowodnił, aby zamiarem wnioskodawczyni było wyłącznie uzyskanie zasiłku chorobowego, a nie podjęcie pracy. Brak jest podstaw do kwestionowania ustaleń Sądu co do wartości dowodów przedstawionych przez wnioskodawczynię i stwierdzenia naruszenia przy wyrokowaniu przepisu art.58 § 1 kodeksu cywilnego. Organ rentowy a priori przyjął założenie, że umowa była zawarta w celu obejścia prawa, ale w toku postępowania sądowego nie przedstawił żadnych dowodów na poparcie tej tezy, poza własnym przekonaniem, że każda umowa o pracę zawarta przez osobę w ciąży budzi wątpliwości, co do powodów, dla których mogła być zawarta.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na mocy art.385 KPC orzekł, jak w sentencji.

Orzeczenie o kosztach Sąd Apelacyjny oparł na przepisach art.98 KPC oraz § 2 pkt 4 i § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015 poz.1804).