Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 2 października 2013 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

po rozpoznaniu w dniu 2 października 2013 r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z wniosku: M. P., L. K. i H. K.

przy uczestnictwie: M. Z., W. W. (1), G. Z., Z. P., B. K., D. K., A. S. i J. Ż.

o ustanowienie służebności drogi koniecznej

na skutek apelacji uczestnika G. Z. oraz zażalenia wnioskodawców

od postanowienia Sądu Rejonowego w Gorlicach

z dnia 19 marca 2013 r., sygn. akt I Ns 557/09

p o s t a n a w i a :

1.  oddalić apelację i zażalenie,

2.  orzec, że wnioskodawcy i uczestnicy ponoszą koszty postępowania apelacyjnego związane ze swym udziałem w sprawie.

Sygn. akt III Ca 599/13

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Gorlicach postanowieniem z dnia 19 marca 2013 r.:

- ustanowił na rzecz każdoczesnego właściciela działki (...) położonej w M. objętej KW (...) służebność przejazdu, przechodu i przegonu po działkach: (...) objętej KW (...), (...) objętej KW (...), (...) objętej KW (...) - według oznaczenia na planie sytuacyjnym sporządzonym przez geodetę uprawnionego J. S. w dniu 2.12.2009 r. linią przerywaną koloru czarnego oraz numerami: 13-25-28-29-29a-48-54-62-64-63-57-51-50-69b-69a-69-30a-27a-26-12-13 (pkt I sentencji);

- zasądził od wnioskodawców H. K. i L. K. tytułem wynagrodzenia za ograniczenie prawa własności na rzecz uczestników:

a) G. Z. – kwotę 2.628,83 zł – płatną po prawomocności postanowienia z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia,

b) W. W. (1) – kwotę 3.624,57 zł - płatną po prawomocności postanowienia z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia (pkt II sentencji);

- ustanowił na rzecz uczestnika M. P. służebność osobistą polegającą na prawie przejazdu, przechodu i przegonu do działki (...) położonej w M. objętej KW (...) po działkach: (...) objętej KW (...), (...)objętej KW (...), (...) objętej KW (...) - według oznaczenia na planie sytuacyjnym sporządzonym przez geodetę uprawnionego J. S. w dniu 2.12.2009 r. linią przerywaną koloru czarnego oraz numerami: 13-25-28-29-29a-48-54-62-64-63-57-51-50-69b-69a-69-30a-27a-26-12-13 oraz po działce (...) objętej KW (...) - według oznaczenia na planie sytuacyjnym sporządzonym przez geodetę uprawnionego J. S. w dniu 15.10.2012 r. punktami Y-3a-3-Y (pkt III sentencji);

- zasądził od wnioskodawcy M. P. tytułem wynagrodzenia za ograniczenie prawa własności na rzecz uczestników:

a) G. Z. – kwotę 13,14 zł – płatną rocznie do 31 grudnia każdego następującego po sobie roku z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia,

b) W. W. (1) – kwotę 18,12 zł – płatną rocznie do 31 grudnia każdego następującego po sobie roku z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia (pkt IV sentencji);

- nakazał ściągnąć do Skarbu Państwa tytułem zwrotu kosztów wyłożonych tymczasowo ze środków Skarbu Państwa:

a) od wnioskodawców H. K. i L. K. solidarnie kwotę 1962,78 zł,

b) od wnioskodawcy M. P. kwotę 1962,78 zł (pkt V sentencji);

- orzekł, że wnioskodawcy i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie (pkt VI sentencji).

Sąd Rejonowy ustalił, że działka ewidencyjna (...) o powierzchni 1,25 ha położona w M. stanowi własność H. K. i L. K. na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej, na podstawie umowy sprzedaży z dnia 21.02.2006 r.

Działka ewidencyjna (...) o powierzchni 0,29 ha położona w M. stanowi współwłasność M. P. w 28/112 części, M. B. w 28/112 części, K. J. w 28/112 części, W. W. (2) w 3/112 części, S. B. w 6/112 części, K. B. w 3/112 części, Z. B. w 3/112 części, E. B. w 3/112 części i F. B. w 3/112 części, a jej posiadaczem jest wnioskodawca M. P.. Działka ta graniczy od zachodniej strony z działką ewidencyjną (...).

Obie działki są niezabudowane, stanowią las, pozbawione są bezpośredniego dostępu do drogi publicznej. Pośrodku działki nr (...) znajduje się pasieka.

Sąd Rejonowy wskazał, że w toku postępowania okazane zostały różne warianty szlaku służebnego do działek ewidencyjnych (...):

1. Wariant oznaczony jako wariant wnioskodawców w opinii biegłego geodety J. S. prowadzi od drogi wojewódzkiej T. – G. do działki ewidencyjnej (...) początkowo po działce ewidencyjnej (...) stanowiącej własność uczestnika G. Z., objętej KW (...) na długości około 95 m, szerokości około 3 m, zajmując powierzchnię 0,0273 ha, następnie po działce ewidencyjnej (...) stanowiącej własność uczestniczki M. Z., objętej KW (...) na odcinku o długości około 23 m, szerokości zmiennej zajmując powierzchnię 0,0008 ha i po działce ewidencyjnej (...) stanowiącej własność uczestnika W. W. (1), objętej KW (...) na odcinku o długości około 105 m i szerokości 3 m, zajmując powierzchnię 0,0309 ha.

Na odcinku po działce ewidencyjnej (...) prowadzi on po istniejącej w terenie urządzonej drodze, stanowiącej dojazd do siedliska uczestnika G. Z., a następnie w terenie nie jest urządzony, tylko prowadzi po gruntach użytkowanych rolniczo. Wariant ten w opinii biegłego geodety J. S. z dnia 2.12.2009 r. oznaczony jest linią przerywaną koloru czarnego łączącą pkt. 13-25-28-29-29a-48-54-62-64-63-57-51-50-69b-69a-69-30a-27a-26-12-13.

Uczestnik G. Z. wnioskował o modyfikację tego wariantu tak, aby zjazd na działkę ewidencyjną (...) rozpoczynał się w większej odległości od bramy wjazdowej na jego siedlisko. Szlak ten w opinii biegłego geodety J. S. z dnia 15.10.2012 r. oznaczony został linią przerywaną koloru niebieskiego łączącą pkt. A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Z-Y i zajmuje na działce ewidencyjnej (...) powierzchnię 0,0213 ha, na działce ewidencyjnej (...) powierzchnię 0,0055 ha, na działce ewidencyjnej (...) powierzchnię 0,0213 ha.

Wariant wnioskodawców zapewnia połączenie działki ewidencyjnej (...) z drogą wojewódzką T. – G. pasem gruntu o powierzchni 0,0018 ha po działce ewidencyjnej (...) oznaczonym w opinii geodety J. S. z dnia 15.10.2012 r. jako linia łącząca pkt. Y-3a-3-Y.

2. Wariant oznaczony jako wariant II w opinii biegłego geodety J. S. prowadzi od drogi wojewódzkiej T. – G. do działki ewidencyjnej (...) początkowo po działce ewidencyjnej (...) stanowiącej własność uczestniczki Z. P., objętej KW (...) na długości około 116 m, szerokości zmiennej, zajmując powierzchnię 0,0295 ha, następnie po działce ewidencyjnej (...) stanowiącej własność uczestnika D. K., objętej KW (...) na odcinku o długości około 42 m, szerokości zmiennej, zajmując powierzchnię 0,0105 ha, po działce ewidencyjnej (...) stanowiącej własność uczestniczki B. K., objętej KW (...) na odcinku o długości około 132 m i szerokości 3 m, zajmując powierzchnię 0,0360 ha, a następnie po działce ewidencyjnej (...) stanowiącej własność uczestnika G. Z., objętej KW (...) na długości około 217 m, szerokości zmiennej, zajmując powierzchnię 0,0665 ha.

Działka ewidencyjna (...) jest obciążona służebnością przejazdu, przechodu i przegonu na rzecz działki ewidencyjnej (...).

Na odcinku po działce ewidencyjnej (...) szlak prowadzi po istniejącej w terenie urządzonej drodze w postaci dwóch pasów jezdnych, stanowiącej dojazd do siedliska znajdującego się na działce ewidencyjnej (...) należącego do uczestnika D. K.. Następnie prowadzi po gruncie porośniętym trawą po działkach ewidencyjnych (...), przy czym na granicy tych działek znajduje się obniżenie terenu, po którym teren wznosi się. Odcinek w obrębie działki ewidencyjnej (...) prowadzi urządzoną, utwardzoną drogą leśną, aż do granicy działki ewidencyjnej (...).

Wariant ten w opinii biegłego geodety J. S. z dnia 2.12.2009 r. oznaczony jest linią przerywaną koloru czarnego łączącą pkt.81-96-103-106-114-121-121a-127-128-130-133-135-135-138-141-142-149-152-164-166-168-171-175-1004-177-180-181-184-185-189-189a-187-186-179-178-176-174-173-170-169-167-162-153-151-148-143-140-139-137-1001-134-131-129-126-125-123-120-115-107-102-82-81.

3. Wariant oznaczony jako wariant dodatkowy w opinii biegłego geodety J. S. prowadzi od drogi wojewódzkiej T. – G. do działki ewidencyjnej (...) początkowo po działce ewidencyjnej (...) stanowiącej współwłasność uczestników A. S., W. W. (1), M. Z. i J. Ż.po ¼ części, objętej KW (...) zajmując powierzchnię 0,0382 ha, a następnie po działce ewidencyjnej (...) stanowiącej własność uczestnika W. W. (1), objętej KW (...), zajmując powierzchnię 0,0515 ha.

Szlak ten prowadzi przez rów przydrożny znajdujący się w pasie drogowym, bez urządzonego zjazdu z drogi wojewódzkiej, a następnie po gruncie łagodnie opadającym w kierunku południowym i południowo – wschodnim bez śladów przejazdu, po działkach ewidencyjnych (...) (została ona wydzielona geodezyjnie w celu zapewnienia dojazdu do działek ewidencyjnych (...)) i (...) wzdłuż granicy z działką ewidencyjną (...) i dalej skręca prawie pod kątem i wzdłuż granicy z działką ewidencyjną (...) dochodzi do północno – wschodniego narożnika działki ewidencyjnej (...).

Szlak ten zapewnia także połączenie działki ewidencyjnej (...) z drogą wojewódzką T. – G. pasem gruntu o powierzchni 0,0018 ha po działce ewidencyjnej (...) oznaczonym w opinii geodety J. S. z dnia 15.10.2012 r. jako linia łącząca pkt. Y-3a-3-Y.

Wariant ten w opinii biegłego geodety J. S. z dnia 15.10.2012 r. oznaczony jest linią przerywaną koloru czerwonego łączącą pkt. 5-8a-12-11-13-Y-3a-3-11a-10-9-6-4.

Sąd Rejonowy ustalił, że wysokość wynagrodzenia za ograniczenie prawa własności wyliczona metodą utraconego plonu, bądź też w oparciu o średnią cenę 1 m ² gruntu o podobnej charakterystyce wynosi:

1.  w przypadku służebności gruntowej do działki ew. (...) - jednorazowo:

a)  według wariantu wnioskodawców:

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...)– 2 628,83 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 116,72 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 3 624,57 zł,

b.  według wariantu II:

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 2 918 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 975,47 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 3 019,30 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 1 079,69 zł,

c.  według wariantu dodatkowego:

- dla współwłaścicieli działki ewidencyjnej (...) – 2 229,35 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 6 040,95 zł,

2.  w przypadku służebności osobistej do działki ewidencyjnej (...) - rocznie:

a.  według wariantu wnioskodawców:

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 13,14 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 0,58 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 18,12 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 0,44 zł,

b.  według wariantu II:

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 14,59 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 4,88 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 15,10 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 5,40 zł,

c.  według wariantu dodatkowego:

- dla współwłaścicieli działki ewidencyjnej (...) – 11,15 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 30,20 zł,

- dla właściciela działki ewidencyjnej (...) – 0,44 zł.

Sąd Rejonowy uznał, że działki nr (...) są izolowane i nie mają prawnie zagwarantowanego dostępu do drogi publicznej, co sprawia, że wnioskodawcom przysługuje roszczenie o ustanowienie drogi koniecznej, przy czym H. K. i L. K. – służebności gruntowej, zaś M. P. – służebności osobistej.

Rozważając przesłanki z art. 145 § 2 i 3 k.c. Sąd Rejonowy uznał, że kryteriom określonym w powołanym przepisie odpowiada wariant wnioskodawców. Zajmuje on najmniejszą powierzchnię cudzych gruntów, posiada urządzony zjazd z drogi wojewódzkiej i prawie w połowie prowadzi po urządzonej drodze gruntowej, z której korzystają także jej właściciele, a zatem nie wymaga znacznych nakładów. Nie stanowi on także nadmiernego obciążenia dla właścicieli działek ewidencyjnych (...).

W ocenie Sądu Rejonowego nie spełnia tych kryteriów modyfikacja tego wariantu zaproponowana przez uczestnika G. Z., polegająca na odsunięciu zjazdu na działkę ewidencyjną (...) od bramy siedliskowej na siedlisko uczestnika G. Z. oraz przesunięciu szlaku do granicy tej działki. Takie przesunięcie szlaku spowodowałoby zajęcie pod drogę dodatkowej powierzchni gruntów rolnych, podczas gdy celowym jest wykorzystanie w jak największym zakresie istniejącej urządzonej drogi. Jeśli chodzi zaś o kwestię garażowania przed bramą ogrodzeniową, to jest to zasadne w przypadku małych siedlisk, ciasnych podwórzy, co nie ma miejsca w przypadku siedliska uczestnika G. Z.. Brak też podstaw do przeniesienia szlaku wzdłuż granicy z działką ewidencyjną (...), skoro urządzona droga jest od niej nieznacznie oddalona (przestrzeń tę można zagospodarować), a ponadto wiązałoby się to z koniecznością poszerzenia przepustu, który jest węższy niż istniejąca droga dojazdowa.

Sąd Rejonowy wskazał, że warianty zaproponowane przez uczestnika G. Z. (wariant II i dodatkowy) nie są do przyjęcia ze społeczno – gospodarczego punktu widzenia. Zajmują one bowiem większą powierzchnię w porównaniu z wariantem wnioskodawców i wymagają większych nakładów na ich urządzenie. Wariant II jest najdłuższy, prowadzi w sąsiedztwie 3 siedlisk, posiada w swym przebiegu 3 większe zakręty i znaczne obniżenie terenu. Wariant dodatkowy nie jest w ogóle utwardzony, ani nie ma urządzonego zjazdu z drogi wojewódzkiej, posiada dwa zakręty. Sąd Rejonowy podkreślił, że transport leśny wymaga szlaku prostego, bądź zbliżonego do prostego.

Z tych względów Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 145 k.c. i art. 146 k.c.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania wskazał Sąd przepis art. 520 § 1 k.p.c. Podał, że mimo iż twierdzenia uczestnika G. Z. oponującego przeciwko ustanowieniu służebności po działce ewidencyjnej (...) według wariantu zaproponowanego przez wnioskodawców, nie zostały uwzględnione, Sąd odstąpił od obciążania go kosztami postępowania. Podał, że ustanowienie służebności leżało w interesie wnioskodawców, a uczestnik sprzeciwiając się poprowadzeniu szlaku po jego własności, mógł wskazywać alternatywne warianty. Z tego też względu Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w całości obciążył wnioskodawców obowiązkiem zwrotu kosztów opinii biegłych, których wynagrodzenie w kwocie 3925,59 zł zostało tymczasowo wypłacone ze środków Skarbu Państwa i kwotę tę nakazał ściągnąć po połowie solidarnie od wnioskodawców H. K. i L. K. oraz od wnioskodawcy M. P..

Postanowienie powyższe w zakresie punktu I, IIa, III i IVa zaskarżył uczestnik G. Z. apelacją, natomiast rozstrzygnięcie zawarte w punkcie V zaskarżyli zażaleniem wnioskodawcy H. K., L. K. i M. P..

Uczestnik G. Z. zarzucił w apelacji:

- błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia (pkt I i III postanowienia) przez usytuowanie zjazdu z działki nr (...) na działki nr (...) w odległości bliższej niż 20 metrów od bramy wjazdowej na posesję G. Z.;

- mylne i niekorzystne dla uczestnika G. Z. ustalenie wynagrodzenia za ograniczenie prawa własności nieruchomości (pkt IIa i IVa postanowienia) od wnioskodawców H. K., L. K. oraz M. P..

Podnosząc powyższe zarzuty uczestnik G. Z. wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w ten sposób, aby usytuować zjazd z działki nr (...) na działki nr (...) w odległości 20 metrów od bramy wjazdowej na posesję uczestnika G. Z., odpowiadający ustaleniom zawartym w protokole oględzin z dnia 26.10.2009 r. oraz o ustalenie na rzecz uczestnika G. Z. wynagrodzenia za ograniczenie prawa własności nieruchomości w wysokości 2 628,83 zł zwiększonej o kwotę 1 563 zł i w wysokości 13,14 zł zwiększonej o kwotę 7,82 zł odpowiadającą wartości nakładów poniesionych przez uczestnika na urządzenie szlaku drożnego. Ponadto uczestnik domagał się zasądzenia od wnioskodawców na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego. Zgłosił także ewentualny wniosek o uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.

W zażaleniu na punkt V postanowienia wnioskodawcy H. K., L. K. i M. P. zarzucili, że bezzasadnie zostali obciążeni kosztami postępowania, mimo że Sąd Rejonowy ustanowił służebność drogi koniecznej według wariantu przez nich zgłoszonego, a zdecydowana większość kosztów została poniesiona w związku z badaniem wariantów przebiegu drogi zgłoszonych przez uczestnika G. Z.. Wskazali, że uczestnik G. Z. przez całe postepowanie postępował niesumiennie i oczywiście niewłaściwie, bowiem zgłaszał nieuzasadnione wnioski pociągające za sobą duże koszty postępowania i powodujące przedłużenie postępowania. Zarzucili że koszty, którymi zostali obciążeni w znacznym stopniu wynikają też z uchybień Sądu w prowadzeniu postępowania, m.in. ze zwłoki w rozpatrzeniu wniosku o połączenie do wspólnego rozpoznania z ich sprawą sprawy z wniosku S. P. (obecnie M. P.) o ustanowienie służebności, nie pobierania zaliczek od uczestnika G. Z. i dawania tym samym przyzwolenia na złośliwe zgłaszanie przez uczestnika G. Z. wariantów przebiegu drogi koniecznej niemożliwych do zrealizowania, z których w późniejszym terminie uczestnik się wycofał, wyznaczeniu oględzin, mimo braku takiej konieczności, badaniu wersji przebiegu szlaku drogi koniecznej zgłoszonych przez uczestnika G. Z., które nie były uzasadnione, przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego J. K., a następnie nie skorzystaniu z niej z uwagi na jej „przedawnienie” i bezzasadnym zlecaniu temu biegłemu ustalenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności według wariantu II uczestnika, mimo że w tym wariancie droga nie prowadzi do nieruchomości wnioskodawcy S. P.. W ocenie żalących obciążające ich wydatki sądowe nie powinny przekroczyć kwoty ok. 1 000 zł.

Podnosząc powyższe zarzuty żalący domagali się uchylenia rozstrzygnięcia zawartego w punkcie V postanowienia, oparcia rozstrzygnięcia o kosztach postępowania na podstawie art. 520 § 3 k.p.c. i zasądzenia od uczestnika G. Z. kosztów opinii geodezyjnych i kosztów opinii biegłych J. K. i J. M. w części odnoszącej się do badania zgłoszonych przez uczestnika wersji przebiegu szlaku służebnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika G. Z. jest niezasadna.

Sąd Okręgowy akceptuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i przyjmuje je za własne.

Apelacja w pierwszej kolejności zmierza do zmiany ustalonego przez Sąd Rejonowy w zaskarżonym postanowieniu przebiegu szlaku drogi koniecznej po działce ewidencyjnej nr (...) poprzez przesunięcie miejsca zjazdu z drogi prowadzącej po działce nr (...) na działki ewidencyjne nr (...) tak, by zjazd ten został usytuowany w odległości 20 metrów od bramy wjazdowej na posesję uczestnika G. Z..

W apelacji wskazuje się, że z niewiadomych względów Sąd Rejonowy nie naniósł na plan sytuacyjny zaproponowanej przez uczestnika na oględzinach w dniu 26.10.2009 r. modyfikacji wariantu nr I zgłoszonego przez wnioskodawców polegającej na przesunięciu miejsca zjazdu z drogi utwardzonej od punktu wskazanego przez wnioskodawców o około 8 metrów w stronę drogi wojewódzkiej, w miejsce przebiegu granicy z działkami ewidencyjnymi nr (...).

Zarzut ten jest o tyle niezrozumiały, że Sąd Rejonowy rozważał zaproponowaną przez uczestnika modyfikację wariantu szlaku wskazanego przez wnioskodawców. Szlak w zmodyfikowanej wersji oznaczony został w opinii biegłego geodety J. S. z dnia 15.10.2012 r. linią przerywaną koloru niebieskiego łączącą punkty A-B-C-D-E-F-G-H-I-J-K-L-M-N-O-P-R-S-T-U-W-Z-Y. W tej wersji zjazd z drogi po działce (...) rozpoczyna się w punkcie O znajdującym się w odległości około 40 metrów od bramy wjazdowej na siedlisko uczestnika, a kończy w punkcie P, którego odległości od bramy wjazdowej na siedlisko uczestnika nie ustalano, ale który nie znajduje się w miejscu przebiegu granicy pomiędzy działkami nr (...), lecz na północ od tejże granicy, w kierunku drogi wojewódzkiej. W wersji przebiegu szlaku drogi koniecznej przyjętej przez Sąd Rejonowy w zaskarżonym postanowieniu i oznaczonej na planie sporządzonym przez geodetę J. S. z dnia 2.12.2009 r. linią przerywaną koloru czarnego oraz numerami:13-25-28-29-29a-48-54-62-64-63-57-51-50-69b-69a-69-30a-27a-26-12-13 zjazd z działki ewidencyjnej nr (...) rozpoczyna się w punkcie 29a zlokalizowanym w odległości około 20 metrów od bramy wjazdowej na siedlisko uczestnika, a kończy w punkcie 48, którego odległości od bramy wjazdowej na siedlisko uczestnika nie ustalano.

O ile zatem apelujący twierdzi, że wersja przebiegu szlaku drogi koniecznej zaproponowana przez niego na oględzinach w dniu 26.10.2009 r. nie pokrywa się w całości z wersją szlaku przedstawioną w opinii biegłego geodety J. S. z dnia 15.10.2012 r. linią przerywaną koloru niebieskiego i domaga się jej uwzględnienia po uprzednim naniesieniu na mapę, Sąd Okręgowy nie znajduje podstaw do podzielenia stanowiska apelującego.

Sąd Okręgowy w całości bowiem akceptuje ocenę Sądu I instancji, który uznał, że poprowadzenie drogi koniecznej w sposób przestawiony w zaskarżonym postanowieniu w należytym stopniu uwzględnia przesłanki z art. 145 § 2 i 3 k.c.

Przy ustanowieniu drogi koniecznej trzeba mieć na uwadze wzajemne interesy stron, a więc z jednej strony interes żądającego ustanowienia drogi, a z drugiej strony interes właściciela nieruchomości, przez którą droga ta ma przechodzić. Sąd I instancji interesy te należycie wyważył. Brak jest podstaw do zmiany przebiegu szlaku drogi koniecznej w sposób żądany przez apelującego. Usytuowanie zjazdu z działki nr (...) na działki nr (...) w miejscu określonym w zaskarżonym postanowieniu nie narusza społeczno – gospodarczego interesu nieruchomości apelującego. Trafnie wskazał Sąd Rejonowy, iż jeśli uczestnik ma potrzebę, mimo posiadania dużego siedliska, parkowania pojazdów rolniczych przed wjazdem na swoją posesję, istnieje możliwość wykonania tego w taki sposób, by nie kolidowało to ze służebnym szlakiem, skoro skręca on łagodnie w stronę działki ewidencyjnej (...), punkt 29 a oddalony jest od bramy o około 20 m, zaś punkt 48 nie leży bezpośrednio na linii ogrodzenia. Pokreślić trzeba, że zważywszy na charakter nieruchomości władnących, które stanowią las, dojazd czy przechód do nich odbywać się będą sporadycznie, co sprawia, że prawdopodobieństwo kolizji z pojazdami uczestnika jest nieduże. Słusznie uznał Sąd Rejonowy, że przesunięcie szlaku spowodowałoby zajęcie pod drogę dodatkowej powierzchni gruntów rolnych, podczas gdy celowym jest wykorzystanie w jak największym zakresie istniejącej urządzonej drogi. Trafnie przyjął także, że nieuzasadnionym gospodarczo byłoby przesuwanie urządzonej już drogi do granicy działek nr (...), bowiem wiązałoby się to z koniecznością przebudowy przepustu.

Sąd Okręgowy za niezasadne uznał także zarzuty dotyczące zwiększenia wysokości przyznanego uczestnikowi wynagrodzenia za ustanowienie służebności o wskazane w apelacji kwoty mające stanowić koszt partycypowania wnioskodawców w urządzeniu szlaku po działce nr (...).

Przepis art. 145 § 1 k.c. stanowi, że ustanowienie służebności drogi koniecznej następuje za wynagrodzeniem. Ustawodawca nie dostarcza żadnych wskazówek dotyczących metody ustalenia wysokości należnego wynagrodzenia. Zdaniem Sądu Okręgowego wynagrodzenie ma być ekwiwalentem za znoszenie cudzego przejazdu i przechodu przez nieruchomość. Wysokość tego ekwiwalentu należna uczestnikowi G. Z. w okolicznościach niniejszej sprawy została ustalona prawidłowo na podstawie opinii biegłego J. M.. Uwzględnia ona wartość rynkową gruntu zajętego pod drogę, jak również fakt, że możność korzystania z tej drogi zachował apelujący i że droga ta w większym stopniu będzie wykorzystywana na potrzeby nieruchomości apelującego uczestnika niż obu nieruchomości wnioskodawców. Wobec powyższego brak podstaw do obciążania wnioskodawców dodatkowo kosztami urządzenia tej drogi, która urządzona została na potrzeby nieruchomości należącej do uczestnika.

Wynagrodzenie należy się za samo ustanowienie drogi koniecznej, chociażby nie wynikła stąd żadna szkoda dla właściciela nieruchomości obciążonej. Wynagrodzenie, o jakim mowa, może także obejmować wyrównanie uszczerbku majątkowego, jaki właściciel nieruchomości obciążonej poniósł na skutek ustanowienia służebności drogowej, jednakże w takim przypadku właściciel nieruchomości obciążonej powinien wykazać, że go poniósł. W ocenie Sądu Okręgowego żądane przez apelującego koszty urządzenia drogi nie stanowią uszczerbku majątkowego poniesionego wskutek ustanowienia służebności. Droga została bowiem urządzona wcześniej, na potrzeby nieruchomości uczestnika, a więc uszczerbek ten nie jest następstwem ustanowienia służebności. Niezależnie od powyższego wskazać należy, że apelujący nie udowodnił, jaki był rzeczywisty koszt urządzenia drogi biegnącej po działce nr (...), a żądane kwoty odnosi do potencjalnych, maksymalnych kosztów urządzenia drogi zawartych w opinii biegłego J. M. bez wykazania, że utwardzenie znajdujące się na działce nr (...) zostało wykonane w sposób wskazany w opinii biegłego.

Z przytoczonych względów apelację uczestnika – jako niezasadną – oddalono na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Zażalenie wnioskodawców jest niezasadne.

Wnioskodawcy kwestionują rozstrzygnięcie zawarte w punkcie V postanowienia, którym nakazano ściągnięcie od nich na rzecz Skarbu Państwa kwot wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa na pokrycie wynagrodzenia biegłych.

Z akt sprawy wynika, że łączna kwota wydatków sądowych wyniosła w sprawie 6 925,59 zł, a złożyły się na nie wynagrodzenia biegłych: J. S. w kwocie 2 887,58 zł + 1 853,07 zł, J. K. w kwocie 1 254,01 zł i J. M. w kwocie 930,93 zł. Na poczet tych wydatków uiszczone zostały zaliczki: przez wnioskodawców L. K. i H. K. w kwocie 2 000 zł, przez wnioskodawcę M. P. w kwocie 500 zł i przez uczestnika G. Z. w kwocie 500 zł. Ze Skarbu Państwa wyłożona została tymczasowo kwota 3 925,59 zł. Kwotę tę zaskarżonym postanowieniem nakazano ściągnąć po połowie od wnioskodawców L. K. i H. K. oraz od wnioskodawcy M. P., a w punkcie VI postanowienia wskazano, że wnioskodawcy i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Zarzuty żalących co do bezpodstawnego obciążenia ich kosztami sądowymi nie zasługują na uwzględnienie.

Zasadą jest, że w postępowaniu nieprocesowym, zgodnie z art. 520 § 1 k.p.c., każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie. Uczestnika obciążają zatem koszty czynności procesowych, których dokonał sam bądź zostały podjęte w jego interesie przez sąd z urzędu lub na jego wniosek. Wyjątki od tej zasady przewidziane są w § 2 art. 520 k.p.c., który dopuszcza możliwość stosunkowego rozdzielenia obowiązku zwrotu kosztów lub włożenia go na jednego z uczestników w całości, wówczas gdy są oni w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub ich interesy są ze sobą sprzeczne oraz w § 3, zgodnie z którym sąd może włożyć na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązek zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika, gdy interesy uczestników są sprzeczne lub uczestnik postępował niesumiennie lub oczywiście niewłaściwie. Zasada przewidziana art. 520 § 1 k.p.c. jest nienaruszalna wtedy, gdy uczestnicy są w równym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania lub - mimo braku tej równości - ich interesy są wspólne. W pozostałych wypadkach sąd może od niej odstąpić i na żądanie uczestnika, albo z urzędu - jeżeli działa bez adwokata lub radcy prawnego (art. 109 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.) - orzec według dyrektyw określonych w art. 520 § 2 lub 3 k.p.c (por. postanowienie SN z dnia 19.11.2010 r., III CZ 47/10, z 22.03.2012 r., V CZ 155/11).

Nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie interesy wnioskodawców i uczestnika G. Z. były sprzeczne: wnioskodawcy domagali się ustanowienia służebności według wskazanego przez siebie wariantu przebiegającego m.in. po działce uczestnika nr (...), uczestnik natomiast nie godząc się na taki przebieg służebności zgłaszał warianty alternatywne. Uzasadniało to oparcie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania nie na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. – jak wskazał Sąd Rejonowy – lecz o przepis art. 520 § 2 k.p.c. przez stosunkowe rozdzielenie obowiązku poniesienia kosztów. Uczestnik G. Z. poniósł koszty sądowe w kwocie 500 zł. Zważywszy na fakt, że niniejsza sprawa prowadzona jest wyłącznie w interesie wnioskodawców, zasadnym było obciążenie ich pozostałymi, powstałymi w sprawie kosztami sądowymi.

Zgodzić się należy z Sądem Rejonowym, że brak było podstaw do orzekania o kosztach postępowania na podstawie art. 520 § 3 k.p.c., bowiem zachowania uczestnika G. Z. w niniejszej sprawie nie można ocenić jako niesumiennego lub oczywiście niewłaściwego. Nie świadczy o takim postępowaniu fakt, że w odpowiedzi na wniosek uczestnik wyraził zgodę na ustanowienie służebności według wariantu wskazanego przez wnioskodawców, po czym na najbliższej rozprawie zaproponował także inny wariant przebiegu służebności. Nie można także negatywnie ocenić zgłoszenia przez uczestnika trzech alternatywnych wariantów przebiegu służebności i domagania się modyfikacji wariantu wskazanego przez wnioskodawców. Uczestnik w ten sposób realizował swój interes polegający na nieobciążaniu służebnością jego nieruchomości. Zauważyć przy tym trzeba, że wariant nr I, zgłoszony na oględzinach w dniu 26.10.2009 r., charakteryzujący się znaczną długością szlaku drożnego, uczestnik cofnął niezwłocznie, bo w dniu 29.10.2009 r.

Niezależnie od powyższego stwierdzić należy, że zgodnie z art. 626 § 1 k.p.c. we wniosku o ustanowienie służebności drogi koniecznej należy wskazać jako zainteresowanych (uczestników postępowania) właścicieli wszystkich nieruchomości, przez które mogłaby prowadzić droga. Zwrot "mogłaby prowadzić droga" uzasadnia twierdzenie, że we wniosku powinni być wskazani właściciele wszystkich nieruchomości, które sąd może obciążyć służebnością drogi koniecznej, niezależnie od treści żądania wnioskodawcy (właściciele wszystkich nieruchomości uniemożliwiających wnioskodawcy dostęp do drogi publicznej). Zaniechanie wskazania w treści wniosku właścicieli nieruchomości sąsiednich spowoduje wezwanie ich do udziału w sprawie z urzędu. Sąd Rejonowy nie był zatem związany żądaniem wniosku co do sposobu poprowadzenia drogi koniecznej. W sytuacji gdy uczestnik nie wyrażał zgody na ustanowienie służebności według wariantu zgłoszonego przez wnioskodawców, obowiązkiem Sądu było ustalenie, jakie istnieją inne – poza zaproponowaną przez wnioskodawców – możliwości połączenia ich nieruchomości z drogą publiczną i która z nich w najwyższym stopniu realizuje przesłanki z art. 145 § 2 i 3 k.c. Oznacza to, że działania w tym celu Sąd obowiązany był podjąć z urzędu, niezależnie od inicjatywy uczestnika. W tych okolicznościach niezasadnie zażalenie zarzuca, że Sąd Rejonowy zbędnie badał inne – niż zgłoszony przez nich - warianty przebiegu drogi koniecznej. Wbrew twierdzeniom żalących się – realizacja powyższego obowiązku Sądu wymagała przeprowadzenia oględzin nieruchomości, sporządzenia opinii geodezyjnej mającej na celu przedstawienie na mapie przebiegu badanych wariantów drogi koniecznej oraz opinii biegłego dla oceny, który z rozważanych wariantów najbardziej uwzględnienia potrzeby nieruchomości władnących, przy najmniejszym obciążeniu nieruchomości służebnych. Wskazać przy tym trzeba, że fakt, iż wariant dodatkowy nie posiadał urządzonego zjazdu z drogi publicznej nie oznaczał automatycznie dyskwalifikacji tej propozycji przebiegu służebności. Sąd Rejonowy miał obowiązek dokonania oceny tego wariantu, jak i innych możliwych połączeń nieruchomości władnącej z drogą publiczną, w świetle przesłanek z art. 145 § 2 i 3 k.c., a w razie potrzeby rozważenia także możliwości urządzenia zjazdu z drogi wojewódzkiej.

Nie jest prawdą, że koszty postępowania uległy zwiększeniu poprzez spóźnione rozpoznanie przez sąd wniosku o połączenie z niniejszą sprawą sprawy z wniosku S. P.. Wniosek S. P. wpłynął dnia 17.08.2009 r. i zawierał braki formalny i fiskalny, które podlegały uzupełnieniu. Tymczasem w niniejszej sprawie oględziny nieruchomości wyznaczone zostały zarządzeniem z dnia 28.08.2009 r., a wniosek o połączenie spraw do wspólnego rozpoznania złożono dnia 28.06.2010 r. (k. 172).

Konieczność zaś zlecenia opinii biegłemu J. M. wynikała nie tyle z utraty ważności opinii J. K., ile z potrzeby objęcia opinią także wariantów drogi koniecznej do działki nr (...), które nie były przedmiotem oględzin przeprowadzonych w dniu 26.10.2009 r.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznając podniesione w zażaleniu zarzuty za niezasadne, oddalił zażalenie na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego i zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Apelacja uczestnika została oddalona, a zatem zawarty w niej wniosek o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego nie zasługiwał na uwzględnienie, zaś wnioskodawcy nie wykazali, by ponieśli jakiekolwiek koszty postepowania apelacyjnego. Wobec oddalenia zażalenia wnioskodawców brak było podstaw do zasądzenia na ich rzecz kosztów postepowania zażaleniowego, natomiast uczestnik G. Z. nie zgłosił wniosku o zasądzenie tychże kosztów na jego rzecz.